Noord en Oost Tartarye

Brief,

Geschreven in den Jare vyftien honderd een en tachentig, aen den wytvermaerden Waereld-beschryver, Gerardus Mercator, aengaende de Rivieren Pechora, Naramsay, Cara Reca, de geweldige Rivier Oby, de plaets genaemt Jaks Olgush in Siberia, de groote Rivier Ardoh, het Meir van Kittay, van de Inwoonders genaemt Parahah, het Landschap Carah Colmak, tot ontdekkinge der Noord-ooster Landschappen, die by Hakluit aen het licht gegeven is, zoo als volgt.

ALs ik indachtig wierd, zeer waerde Vriend, hoe zeer U Ed., als wy noch te zamen woonden, zich vermaekte met het lezen der Boeken van de Landstreek-schryvers Homerus, Strabo, Aristoteles, Dion, en andere, ben ik verheugd geworden, dat ik had aengetroffen den brenger dezes, de welken U Ed. mijnent wegen zeer aenbevoolen zy, die nu voor een geruimen tyd te Arusbergh, aen de Rivier Ossella, aengekomen is.

Dezes Mans ondervindinge zal U Ed. zeer dienstig zijn in een zaek, door U Ed. zeer hartelijk begeerd, en daer U Ed. met veel moeiten na gezocht hebt, waer over de hedendaegsche Land-beschryvers onder malkanderen zoo zeer verschillen, namentlijk, de ontdekkinge van die zoo grooten Uithoek, of Kaep Tabyn, door den Oceaen, van 't barre en koude Oost-noord-oosten, en van het vermaerde ryk Landschap van Kathay. Hy is van geboorte een Nederlander, de welke gevangen zijnde, onder 't gebied der Ruszen eenige Jaren heeft gediend de zeer vermaerde Heeren Jacovius en Unekius, van welke hy na Antwerpen is afgezonden, om, op beloften van genoegzame belooninge, eenige ervaren Matroozen voor haer te werven; de welke door een Sweedsch Bouw-meester, twee Schepen tot deze ontdekkinge in de Rivier Dwina hebben doen bouwen. Volgens zijn voorstel, is den toegang Oostwaerts na Kathay buiten twyffel zeer kort, en ook gemakkelijk. Hy heeft zelf geweest aen de Rivier Oby, te Land, door de Landschappen der Samojeden en Siberie; en te Water langs de Kust van de Rivier Pechora, Oostwaerts. Op deze ondervinding steunende, heeft hy vastelijk voorgenomen, een geladen Schip, dat echter niet te diep gaet, in Moskovien te brengen, in de Bocht of Baey van St. Nicolaes, voorzien met alles wat tot zoodanigen Reize noodig is: en aldaer hebbende leeftocht ingenomen, op redelijk loon te huuren eenige van de bequaemste Russen, die der Samojeden Spraek verstaen, en de gelegentheit van de Rivier Oby kennen, door dien zy daer ter plaetze Jaerlijks komen. Weshalven hy voornemens is, om in 't laest van Bloey-maend langs de vaste Kust van Ugorie, of Jugorie te zeilen, Oostwaerts van Pechora en het Eiland. Dolgoja; aldaer de breete op te nemen, des Lands gelegenheit te beschryven, de diepte te pylen, de uithoeken, en der plaetzen afgelegentheit aen te tekenen. En vermits de Baey van Pechora een zeer gelegen plaetze is, den gaende en komende dienende om zich te verbergen tegens de Storm-winden en Ys-gangen; als ook om zich te ververschen; zoo heeft hy voorgenomen eenige dagen te besteden tot het uitvinden der ondieptens, en het ontdekken van 't rechte Vaer-water. Daer ter plaetze heeft hy voor dezen maer vyf voeten waters gevonden, maer twyfeld niet, andere dieper Oorden te zullen vinden. Van daer wyders voort te varen drie of vier mylen, het Eiland Waigats achter gelaten hebbende, tot omtrent het midden tusschen Ugorie en Nova Zemla. Als dan een zekere Baey

[p. 934]

langs te varen, tusschen Waigats en de Oby, de welke eenigzins na 't Zuiden draeyende, zich strekt aen 't Land van Ugorie; in welke Baey zich ontlasten twee kleine Riviertjes, de Marmesia, of Jali en Karah; langs welke woond een ander aert van Samojeden, die woest en wreed zijn. In deze streek heeft hy veel ondieptens, en zeer gezwind-loopende wateren, die nochtans vaerbaer waren, gevonden.

Als hy aen de Rivier Oby zal genaderd zijn,⁺ de welke, na 't zeggen der Samojeden, zeventig monden heeft, die door haer breete veele groote Eilanden, door verscheide Volkeren bewoond, in zich begrypen, naeuwlijks door iemand gemelt, zal hy drie of vier van deze ingangen, (om geen meer tyd te verliezen) welke volgens 't zeggen der Inwoonderen, die daer omtrent zijn, de gelegenste zijn, door haer klein Vaertuig van dat Land zoo naby de Kust als mogelijk (de welke drie dagen reizens Landwaert bewoond word) doen bezoeken, om te weten waer het veiligste en bequaemste Vaer-water zy. En indien hy met zijn Schip de Rivier tegens de stroom kan opvaren, tot aen de eerste en gelegenste Water-val, ter plaetze daer hy te vooren met eenige Siberianen geweest is, afgelegen van't uiterste der Rivier, of het begin van de Zee, omtrent twaelf dagen reizens, welke plaets op het vaste Land zijnde naby de Rivier Oby, genaemt word Yaks Olgush, of Ijazis, de naem veranderd zijnde na 't groote Water, dat aldaer in de Rivier Oby valt, als dan zoude hy gelooven de grootste hinderpalen te boven te zijn; want de Landluiden, die maer drie dagen verder geweest zijn, ('t welk aldaer zelden geschied, alzoo eenige Menschen, willende der Visschers kleine van vellen gemaekte Schuitjes weg jagen van de Strand, na dat maer een dag daer af waren, door storm, en gebrek van Zon, Maen, of Sterren, tot haer geleide, zijn vergaen) verhalen, dat over dc Rivier Oby, want de zelve volgens zekere kennis, aldaer zeer breet is, zeer groote en ryk geladen Schepen, door Mulaten, of geele Menschen deze Rivier hebben zien afbrengen. Deze Rivier word by haer genaemt Ardoh, loopende de zelve in't Meir van Kitaye^*, of Kathaya, het welk zy Paraha noemen, daer het Volk, door haer Cara Colmak genaemt, dat zeer wyt uitgestrekt is, en zekerlijk de zelvige van Kathaya zijn, mede aengrenst. Aldaer zal men, indien't de nood vereischt, bequamelijk konnen overwinteren, zich ververschen, en van alle noodwendigheden verzien: in welken gevalle hy meent dat hy meerder naricht, en klaerder aenwyzingen zal konnen bekomen; maer verhoopt noch die zelve Zomer de Grenzen van Kathaya te zullen bereiken, ten ware aen den ingang van de Rivier Oby, door de groote menigte van 't Ys, 't welk de eene tyd meerder, en de ander tyd minder is, belet wierd. Als dan zoude hy langs Pechora wederkeeren, en aldaer overwinteren; of indien zulks ook niet doenlijk ware, in de Dwina, alwaer hy tydelijk genoeg meent te konnen zijn. En aldus is zijn voornemen in't begin van de aenstaende Lente, de Reize voort te zetten.

Een ding hebbe vergeten ter bequamer plaetze te melden. De Inwoonders van Yaks Olgush verhalen, van hare Ouderen gehoort te hebben, dat zy aen 't Meir⁺ van Kathaya een zeer aengename overeenkomst van Klokken-spel gehoort, en zeer aen't Mek groote gebouwen gezien hebben: en wanneer zy van het Volk Cara Colmak gewag maken, zeggen zy al zuchtende, dit is dat Kathaya! en zien met uitgestrekte handen opwaerts ten Hemel, als des zelfs glinsterende schoonheit aenmerkende, en zich daer over verwonderende.

Het ware te wenschen dat dezen Man de gedeeltens der Waereld kondiger was, 't welk hem in dezen zeer behulpzaem zijn zoude. Ik hoop, mijn waerde Vriend, dat U Ed. uit hem, die my beloost heeft U Ed. te Duisbergh te bezoeken, meer zaken zult verstaen, dewyl hy zeer begeerig is om met U Ed. te spreken; buiten twyffel zal U Ed. hem zeer behulpzaem konnen zijn. Den Almogenden wil zijn onderneminge gunstig zijn, de beginzelen doen spoeden, den voortgang gelukkig maken, en tot een goed einde brengen. Tot hier toe gemelte Brief.

Dus verre uit de Reis-beschryvinge van Hakluit, waer uit klaerlijk is te bespeuren, met wat duistere nevel de kennis dezer gewesten te dier tyd bezwalkt is geweest, en hoe al in de twee voorigen Eeuwen, uit Engeland meermalen, verzocht is geworden, en men zeer yverig getracht heeft, gelijk mede uit Purchas Reis-beschryvinge blykt, de Oevers, en naby gelegene Zee, van de Noord-ooster Landschappen bekent te krygen, en een Vaert te openen Noord en Oostelijk aen, ('t geen Konink Arthur al in den Jare⁺ vyf honderd zeventien hadde verzocht, stekende Noord-oost op, met een aen-zienlijke Vloot, als wanneer hy Ysland heeft opgedaen gehad) tot ontdekking der Indische gewesten, 't geene ondoenlijk al

+ Dit onwaer te zyn, heden blykt.

* Dit schynt het Meir Altin te zyn. In deze stelling is misgreep begaen, want Kathaya, en Kalmakkia byzondere Landschappen zyn.

+ Van klokken weet men heden aen't Meir Kathaya, of Altin niet.

+ Ziet Hakluit.

[p. 935]

te dier tyd is bevonden, en mijns oordeels, nimmer met goeden uitslag na dezen zal worden ondernomen.