Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[MM23] Gedachtenis aan eene jonge dichteres

Overlevering

T: De gids 76.ii (april 1912), p. 114-116. /9/

M^1: Manuscript H-29,[12].

M^2: Typoscript H-40,[29-30].

D: De modderen man, p. 47-49.

Datering

Tussen 18 november 1909 en 25 augustus 1911.

Ontwikkelingsgang

I

Aanleiding tot het gedicht was de dood van de dichteres Renée Vivien, die op 18 november 1909 overleed; zie verder noot 1. Het gedicht is uiterlijk voltooid op 25 augustus 1911, toen het door de redactie van De gids ontvangen werd.

II

Het nethandschrift M¹ is onvolledig overgeleverd: het bevat slechts zes van de zestien strofen. Het behoorde tot het kopijhandschrift van Het gelaat des dichters; M² is kopij voor D geweest.

[p. 351]

Varianten en correcties

titel	T, M^1	In memoriam Renée Vivien.
	M^2, D	Gedachtenis aan eene jonge Dichteres.

1	T	Ik heb		u	niet gekend dan in dees nieuwe vreeze;
	M^1	|	|	U	|	|
	M^2,D	|	|	u	|	|

2	T	ik heb		u	niet dan aan mijn bleek gelaat gekend;
	M^1	|	|	U	|		|
	M^2, D	|	|	u	|	|	,

3	T, M^1	waar		huivert	in mijn hoofd, waar wentelt door mijn wezen
	M^2, D	|	|	wemelt	|	|

4	T, M^1	deze		ongewacht-gekomen	lent'	.
	M^2, D	|	|	onverwacht-gerezen	|	|

5	T, M^1	'k En	hadde u niet		verwacht		ten	drempel mijner droomen;
	M^2	Ik	|			|	ter	|	|
	D	|		|	genood		ten	|	|

6	T-M^2	mijn blik en hadde in de eigen wijdte		úw	blik gezien,
	D	|	|	uw	|	|

7	T	en waar' deze onverlangde en wrange		lent	gekomen
	M^1-D	|	|	lent'	|	|

9	T	-	Ik lag. De koorts ontvonkte een vuur in mijne vuisten;
	M^1	◦	|	|
	M^2, D	-	|	|

13	T, M^1	En 'k heb		aan u gedacht	dees heden dag, gesleten
	M^2, D	|	|	gedacht aan u	|	|

14	T,M^1	in de aangedeinde laai die om		ons	leden zengt
	M^2, D	|	|	mijn	|	|

15	T, M^1	en niets ter schaal van		ons	verlangen laat, dan 't weten
	M^2, D	|	|	het	|	|

16	T,M^1		dat ze			ons	alleen wat assche brengt.
	M^2,D		|	|		zij	|	|

20	T-M^2		gesmookt,		^* geflakkert úwentwaart,
	D		|	|	geflakkerd uwentwaart,

21	T, M^1		o kleine, o		verre	doode, en die mijn angst komt doopen
	M^2, D		|	|	vérre	|	|

22	T, M^1		in droeve zekerheid dat		gíj	niet lijden zult;
	M^2		|	|	gij	|	|
	D		|	|	gíj	|	|

* [lees: geflakkerd]

[p. 352]

23	T		die, helend		binnen de	oogen-schaal het licht der hope,
	M^1	a	|	|	bl
		a	[	]	[b]innen de		ooge-schaal	het licht der hope,
	M^2, D		|			|	oogen-schaal	|	|
			[M^1 eindigt na r. 24]

	T, M^2, D r. 25-64
25	T		- Want gij zijt heen-gegaan		vóor	ge aan verdorden monde
	M^2		|	|	voor	|	|
	D		|	|	vóor	|	|

26	T		den		zengend-zwoelen	zoen der zatheid hebt gesmaakt;
	M^2, D		|	|	zengend-zoelen	|	|

27	T		vóor	de' eeuw'gen kreet, waarin de in		smart-volvoerde	zonde
	M^2		voor	|				|
	D		vóor	|	|	pijn-volvoerde	|	|

29	T		Gij zijt gestorven in de		sluiers	van het wanen
	M^2	a	|				|
		a	[	]	waden	[	]
	D		|				|

31	T		dat alle bangen wordt gesust in		vreugde-tranen
	M^2, D		|	|	liefde-tranen

36	T		naar een oud leed, dat		wacht	en zwijgt.
	M^2, D		|	|	talmt	|	|

37	T		En stierft gij, met in 't smeekend oog de		vrees'ge	wake,
	M^2, D		|	|	vreez'ge	|	|

40	T		en spijt		dewíjl	gij hadt		gevraagd...
	M^2		|	|	dewijl	|			|
	D		|				|	gevráagd...

41	T		Zóo	gingt gij heen, o zalige arme. En wij, die bléven,
	M^2		- Zoo	|	|
	D		- Zóo	|	|

49	T,M^2		Wij,		arm	en naakt in onze zatheid, en die weten
	D		|	|	graauw	|	|

51	T, M^2		dat geene vreugde waakt die, smartlijk		te'	eind gesleten,
	D		|	|	te	|	|

55	T, M^2		die dragen in ons lijf den vloek van steeds		verscheurde,
	D		|	|	gescheurde,

58	T		spijtig om de'		eêlen	schroom die noodloos heeft gehijgd:
	M^2, D		|	|	eedlen	|	|

62	T		die nooit het wrange van de zatheid hebt gekend,		-
	M^2, D		|	|	◦

[p. 353]

63	T		waar huivert door ons hoofd dees bralle en ongenoode
	M^2, D	-	|	|

Zetfouten

T	r. 20: geflakkert | geflakkerd
	r. 54: onverzaad'bre | onverzaadb're
D	r. 54: onverzaad'bre | onverzaadb're

Noten

^1	Van de Woestijne schreef het gedicht naar aanleiding van de dood van de dichteres Renée Vivien, in 1877 te Londen als Pauline Mary Tarn geboren uit Engels-Amerikaanse ouders. Ze woonde het grootste deel van haar leven in Frankrijk en publiceerde in het Frans. Ze stierf op 18 november 1909. Haar poëzie is sterk geïnspireerd door de klassieke cultuur, in het bijzonder door Sappho. (Vergelijk Rutten, Interludiën, p. 685-690.) Andere uitlatingen van Van de Woestijne over Renée Vivien of over haar werk zijn niet bekend.
^2	In typoscript M^2 niet gecorrigeerde fouten: r. 6: gezie | gezien r. 20: geflakkert | geflakkerd r. 21: kmot | komt r. 52: ggene | geene
^3	In r. 20 handhaafde Van de Woestijne in enkele bronnen ‘geflakkert’ waar grammaticaal ‘geflakkerd’ juist is.
^4	Van het gedicht verschenen vertalingen in het Frans (3x) en het Grieks.