Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[GZ11] O blik vol dood en sterren

Overlevering

C^1: Carnet H-58, p. 16r.

C^2: Carnet H-60, p. 42r.

C^3: Carnet H-67, p. 19r, p. 42r.

M^1: Manuscript H-70,[9].

T: De gids 89.iv (december 1925), p. 312. /29/

M^2: Manuscript H-74,11/12 (is éen pagina).

M^3: Manuscript H-76,22.

P^1-3: Drukproeven D H-78,24.

D: God aan zee, p. 24.

[p. 420]

Datering

16 maart 1921 of kort daarna; begin augustus 1922(?); 10 mei 1924; begin 1925.

Ontwikkelingsgang

I

Het eerste fragment uit de ontstaansgeschiedenis stamt uit een carnet van 1921 (C¹); daarin noteerde Van de Woestijne met inkt direct onder de datum ‘16 Maart’ eerst twee regels die nooit een vervolg kregen en niet tot de ontstaansgeschiedenis van ‘o Blik vol dood en sterren’ gerekend moeten worden. Midden op de pagina schreef hij weer twee regels (C¹:A), later verwerkt in r. 11-12.

	C^1:A^+
(1)		a	Laat		mij de spijt'ge weelde		[puntjes]
		a	[			]	te [puntjes]
		b	[	]	me, o God, [de spijt'ge weelde te [puntjes]]

(2)

a

van uwe wees te mogen zijn

Het is mogelijk dat deze twee regels niet precies op dezelfde dag geschreven werden als het andere fragment op die bladzijde, maar in dat geval heeft er niet veel tijd tussen gelegen.

Een tweede, niet precies te dateren fragment komt voor in het carnet van 1921-1922, waarin Van de Woestijne op p. 42r in donkerblauwe inkt een schets voor een gedicht maakte (C²:B). Het slot is grotendeels gelijk met stadium A; voor het overige is er al thematische verwantschap zichtbaar met het latere gedicht:

	C^2:B
1			Heet-verlangend aan de tafel

2

waar geen brood gebroken wordt

3

Alle liefde [streep] rafel

4			en met bitterheid omgord
			[open ruimte met streepjes; ca. een strofe]

(5)		a	[ontbreekt]
		b	[	ø	]	niets meer heelde

(6)		a	Als een	buidel, leêg aan wijn
		b	ruige	[	]

(7)

Laat me, God, de spijt'ge weelde^+

(8)

van uw wees te mogen zijn

Onder deze schets is met anilinepotlood een notitie geschreven die gedateerd is met ‘5 Aug. 22’ en die met blauwe inkt is doorgehaald, vermoedelijk toen Van de Woestijne het gedicht erboven ontwierp. Stadium B is dus van niet al te lange tijd daarna.

+ [→B, 7-8; →11-12]

+ [7-8←A]

[p. 421]

In het carnet van 1924-1925 (C³, p. 19r) heeft Van de Woestijne het gedicht in twee stadia voltooid, waarbij de tekst ten opzichte van B sterk gewijzigd werd. Aanvankelijk kende het slechts twee strofen (C³:C), later respectievelijk de eerste en de derde strofe. Op ‘10 Mei’ 1924 schrijft Van de Woestijne ze onder deze datum vrijwel ineens.

In hetzelfde carnet, in de eerste helft van 1925, noteerde hij tot slot, ook vrijwel zonder haperingen, het voltooide driestrofige gedicht (C³:D). De stadia C en D zijn in de gecombineerde synopsis opgenomen.

II

M¹ is kopijhandschrift voor T geweest. De variant in r. 11 (fase b) is later, waarschijnlijk ná de tijdschriftpublikatie ingevoegd. De tekst in De gids sluit bij de eerste lezing aan, de tweede lezing is gelijk aan de latere versies.

Varianten en correcties

			(C^1 en C^2 niet opgenomen)
3	C^3:C, C^3:D		De dag is		spijtig-verre;
	M^1-D		|	|	spijtig verre;

4	C^3:C		de nacht is		ijl	en wreed
	C^3:D		|	|	hel	|	|	.
	M^1	a	|	|	spij
		a	[	]	hel en wreed.
	T-D		|					|

	C^3:D, M^1, T, M^2 M^3, P^1-3, D r. 5-8
5	C^3:D	a	Mijn mond vol wondre		[xx]
		a	[	]	smaken
	M^1-D		|			|

6	C^3:D	a	die	geene	vrucht		^* verzaad		.
		b	van	[		]	[verzaad.]
	M^1-M^3		dien	|		|	verzaadt.
	P^1, P^2		die	|				|
	P^3	a	|					|
		b	[die]n		[g]é[ene]	[			]
	D		|					|

7	C^3:D		Niemand,	o	woedend	waken,
	M^1-D		|	|	hunkrend	|	|

8	C^3:D	a	die langs mijn			vester		gaat.
		a	[	]	[ve]n[ster]			[	]
	M^1-D		|				|	gaat...

* [lees: verzaadt]

[p. 422]

C^3:C r. 5-8; C^3:D, M^1, T, M^2, M^3, P^1-3, D r. 9-12

10

C^3:C(6)

a

dan de angst

van de

[

ø

]

weezen

b

[

]

eigen

[

]

C^3:D

a

dan de angst

d

a

[

]

van de eigen

weezen.

M^1-D

|

|

Godes

angst'ge

|

|.^+

11	C^3:C(7)		Geef	ons,	o	God,		den	schijn
	C^3:D		Mijn	God,	laat		ons	|		|
	M^1	a	- Laat ons, mijn God,					den schijn
		b	God, laat ons waan en					schijn
	T		- Laat ons, mijn God,					den	schijn
	M^2-D		- God, laat		ons		waan	en	|	|

12	C^3:C(8)		dat we		Uwe	weezen zijn
	C^3:D		|	|	úwe	|	|
	M^1-P^2		|	|	uwe	|	|	.
	P^3	a	|					|
		b	[	]	U[we]	[		]
	D		|					|

+ [11-12←A; 11-12←B, 7-8]

Noten

^1	In r. 1 van C^1:A werd van ‘mij’ werd alleen de eerste letter doorgehaald, van de tweede is aangenomen dat doorhaling is geïntendeerd.
^2	Van het gedicht verschenen vertalingen in het Duits, het Frans (4x) en het Friulaans.