Noord en Oost Tartarye
(1705)–Nicolaas Witsen–
AuteursrechtvrijOude reis-beschryvinge
| |||||||||||||||||||||
[pagina 945]
| |||||||||||||||||||||
ontmoet men de Vliet Piescoja, van waer de Vaertuigen twee wurst over Land gezet zijnde, komt men in twee Meiren, van waer twee wegen afgaen, de eene leidende ter rechter zyde in de Rivier Rubicho, door welke men in de Vliet Czircho, of Tzerka, komt; en door den anderen weg recht toe, en korter, komen de Schepen in Czircho te varen; en van hier in drie weeken, komt men aen de mond van de Rivier Czilma. of Tzilma, en mede tot de groote Rivier Petsora, die daer twee wurst wyt is, en vorders na zes dagen reizens, naderd men het Slot Pustosera, daer dichte by de Petsora met verscheide monden in den Oceaen stort. De Inwoonders alhier zijn grof, en hebben veele in 't Jaer vyftien honderd achtien den Doop ontfangen. Van de mond der Rivier Czilma, tot de mond van de Rivier Ussa, of Usa, door Petsora te gaen, is een reis van een Maend, en de Ussa heeft haer oorspronk aen het gebergte Poyas Semino, en byzonderlijk uit een Steen-klip Camen Bolschoi genaemt. Van de oorspronk der Ussa, tot aen zijn uitgang, worden duizend wurst gestelt. Voorts vliet de Petsora, van 't Zuiden, en van de mond der Ussa opgaende tot aen de mond der Rivier Stzuchogora, of Czegur, is een reis van drie weeken. Voorby de Rivieren Petsora en Stzuchogora, zijn veele Volkeren die mede Samojeden genaemt zijn. Hier is veel gevogelte, en Visch; als mede vallen daer veel Pelteryen. Het Volk is woest: reizen niet buiten hun Land: vlieden alderhande gezelschap. Van de mond der Rivier Stzuchogora, de stroom op, tot aen Pojassa, Artawische, Cameni, en groot Pojassa, is een weg van drie weeken; en wyders de steene Bergen opgaende, heeft men drie dagen werk: de zelve over zijnde, komt men aen de Rivier Arta Wischa, ('t geene ik meene de zelve te zijn, die by ons Visnoy-Pelim genaemt is,) en dan aen de Vliet Sibut, en aen het Slot Lepin, of Pelim. Van Lepin komt men aen de Rivier Sossa, of Sosva, waer van de omleggende Volken Wogolici genaemt zijn. De Sossa ter rechter zyde latende leggen, komt men aen de Oby, die zijn oorspronk aen het Meir Kathay heeft, dat op een dag ter naeuwer nood over te varen is; en de Oby, is zoo breet, dat zy op zommige plaetzen eenige wursten wyt is. Hier woonen mede de Wogolici en Ugritzsche Volkeren. Van het Slot Obea, de Rivier op, tot aen de Irtis, is een weg van drie Maenden. In deze plaetze zijn twee Kasteelen, Jerom en Tumen geheten. Van de mond der Rivier Irtis, tot het Kasteel Grustina, is een weg van twee Maenden; en van daer tot het Meir Kathay, door de Oby, is meer als drie Maenden wegs. Hier komen bruine Menschen, die een Uitheemsche Tael spreeken, Paerlen en Gesteenten te verhandelen, 't geene de Volken Grustintzi en Serponowtzi koopen, welke laetste hunne naem dragen van het Kasteel Serponow, over de Oby gelegen. Ter slinker zyde van de Oby opwaerts, zijn Volkeren Calami genaemt, die daer zich neder gezet hebben, van Obiowa en Pogosa. Beneden aen den Oceaen, over de Oby, zijn de Rivieren Sossa, of Soswe, en Berezwa, zoo genaemt na de Stad Beresof, en Danadim, die uit het gebergte Camen Bolschega, en Pojassa spruiten. De Rivier Cossin valt uit het gebergte Lucomoria, en op zijn uitgang is een Sterkte Cossin geheten. De Vliet Cossin is twee Maenden reizens hoog. De Rivier Cassima, of Kasim, spruit uit het zelfde gebergte; en voorby het gebergte Lucomoria is de groote Vliet Tachnin, daer zeer woeste Menschen woonen, die vry ruig zijn, en korte halzen hebben. Aen de Vliet Petsora legt een Stad Papin genaemt, of Papinogorod, of Papinowgorod. De omwoonende Volkeren zijn Papini geheten, die een byzondere Tael spreken; en het gebergte is hier zeer hoog, altoos bedekt met Sneeuw. Tot hier toe deze korte Reis en Land-beschryvinge, welke dus hier ingelast hebbe, harer oudheits wille, want reeds voor meer als honderd Jaer ter neder is gesteld; en of schoon zy met de waerheit in alles nu niet is over eenkomende, byzonder in het melden der afstanden, die te ruim zijn genomen, en in het uitdrukken der benamingen, 't geen toe is gekomen door onkunde der rechte plaetzen, dat veroorzaekt schynt te zijn, vermits de onbequaemheit, en ongebaentheit der wegen in die tyd, en de vaeke verwisselinge der namen van plaetzen in die gewesten; zoo vind men 'er echter in, onderscheidene aenmerkelijke waerheden, die niet onaengenaem zijn te worden geweten. De Rivier Petsora, of Petsano, die bewesten Waigats in de Zee stort, is al by Linschooten in de vyftiende Eeuw bevaren geweest. Zy loopt met bochten: heeft binnen aen de West zyde een steile verhe- | |||||||||||||||||||||
[pagina 946]
| |||||||||||||||||||||
 vene Wal: aen de Oost zyde is het altemael een vlakke Zant-strand, met onderscheidene Heuvelen. Het zijn veele Jaren geleden, en langeGa naar margenoot+ voor Willem Barents-zoons reis, dat eenen Olivier Bunel, met een Scheepje van Enkhuizen uitgevaren, deze Rivier heeft bezocht, daer hy veel Pelterye, Rusch Glas, en Berg-kristal vergaderd hadde; doch is aldaer komen te blyven. Omtrent deze Kusten is de Zee zeer ondiep, zoo dat men geen Land zien kan als men daer voor is, wegens ver uitstekende droogte en ondiepte. Als de Russen de zelve voorby te varen hebben met hare Lodjens en Booten, gelijk ook elders langs de Noorder-kusten, want zy zich diep in Zee niet begeven, hebben zy eenige palen in 't Schip, die zy dan bezyden het boord in Zee slaen, daer planken over leggen, en de zwaerte op brengen, om alzoo het Schip te lichten, en over de droogten te halen; waer na zy de zelve weder laden, en de palen mede voeren, om op een andere droogte het zelve weder te doen. Aen de Zee-kustenaldaer, vind men veel witte groote Beeren, die te Landwaert niet als graeuw zijn; en 't is byzonder, hoe tegen de Winter, de graeuwe Beeren zich onder de een of ander drooge Boom aen de wortel begeven, een hol maken, en daer gaen leggen, latende boven op haer lyf het Sneeuw vallen tot zes of zeven voeten hoog, en niet opstaen voor na zes Maenden, en dat de zoete tyd aenkomt. Vet zijn zy als ze gaen leggen, en zeer mager als ze opstaen. De Boeren weten de zelve als dan te verschalken, door dien haren adem, die steeds uit de neus gaet, een open gat in 't Sneeuw maekt, waer door zy ontdekt worden. De Boeren,Ga naar margenoot+ welke met lange platte Schaetzen over het Sneeuw komen gegaen, om niet in te zinken, jagen ze op, en zy door het Sneeuw niet konnende vlieden, vallen daer in, of gaen traeg, alzoo het Sneeuw zacht en bol is, als wanneer de Boeren met Roers en Stokken de zelve dooden. Isaak Massa dryft, dat de Vliet Petsora zich door zes wyde monden in Zee zoude uitstorten, uit oorzaek, dat voor deze Rivier, of in des zelfs mond, verscheide Eilanden leggen. Hy oordeeld, tot hier toe te strekken het gebergte Pojas Semino, of Gordel des Aerdryks genaemt. | |||||||||||||||||||||
[pagina 947]
| |||||||||||||||||||||
Midden in de Straet Nassauw, of Waigats, is een Eilandeken gelegen daer een droogte van afloopt, strekkende byna te mits-water. Kolkowa, of Collocolkowa, word zeker plaets aen de Zee-kust niet wyt van Petsora genaemt. Het is aldaer Duinachtig, en vlak, gelijk als in Holland de Zee-kusten zijn. Alhier is zeer weinig bevolking. Oog-getuigen hebben my bericht, dat zy aldaer in 't Jaer zestien honderd negen en zestig aen Land zijnde geweest, geen Menschen ontmoete, doch wel tekens zagen van eenige die aldaer hadden geweest; als ook een opgerecht Kruis, en eenige doode Menschen vonden leggen. Het gevogelte was daer zoo tam, dat zich met de hand liet grypen. Het Ys legt zomtyds, zoo gemelte oog-getuigen berichten, te midden in Hooimaend hier noch vast aen de Kust, en dryft het dan mede sterk in de Zee. Aen deze Baey Kolkowa, Kolokolkaja, of Collocolkowa, gelegen over het Eiland Kolgoy, aen de Zee, is een zeer grooten Berg, waer van de zelve zijn naem draegt, zijnde het overige Land aldaer plat en zandig. Daer leggen voor de Berg, een half myl in Zee, veel droogten. Hier vallen Visschen die Omele, of Omeli genaemt zijn, van gedaente als een Zalm, welsmakende. Hier valt mede de Visch Goltzi genaemt, doch in geen overvloed. Deze gansche Kust is zonder Volk, alleen komen de Samojeden daer zomtyds om Ganzen te vangen, en des Winters om strikken voor de Steen-vossen, die hier in groote menigte zijn, te stellen. De aftekening van deze Baey Kolokolkaja, of Collocolkowa, kan hier nevens worden gezien, als mede de opdoeninge van eenige Kusten daer omtrent. Het gewest omtrent de Rivier Colcova, of Kolcowa, is twee myl te Landwaert in, en zoo verre men van Zee beoogen kan, vlak Land, en meest een zandige Strand, genoegzaem met de Zee water-pas; doch aen de Oost zyde te Landewaert in, heeft men een lang strekkent, en vlak gebergte; niet zeer hoog, van achter dit gebergte, schiet de Rivier Colcova. Deze Landsdouwe heeft Meiren, en staende Wateren; daer zijn veel Rot-ganzen, Berg-enden, en ander gevogelte. Een Eiland omtrent Colcova, wierd voor honderd Jaer Toxar genaemt. Het Land van Waigats is uiterlijk aen te zien, als een groene Landsdouwe, een weinig opgaende, doch kael, zonder geboomte, zijnde aen de Zeekant Rotzig, en Klippig, op zommige plaetzen als graeuwe steen, in 't aenzien met afgaende stranden. Het water is zomtyds daer in de naeuwte zeer zwart, gelijk in de Slooten van Holland, doch meer Oostelijker groen en zout: men ziet 'er overal, zoo als de zommige zeggen, Veld-bloemen, eenige van goeden reuk, en alderhande verwe, hier en daer ook schoon Gras, maer meestendeel een verzengt groen kruid. Het Stedeken Petsora, is van gedaente zoo als hier word vertoont. Heeft zijn naem van een bygelegen Meir; want Ozer een Meir is gezegt op Rusch, en Poest Wild, als of men zeide, ongestuimig Meir. Hier vallen Visschen, de Elften, of kleine Zalm niet ongelijk, Tziri en Peledi genaemt, die rood van binnen zijn, zeer smakelijk, en worden bevroozen tot in Ruschland te koop gebragt.
Van het Stedeken Poestoser, Pustosero, of Petsora, zoo ook op het Meir van de zelve naem, als langs de Rivieren daer omtrent, vaert men met Schuiten, die de groote van onze Trek-schuiten hebben, die zy niet ongelijk zijn. De Huizen in dit plaetsken zijn van hout gemaekt, en worden die des Winters meesttyds geheel besneeuwt, zoo, dat men daer niets van zien kan, als alleen ter plaetze daer de vensters zijn, van waer men de Sneeuw met groote stokken, en ander werktuig afweerd, op dat 'er lucht en gezicht in de Huizen zy, en de rook daer door vertrekke. Hier rondsom wast in de Zomer geen vrucht, als eenige Bezien, Moroska genaemt, die geel van verw zijn: men vind daer wilde Honden, als mede zwarte, witte, en geele Vossen, Herten, Vuil-vraten, en ander gedierte. Niet verre van daer Noordwaerts, is een plaetsje Oustwaske genaemt, daer de Menschen zich des Zomers tot de Visch-vangst ophouden: men vind daer mede de Visch Ischiri, of Tziri en Peledi genaemt, die den hier Landschen kleine Zalmen, of Elften niet ongelijk zijn, voorzien van veel smakelijk vet, wegende de grootste elk omtrent de twintig pond Hollandsch, of de twee een Moskovisch poede zwaerte. | |||||||||||||||||||||
[pagina 948]
| |||||||||||||||||||||
 Men reist in die gewesten des Zomers, met boven gedachte Vaertuigen, langs de Rivieren, en op het Meir, doch des Winters met Sleeden, door Herten getrokken; ook reizen de Luiden aldaer in Winter-tyd op Liezen, of Sleep-schoenen, en trekken alzoo hunne Sleeden na zich, want het Sneeuw is op de meeste plaetzen aldaer zoo diep, dat zonder deze Sleep-schoenen het daer niet gangbaer en is. In Slacht-maend duurt in Poestoser de dag anderhalf uur, doch des nachts is het als dan zeer donker, geduurende in de twintig uuren, en schynt de Zon van boven gemelte Maend af, tot in Sprokkel-maend, zeer weinig, ja genoegzaem niet, waer en tegen des Zomers, heeft men bykans geen nacht, uitgenomen dat de Zon hare straelen weinig verliest, waer door het als dan ook aenstonds kouder word. Het Stedeken Poestoser is genoegzaem omringt met een Staketzel van palen, daer Toorens van hout aen zijn, welke Schietgaten hebben, 't geen geschied tegen den aenval der Samojeden, die zulks des Winters, wanneer 't rondsom bevrooren is, zomtyds hebben bestaen onder hunne Siberische Kneezen, of kleine Vorsten, die daer dan op den Roof verschynen; doch wanneer zich de Menschen binnen dit Staketzel begeven, zy met hunne Pylen, en zwakke oorlogs list, niets vermogen uit te richten: het is gestelt ter plaetze daer de streep aen drie zyden op de Plaet word vertoont; honderd krygs-knechten zijn in 't gemeen aldaer tot bezetting, en ruim twintig byzondere Burger-huizen, behalven die der Ballingen en Krygs-luiden: de vrye Luiden die daer woonen, erneeren zich met de Jacht, by de Winter, en Visch-vangst des Zomers. Daer omtrent wast weinig klein Gras, 't geen de Inwoonders Tunder noemen, gelijk 'er mede Ceder-boomen zijn, doch niet hoog, of dik, en weinig andere kleine struiken. De zwaerste misdoenders worden hier ter Ballingschap gezonden, ter oorzaek dat zy hier beter als elders bewaert konnen worden, zoo ten aenzien van het diepe Water, als de groote menigte van diep Sneeuw, dat aldaer Jaerlijks valt. Des Zomers komen daer de Samojeden ter Koophandel Honderd en vyftig wurst | |||||||||||||||||||||
[pagina 949]
| |||||||||||||||||||||
van Poestoser, of Petsora, daer de Vliet Selemja, of Tzilma instort, is het Dorp Usolenska, gelijk daer omtrent noch ecn ander plaetsken Ismi, of Isma genaemt, aen een Vliet van de zelve naem gelegen is: en buiten deze plaetzen zijn daer omtrent, of naby, geen bewoonde wooningen te vinden, behalven dat op de Rivier Petsora, Noordwaerts, en als men uit Zee komt, eenige Huiskens zijn, die des Zomers worden bewoond; dies men hier, en langs de Zee-kust daer omtrent, zelden Menschen, als zomtyds zwervende Samojeden ontmoet, en geen Na-buuren, als van verre heeft. De Inwoonders vangen hier veel Visch, doch zy is klein, maer daer is een groote menigte van wilde End - vogels te zien, en andere Vogels, byzonder des Zomers. De Samojeden die het naest aen Poestoser woonen, behelpen zich in Hutten; elk Huisgezin heeft een, of meer Hutten, en van de armste twee gezinnen, wel maer een eenige Hut. De kleeding der Samojeden, naeste gebuuren van deze plaets, is der Mannen, van een slechte Dierenvacht, het ruige van buiten, met een kap, welke daer aen vast is, om over 't hooft te trekken, voerende veeltyds een stok in de handen, die dun, doch eens zoo lang als de Man zelve is, met een knop boven aen, waer mede zy de Herten, die voor de Sleeden gespannen zijn voort dryven, de hoozen zijn van de zelve stof, het haair hebbende uiterlijk. De getrouwde Vrouwen zijn even eens gekleed als de Mannen, met dat onderscheid, dat de zoom van de Rok, onder, met onderscheidene lapjes al 'er verwe is geboord, en benaeid, zoo van Pelterye, Vogel-vellen, als Laken, en wat net'er benaeid als die der Mannen, behalven dat zy meest bloots hoofts gaen, en voor op de borst een yzere ring dragen, zes of acht duim-breet, in zijn midlyn groot, en dat het haair met een tuit, of lok achter afgevlochten hangt, en een band om de middel, daer en tegen de Mannen het haair kort afgesneden dragen: doch de Maegden en ongetrouwde Dochters dragen de opgemelte ring niet, zoo als my aftekeningen dezer Petsoorsche Samojeden in handen zijn. De Afgoden-beelden dien deze Samojeden aldaer dienen, zijn onderscheidener aert, de zommige van hout, andere van steen. Als onder deze Samojeden twist is gerezen, en dat zy malkander over een of andere zake niet konnen verstaen, zoo gelasten hunne Opper-hoofden dat zy elkander met Pylen te keer gaen, en op malkander schieten; die de gezwindste met de Boog is, of zijn tegenstrever afmat, wind het geding, waer toe stompe Pylen worden gebruikt: men vind Menschen onder hen die zich voor Waerzeggers, Toovenaers, of Duivel-jagers uitgeven, die Rokken dragen daer yzere kleinigheden op genaeid zijn; zy weten te veinzen of zy iemand aenstukken sneden, en wederom heel maekte, bedryvende wonderlijke grimatzen, zoo als boven reeds aen is geroert. Dezer Samojeden rykdom, bestaet in Herten, en Ren-dieren; geld hebben zy niet noodig, als om zoo nu en dan iets van de Moskoviten te koopen; zy worden zeer oud, doch buiten hun Land gevoerd, sterven haestig weg; eeten de Visch en 't Vleesch veeltyds raeuw, hoe wel mede ook gekookt: nuttigen alle ongediert, als Ratten, Muizen, Katten, Mollen, enz. ook het bevrooren Vleesch zonder te ontdooyen. Dat de Samojeden, in warmer en Uitheemsche Lucht zoo licht ziek worden, en weg sterven, word gelooft ter oorzaek te zijn van 't onzuiver voedzel dat zy nuttigen, 't geen dan, als zy in zachter Lucht komen, en fynder Spys nuttigen, krankheit verwekt: en of schoon deze Samojeden houte en steene Beelden aenbidden, echter weten zy te zeggen, dat Godt de Waereld bestierd, en dat zy de Beelden enkelijk eeren uit gewoonte, van hunne Voor-ouders overgebragt. Elk der Samojeden die den Boog voerd omtrent Poestoser, betalen Schatting aen zijn Tzaersche Majesteit, in Pelterye: het is een zeer blo Volk, angstig voor Schiet-geweer; zijn koel ten aenzien der Vrouwlijke kunne, en koopen hunne Wy ven voor Rendieren, by mangelingGa naar margenoot*, zy zijn kort van stal, doch dik en breet van aengezicht, hebben scheve oogen, en platte neuzen; hare verzamelingen worden te dezer plaets, Oeloes genaemt, hebben geen blyvende stee, maer verhuizen van de eene oord na den ander, zijn zeer genegen tot de Brandewyn, zoo Mannen als Vrouwen, jonk en oud, en drinken zich dikmael vol tot stervens toe. Deze Samojeden weten zoo gezwind met Sleetjes, daer Ren-dieren voor gespannen zijn, te ryden, dat zy met drie dezer Dieren, in eenen dag tot na Meseen van Petsora rennen; deze Beesten zijn zeer tam, en willig in 't loopen, eeten weinig, weten het Mos van onder het Sneeuw op te krabben, en te nuttigen, zijn met weinig te vreden. De Kneezen, of Knesiki, dat zijn kleine Vorsten der Samojeden, hebben elk zeker teken of merk, waer by | |||||||||||||||||||||
[pagina 950]
| |||||||||||||||||||||
men hen, en hun bende kent, en dit zijn twee, drie, min en meer streepjes, of kringetjes, dus of zoo gestelt, getekent of geschreven. De Rivier Petsora heeft veel Eilanden, en men acht de Zee van het Stedeken Petsora, Pustorskoy, of Poestoserskoy Ostrog genaemt, zestig wurst, dat is twaelf of veertien myl afgelegen te zijn. De woorden Abarin, Borodin, en Turin, of Toeriem, op de Plaet van dit plaetsken vertoont, beduiden namen der Huisgezinnen, welke op deze plaetzen hunne wooningen hebben, zijnde eenige Huiskens by malkander gezet, als kleine Dorpskens: de plaets by No. 5. dat een Fort word gestelt te zijn, heeft wel die benaming na zijne vierhoekige gedaente, der wyze als een Fort, Sterkte, of Kasteel, doch is eigentlijk een gevangenhuis, alwaer ingebragt zijn zoodanige Menschen die van een Ketters gevoelen zijn geworden, en hier hun leven onder dit klimaet, elendig moeten eindigen: het is een enkele omzetting van zware Mast-palen; de Spys word van buiten in gegeven, en de ingang die tusschen twee Bolwerken, of liever uitstekende omzet, ting van Paelen, in staet, word zelden open gedaen. Visch en Wild-vang is al den Handel der vrye Luiden in deze plaets: de dubbelde streepen by het Bevelhebbers Huis, verbeeld een waterige Poel, of staende binne-water. Langs dit Eiland, welk volgens eenige berichten zoo diep in het Meir niet gelegen is, als in mijn Kaert vertoont, loopt de groote Rivier Petsora, en uit de zelve stort een kleinder Rivier Szar genaemt, welk bykans rondsom dit plaetsken, Poestoserskoy Ostrog genaemt, schiet, en dus deze twee Vlieten het zelve zoo tot een Eiland maken, wezende tusschen de groote Rivier Petsora, en het Rivierken Szar een kleine reep Lands: het Meir Pustoserie, of Poestoser, is rykelijk een myl in zijn middel-kring, en stoot aen het Ooster einde van dit Eiland. Het vriest des Winters in dit Meir drie of vier ellen dik, en het Sneeuw stuift tot geheele bergen hoog: de Vogels vallen vaek by groote koude, dood uit de Lucht, en vermits het Sneeuw meest dagelijks, als het de Sneeuw-tyd is, van de Huizen word weg gearbeid, zoo krygt ieder Huis, als een hoog Bolwerk rondsom zich, 't geen zeer vreemt te aenschouwen is; evenwel de Menschen die daer gebooren zijn, of lange hebben gewoont, leven zeer gezont, en of schoon zy niet als Visch en Wildvangst eeten, zonder Brood, zoo zijn zy zeer frisch, doch daer en tegen die derwaerts in Ballingschap, of anderzins in krygs-dienst worden gevoerd, en aen Brood, en andere Spys gewent zijn, behalen daer veeltyds groote ziekte, van Scheur-buik, als anderzins, gelijk aen my is verhaeld van perzoonen, die aldaer zich eenige tyd in Ballingschap hebben opgehouden. De Menschen erneeren zich op deze Rivier Petsora mede ter Walrusch-vangst, met kleine Vaertuigen in Zee, die zy Coxin noemen, waer mede in de tyd eens Etmaels, veeltyds met honderd, en honderd en twintig dezer Dieren te Land komen. By Winter dag, als 'er weinig Vischvangst omtrent Poestoser, en dat de tyd tot de Jacht onbequaem is, dan arbeiden de Inwoonders aldaer mede in het Mammottekoos, en andere Beenen, zoo van Walrussen als Dieren, waer van zy Kammen, hechten tot Messen, en andere werk-tuigen, zoo tot gebruik, als çieraed, snyden. Als men daer in 't Meir, en in de Rivieren langs de Oevers Visch vangt, word het Net langs den Oever, door een Hond daer toe afgevaerdigt, getrokken: de Visch is daer zeer vet, en word het vette Visch-water tot drank gebruikt. En wanneer ik eenmael bericht eiste, over dit Stedeken Poestoserie, van zeker perzoon die aldaer zeven Jaer in Ballingschap hadde geleeft, zoo eiste hy van my, ik zoude hem den Hel beschryven, want hy geloofde het daer zeer na te gelijken, 't geen om de leelijkheit af te malen wierd gezegt, die men daer des Winters vind, en de ongemakken die hy aldaer geleden hadde, uit te beelden. De Menschen tot Poestoser woonende, hebben meest roode loopende oogen, en het wezen is plat, zwymende na den Samojeden. Tzilma is een Rivier bezuiden Poestoser gelegen, aen de zelve vind men Ertz, dat eenig weinig Goud, Zilver, en Koper, zoo gezegt word, uitleverd. Den Heer Andreas Artemonides Matveof, Moskovisch Gezant by haer Hoog. Moog. heeft my verhaeld, dat omtrent Poestoser mede veel Mammottekoos wordGa naar margenoot+ gevonden, en dat hy aen zeeker gebergte, een groote menigte dier Tanden, aldaer heeft gezien, en byzonder twee, welke een over grrote zwaerte hadden, dikker en grooter als hem ooit eenig Elpen-beene Tant te vooren gekomen was. Het Sneeuw is boven twee Maenden aldaer niet uit de Lucht. De Italiaensche Landbeschryver Magi- | |||||||||||||||||||||
[pagina 951]
| |||||||||||||||||||||
nus zegt, dat de Bergen Riphaei en Hyperborei in dit Landschap leggen, en dat zy zoo hoog zijn, dat men in zeventien dagen tot op de toppen niet kan stygen, het geene een groote dwaling is. Wel is waer, dat het gebergte de Gordel des Aerdryks genaemt, waer mede opgemelte gebergte der ouden verstaen schynt te worden, in de Nabuurschap aldaer legt, maer bereikt een hoogte niet boven de Alpes. Tusschen de plaetzen Oest-Silma en Wosgora, gelegen niet wyt van Pustozerie, aen een Arm van de Vliet Silma, of Tzilma, woonen eenige Russchen en Samojeden. Waasgorta is een zeer groot Pagoos, of Kerspel, daer onder verscheidene gehuchten behooren, gelegen aen de Vliet Indiga, in 't Landschap Boranday. Toebas, of Toubas, is een Rivier, die in de Vliet Ischma stort, welke dan gezamentlijk in de Rivier Petsora vallen. Aen deze Rivier worden veel Zabels gevangen, doch zijn niet van de besten. De Rivier Ougta is mede een dusdanige Tak van de Vliet Petsora. Aen deze Rivier, anderhalf myl van de Wolock, of Overtoom, en droogte die daer in is, dryft een vettigheit op 't water, zijnde zwarte Neft; welker steen daer ook gevonden word, en brand als een Kaers, doch geeft zwarte lucht van zich. Ysemskoy is aen een Arm van de Vliet Petsora gelegen: word bewoont by Sirianen en Permakken. Alhier komt Jaerlijks in de Zomer de Gezaghebber van Poestoser, om de Vaertuigen te bezichtigen die de Siberische Waeren voeren. Is de eerste bewoonde plaets als men de Vliet Tourja afkomt, alzoo het Land daer byster woest en onbewoont is. Men zegt het een klein Stedeken te zijn, open, en van hout gebouwt. Theunis Ys, die als Schipper, zoo op Nova Zemla, als aen de Rivier Petsora is geweest, verhaelde my, dat Candenoos, tegen de meening van de meeste, niet gescheiden is van het vaste Land, als met een Kreek, die geen Jollen draegt, of met een onvaerbaer Kanael, en Promoy vast, hoog, en zwart Land, dat geen Boomen draegt. By de zommige word het mede een rondachtige gedaente gegeven; doch de meeste strekken het langwerpig uit. By de Visschers-baey, of Vitsora, in de Vliet Petsora, begint men geboomte te zien. Weinig hooger als deze Baey is een Dorp, en dan volgt de Stad, daer 't diep is. Men zeild, om aen de Stad te komen, langs de West-oever, alwaer twee diepten zijn. Daer valt zeer veel Zalm. Die van de Vliet Meseen, komen, te water, in de Vliet Petsora handelen, gelijk ze met Lodgens, maer zeer zelden mede van Petsora na de Oby varen, door Waigats, langs de vaste Kust. Uit de Rivier Petsora zoude een Spruit schieten, die tot aen de Rivier Meseen reikt, volgens zeggen van de Inwoonders, daer veel Russche Ballingen onder zijn. Hy berichte my mede, dat Zemla uit Eilanden bestond, en dat hy benoorden in een doorgankelijke vaert of straet, zoo hy oordeelde, hadde geweest. Te Lande langs de Rivier Petsora zijn geene wegen, waerom men daer al met Jollen reist. In 't gat van Petsora is, beoosten, een uitgaende Draey-stroom. Veel Zalm, die daer gevangen word, in Siberie ter markt komt. De Rivier van Petsora verwyt achter, en word daer tot een Meir. Zijn gevoelen was, dat de Eilanden Orange weinig meer bezuiden leggen als zy in de Kaerten gemeenlijk worden vertoont, en dat Waigats immers zoo Zuidelijk zoude gelegen zijn: volgens welk bericht, in het Kaertje des gewests, tusschen Kargapool en Waigats, tot dit Werk ingelast, misstelling omtrent die streek zoude zijn begaen, 't geene ik ongescheiden late, om dat het zelve by my mede uit oog-getuigen ter neder is gestelt. In de mond van Petsora zoude goede anker- en zet-grond alom zijn. Van Petsora plagten eertyds de Pelterye te Water na Archangel gevoert te worden, maer zulks geschied nu te Lande, om redenen boven verhaeld. Uit het Noorden en Noord-oosten, achter Nova Zemla, zeide hy my, dat het Water meer vloeide of uitschoot, als ebde of te rug week. Het Ys zoude zich altoos scheiden op de hoogte van Costintsarch, een gedeelte der schotzen Noordelijk, en een ander gedeelte Zuidelijk vlietende. Hy oordeelde, dat achter Nova Zemla om, zeer licht aen de Siberische of Tartersche Kust by zommige Jaren en tyden te varen zoude zijn; maer om wyder voort te zetten, maekte hy de uiterste zwarigheit; want of schoon het water ontdooid was, zoo is daer des Zomers meest altoos zeer dikke Mist en Nevel. Ren-dieren gebruiken de Samojeden voor hunne Sleeden, die zoo tam zijn, dat zy op eenig douw of buiging die men haer geest, stil blyven leggen. Dus ver uit 't bericht van Theunis Ys. De drie Kaerten, welke van deze Kusten by dit Werk ingelast zijn, als de Kaert | |||||||||||||||||||||
[pagina 952]
| |||||||||||||||||||||
der Landstreken tusschen Kargapool en Waigats de Kaert der Zee-kust van 't meest bevolkte gedeelte van Samojeden-land, en die, welke van Theunis Ys, wegens de Kust, tusschen Candenós en het Eiland Mauritius is ontworpen, zijn eenigzins van verschillige gedaente. De twee zijn ontworpen by Reizigers, die in die gewesten hebben gereist, en zijn der gedaente zoo als ze my toegezonden zijn: hoogte hebben zy niet konnen nemen, waerom de zelve van my mede niet zijn aengemerkt. Elk heeft hare waerheden. De eerste verbeeld vry net de Rivieren tegen over Candenoos of Candenós gelegen, met het Eiland Kolgof of Kolgoy. De tweede het Zuider eind van Nova Zemla, en de overgelegene Kust tamelijk wel vertoont; doch het Eiland Waigats daer in vergeten is. Het Eiland Kolgoy is daer Vuil-eiland geheten. Daer in is aen te merken, de Kustnamen, en de aftekening op Nova Zemla, van Matiskinjar, of Mathys-stroom; waer by te zien is, dat de zelve is een vaert en doorgang, en geen Inham of Rivier. Na allen schyn zoude zeer bequamelijk by Zomer-tyd van de Noord-kust van Zemla na de Ys-zee hier door te varen zijn, en veel licht gevoegelijker als door het naeuw Waigats, alzoo daer het Ys uit de Oby en andere Vlieten van Tartarye gestadig heen en inschokt, gedreven door de stroomen die meest van de Oost na de West komen, en alzoo een opstoppinge in het Waigats maken: dit doch geve voor geen wet of volslage waerheit uit, maer zijn gissingen, gegrondvest op reden. By de meeste die ooit langs de Kusten van Nova Zemla gevaren hebben, is deze stroom voor een enkele Inham aengezien geweest. De Kaert van Theunis Ys heest, 't geen niemand voor hem zoo klaer heeft doen zien, de inkomst van de Rivier Petsora zeer net verbeeld, als ook de t'Zeewaertsche gedaente van Candenoos, en de strekkinge der Zee-kusten aldaer. By de eerste Zalm-vangst, aen de Rivier Petsora, diep in 't Land, ziet men hooge Bergen, wezende anderzins het Land daer rondsom meest laeg. Men ziet daer steeds veel Hout en Boomen aen strant, en de oevers dryven, 't geene in 't Voorjaer, als de wateren ontdooyen, komt asgedreven. Aen de ingang van deze Rivier is een hard zandige droogte, daer men niet als met de lichtste Vaertuigen over zeilen kan. Gemelte Schipper heeft my verhaeld, op het Eiland, naest de Visschers hoek, een stuk Lands, met Boomen en Wortels op 't Veld, door overstrooming opgezet, gezien te hebben. Gevogelte ziet men daer ontallijk, byzonder van dien aert, welke des Winters in deze Landen, en elders in Europa, over komen gevlogen. In het Landschap Petsora vallen de beste en grootste witte Valken, Kretzet genaemt, die elders ter waereld gevonden worden; zeer bequaem op de Ryger-jacht. Zy worden alle die gevangen zijn, ten Hoof gezonden. Men vermag 'er geene, opGa naar margenoot+ groote straf, zoo gezegt word, ten Lande uitvoeren. Zy leven boven vier, of ten uitersten vyf Jaren niet. Aen de mond van de Vliet Petsora ziet men eenige Voor-eilanden te zijn. Het hoog gebergte is daer zonder eenig gewas, maer steeds met Sneeuw bedekt. Cederboomen vallen in de lage Landen van dit gewest veel: ook ziet men daer veel Roofvogelen. De Volkeren zijn daer van weinig begrip; behelpen zich zober. Het Landschap draegt zijn naem van deze Rivier. Papinogorod, of Papinowgorod, is een Stad, niet wyt van de Vliet Petsora, Landwaerts in gelegen: legt niet onver-makelijk, aen een Moerasch, omgeven van zeer hooge Bergen. Dicht aen de Stad vliet een Rivier, daer overvloed van Visch is. De Huizen alhier zijn slecht gebouwt, laeg, van hout of Boom-takken te zamen gevlochten, en met aerde bestreeken. De Inwoonders worden Papins, of Papini geheten. De Stad Papinogorod is geacht in Siberia te leggen, wordende Siberia en Boranday, eng genomen, van malkander door zeker hoog gebergte, twintig uuren reizens, benoorden Papinogorod, gescheiden. Zoo als men over dit gebergte is, Zuidwaerts, bejegent men Vlekken, daer de Inwoonders in ruige Beeren-huiden-klederen gekleed gaen; doch de zommige hebben die ook van Lywaet, en Pelterye daer over; wezende het Volk omtrent Papinogorod beter van leven en omgang, als de Borandayers. Het is daer, om de onvruchtbaerheit des gronds, menigte van wilde Dieren, Sneeuw, en ongebaentheit der wegen, zeer moeyelijk te reizen. Hier zijn de Hutten gemaekt als in Lapland. Dit Volk blijst niet altyd op eene plaets, maer veranderen dikmael van wooninge. Deze Luiden, zoo wel als de Samojeden, als zy des morgens ontwaken, gaen ten Hutte uit, met Wyf en Kinderen, strekken zich na de Zon met geboogen knyen, en bidden die aen, gelijk zy de Maen en Noord-sterre mede eeren, en Offeren. Boranday is een Landschap, volgens bericht van Deensche Reizigers, wiens Zee- | |||||||||||||||||||||
[pagina *94]
| |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
[pagina *97]
| |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
[pagina *100]
| |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
[pagina 953]
| |||||||||||||||||||||
togt door Martiniere in 't licht gegeven is, niet wyt van de Rivier Petsora gelegen, heeft langs de Zee-kusten hoog gebergte; op welke Kust een Eiland legt, Kildomoria geheten, 't geene by my in de Kaerte niet en is gebragt, tot noch toe, alzoo zijne rechte plaets niet en weete. De Inwoonders zijn kleinder van stal als de Laplanders, doch de oogen van gelijke gedaente, verwe en diepte; maer 't geene wy wit der oogen hebben, is hun rood-geel. Haer aengezicht is vlak en breet, 't hooft groot, de neus ingeboogen, de verw bruin-zwart, en de beenen als slutten. Aen hare beenen hebben zy enge hoozen, van witte Beeren-huiden gemaekt; gelijk ook zijn hare rokjes, die ze tot aen de knyen lang dragen; zoo als ook de kappen of mutzen zijn, met het haair uitwendig. De schoenen zijn van Boom-basten. De Huizen zijn met Visch-beenen gedekt, laeg, in gedaente als een Ey, zonder eenig lucht-gat, als dat door de deur inkomt, die als een Oven-gat is. Dit Volk leeft van Visch-vangst, en Jacht: eeten geen Zout: de gedroogde Visch dient hen voor Brood: drinken klaer water, daer zy zekere Bezien in te weeken leggen, die het zelve eenige verwe en smaek geeft. De Vrouwen zijn gekleed gelijk als de Mannen: gaen zoo wel en sneedig ter Visch-vangst, en op de Jacht, als de Mannen. Zijn nu zeer begeerig tot Tabak en Brandewyn, niet tegenstaende zy eertyds groot afkeer van het eerste toonden. Dit Volk gebruikt Sleetjes, grooter als in Lapland, daer twee perzoonen in ieder zitten konnen; gelijk ook de Ren-dieren alhier grooter zijn als in Lapland. Het Land is niet zeer bewoont, en men reist zomtyds wel tien of twaelf uuren, en langer, eer men eenige weinige Huizen bejegent. Het Volk dat Landwaert in woond, is woester als dat aen de Zee-kust zich ophout. Deze onderhouden zich alleen van de Jacht. In de Zomer eeten zy het Wild, versch op koolen weinig gebraden, of gerooft, en des Winters Vleesch, gedroogt in de Zon. Leven zeer beestachtig. Hun Hutten zijn van Boom-takken: de klederen alle van Beere-huiden, het ruig buiten; dragen een gordel van't zelve stof om de middel. De Vrouwen zijn van de Mannen niet anders als by de haairen te onderkennen, die haer by de schouwderen afhangen. Hun wapens zijn alleen Speeren, van zeker hard hout; een Boog, die van Boom-basten gemaekt is; kooker met Pylen, en een steen zooscherp als een Scheer-mes, welke aen hare gordel hangt. De Ren-dieren voeden zich met Mos. Het Land is hier zeer woest en ongebaend. Het Landschap Boranday strekt zich te wederzyde van de Vliet Petsora, doch meest Westwaerts, en strykt alleen de Zee, wezende het binnen-land eigentlijk aldaer Samojedia genaemt. De Borandayers weten van geen eeuwig leven, en oordeelen, dat met hun dood het alles dood is. Eeten Wolven- en Beeren-vleesch. Weten van Lezen noch Schryven, veel min dat eenige Wetten zouden hebben: echter heeft de eerbaerheit by haer plaets, en zijn zeer rechtvaerdig, en goedaerdig; ook gastvry. Zy weten, gelijk mede de Samojeden, Walvisschen te vangen in kleine Booten, die zy van Land steken, als zy den Visch zien, jagen hem een Lens in 't lijf, daer een touw aen vast is, waer na zy bot geven, na Land varen, en zoo het Dier na zich trekken. Dus verre uit Martiniere. Vizzora, of Vitsora, is een Stedeken in het Borandayer Land , niet wyt van de Zee gelegen, aen de West-oever van de Vliet Petsora. Voor Tabak en Brandewyn valt daer veel Pelterye te mangelen, doch zulks is aen Vreemden verboden. Het legt tusschen twee Bergen, ieder een myl hoog. De Huiskens zijn daer van Visch-beenen gebouwt , zeer konstig met Mos aengestopt; gevult en bedekt met Zee-schulpen, zoo dicht, dat de minste wind daer niet in kan komen, als door de deur, of door het geveltje, waer een vensterken in gemaekt is, om lucht te scheppen. De Vrouwen en Kinderen maken de Netten van Boom-basten, ook de Touwen voor de Booten: andere makeh Dekens van bast: Bylen, Zwaerden, Spiezen, Werp-pylen, en andere Pylen, alle van Visch-been: andere maken Klederen van Beeren-huiden, die zy t'zamen naeyen met Naelden van Visch-graten. Deze Wyven zijn zeer leelijk, klein, morzig, en zwartachtig, of liever graeuw. Koptoga is een plaetsje, dat by de volken Sirainen genaemt, word bewoont, gelegen omtrent het Landschap Kamenia en Boranday. Men verstaet daer weinig Rusch. Dit Volk is onder het gebied van hunne Tzaersche Majesteiten, en genieten groote Voor-rechten. Oust-Silemska is een Stedeken aen de Rivier Petsora; word bewoond by Ruschen, die zich daer by verwyzinge geplant hebben. Het Land is daer zeer woest, en vol Bosschagien: word mede bewoond | |||||||||||||||||||||
[pagina 954]
| |||||||||||||||||||||
door weinige Samojeden. Daer vallen alderley schoone Pelteryen. De Rivier Zilma, Silma, of Tzilma, dat een Arm van de Petsora is, op te reizen, West waerts, is onbevolkt, Boschachtig, Moerassig, zoo dat men zomtyds wel tien of twaelf dagen reist zonder Menschen of Huizen te ontmoeten, waerom hier by daeg alleen gereist word, en de Samojeden daer tot Leids-lieden strekken. Het Vlek of Stedeken Oustwaaske, is tamelijk bewoond, gelegen niet wyt van de Vliet Petsora, aen de oorspronk van de Vliet Silma. Stolp, of Stolpohen, is een Berg, in de Lands-tale, anders Barzagune genaemt, dicht by de Vliet Petsora gelegen. Aen de voet van deze Berg leggen acht of negen Huizen, daer zich Samojeden in onthouden. Het Volk dat omtrent dit gebergte woond, en eigentlijk Samojeden zijn, zijn dikker en korter van gedaente als de Borandayers, en aen Zee gelegene Samojeden: haer hooft is grooter, en aengezicht breeder: de neus grooter en vlakker: hebben weinig haair, en zijn van een domme inborst. Het Vrouw-volk is hier zeer arbeidzaem; bemoeyen zich met de Kinderen te leeren Jagen. Zijn leelijker als het Manvolk. De Mannen dragen over hare ruige kleederen mantels van Beeste-vellen, daer de pooten noch'aen hangen, over de linker schouwder. Tusschen de Vrouwen en Mans kleederen is weinig onderscheid. Den Vrouwen, zoo wel als de Mannen, hangt een Boog, en Pyl-kooker op de schouwder. Men zegt, dat 'er een Rivier van de zelve naem, die zijn oorspronk omtrent dit gebergte heeft, in Zee stort; doch vermits ik de rechte plaets niet en wiste, is die in de Kaert niet gebragt. Slabotka, niet wyt van Zee gelegen, is een vermaerd Vlek aen de Rivier Meseen. Daer woonen tamelijk veel welhebbende Luiden, die zich meest met de Traen-vangst erneeren. In de Winter, omtrent de groote Russche Vasten-tyd, huuren hier de vermogenste Burgers, Visschers en Zee-luiden, die zy voorzien met eet-waren, hoozen, schoenen, en hand-schoenen: welke Luiden dan verzonden worden na Candenoos, Kolgoy, Matsowits, en andere Nabuurige Eilanden en Kusten, alle gelegen in de Meseensche bocht; waer toe tot dien einde daer eenige Huisjes opgerecht zijn: in welke plaetzen geheel niet groeid; doch de Zee werpt hout genoeg op, om te branden, en de gemelte Huisjes of Schuuren te bouwen. Hier verwacht dit Volk dan het Ys, dat de Noordelijke wind met menigte uit Zee, schotswys, eenige stukkenGa naar margenoot+ wel een half myl breet en lang, na het Land dryft; waer zy zich dan op begeven, en menigte van Robben op vinden, die zy met breede Spietzen en Haken na Land sleepen. De huiden van de jonge Robben, die gansch ruig zijn als wol, zijn Beelkens genaemt, en andere die het eerste haair afgevallen is, zijn Zeerkens geheten: worden aenstonds na dat ze gevangen zijn, gevilt, gedroogt, en schoon gemaekt. De eerste zijn bequaem tot peltzen of rokken, leidzels, en hand-schoenen: de anderen om kisten te bekleeden, veel fraeyer en duurder als een aert die in de kuilen geworpen worden, om Traen daer van te kooken. Voor dezen hunnen arbeid, die al vry gevaerlijk is, genieten zy een vyfde, een vierde, en ten hoogsten een derde deel van de vangst: het overige is voor de Uit-reder, die het Brood, Spys, Vaertuigen, enz. in plaets van arbeid, daer toe geeft. Deze Luiden loopen dus een half, ja een heel myl, en verder, over de schotzen in Zee, en een andere wind opkomende, moeten met de schotzen heen en weer, waer de wind haer geleid, dryven; maer zoo zy verre gaen, nemen in het gemeen Brood mede, doch worden evenwel veeltyds eenige gemist. Andere nemen klein Vaertuig, trekken dat over het Ys, varen van den eenen schots op den ander; storm of onweder opkomende, trekken haer Schuit op de schots Ys, die haer het grootste dunkt; welke komende te breeken, gaen weder op een ander, en dat zoo voort. Als zy een prooy gevangen hebben, en by eenig Land komen, sleepen dat daer op, en begeven haer weder t'Zeewaerts. Deze vangst duurt tot den drie en twintigsten van Gras-maend toe. Des Zomers gaen zy halen, 't geene op deze onbewoonde plaetzen gelaten hebben, met hunne Vaertuigen, genaemt Koschen, of Lodjens. Deze laetst-verhaelde wyze van Robbevangst is wel de profytelijkste, want aldus 't meest gevangen word, doch kost ook het meeste in 't uit-reden, en is het gevaerlijkste; want zomtyds vergaen de Schuiten met Volk met al, die in 't gemeen tien of twaelf by een zijn. Op de zelve wys begeven zich eenige Visschers hooger op, en boven Candenoos, daer zy de Walrusschen opde schotzen betrappen. Des Zomers worden aldaer mede Schuiten uitgereed, om aen de Kust van Nova Zemla, en rondsom het Eiland Kolgoy, Walrusschen te gaen vangen, die zy op het dryvend Ys zoeken, waer op | |||||||||||||||||||||
[pagina 955]
| |||||||||||||||||||||
de zelve by mooy weer zich vermaken. In de neus van de Schuit staet de Stuurman met een spits scherp gekronkelde haek, los op een staek, die hy hem in 't lijf douwt, 't welk met een lijn en een ton aen hem vast blyft. Het Dier smyt zich dan wel in 't water, en zoekt zich op den ton te wreken, doch ondertusschen palmen die in de Schuit zijn al nader by, en slaen hem met Spiessen dood. Van een volwassche Walrusch kan men drie tonnen Traen kooken: de Tanden wegen in 't gemeen zes of zeven pond de twee. Omtrent deze Meseensche Kust, en by Slobotka, ook op Candenoos, worden Steenvosschen, des Zomers graeuw en kael, en des Winters wit en ruig, by groote menigte gevangen, in knippen. Hermynen zijn hier omtrent mede. Daer vallen aen de Vliet Meseen, weinig Landwaert in, ook Koe-beesten, doch klein, en voor tien gulden men een goeden Os koopen kan. Schapen zijn daer zoo veel niet, eh Verkens geheel geen. De Menschen in en omtrent Slobotka zijn goedaerdig, doch genegen tot den drank. Rogge word hier niet gezaeid. Garst is het eenigste dat zy teelen, en daer van bakken zy haer Brood. Voeden zich met Panne-koeken, Bry van Garft, en Melk, welk laetste zy altyd achter na eeten. Daer vallen zekere kleine Vogeltjes, diezy Poeninki noemen, gansch wit, met zwarte blesjes, en gefprenkelde vleugeltjes, zeer vet, en goed van smaek. Het vriest in Bloey-maend zomtyds hier noch zeer hard, en is 't Ys voor den vyftienden of twintigsten der zelver Maend zelden gebroken in de Rivier. Hier omtrent, langs de Rivier Meseen, en mede omtrent Poestoser, wil men, dat Mineralen vallen van Kooper en Yzer; doch de groeven zijn wel geproeft, maer niet geopent, dies zulks twyfelachtig oordeele. Semse, of Myla, is een Riviertje, vallende in de groote Rivier Meseen. Voor aen de mond staet een Zout-ketel, daer omtrent zestig duizend pond Zout des Jaers gemaekt word, die eigen is aen zeker Rusch Heer, Krominin genaemt, welke hier mede eenige Garst zaeid. Koelegoor is een Stedeken, aen de Vliet Meseen, zijnde de Hooft-stad van het Meseensch gebied, alwaer de Bevelhebber van dat Landschap woond, anders Kivrool, of wel klein Kargapool genaemt. Nees is een Riviertje, in de Nabuurschap der Samojeden, aen de mond van de groote Rivier Meseen. De zelve schiet wel een half myl in Zee, wezende aen wederzyde van het bedde de Zee zeer droog, welke droogten met laeg water boven komen. Hier valt veel Bot. Op 't Land, dat dor en moerassig is, wast veel schoone Zuuring. De Berke-boomen konneh daer boven een knie hoog niet wasschen. Jaesma is een Vliet, die mede omtrent de mond in de groote Rivier Meseen stort. Aldaer onthoud zich groote menigte Visch, Beloegen, of Belugen genaemt, die met hoog water uit Zee de Rivier inloopt; als wanneer de Visschers, die daer toe met root Vaertuig uitvaren, en zich aen Zee stil houden, tot dat de Visch een eindt weegs voorby, en de Visch is opgeswommen, dwers over de Rivier Netten spannen, twee of drie honderd vadem lang, aen sterke dikke touwen, en varen dan met Schuiten de voornoemde Visschen, die twee of drie vadem lang zijn, in 't gemoet, die met het vallen van 't water na Zee zakken: zy kloppen, tieren, en razen dan tot dat het water verloopen is, waer door de Visch belet word af te zakken, als wanneer zy met Spiessen voor en omtrent haer Netten de Visschen dooden. Deze geven ieder omtrent twee en een halve ton Traen, en als 't geluk goed is, konnen in twee tyen haer lading krygen, die op twee honderd ton aenloopt. Een Dorp Verghna Palingke genaemt, leit aen de rechter hand van de Rivier Pienega. In de zelve legt een groot Eiland, en daer zijn tewederzyde eenige vrye Dorpen, behalven dat daer noch eenige Dorpen zijn, die het Klooster Sitske toebehooren. Aen de Rivieren Anadieskoy, en Sabatsia, niet verre van de Yskaep, woonen mede de Volken Xuxi, en Koeliki. In de Rivier Sabatsia valt schoone Haring, en Steur, ook Sterletten, en Onelma. De Vlieten welke in de Ys-zee uitstorten, zijn Visch-ryk, byzonder na aen de Zee. De Menschen welke in Siberie meest aen de Oevers van de Vlieten woonen, en des Winters in de Bosschen, voeden zich met Visch, en Herte-vleesch. Tam Huis-gedierte, behalven Honden, welke voor Wagentjes gespannen worden, vind men hier niet. Angels, Naelden, Messen, en Bylen, zijn by deze Menschen gewilde Koopmanschap. De Rivier Koela komt vallen van Koelegoor, en heeft wederzyds onbruikbare Moerasschen: stort in Zee met een wyde Haven, wat lager als de Rivier Meseen. Het Eiland Dolgoy, gelegen niet wyt van Waigats, omtrent op negen en zestig graden, is een woest moerassig Land; .draegt niet als wat Mos, en hier en daer kort Voor zeven Jaren waren daer op zoo veel Rheen, dat de Moskoviten in weinig tyd vystig, ja honderd koude dood slaen; | |||||||||||||||||||||
[pagina 956]
| |||||||||||||||||||||
maerGa naar margenoot+ heden vind men daer geen eenige, 't geen zommige zeggen door een felle Winter is bygekomen, zoo dat zy, door de te harde vorst belet, geen Spys van onder 't Gras van daen konden krygen; doch andere zeggen, dat men daer zomtyds en te dikmael op quam, eenige honderden te gelijk dood sloeg, en dus het Eiland ontbloote, te meer, alzoo 'er menigte wierden gedood, daer van alleen de tong uitgesneden wierd om te eeten, latende de rest leggen verstinken, 't geene sterste onder de overige veroorzaekt zoude hebben. Dit Eiland is omtrent vyf of zes myl in omtrek groot. In 't midden heeft het hooge steene Bergen: aen de Oost zyde zandige Stranden, en te Wester zyde meest hoog moerassig Land. Voor Promoy, beoosten Candenoos, is wel acht myl lage en zandige Strand. Op Colgoy, zegt Schipper Ys, een Haven te zijn voor Lodjens, maer niet voor diepgaende Schepen. Alhier komen Jaerlijks duizende Ganzen van andere gewesten te ruyen, die als dan in grooten getal gevangen worden van die Luiden, welke van 't vaste Land daer op komen gevaren. Hy verbeeld het zelve bykans geheel rond. Rotganzen zijn daer mede zeer veel, ook Endvogels en Zwanen. Op het Eiland Kaninoos, Kandenoof,Ga naar margenoot+ of Candenoos, waren noch onlangs honderd Samojeedsche Huisgezinnen; doch hare Ren-dieren, daer in hunne meeste rykdom bestond, zijn meest gestorven. De Samojeden onthouden zich meest omtrent de oevers en monden van de Rivieren. Achter Candenoos, by Promoy, is de Haven-plaets of Baey voor Lodjens, die meest van de Rivier Meseen en de Stad Archangel komen gevaren. De Rivier Indiga, tegen over 't Eiland Colgoy, in de Nabuurschap der Samojeden, aen den Oceaen gelegen, weinig opgeroeid zijnde, komt men aen een plaets Gorodisse genaemt, daer in oude tyden eenige Volkeren gewoond hebben, geheten Schoedy, die met de Russchen oorlog hadden, en nu gansch te niet zijn: alleen zijn overig de wallen van hunne oude Stad. Heden hebben daer de Russen, die aen de Rivier Pienega woonen, en voor Schatting Jaerlijks Valken in Moskou leveren, die zy hier vangen, een Kamer en een Kelder opgerecht, daer zy in de Hersst komen, en blyven tot Kerstyd, zich bezig houdende in de Valken-vangst, en den Handel met de Samojeden. Zy vangen daer dan mede veel Visch. Als zy van daer vertrekken, laten zy zich in de tyd van tien of twaelf dagen door Rheen na de Vliet Meseen voeren. Deze Rivier is Vischryk, als van Zalm, Konighe, die rood is, en zoo groot als Zalm, vol zwarte kruisjes getekent; als mede een Visch, Soltsey genaemt, die ook rood van vleesch is, middelmatig in groote, en smal, heeft een gefprenkelde rugge; ook Neelme, die den Wit-visch, welk by Jereslaf gevangen word, gelijk is; Sigy, heel groot; voorts Snoeken, Botten, Schollen, Pos, Baers, en Navaege, een Visch in andere Landen onbekent. Langs deze Rivier ziet men te wederzyde schoone Weide, en vier myl de Rivier opwaerts van Zee af, wast schoon Dennen-hout, aldaer Jeelne genaemt. De Lucht is daer getempert, en 't is jammer dat de genoemde plaets Gorodisse niet bewoond word; doch men twyfelt of daer Kooren groeyen zoude. Langs gemelte Vliet, Landwaert in, houden zich Samojeden in Tenten of Hutten, die zy Soema heten. Om hoog stort in de Vliet Indiga een Rivier Bela geheten. Tzari is een Baey aen Zee gelegen, anders mede Toxar geheten; legt over het Eiland Colgoy, op de hoek van Swetenoos. Daer dichte by vind men, ruim een myl in Zee, Oost-zuid-oost, en West-noord-west , de Zee vol blinde Klippen, van de hoek af beginnende. By laeg water ziet men de barning. |
|