Noord en Oost Tartarye

Verslag
Uit Purchas Reis-boek, sprekende van de Permakken, Tingoesen, en Samojeden.

den Beelden-dienft zoo wel als de Samojeden.

DE Permakken, en veele der Siberianen, zijn van der Russen Godsdienst. De Youngorianen zijn gekleed na de wyze der Permakken, maer doen den Beelden-dienst zoo wel als de Samojeden.

De Tingosianen, Tingusses, of Tingoesen, een Volk veel Oostelijker woonende, worden gezegt de Zon en Maen aen te bidden. Haer kleederen zijn alle van Rhee-vellen, doch dichter sluitende als der Samojeden: zy zijn ook langer van gestalre.

Aen geene zyde de Tingusses, of Tingosianen, woonen de Boulashees, en noch wyder de Seelahees.

Aen de over zyde de Rivier Yenissey, woonen de Imbaki en Ostaki, een aert van Tarters. Aen geene zyde de Tingosianen is een Rivier Geta. In dezen weg, Oostwaerts de Rivier Oby te reizen, heeft zekere Rusch een ganschen Zomer toegebragt, en aldaer zes Jaren gewoont.

Onecko, een Rusch, heeft de eerste aenleidinge gegeven, om de Samojeden onder het gezag van Moskou te brengen, geduurende de Heerschappye van Pheodor Ivanowits; de welke zijn Zoon gezonden hebbende in 't Land der Samojeden, vernam, dat de zelve omtrent de Rivier Oby bestierd wierden door de oudsten onder haer: dat zy geen Steden hadden, maer in menigte te zamen liepen, eetende 't gedierte welk zy vangen, zonder te weten wat Kooren of Brood was: dat zy goede Boogschutters waren, die haer Pylen scherpen met Visch-been en steenen; van zamen genaeide vellen haer kleederen maekte, enz. en dat men groote winst deed met haer in Pelteryen handelende. Dies zond de Russche Majesteit eenige Afgezanten, destig uitgedost, derwaerts, de welke lichtelijk verkregen oorlof om sterktens omtrent de Rivier Oby te mogen bouwen, werwaerts men veroordeelde perzoonen in ballingschap zond, en bragt het in korten tyd in staet van een klein Koninkryk.

Booris, den volgenden Tzaer, bouwde Tooma, of Tomskoy, twee honderd mylen de Rivier op, met veel andere Steden en Plaetzen wederzyds de zelve, en bevolkte ze met Samojeden, Tartaren, en Russchen. Van de Oby door de Wildernissen, en tot aen de Tingosianen, is tien weeken reizens. Deze in hoopen te zamen zijnde, hebben⁺ onder tegens de strot een dik mismaekt gezmel. Oostwaerts aen reizende, vaert men over een Rivier Pisida genaemt, en daer wierd gehoort, zoo gezegt is, het geluit van Koopere Klokken, 't welk zoo zijnde, is een bewys dat daer eenig gezedender Volk is, van Kathaya, of de deelen daer aen grenzende. Men zegt, dat die van Kathaya handelen te Sergolt. Van de mond van Peehora tot de Oby, is tien

+ Dit is wel aen alle, geelyk men zulks aen het Alpesche gebergte mede ziet.

[p. 943]

dagen zeilens. De Oby en Yenissey loopen Noordelijk en Zuidelijk. De Samojeden zeggen, dat in de Yenissey groote Schepen zijn, welke met touwen getrokken worden.

De Samojeden zijn Afgoden-dienaers, en Tovenaers, onderhoudende Duivelsche bygeloovigheden, als zulks getuigt Richard Johnson, die op den vyfden van Louw-maend, des Jaers vyftien honderd zeven en vyftig .onder haer zijnde, gezien heeft, en daer van spreekt als volgt.

De Samojeden, welke omtrent de ondieptens en dyken van Pechora woonen, zijn de Russen onderhoorig, de welke, als zy van de eene plaets na een ander zullen verhuizen, doen zy alvoorens Offerhande op navolgende wyze:

Alle die van een verwantschap zijn, Offeren te zamen in eenig hunner Tenten. De oudfte onder haer is Priefter, en begint de zelve eerft te fpcelefc op een ding als een groqte Zeeve, met een vel over de eene zyde als een Trommel; zijn Trom-ftok is omtrent een fpan lang, en \ eene eind rond als een Bal, bedekt met Herte-vch Ook heeft de Priefter Jets gelijk als een witte krans op zijn hooft; zijn aen-gezicht is bedekt met een ftuk van een Mans herabt, met verfcheide kleine ribben en tanden van Viflchen en wilde Beeften daer aen hangende: dan zingt hy 5 gelijk men juichende hard fchreeuwt, of de Jacht-honden naroept, en die van 't gezelfchap antwoorden hem, zeggende, of fchreeuwende, Igha, Igha^ Igha; daer op de Priefter wederom zijn item laet hooren, en zy antwoorden wederom als vooren, zoo lang tot dat hy gelijk als dol word, neder vallende als dood, leggende op zijn rug, alleenlijk bedekt met een hembt. Ik merkte dat hy noch adem haelde, en vroeg waerom hy zoo lag, zy zeiden my, nu word hem gezegt wat wy doen zullen, en waer na toe wy gaen zullen; en als hy wat gelegen hadde, schreeuwden zy driemael Oghao, Oghao, Oghao: en wanneer zy alzoo driemael roepen, licht hy zijn hooft op, en legt het weer neder, en dan stond hy op, en zong gelijk als te vooren, met het antwoord Igha, Igha, Igha: daer na beval hy, dat zy vyf groote Dieren zouden dooden, en zong al voort, gelijk de omstanders ook deden: daer na nam hy een Zwaerd, zijnde een elleboog en een span lang ('t welk ik zelf hebbe gemeeten) en stak het in zijn buik half⁺ weg, en zomwylen wat minder, zonder dat men echter konde zien dat hy gewond was; midlerwyl dat zy haer zoet geluit noch al uitbalkten. Daer na stak hy 't Zwaerd in't vuur, tot dat het warm was, en stak het toen in de slip van zijn hembt, en voorts door zijn Lichaem, als my toe scheen, by zijn navel in, en by zijn fondament wederom uit, steekende de punt van achteren door zijn hembt: ik leide mijn vinger daer op: daer na trok hy 't weder uit, en zat neder. Dit gedaen zijnde, zetten zy een ketel met water aen't vuur, en als 't kookt, begint de Priester wederom te zingen, en zy antwoorden wederom als vooren; want terwyl het water heet wierd, zongen zy niet. Daer na maekten zy een vierkant ding., in hoogte gelijk een stoel, met een kleed zeer dicht bedekt van vooren, want het achterste stond na de zyde van de Tent. Haer Tenten zijn rond, en worden in haer Spraek Chome genaemt. Wyl't water noch kookt, en dit vierkant gereet is, deed de Priester zijn hembt uit, als mede het geene als een krans op zijn hooft was, met het geen zijn aengezicht bedekte; doch had noch een paer hoozen van Rhee-vellen aen, welke quamen tot aen zijn billen: aldus gong hy in de vierkante zitplaets zitten als een Kleer-maker, en schreeuwde met luider stemme. Daer na namen zy een dun touwetje, van Rhee-vellen gevlochten, vier vademen lang, en de Priester maekten 't met een kleine knoop vast om zijn nek, en onder zijn linker arm, en gaf het aen twee Mannen, staende. t'elken zyde van hem, de welke de einden te zamen hielden: daer na wierd de ketel met heet water voor hem in 't vierkant gesteld, welk vierkant te gelijk met hem, nu bedekt wierd met een Tabbaert van breet Laken, zonder voering, zulk als de Russen gewoon zijn te dragen. Daer na begonnen de Mannen die de koorde hielden te trekken, totdat zy de einden styf en tot malkander hadden gebragt: doenmaels hoorde ik iets vallen in de ketel met water, welke in de Tent voor hem stond: ik vraegde wat het was, en zy zeiden, zijn hooft, schouwder, en linker arm, door de koorde afgesneden, te weten door de knoop,, welke ik had zien toetrekken. Ik stond dan op, om te zien of het in der daed zoo ware; doch zy wederhielden my, zeggende, dat indien zy hem dus met haer lichamelijke oogen zagen, zy niet langer zouden leven. (De meeste van haer spreeken Rusch genoeg om haer te konnen verstaen, en zy zagen my aen voor een Rusch.) Dan begonden zy wed'r te schreeuwen Oghao, Oghao, Oghao, dikmael na den anderen: midlerwyl zag ik iets gelijk de vinger van een Man, tweemael steekende door de Rok van de Priester. Ik vraegde aen die naest zaten,

+ Dit zullen bedriegelyke gebaerten zyn geweest.

[p. 944]

wat het was dat ik zag, zy zeiden, het is zijn vinger niet, want by is noch dood; en 't geen ik door de Rok gezien had, zeiden zy, was een Beest, doch wisten niet wat Beest, of wilden 't niet zeggen; en ik zag op de grond, maer konde geen gat zien. Ten laesten lichte de Priester, als weder herlevende, zijn hooft op, met zijn schouwder, en arm, en zijn ganschelichaem en quam uit na het vuur. Dit zy dan van haer Tover-dienst gezegt, welk ik eenige uuren hebbe aengezien; maer op wat wyze zy haer Afgoden, of Beelden aenroepen, hebbe ik niet gezien, want zy pakten haer snaren op, om van die plaets te gaen verhuizen. Ik ging by hem die haer Priester gediend hadde, en vroeg, wat haer God tegens hem gezegt hadde terwyl hy als dood lag: hy antwoorde, dat zijn eigen Volk dat niet wist, dat het haer ook niet toekomt te weten, moetende zy alleenlijk doen het welk hy haer gebood.

Willem Pursglove verhaelde my van diergelijke Toverye, door der Samojeden Priesters of Tovenaers gepleegt, voor welke zy zeer hooge achtinge hebben. Hyzegt, dat zy hebben eenige Beelden zommige in schyn van een Beer, Wolf, enz. welke zy behangen met de kostelijkste Pelteryen, de zelve in dikke Bosschen verbergende voor de Russchen, welke in die Landen Zabels, Vosschen, en Bevers komen Jagen, die dan deze bonte Goden vindende, de zelve ontblooten en verbranden.

De Inwoonders van Pustozera handelen met andere Samojeden, en die weder met de Ougorianen, en de Volken tot Mongumsey, in Zabels, zwarte en witte Vossen Bevers, en Walvisch-been.

Ten Noorden van Siberia, schryft Purchas, hebben hunne Tzaersche Majesteiten tot hun voorig gebied toegedaen een zeer groote Landstreek, zoo in lengte als breete, van Wichida tot aen de Rivier Oby, is hem het Land onderdanig, zijnde omtrent duizend Engelsche mylen, zoo dat hy zich nu vermag te schryven Opper-heerscher van Siberia.

De Landschappen van Permia en Pechora, zijn bewoond doer een zonderling Volk, ook in Spraek van Russchen onderscheiden, niet lang na het onderbrengen der Samojeden veroverd, meer door ontzag en dreigementen van den oorlog, als dadelijk geweld, als zijnde kleinmoedige, en weerlooze Menschen.

Dus verre uit Purchas; en is aen te merken, dat de eige namen, in de Schriften dezer Engelsche Schryvers Hakjuit en Purchas, niet alzoo zijn gespeld, als men hedendaegs de zelve gewoon is te schryven, of te benoemen, 't geene onkunde en duisterheit verwekt, 't welk gemeent hebbe te moeten aenroeren.