Noord en Oost Tartarye

Volgen eenige Berichten
Van de Noorder en Ooster gewesten, getogen uit de oude Engelsche Reis-beschryvinge van den ver maer den Purchas.⁺

DEzen⁺ dag is my verhaeld, dat van Pustoser, de Pechora opwaerts, na de Rivier Ouse, of Usa, met een goede wind drie weeken reizens is; en dan de Ouse op, tien dagen; en van daer na de Oby acht dagen, als men door Rheen getrokken word; en van daer tot Beresova, 't welk een Stad van Koophandel is, zestien dagen.

Dit hebbe van mijn Waert verstaen, dat hy te Beresova en Tobolsko gevangen is geweest: hy verzekerd, dat Tobolsko een Stad van grooten Handel is, en dat de Tesecks, Bouchars, en Tarters daer komen Handelen, brengende Zyde, Taft, Grofgrynen, en ander goed; ook dat aldaer groote menigte Laken, Tin, en Kooper zoude konnen verkocht worden. Daer is ook een groote voorraed van Pelteryen, als Inkhoornen, Vosschen, Rosomakken, en Bevers. Hy zegt, dat van Pustoser tot Vade, of Pade, in Jugorie, aen dees zyde de Oby, een Maend reizens is met Rheen; en dat Nosova, of Nolovoy, aen geen zyde de Oby is, werwaerts men met licht Vaertuig, gelijk als te post, in twee en een halve week kan reizen. Hy zeide my noch daer en boven, dat de Rivier Pechora loopt in het Land Velika Permia, vyf weeken reizens van Pustoser; en van Velika Permia tot Vergaturia, met Paerd en Sleede, zoude zijn negen dagen reizens; en van daer langs een Rivier, tot aen Tumen, tien dagen. Van Tumen tot Tobolsko, langs de Rivier Irtis, zes dagen: welke Stad de voornaemste is van geheel Siberia: en van Tobolsko tot Sourgout, of Surgut, is zes weeken, de Rivier Oby opwaerts, van waer al de kostelijke Pelteryen komen die na Archangel gebragt worden. Van Sourgout tot Tome, of Tomskoy, 't welk onder de Tarters is, is drie weeken reizens de Rivier Oby opwaerts; nochtans weet niemand, hoe verre de voorschreve Rivier hooger of verder loopt.

My wierd gezegt door een Permak, met welke ik reden voerde aengaende Waigats, dat van Zavorot tot Waigats, met een goedewind maer een dag en nacht zeilens is. En als men van Waigats verder gaet, legt daer een Eiland, genaemt Meastno, of Storgowoy Ostrove, en van Waigats door Yourgorskoy Shar, tot in de Rivier Moutnoy, (by ons Jale genaemt,) is twee dagen en een nacht zeilens, de streek zijnde Oost, en een weinigje Zuidelijk: en van Moutnoy tot Sharappa Shar, of Sarapoa, 't welk een Eiland is, een halve dag zeilens. Van daer tot Youconove, of Kloeboecova, een halve dag, 't welk zeer hoog Land is. Van daer tot Naromzia, of Nadin: alwaer drie kleine Rivieren tusschen beiden zijn, en groote Visschen langs de geheele Kust; en voorts was hem de Zee niet wyder bekent: maer hy zegt, dat de Rivier Oby van boven gemelte plaets, een dag zeilens is, recht over, en van daer tot de Vliet Tas, is Zuid-oost aen, een dag zeilens; en van de Sterkte Tas tot aen de mond van de Rivier, een dag en nacht zeilens: in de mond van de Rivier is een Eiland, dat hoog is. Van daer de Rivier opwaerts, is de streek Zuid-oost, tot dat men aen de Stad komt, acht dagen trekkens met een touw, alzoo de stroom hard loopt; maer eer men aen de Rivier Tas komt, is 'er noch een andere Rivier aen Stuurboord, genaemt Powre, of Pur, daer de beste Zabels te bekomen zijn, en 't Eiland voor de Rivier Tas gelegen, moet men aen Bakboord van zich laten: en van de Stad of Sterkte Tas, opwaerts de Rivier Volochanco, of Woloskaha, is zes dagen reizens Oostelijk aen tegen stroom, tot dat men komt aen een Volock, zijn omtrent een myl en een half laeg Land, en alzoo in een andere Rivier, omtrent vier dagen roeyens voor stroom, tot aen de Rivier Trowhan, of Turchan, die zeer groot is, vallende in Yenissey. Omtrent drie dagen met de stroom nederwaerts, aen den ingang des zelfs, legt een klein Eiland, Stoeroe Kansvo geheten, met een klein Stedeken van dezelve naem. Van daer de Rivier Yenissey nederwaerts, tot aen de Rivier Hautike, (meene dat dit de Rivier Dudina is,) is twaelf dagen zeilens, zijnde 't zelve een zeer groote Rivier, die Oostwaerts loopt, men meent na Kathay, 't welk van de Permaks genaemt word Kithayskoy Tiarstua.

Van Meseen tot Pechora is duizend wurst, 't welk men reist in Sleeden, door Rheen getrokken.

Van Pechora tot Montnaja Reca, of de onklare Rivier, en de gewesten van Mongosey, werwaerts men in Schuiten reist, welke Coaches genaemt worden, is zeven weeken. Hier ter plaetze is zekere Over-

+ Vol. 3. pag. 544. No. 40.

+ Purchas is in 't licht gekomen op de Lente van de zestiende Eeuw.

[p. 936]

hael, daer de Schuiten door Mannen worden overgetrokken, uit Montnaia Reca, of de onklare Rivier; over dezen Overhael, komen zy in Zylena, of Selena Reca, of de groene Rivier.

Van Zylena Reca tot de Oby, is drie weeken roeyens, gaende met de stroom nederwaerts; doch als men goede wind heeft, maer drie dagen en drie nachten zeilens.

Van de Oby tot het Kasteel Taz, op de Rivier van de zelve naem, is een week roeyens.

Van 't Kasteel Taz, tot aen de Rivier Yenissey, met lange houte Schaetzen over de Sneeuw, is drie weeken reizens; maer met Schuiten, is vier weeken.

Wanneer zy komen aen een plaets genaemt Tooron-hansko of Turuganska Zeemonia, dat zoo veel is gezegt als de plaets daer Toorou-hansko placht te overwinteren, gaen zy na de Rivier van Tingoesi, of Tungus, zijnde een Steen- en Klipachtige Rivier, de welke valt in de Rivier Yenissey: daer woonen de Tingoesies, een Volk zijnde van 't Landschap Tingoesie. Aen geene zyde van deze woonen de Boulashees, en wat verder de Seelahees. Deze Volkeren verhalen van Yenissey de Groote, en Yenissey de Kleine Rivier, dat aen geene zyde de voorschreve Yenissey een Volk woond, genaemt Imbaki en Ostaki, zijnde een aert van Tarters.

Ook is aen geene zyde de Tingoesies een Rivier, genaemt Geta, welke de Russen van Vashen, en die van Pechora hebben bereist, welke Reizigers in de gewesten van Geta Zes Jaren zouden gewoond hebben; waer na een van die van Vashen, genaemt Wolfe, na Siberia keerde, en verhaelde, dat hy'in zijn Reize van Tingoesie na Geta, een Zomer bezig was. Ook verhaelde dezen Wolfe, dat een Samojeed hem had gezegt, dat in Groot Yenissey Schepen van groote last gevonden wierden, de welke hy door veele Menschen met touwen had zien trekken, zonder echter te weten wat Menschen het waren, noch ook of zy tot dit Schip behoorden.

By Purchas word in zeker Brief, geschreven⁺ uit Pechora, gctekent in den Jare zestien honderd elf, aldus gesprooken.

Hier zijn Volkeren genaemt Tingoesies, welkers Land is aen geene zyde de Rivier Oby en Taez, of Taz, de welke grenzen aen de Groote Rivier Yenissey, die goed en diep is,⁺ vallende in de Zee Naromzie, en na 't schynt niet verre van Sina.

Te dezer plaetze komen des Winters omtrent twee of drie duizend Samojeeden, brengende Zabels, Bevers, zwarte Vossen, Inkhoorens, Wolfs, Rosomakken, en Ermynen-vellen; en quam een Samojeed by ons met een stuk van een Olyphantstant⁺, 't welk hy van een andere Samojeed zeide gekocht te hebben. Men vangt hier ook een goede menigte Zalm in Herfstmaend, en in de Zomer verscheide aert van groote Visschen, daer men Traen van kookt; ook witte Vossen, en Beeren. Ik hebbe t'zamen-spraek gehad met een Rusch, die my gezegt heeft, van de Samojeeden verstaen te hebben, dat daer Nimchins, in haer Tael Vreemdelingen gezegt, in 't zant begraven lagen, in kisten, met haer armen kruiswys de borst; in welkers zakken zy Schryf- of Tafel-boekjes, en andere kleinigheden gevonden hebben.

De Russen en Permakken handelen Jaer-lijks met de Inwoonders van de Rivier Oby, en aen geene zyde de zelve. Zy varen ter Zee na de groote Baey Yougorsky Shar, aen geene zyde Pechora; in welke Baey vier Rivieren vallen, welkers Oostelijkste zy Cara Reca noemen, of de zwarte Rivier: wat verder als deze gaen zy tot een andere, genaemt Moetnaja Reca; dan komen zy tot een Volock, of streek Lands, maer drie verst lang, daer zy haer Schuit en Goederen over trekken, en komen alzoo tot de Rivier Zylena Reca, of de groene Rivier, de welke haer verder in de Oby brengt, en wat meer Oostelijk in de Rivier Taez, of Taz; de Rivier Oby heeft maer een groote en gemeene mond, de welke ondiep is, en volgens haer zeggen zoo breet, dat men de zelve even kan overzien, leggende in de zelve veele Eilanden.

Van de groote Rivier Yenissey, aen de andere zyde van de Taez gelegen, zeggen zy, dat eer grooter en dieper zoude zijn als de Oby, loopende zoo verre Lande waerts, dat niemand weet waer heen, hoe wel men de zelve omtrent veertien dagen op heeft geroeid; uit de Inwoonders Tingussey, of Tingoesies genaemt, niet konnende hooren hoe verre de zelve loopt, zijnde dit een byzonder Volk op zich zelf. De Samojeeden zeggen, dat zy zoo verre gereist hebben, dat zy quamen in't gezicht van een witte Stad, als 't scheen van steen gebouwt,⁺ want zy dorsten zulks door ondervinding niet wys worden. Zy hoorden groot geluit van Klokken: zeggen ook dat zy Beesten gezien hebben, doch niet gelijk haer Rheen, want zy groote Maenen met een langen Staert hadden, geen Hoornen, en ronde Voeten, op welkers Rug men ryd. Wyders zeggen zy, Volk gezien te hebben, dat heel en al van Yzer gemaekt was,

+ Vol. 3. pag. 546.

+ Vermits Sina van hier verre legt, is dit een misgreep.

+ Dit zal gewislyk van het Mammountekoos zyn geweest, boven gemelt.

+ Dit schynt een verdichtzelte zyn.

[p. 937]

zoo wel 't Hooft, Armen, Handen, als Beenen, zoo dat noch Zwaerden of Pylen daer op hechten: welke ik achte gewapende Mannen geweest te zijn; want zy zeiden dat zy geloofden, dat twee honderd van deze genoeg zijn zoude om een Koninkryk te gewinnen. Waer uit U Ed. licht kond afnemen, dat zy niet verre zijn van Kathay en Sina. Alzoo heb ik dan aengewezen de grootste verborgentheit, en naest aen de waerheit, die my bekent is.