Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[MM6] Gij die u, stérker liefde omgord

Overlevering

M^1: Manuscript H-2.

T^1: Europa 71 (mei 1908), p. 97-98. /1/

M^2: Manuscript H-44,[2].

M^3: Manuscript H-46,[6].

T^2: De gids 80.ii (april 1916), p. 8. /15/

M^4: Typoscript H-40,[8].

P: Drukproef D H-55,12-13.

D: De modderen man, p. 18-19.

Datering

Eerste versie: vóor mei 1908; tweede versie: vóor 1 februari 1916.

Ontwikkelingsgang

I

Van het gedicht zijn twee versies overgeleverd. De oudste werd in 1908 gepubliceerd in Europa (T¹) en telde negen vierregelige strofen, drie strofen meer dan de versie die in de latere bronnen is overgeleverd. De strofen die in de nieuwe versie gehandhaafd bleven, werden op verscheidene plaatsen gewijzigd en hebben ten opzichte van elkaar bovendien een andere volgorde gekregen; verder heeft het gedicht in T¹ een titel, al heeft die het karakter van een opdracht: Mijne vrouw en mijn kind. Onder deze opdracht lijkt ook een aansluitend gedicht te vallen dat bestaat uit drie vierregelige strofen, ‘Gij zijt de goede wakers die’ [a2]. De verzameltitel van de beide gedichten in Europa is ‘Verzen van den aanvang der lente’.

In de leestekst is de latere, korte versie opgenomen, die ook in De modderen man voorkomt. De oude versie volgt hieronder maar is ook in het Appendix

[p. 307]

opgenomen: [a1]. De strofen uit T¹ die in de latere versie gehandhaafd bleven, zijn in de gecombineerde synopsis opgenomen met een verwijzing naar de regelnummers in T¹. In de hierna volgende tekst is in r. 1 het oorspronkelijke ‘O Gij’ gewijzigd in ‘o Gij’, volgens Van de Woestijnes gewoonte.

o Gij die, sterkrer liefde omgord,
u troostend naast me zet,
nu 't dagelijksch gedicht me wordt
weêr dagelijksch gebed;

nu dat een heetre kracht me brandt,
en dat mijn vroomre geest,
van schelle beelden overmand,
voor eigen weelde vreest;

waar 'k vóor een zelf-geschapen God
beducht mijn oogen sluit,
en wring te bersten in mijn strot
een al te vol geluid;

- gij, die mijn vreugde en mijne vrees
om deze lente weet,
o mijne vrouw, o schoone wees
van al mijn liefde en leed;

o vrouw, die naast mij neêre u zet,
voor dezen harts-tocht báng,
waar ik bedwinge tot gebed
de bronst van dezen zang,

gij die me van uw blikken troost
waar mijne lippe lacht,
en uit uw keel de zuchten loost,
die 'k in míjn kele smacht;

- o vrouw, o vrouw, o goede vrouw
die weet hoezeer ik lijd,
en dat ik in mijn ziele rouw
om wat mijn lijf verblijdt;

gij, die, van sterkre liefde omgord,
u troostend naast me zet,
nu 't dagelijksch gedicht me wordt
weêr dagelijksch gebed:

ontvang, van wie niet vloeken mag,
en onder vloeken gaat,
- ontvang, van wie u lijden zag,
den dank, vrouw, en den smaad.

[p. 308]

II

M¹ is een onvolledig klad van de vroege versie van het gedicht. Het bevat drie gedeelten: het eerste (M¹:A) is een volledige strofe, het begin van het gedicht:

	M^1:^+
1			o gij die, sterker liefde omgord,

2

u troostend naast me zet,

3		a	nu	't	g
		a	[	]	dagelijksch gedicht me wordt

4			weêr dagelijksch gebed,
			[strofewit]

5

nu[?] [streep]

Het tweede fragment op M¹ is een korte notitie voor het vervolg: ‘met de lente is het zooveel te slechter; paroxisme’. Daaronder volgt een fragmentarische schets (paralipomenon). Het is mogelijk dat die bedoeld was voor het gedicht dat in Europa op dit gedicht volgde, [a2]. Vermoedelijk kwamen de drie gedeelten tijdens dezelfde sessie op papier.

	M^1: paralipomenon
(1)		[	ø	]	zorgt

(2)

[

ø

]

(3)

[

ø

]

worgt

(4)

de kinderen

[

ø

]

+ A [1-4→1-4]

III

De eerste versie van het gedicht is uiterlijk in mei 1908 voltooid, toen het gedicht in Europa verscheen; de tweede versie werd op 1 februari 1916 aan J. de Meester gezonden voor publikatie in De gids.

IV

M³ is kopijhandschrift voor T² geweest; M⁴ is kopij voor (de proef P van) D geweest.

Varianten en correcties

			(M^1 niet opgenomen)
titel	T^1		Mijne vrouw en mijn kind.
	M^2-D		[ontbreekt]^+

1	T^1(1)		o Gij	die,			sterkrer liefde omgord,
	M^2	a	|			|
		a	Gij die		,		van	sterker	liefde omgord,
		b	[	]	u		, - [			]	-
	M^3-D		|				|	stérker	|	|	◦

+ [1-4←A]

[p. 309]

2	T^1(2)		u troostend		naast me zet,
	M^2		bang-wakend,		|	|
	M^3-D		|	| ◦	|	|

5	T^1(15)		o	mijne		vrouw	,	o	schoone wees
	M^2	a	gij,	|	|	vrouwe	|			|
		b	[				]	<ø>	[	]
	M^3-D		- gij,	|			|	schoone	wees

6	T^1(16)		van al mijn liefde en leed;
	M^2-D		|	|,

7	T^1(13)		- gij,	die mijn	vreugde en mijne vrees
	M^2-D		die	mijne	|	|

8	T^1(14)		om deze lente weet,
	M^2		|	|;
	M^3-D		|	|,

9	T^1(5)		nu dat een heetre	kracht me		brandt,
	M^2-D		en dat, waar felre	|	|	ontbrandt,

10	T^1(6)		en	dat mijn vroomre		geest,
	M^2	a	mijn		milde en vroome	|	|
		a	[	]	w[ilde] [] [vr]o[me]	[	]
	M^3-D		|				|

11	T^1(7)		van		schelle	beelden overmand,
	M^2-D		|	|	helle	|	|

12	T^1(8)		voor			eigen weelde		vreest;
	M^2	a	|	|	de	|			|
		b	weêr		[				]
	M^3		|						|
	T^2		|				|	vréest;
	M^4	a	|				|	vreest;
		b	[				]	[vr]é[est;]
	P	a	|				|	vreest;
		b	[				]	[vr]é[est;]
	D		|				|	vreest;

13	T^1(17)		o Vrouw, die naast mij neêre u			zet,
	M^2		- gij		die u naast mij neêre-zet,
	M^3		- - |	|,	|	|
	T^2		- |			|
	M^4		- - |			|
	P, D		- |			|

14	T^1(18)		voor		dezen harts-tocht				báng,
	M^2		|					|	bang,
	M^3-D		|	|		deze	woede		|	|

[p. 310]

15	T^1(19)		waar		ik	bedwinge tot gebed
	M^2	a	|				|
		b	[	]	'[k] zelf	[	]
	M^3-D		|				|

16	T^1(20)		de	bronst van dezen zang,
	M^2		|		|	:
	M^3	a	|			|
		b	[		]	;
	T^2, M^4		den	|		l
	P	a	|			|
		b	[		]	:
	D		|			|

17	T^1(25)		- o	Vrouw	, o vrouw,	o	goede	vrouw
	M^2		o ||	vrouw	|	|	góede	|	|	,
	M^3, T^2		|						|	o
	M^4	a	|			|	goede	|		|
		b	[			]	[g]ó[ede]	[		]
	P, D		|							|

18	T^1(26)		die weet		hoezeer ik		lijd,
	M^2		|	|	hoe 'k weêre		|	|	;
	M^3	a	|	|	hoezéer ik		|		|
		b	[	]	hoe 'k weêre		[		]
	T^2		|						|
	M^4, P		|			|	^* lijdt			;
	D		|			|	lijd;

19	T^1(27)		en	dat	ik	in mijn ziele rouw
	M^2-D		die weet hoe 'k			|	|

20	T^1(28)		om wat mijn lijf verblijdt;
	M^2-M^4		|	|:
	P	a	|	|;
		b	[	],
	D		|	|:

21	T^1(33)		ontvang, van wie niet vloeken mag,
	M^2-D		|	| ◦

22	T^1(34)		en	onder vloeken gaat,
	M^2		maar	|	|
	M^3-D		|		| -

23	T^1(35)		-	ontvang, van wie		u	lijden zag,
	M^2		|		|	ú	|	|
	M^3-M^4		◦	|	|	úw	|	|
	P, D		|		|	uw	|	|

* [lees: lijd]

[p. 311]

24	T^1(36)-M^3	den dank,		vrouw, en den	smaad.
	T^2-D	|	| ◦	en de' armen	|	|...

Zetfouten

T^1	r. 1: O Gij | o Gij

Noten

^1	Van het gedicht verschenen vertalingen in het Engels en het Tsjechisch.