Noord en Oost Tartarye

Volgt Dubbelt van een Brief welk geschreven is by zeker Roomsch Geestelijk perzoon, die de boven gemelte Sinesche togt, en Vrede-handel by had gewoond, gedagtekent omtrent de Vesting Nipeheu, of Nertsinskoy.

Myn heer;

HEt deel dat U E. heeft gelieven te nemen in mijn wel wezen, geeft my hoop dat U E. niet qualijk zult nemen, indien ik dezen zende uit het midden der Woestynen, van het Orientaelsche Tartarye, waer ik van dit Jaer voor de tweedemael ben gezonden, door den Keizer van Sina, om voor Tolkte handelen by de Gezanten, die hunne Tzaersche Majesteiten hier gezonden hebben, om met de Sinezen over Vrede te handelen, en de Grenszaken te beslissen, van deze beide Kroonen in het Groote Tartarye, alwaer zich de Moskoviters zoodanig hebben verspreid, dat het meest onder hun gebied is; de bewoonders, wezende een Volk dat men in Europa gemeenlijk plagt Tarters te noemen. Hier hebben zich de laetste gezet, en een Vesting op gebouwt, in een Landschap dat deze Konink van Sina oordeeld hem toe te hooren; aldaer hebben zich mede de Russen meester gemaekt van de Jacht der Zabels en andere Dieren, welker vellen tot voeringe gebruikt worden, die daer in groote overvloed gevonden worden: om deze oorzaek is de oneenigheit tusschen de Russen en Sinezen ontstaen, al omtrent voor dertig Jaren, doch den kryg heeft niet veel om zich gehad, want den Keizer heeft zich vergenoegt om de plaets alleenig te belegeren, en te verwoesten; de Moskoviters hebben van hunne zyde deze Vesting wederom op doen bouwen, en sterker te maken als eerst geweest is, niet willende het plaetsje verlaten, noch lyden dat de Onderdanen van Sina in 't gebergte quamen, om te Jagen: dit heeft veroorzaekt dat de Sinezen die plaets belegerde; en toen het op 't punt was van zich over te geven, door gebrek van leeftogt en hulp, quam aen het Hof tot Peking een Afgezant van de Moskovische Tzaeren, en zeide, dat hunne Majesteiten zijn Meesters, hadden gezonden op de Grenzen een

[p. 871]

volmagtigde Gezant, om de Vrede te sluiten tusschen die beide Kroonen, en de Grenzen tusschen de beide Ryken te richten: noch begeerde dezen Afgezant dat tot voorteken van den Vrede, de belegering mogte opgeheven worden, het welke hem is toe gestaen, om dat den Sineschen Keizer genegen was, de verschillen te bepalen, in goedigheit, en verlangende rust te hebben, van deze zyde, daer hy verpligt was altyd een Leger t'onderhouden, om de Moskoviters te verhinderen van nader voort te rukken, het welke zonder twyfel geschied zoude zijn, indien geen harde tegenstand gevonden hadden, want zy al naby het Landschap van Leaotung gekomen waren, en hadden zich verspreid tot aen de Orientaelsche Zee, tegen over Japan, daer zy al eenige Volkplantingen gebragt hadden, welke door de Koninksche krygs-benden gedwongen wierden de plaets te verlaten, en zich te rug te wenden. Eindelijk, wanneer in 't voorleden Jaer vernomen hadde, dat de Moskovische Gezant aengekomen was op de Grenzen, en zich ophielde by een Stad, genaemt Selinga, omtrent vier honderd Fransche mylen van Peking, aen de Noorder zyde gelegen; aldaer verwachtede te weten, waer het beliefde den Keizer van Sina, dat zijne Gezanten, met de Moskovische Gezant te zamen zoude komen, om de Vredens-handelingen te ondernemen, in bestemde t'zamen komsten; waer op den Keizer goed vond zijne Gezanten na Selinga te zenden, meestendeels om de Moskovische Gezant niet meer te vermoeyen, die doch al eene heel wyde en zware reize gedaen hadde: tot dien einde wierden afgezonden als Gezanten, twee van de voornaemste Heeren, van zijn Hof, waer van de eerste is te vergelijken by een Kapitein van de Lyf-wacht, in 't algemeen, en den alder eersten Kamer Jonker, en Hooft van den Ryksraed.

Den tweeden Gezant is een Getartarizeerde Sineesch, en gerolleerd in de Baniere der Tarters, en des Keizers volle Oom, van Moeders zyde, boven die wierden genoemt noch veele voorname Mandaryns, en een zeer statelijk gevolg: zijne Majesteit begeerde ook, dat ik zoude mede gaen, om voor Tolk te handelen, alzoo men verstaen hadde uit Brieven in de Latynsche Tael, dat zy Luiden met zich hadden, die de Tael verstonden.

Zijn Majesteit bewees ons veel gonst voor ons vertrek, want uit genome veele stukken Zyde Stoffen, en een Stoffe Kleed als de Mandaryns van de derde Rang dragen, een Rok van zijn eigen Lyf, met Paerlen, en den Ryks Draek geborduurt, die hy aen ons vereerden, liet ons ook van kost en voorraed voorzien, ook Paerden, Kamelen, en Tenten geven; daer en boven belaste hy ons aen zijn Ooms tafel te eeten, de geheele Reize door: deze Reize heeft aen 't Hof van Peking zeer veel geld gekost, en wy hebben de Eere, die men ons aen deed, duur genoeg moeten betalen, door de moeitens en ongemak, die wy vier Maenden op onze Reize geleden hebben, in deze Woestyne: al het geene wy geleden hebben uit Europa tot Peking toe, is maer speelen by deze Reize te vergelijken.

Ik zal hier niet meer zeggen aen U E. aengaende deze Reize, van welke alle byzonderheden zult vernemen, ook van onze Handelingen, en al het geene betreft, dit deel van Tartarye, door een verhael, die ik van dit Jaer na Europa zenden zal, door de zekerste geleide die ik vinden zal, na mijn aenkomen in Peking, zoo wat voorgevallen is, ons aengaende, na onze aenkomste in Sina, als van de beide Reizen, die ik in Tartarye gedaen hebbe.

Voor de rest, arbeiden wy met onze geheele magt, om ons in staet te zetten, te konnen geven aen de geleerde Waereld, alle de vergenoeginge die zy van ons konnen verlangen, om de Geographie volmaekt te brengen, zoo dra als wy meester zullen zijn van de Sinesche Tael, dan zullen wy wezen in staet, om te trekken alle de wetenschappen die men mag verlangen van het Ryk Sina, om de vryheit die wy hebben van te gaen zonder schroom al 'er wegen, en nemen in acht zoo veel het ons belieft: wat my aengaet, ik arbeidede in die twee groote Reizen, die ik van dit voorleden Jaer gedaen hebbe om mijn⁺ zelf te onderwyzen, het best dat ik kon, aengaende het geheele groote Ooster Tartarye, dat tot nu toe weinig in Europa is bekent geweest: ik hebbe eenige Kaerten gezien, gemaekt door eenige perzoonen, die dit gewest te Lande hebben door geloopen, van de zelfde hebbe ik ook vernomen, door wat Volk het bewoond is, en zoo dra ik in Peking zal aengekomen zijn, zal ik trachten om in 't werk te stellen, alle de wetenschappen die ik verkregen hebbe, om alles mede te deelen aen de geleerde Waereld: ik hebbe ook gelegentheit gehad om my genoegzaem te berichten van de Tarters in 't byzonder, door de gemeenschap in 't reizen met zommige voorname Heeren van 't Hof, en ik kan verklaren dat ik meer ervaren hebbe

+ Men verwacht noch in dit Jaer 1704. de voltrekking van deze beloften.

[p. 872]

in mijne Reizen, als ik in veele Jaren in Peking niet doen konde; toen ik begon de Tartersche Tael een weinig te verstaen, en gebroken te spreken, hebbe ik my daer door getrokken, in de gonst van veel Grooten der Tarters; en of ik al niet zeer ervaren ben in de Sinesche Tael, hebbe echter Tolk moeten zijn van de Sinesche Gezanten, en moeten vertalen wat 'er gehandeld wierd met de Moskoviters, aen welke ik in 't Latyn zeide, wat die voor bragten in 't Sineesch en Tarters, en een ander⁺ heeft zich vergenoegt om in 't tegendeel te doen, en zeide aen onze Gezanten, het geene de Moskoviters zeiden in het Latyn: eindelijk, zy scheenen beider zyds met ons te vrede te zijn, en de Vrede is Godt zy gelooft, wel gelukt, en geslooten: ook hebben wy niet weinig daer toe bygebragt: wy weten dat den Keizer van Sina niet nalaten zal, om ons meer en meer te achten, en dat deze eenige dienst genoeg is, om ons voor altyd noodig in Sina te maken, en dat zy ons niet licht uit het Ryk zenden zullen, het mag ook zijn waerom het wil, zoo lang de Sinezen met de Moskoviters Nabuuren zullen zijn.

Wy zijn hier omtrent drie honderd en vyftig Fransche mylen van Peking, en zijn negen en veertig dagen onder wegen geweest; 't is een weinig meer als een Maend dat wy hier zijn: wy hebben hier twee kleine Legers, die het gevolg van onze Gezanten uitmaken, het eene is met ons over Land gekomen, en het andere te Water tegens de stroom van een Rivier in Tartarye, Sagalien Oula geheten, dat zoo veel te zeggen is als de Zwarte Vloet, die over de zeven honderd mylen^* loopt van het Westen na het Oosten, dragende alderwegen groote Vaertuigen, en valt eindelijk in de Orientaelsche Zee, tegen over de Noorder zyde van Japan, of een weinig hooger: en alzoo de Tarters hare grootsheit toonen, en haer deftigheit in de veelheits des Volks, van Paerden en Kamelen, en dat men op zoo een lange Reize van omtrent vier of vyf Maenden onmogelijk zoo veel Spyze mede voeren kan in zoo een woest Land, en ook geen hulp is te wachten, moet men noodiglijk met zich voeren overvloedig Linnen, Tabak, en Thee, die men aen de Tarters tegen Ossen en Schapen verruild: die met ons waren, zijn meer dan op acht of negen duizend Menschen te rekenen, onder welke maer drie duizend Zoldaten zijn geweest, en omtrent honderd en vyftig Mandaryns, de rest is niets dan dienstvolk, by de vyftien duizend Paerden, en omtrent drie duizend Kamelen, honderd groote Vaertuigen, en by de vyftig, doch meest kleine Veld-stukken. De Moskoviters quamen ook met een redelijke groote sleep en toestel, deftiger als de onze in haer Manschap, Kleeding, Trompetten, enz. maer haer gevolg was zonder vergelijking minder van Volk als de onze.

In drie of vier dagen zullen wy wederom na Peking vertrekken, daer ik hoope dat wy in Wyn-maend zullen aenkomen: onze Gezanten zullen onderling morgen of overmorgen de Artykelen van de Vrede bezweeren in de Russche Kerke, aen den Altaer, voor het Beeld Christi, op den Kruize, nemende tot getuigen den Godt der Christenen, van de getrouwheit, met welke zy zullen onderhouden deze Artykelen der Vrede, daer toe zy hare volmagt hebben betoont: en dit alles op de begeerte van den Sineschen Keizer, die om het ontzag, en de aenkleving welk hy zeid, dat wy tot ons Geloof hebben, begeerd heeft dat in de Name Godts zoude gezwooren worden, op dat de Moskoviters onverbreekelijker zullen houden de Artykelen van de Vrede, als zy die gezwooren hebben voor haren Godt: ziet daer 't geene ik meende dat U E. niet qualijk zoude nemen, dat ik het schryve uit het midden van de Woestyne, en door zoo een ongewoone weg, uit het Veld niet verre van Nipeheu, in het Groote Tartarye, op het Land van den Grooten Tzaer van Moskovien,

Den tweeden van Herst-Maend, in 't Jaer
1689.

U E. Onderdanigsten en gehoorzaemsten Dienaer.

N.

+ Onderscheidene zaken die noch in deze Brief stonden, buiten ons ontwerp, late achter.

* Fransche mylen.