Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[GZ10] Ik zet mij naast mijn naakte zuster

Overlevering

C: Carnet H-60, p. 25r, 26r, 27r en losgeraakt blad.

T: Elsevier's geïllustreerd maandschrift 33.i (mei 1923), p. 316. /23/

M^1: Manuscript H-74,4-5.

[p. 416]

M^2: Manuscript H-76,20-21.

P^1-3: Drukproeven D H-78,22-23.

D: God aan zee, p. 22-23.

Datering

Tussen 1 april en 31 mei 1922; 31 mei 1922; 1 juni 1922.

Ontwikkelingsgang

Het oudste fragment, dat niet nader te dateren is dan april of mei 1922, is te vinden op een losgeraakt blaadje in het carnet van 1921-1922. Met inkt schreef Van de Woestijne twee regels, later in de vierde strofe verwerkt:

	C:A^+
(1)		Gij hangt aan mij als zware trossen

(2)

beladen van den warmsten wijn

Op 31 mei daaropvolgend kwam in éen sessie een verregaand voltooide versie van het gedicht tot stand (B, p. 26r en 27r) Hierin zijn de vijfde en zesde strofe ten opzichte van de definitieve versie omgekeerd. Wel zette Van de Woestijne links van de zesde strofe een accolade, wellicht om aan te geven dat hij deze regels wilde verplaatsen. Onder de tekst schreef hij, met hetzelfde potlood als de tekst, de datum ‘31 Mei 21’, maar in stadium B veranderde hij het laatste cijfer in 2.

Een dag later hernam Van de Woestijne het gedicht, nu met inkt. Eerst bracht hij een kleine variant aan in de tekst van B (fase c in r. 30), en onder de datering kwamen twee alternatieve regels voor r. 32-33 (C:C). Op een nieuwe bladzijde (p. 28r) schreef hij het gedicht in netschrift (C:D). Onderaan de datum: ‘1 Juni 1922’. In deze tekst werden later met afwijkende inkt nog enkele varianten aangebracht (fase b in r. 1, 14 en 16).

Met anilinepotlood staat boven het gedicht ‘Ultima’ geschreven. Dit is de groepstitel waaronder ‘Ik zet mij naast mijn naakte zuster’ met twee andere gedichten in Elsevier's geïllustreerd maandschrift werd voorgepubliceerd.

De stadia B, C en D zijn in de gecombineerde synopsis opgenomen.

+ [→13-14]

Varianten en correcties

			(C:A niet opgenomen)
1	C:B		Ik zet mij naast		mijne		arme	zuster:
	C:D	a	|						|
		b	[			]	naakte	[	]
	T-D		|	|	mijn		|		|

2	C:B		zij draagt de		teeknen	,	smartlijk	fel
	C:D	a	|			|	lam en	|	|,
		a	[	]	merken	[				]
	T-D		|							|

4	C:B	a	moet maken van haar		[	ø	]	hel
		b	[	]	norsche			[	]
	C-.D-D		|						|.

[p. 417]

6	C:B		in haar van dood doorreepten buik
	C:D		|| haren		veeg-doorreepten	|	|	,
	T-D		|	|	bleek-doorreepten	|		|

7	C:B-T		en als van		onbekende	plagen
	M^1-D		|	|	ongekende	|	|

8	C:B		is hare borst verneêrd en sluik
	C:D-D		|	|.

9	C:B		Hare oogen waren vochte		^* spheeren
	C:D-D		|	|	spheren

10	C:B		zoo	de aarde		glanst	van zonn'ge zee
	C:D-P^2		'lijk	|	|	blinkt	|	|	:
	P^3	a	|						|
		b	[					]	;
	D		|						|

11	C:B		thans zijn ze		weenend	van		^* ontbeeren
	C:D	a	|				|	ontbee
		a	[				]	[ontbe]ren
	T, M^1		|	|	tranend	|	|	^* ontbeeren
	M^2-D		|				|	ontberen

12	C:B		en glanzend slechts van koortsig wee
	C:D-D		|	|.^+

13	C:B		Toch hangt		ze aan mij	als zware trossen
	C:D-D		|	|	zij me aan	|	|

14	C:B	a	beladen met		de	warmsten		wijn,
		b	[	]	[de]n	[			]
	C:D	a	|						|
		b	[				]	drank[,]
	T, M^1		|						|		;
	M^2	a	|				|	wijn
		a	[				]	drank		;
	P^1-D		|							|

16	C:B		van liefde en trots		en medelij'n
	C:D	a	|			|.
		b	[	],	van leed en dank[.]
	T-D		|				|

C:B r. 21-24; C:D, T, M^1, M^2, P^1-3, D r. 17-20

17	C:B(21)		wij	zijn allang, allang gescheiden
	C:D-D		Wij	|	|;

18	C:B(22)		haar lijf doordanst geen enklen	droom,
	C:D-D		nooit danst haar lichaam door mijn	|	|

* [lees: spheren]

* [lees: ontberen]

* [lees: ontberen]

+ [13-14←A]

[p. 418]

19	C:B(23)			hoe zij moog' hunkeren en beiden
	C:D-D			|	|	,

20	C:B(24)			en hoe zij bidde, en hoe zij		schroom'
	C:D, T			|			|.
	M^1			|	|	^* schroom.
	M^2-D			|	|	schroom'.

	C:B r. 17-20; C:D, T, M^1, M^2, P^1-3, D r. 21-24
21	C:B(17)	α	a	Ze heeft		van de allerwreedste mannen
		β	b	Want	zie:	[	]
	C:D-D			Maar	|		|

22	C:B(18)	α	a	den allerwuftsten lust			gevoed
		β	b	heeft zij		[wuftsten]	[lust gevoed],
	C:D-D			|	| den wuftsten		|	|

23	C:B(19)		a	en op		[	ø	]	blijft gespannen
			b	[	]	hun nukken			[	]
	C:D-D			|						|

24	C:B(20)		het kloppen van haar pijnlijk bloed
	C:D-D		|	|	.

C:B r. 25-32; C:D, T, M^1, M^2, P^1-3, D r. 25-33

25

C:B

zij

draagt in

haar

het

zekerst

teeken

C:D

a

Zij

|

|

zich

|

|

zeekerst

|

|

a

[

]

[z]e[kerst]

[

]

T-D

|

|

26	C:B	a	dat ik		mij	aldoor		in	jeugd herbaar
		b	[	]	[m]e	[				]
	C:D-M^2		|				|	tot	|	|	,
	P^1		|	|	m'	|					|
	P^2	a	|								|
		b	[	]	[m]e	[					]
	P^3,D		|								|

27	C:B		En hare lippen zijn de kreken
	C:D	a	h
		a	en hare lippen zijn de kreken
	T-D		|	|

28	C:B	a	waar 'k		moer	van	mijne		l
		a	[					]	moeheid gaêr
		b	[	]	eens mijn moer'ge				[	]
	C:D-D		|							|.

29

C:B

En 'k

weet

dat ik

ten

laatste

dage,

C:D

|

|

laatsten

|

|

T, M^1

|

|,

|

|

M^2-D

|

|

hoop

|

|

* [lees: schroom'.]

[p. 419]

30

C:B

a

van

wreeden

God den rijksten buiten,

b

eens

[

]

[Gods]

[de]

[rijkste]

[buit][,]

c

[

]

gier'gen

[

]

C:D

a

een

|

|

God

|

|

bui[x],

a

[

]

[bui]t [,]

T, M^1

|

|

dierste

|

|

M^2-P^2

|

|

gier'ge

|

|

P^3

a

|

|

b

[

]

[gier'ge]n

[

]

D

|

|

[Fase c in stadium B valt samen met stadium C]

32	C:B		[ontbreekt]
	C:C		die		zonder wrok en zonder klagen
	C:D		|	|,	|	|
	T-D		|			|,

33	C:B(32)	a	die me op mijn armoe de oogen sluit
		b	{[	]}
		b	{mijne oogen op mijn armoe sluit}
	C:C	a	op mijn berooidheid de oogen sluit
		b	me [op mijn berooidheid de oogen sluit		]
	C:D-D		|		|.

Zetfouten

P^1-3, D

r. 29: laatste | laatsten

Noten

^1	In de proeven voor de bundel was r. 10 aanvankelijk geheel correct gezet, maar in P^3 kwam de dubbele punt foutief vóor het laatste woord terecht. Van de Woestijne voerde als correctie toen puntkomma in aan het slot van de regel.
^2	In r. 11 in T is ontbeeren niet als zetfout aangemerkt omdat Van de Woestijne zelf in manuscripten deze spelling op deze plaats enkele keren gebruikt heeft, mogelijk dus ook in de (niet overgeleverde) kopij voor T.