Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[MM27] Gij brandt mijne oogen toe, gij brandt mijne oogen open

Overlevering

M^1: Manuscript H-3.

M^2: Manuscript H-4.

M^3: Manuscript H-7,[1].

M^4: Manuscript H-8,[4].

M^5: Manuscript H-8,[3].

T^1: Groot Nederland 9.i (januari 1911), p. 42. /4/

T^2: Dietsche warande & Belfort 12.ii (november 1911), p. 363. /6/

M^6: Typoscript H-40,[32].

D: De modderen man, p. 54.

Datering

Eind maart - april 1910.

Ontwikkelingsgang

I

Zie de ontwikkelingsgang van [mm24] voor de aanleiding van het gedicht en de datering van M¹. Het manuscript, waarop tevens voltooide versies van [mm24] en [mm25] geschreven zijn, bevat van ‘Gij brandt mijne oogen toe’ een kladstadium van de eerste strofe. Dit klad is in dezelfde inkt geschreven en genummerd met ‘iii’.

	M^1:A^+
1		Gij brandt mijn oogen toe; gij brandt mijn oogen open,

2

o Wake, en... [

ø

]

en hamert aan mijn slaap

3

[

ø

]

gaat mijn hope

4

naar even-schoonen slaap

M² is een kladhandschrift met diverse aantekeningen, onder meer voor het nooit gepubliceerde verhaal ‘De arme Hendrik’, dat in 1914 in De bestendige

+ [→1-4]

[p. 358]

aanwezigheid had moeten worden opgenomen. (Deze prozabundel verscheen uiteindelijk eerst in 1918.) Voor ‘Gij brandt mijne oogen toe’ heeft Van de Woestijne een grove versie van de tweede en derde strofe genoteerd, maar het is duidelijk dat hij nog zoekende is naar de juiste structuur. Of hij deze regels op dat moment al als onderdeel van dit gedicht zag, is onduidelijk. Zou M² de voortzetting van of aanvulling op het klad van de eerste strofe zijn (M¹:A), dan had het voor de hand gelegen dat Van de Woestijne deze strofe opnieuw had genoteerd alvorens aan het vervolg te beginnen. Door deze onzekerheden is ook de hier aangehouden volgorde van de beide manuscripten onzeker.

Van de Woestijne schreef eerst met potlood enkele regels en rijmwoorden van een strofe (M²:B), later gewijzigd en aangevuld met zwarte inkt tijdens het volgende stadium, waarin een nieuwe strofe werd geschreven (M²:C). Door de veranderingen is de strofestructuur in het eerste gedeelte onduidelijk geworden.

	M^1:B
(1)		b	mijn nek verbreeden voel van strekkend-schoone vreugde^+
		c	voel ik [mijn nek] [verbre]ê[n] [van strekkend-schoone vreugde]

(2)

b

[

ø

]

(3)		a	De zoet gestemde dood zingt in mijn oor.		Ik luister^+
		c	[	]	Als heugde

(4)

c

[

ø

]

verleên^+

(5)		c	en mijn^+
		c	[] voel 'k mijn blik verbreên
			[Fase c valt samen met stadium C]

	M^2:C^+
(1)			Zal ik mijn [streep] door de tijden

(2)

[streep]

(3)		a	er sterft een man naast mij, die 'k		min, en al mijn lijden
		b	[	]	[^* min,] E[n] mijn verblijden

(4)		a	streeft blijde naar den				dood.
		b	gaat		steeven
		b	[	]	[steev]nend naast		zijn dood.
		c	[			]	uw beider [dood.]

+ [→7]

+ [→5]

+ [→6]

+ [→8]

+ [→9-12]

* [lees: min.]

II

Het papier van M³ en M⁵ is identiek; M³ werd waarschijnlijk vervaardigd kort voor M⁵, dat kopijhandschrift voor T¹ geweest is. Ook M⁴ is oorspronkelijk bestemd geweest als kopijhandschrift, maar verviel door een doublure. Zie verder over M⁴ en M⁵ de toelichting bij H-8 in de bronnenlijst.

M⁶ is kopij voor D geweest.

[p. 359]

Varianten en correcties

			(M^1 en M^2 niet opgenomen)^+
2	M^3	a	o Wake		;	waar		een
		a	[				]	de koorts blij hamert aan mijn slaap,
	M^4-T^1		|						|
	T^2		|	|	,	|			|
	M^6, D		|	|	;	|			|

3	M^3, M^4		zie 'k in de diepte van		me-zelf,	en gaat mijn		hope
	M^5, T^1		|	|	mij-zelf,	|			|
	T^2		|	|	me-zelf,	|			|
	M^6, D		|				|	hopen

5	M^3		De zoet-gestemde		dood	zingt in mijn oor... Als heugde^+
	M^4-D		|	|	Dood	|	|^+

7	M^3	a	Voel ik mijn nek verbreên van		strekkend-schoond^+
		a	[	]	[strekkend-schoon]e vreugde,
	M^4		|			|◦
	M^5-D		|			|,^+

9	M^3	a	Zal 'k de gekoorne zijn,			die, bereid		tot	alle lijden,
		a	[		]	mee[?] [,]		[		]
		a	[		]	die[,] r[e]ê		[		]
	M^4-T^1		|							|
	T^2		|				|	voor	|	|
	M^6, D		|	|	◦	|	|	tot	|	|

10	M^3		de wondre zoetheid kent van		de		eindlijk-eeuw'gen schoot?...
	M^4	a	|	|	de'		einl
		a	[			]	[ein]dlijk-éeuw'gen	schoot?...
	M^5-T^2		|			|	eindlijk-eeuw'gen	|	|
	M^6		|			|	eindlijk-eeuw'ge	|	|
	D		|	|	d'		eindlijk-eeuw'gen	|	|

12	M^3	a	gaat		steevnend		naar
		a	[			]	[naa]st zijn dood.
		a	[	]	[steevnen]		[		]
	M^4-T^1		|						|
	T^2		|	|	steevnend		|	|	...
	M^6, D		|	|	steevnen		|	|	.

+ [1-4←A]

+ [←B, 3]

+ [6←B, 4]

+ [←B, 1]

+ [8←B, 5; 9-12←C]

Zetfouten

T^1	r. 6: erinneren | erinnren
T^2	r. 11: ver- / verblijden | / verblijden of ver- / blijden (bij het afbreken is een combinatie van oplossingen gemaakt)
D	r. 2: mijne | mijn

Noten

^1	Van het gedicht verscheen een vertaling in het Duits.