Noord en Oost Tartarye

Weg-wyzer Op de gewesten en Landschappen, gelegen by de Muur die Tartarye van Sina scheid, en omtrent de Vliet Oby; als mede in het Noord-ooster gedeelte van Asia, zoo als zulks berest is geweest?, en waer van my de berichten uit Peking, en van elders toegezonden zyn.⁺

VAn de Stad Tobolsko, de Rivier Tobol na boven op te varen, tot de geheele daer de Rivier Tafdi, of Tawda in deze zelfde Rivier Tobol komt te vallen, is drie dagen reizens.

Van deze mond der Rivier Tafdi, de zelve opwaerts te varen met Booten,

+ Johannes Christophorus Wagner, in zyne beschryving van Tartaryne en Sina, op 't Jaer 1690 gedrukt, zegt, dat Kalmakia, Moegalia, Siberia, en andere Landen Noord op, de onbekenste in de geheele Waereld zyn, zoo als aen zyne onlangs uit gegevene Kaerten meded is te zien.

[p. 843]

voorby het^* Sloboda, of Dorp, genaemt, Pokrofskaja Archiopieskppaja, dat is, Aerdsbisschops Vlek, tot aen het Stedeken Koschiudskoy of Kozoeskoy, is zeven dagen reizens in een Boot te varen,

Van dit Stedeken de genoemde Rivier Tafdi opwaerts, gaende door het gehucht, genaemt Tabarienskoe, of Tabarinska, mitsgaders voorby de monden der Rivieren genaemt Sojeva en Peliem, of Pelina, en om de Ustowa-stroom, tot aen de Stad Peliem, is tien dagen reizens.

Wederom van de mond der Rivier Tafdi, of Tafda, de te vooren genoemde Rivier Tobol opwaerts, tot aen de mond der Rivier Toera, of Tura, is over Land gerekent twaelf myl^*

Van daer tot het Gehucht, Dorp, of Sloboda Archiopieskppaja Pokrofskoy, anders Poirowska, is een myl en een half.

Van daer tot aen de Stad Toemen, of Tjumeni, is twaelf en een halve myl.

Van daer de Rivier Nietzien, of Nitsinascaja opwaerts, tot aen het Gehucht genaemt Oest Nietzenskoja, is twaelf myl.

Van daer tot aen Niesnatzienskaja, of Nitsineska Sloboda, is een myl en een half

Van daer wederom tot aen de Virghnietzeiskaja Sloboda, is vier myl.

Van daer tot aen de Sloboda Zoebarovo, of Tsjubarowa, is een myl en een half.

Van deze Sloboda Zoebarovo, tot aen de Sloboda Kierghagh, of Kiergienskye, of anders mede Kirchinskaja genaemt, is mede een myl en een half.

Van de hier vooren genoemde Sloboda Kiergienskye, tot aen de Sloboda Jirbietskaja (welke Sloboda legt onder het gebied van de Stad Virghotoeri, of Vergaturia) is een myl en een half.

Van daer tot aen de Sloboda, genaemt Oest Jirbietskaja, de welke aen het Riviertje Bobrofska, of Bobrowka legt, is vier myl.

Van deze Oest Jirbietskaja Sloboda, ter zyden afwaerts, tot aen de Sloboda Belakofski, of Bielakowska, die aen de Rivier Jirbiti, of Irbita legt, is vyf myl.

Van de boven genoemde Jirbietskaja Sloboda, tot aen de Sloboda genaemt Ozepskovo, of Oschtschepcowa Nietszienskaja, of Nitzinkka, is vier myl.

Van daer tot aen de Yzer-werken, genaemt Neefjaisko, of Niwjaiska, is een myl; en toe het Bolwerk, mede genaemt Neefjaisko, of Newjaiska, rekent men twee myl.

Van dit Bolwek, of deze Schans van Storm-palen, tot aen het Klooster, genaemt Tasko, of Spaski, is mede twee myl.

Van de voornoeemde^§ Oostrong Neefjaisko, tot aen de Sloboda Aramasevi, of Kramaschewa, het legt aen de Rivier Res, of Riepsa, is zeven myl: welke Sloboda legt onder het gebied van de Stad Tobol, en is de zelve haer onderhoorig.

Van daer tot aen het Gehucht Moerszaienskaja, of Mursnska, is zes myl.

Van de Stad Toemen, of Tiumeni, de welke aen de Rivier Piesma, of Pischma legt, de zelve opwaerts, tot aen de Sloboda, of het Gehucht, genaemt Belakofskoja, of Bielanowska, is twaelf myl*.^*

Van daer tot de Ockajaarsko, of Kurjanska Sloboda, is zes myl.

Van deze plaets tot aen Piesmansko Ootzepiova, of Pischmenska Oschtschepkowa Sloboda, is een myl en een half reizens.

Van de mond der Rivier Nietzien, of Ustnitsa, de Rivier Toera, of Tura opwaerts te varen, tot aen de Toerienskaja, of Turinska Sloboda, is drie myl.

Van daer tot de Oostrog Toerienskoy, is twaelf myl.

Van daer tot aen de Blagoweetzenskaja Sloboda, is acht myl. Deze Sloboda is een myl van de Rivier Toera afgelegen, by de welke ook zijn twee spring-bronnen.

Van deze plaets tot aen de Tagielskaja, of Tigilska Sloboda, de welke aen de Rivier Tagiel, of Tigil legt, is vyf en twintig myl.

Van daer tot aen de Stad Virghotoeri, is twaelf myl.

Van daer tot de Stad genaemt Oezoljekamskoy, of Solimkaska, is by de Zomertyden over Land door Bosschagien, een Volock, of Overtoom te passeeren, en tien dagen reizens ver. Men kan deze wegen niet als by de Zomer gebruiken, om dat zy aldaer by Winter-tyden gansch onkenbaer zijn, en door de diepe Sneeuw onmogelijk te bereizen.

Van de Stad Tobolsko, de Rivier Tobol opwaerts te varen, tot aen het Gehucht, of kleine Stad Toerganskoy, anders Ostroska, is vyf en twintig myl. Deze Oostrof, of Oostrog legt aen de mond van het Riviertje genaemt Targhanka, of Tarihinska, welke in de Rivier Tobol komt te vloeyen. Zy legt wel geplaetst, en tegens den aenval der Kalmakken, de welke met hunne Horden, of bewegelijke Leger-plaetzen geduurigby en omtrent deze Oostrog zich onthouden, Wezende het zelve door hun bezwaerlijk aen te doen. In deze plaets word van Jaer tot Jaer de krygs - bezetting verandert, en is die altoos tot dees tyd toe afgezonden geweest van de Steden Tobol, en Toemen; welke Steden aldaer naest aen zijn gelegen, bestaende

* Sloboda is eigentlijk een vry gegeven dorp, gehucht, of voor - stad, waer in men de Menschen laet women zonder Schating te betalen, en dat voor een tyd.

* Hollandsche myl.

§ Is een Schans, leggende rondsom in zyn vesting, aerde of steene wallen, of met Storm - palen omringt en bezet.

* Deze afstant is zoo verre gestelt om de quade wegen, zoude anders op de lange geen twaelf myl zyn.

[p. 844]

de krygs-bezetting in een rot Dragonders.

Van de mond van 't voornoemde Riviertje Targhanka, de voorschreve Rivier Tobol opwaerts te varen, tot aen de Sloboda Eloetoersko, of Jalutomska, is twaelf myl: in welke Sloboda meesttyds anderhalf rot Dragonders voor bezetting leggen.

Van daer de Rivier Iszete op te varen, tot aen de Oostrog, genaemt Iseetskoy, of Isietska, by de stroom Terluka, is twaelf myl: in welke Oostrog voor dezen gelast was een rot Dragonders te leggen, benevens noch dertig^* Belomeestnich Kazakken.

Van deze plaets tot aen de mond der Rivier Tersoecka, is zes myl; alwaer door hunne Tzaersche Majesteiten bevoolen is een Schansje te maken. By deze Rivier hebben de vyanden altyd haer doortogt gehad.

Van die Plaets weder tot de Sloboda Koeriensko, of Karinska, is zes myl; alwaer een rot Zoldaten leggen, mitsgaders zestig Belomeestnich Kazakken.

Van daer tot aen de mond van 't Riviertje Maeslenka, anders Maljankpbaks genaemt, is zes myl; by de welke mede staet een Oostroskoe, of kleine Schans van Storm-palen gesticht, en in de zelve mede bezetting gelegt is geworden.

Van daer tot aen de Sloboda Zafrienska, of Sawirimka, is zes myl.

Van daer tot het Klooster Dolmatof, of Dalmatowa, is zes myl. De Monnikken van 't voornoemde Klooster hebben by een vertoog-schrift opgegeven, dat dit Klooster met geen krygs-bezetting behoefde belast te zijn, om dat deze plaets in haer zelfs genoegzaem tegens den aenval der vyanden was bevryd, als staende aen de overzyde van een Rivier, en een Meir, of staende water; ook in een Moerassige plaets, mitsgaders zeer naby gelegen tusschen verscheide Oostrogen, of Sterkten, en waren zy aldaer nooit van eenige vyanden overvallen geweest, wezende by de zelve nu geen andere overtogt te vinden, als alleen by de Oostrog Kitaisko.

Van 't voornoemde Klooster Dolmatof, tot aen de Oostrog Kitaisko, of Kataiskogo, is drie myl; in welke Oostrog anderhalf rot Zoldaten leggen, mitsgaders vyftig Belomeestnich Kazakken.

Van daer tot aen de mond van de Rivier Sinara, en tot aen een plaets die men Oeval of Uwall noemt, is een myl en een half reizens; op welke plaets een Schansje (zegt men) gemaekt zal worden, daer in een half rot Zoldaten in bezetting kan leggen.

Van de mond der voorschreve Rivier Sinara, tot aen de mond van 't Riviertje⁺ Kamenki, of Kamenka, is twaelf myl; alwaer mede een Schansje gemaekt zoude worden, in de welke twee rotten zoldaten gelegt konnen worden, om dat aldaer een naeuwe doortogt is voor den aenval der vyandsche krygs-luiden.

Van deze plaets tot aen het Meir Izeeti, of Isieta, is twaelf myl, alwaer mede een Oostrog, of Sterkte gemaekt konde worden, waer in een rot Zoldaten mogte leggen.

Van dit Meir, tot daer de Rivier Zoetzovatja, of Sowa zijn oorspronk neemt, is over steene gebergte zes myl te reizen; op welke plaets desgelijks een Oostrog, zoo men zegt, staet aengemaekt te worden, en kan de bezetting bestaen in twee rotten Zoldaten. Deze Landsdouwen zijn voor dezen van de Basschiertze Volkeren^* met hare Hordens bewoont, en onderhoorig aen hunne Tzaersche Majesteiten geweest; doch zijn naderhand afvallige Rebellen geworden, en hebben zich te Landwaert onder aan ander Beschierm - heer begeven. De aenkomst der vyanden is alhier zeer bezwaerlijk.

Om van de Stad Tobol na de Stad Astrachan te reizen, heeft men wel drie Maenden en een half tyd van doen: het zelve geschied over veel gebergten, door groote Woestynen; men gaet over het Land der Kalmakken, Dierbieten, Bucharen, en Nagaische Tartaren: bezyden het Land of gebied van de Oerloekovi^§, mitsgaders over de Rivier Jeyck.

Van de zelve Stad Tobol, gaende voorby de Stad Toemen, en door de Woestynen van Oefa, of Ufa, bezyden de zelve Stad Oefa afgelegen, tot aen de Stad Kazaan, is twee Maenden reizens

Tusschen Tobol en Astrachan, als mede tusschen Astrachan en het Ryk van Sina, leggen, of zijn noch veele Rivieren, Meiren, Wegen, en Woestynen in groote menigte; mitsgaders veele verwoeste Steden en Sterkten, gelegen by en omtrent den gemeenen weg; maer de namen van de zelve plaetzen kan men in het doorreizen qualijk wys worden.

Van de Stad Tobol, met Booten na beneden de Rivier Irtis af te varen, voorby Demjaanskoy Jam, of Demianska, tot aen de Samarofsky Jam, is twee dagen varens.

Van deze plaets mede nederwaerts, tot daer deze Rivier Irtis in de Rivier Oby komt te vallen, is een halve dag varens.

Van daer de voornoemde Rivier Oby op te varen, tot aen Soergoeta, of Sargu-

* Zynde een slag van Kazakken, de welke met Vrouw, Kinderen, en Nakomelingen in zoo een Stad Vesting woonen, en aen haer is een stuk Land vry 't welk zy hebben tot haer omderhoud te bebouwen, er waer voor zy ook te dienst van hunne Tzaersche Majesteiten zyn.

+ Deze afstant word by de meeste andere berichten, die my toegekomen zyn, nader genomen.

* De alderjongste berichten willen, dat dit Volk weder tot hun plicht is gebragt.

§ Of Oerlokori.

[p. 845]

da, of Surgut, is negen dagen varens; en tot aen de Stad Nariem, of Narima, de meer genoemde Rivier Oby op te varen, is omtrent drie weeken reizens.

Van deze Stad, tot aen de mond van de Rivier Keeti, of Nieta, is een dag varens.

Deze Rivier op te varen, tot aen de Oostrog, genaemt Keyskoy, of Ketska, of Ketskoga, is acht of negen dagen reizens.

Van daer tot aen Makofskoyje Simofja, of Makowska Simovia, is zes of zeven dagen varens.

Van daer te Lande over een Volok, tot⁺ aen de Oostog Jeniseiskoy, of Jenischska, is twee weeken reizens.

Van de voornoemde Oostrog Jeniseiskoy, of Ihniska, de Rivier Jenizey, of Jenisea op te varen, tot daer de Rivier Toengoetska, of Tungoska komt in te vallen, is twee dagen reizens.

Van daer de Rivieren Toengaetska, of Tungoska, en Oki, of Occa op te varen, tot aen Niesnobratskoy, of Bratska Oostrog, is twaelf dagen reizens; in welke Rivier Toengoetska acht steene platen of droogtens leggen, door welke het gevaerlijk is de Rivier af te varen, om de sterke loop des waters, wordende in het Rusch Porogoof genaemt. By de mond der Rivier Iliem, komt ook mede de Rivier Anghava, in de Rivier Toengoetska te vallen.

De Rivier Tunguska ondooit zeer zelden geheel, en al, door de Zon, maer als de dooi-tyd komt, en een groote afwatering, word de zelve door den overvloed van 't water, meesttyds geopent; het Ys schuift te dier tyd over de Landen heen, dat dan de kleine Dorpskens, en Huizen, die hier en daer te Velde, en in de Bosschagien staen, zomtyds doet weg stroomen; op den eersten Mey oude styl, is het in deze gewesten noch vry kout. Van de Tungoesen zijn steeds Gyzelaers aen de Russische sterktens, die niet los gelaten worden als by wisseling van een ander, en dit, op dat de Schatting worde opgebragt, en zy getrouw blyven.

Aen de Rivier Tunguska is een grooten Berg, die de Harten-berg genaemt word, om dat zy de gedaente van een Menschen hart heeft, zoo als in de daer omleggende gewesten, alle groote Bergen by de Inlanders, om hen te onderschieiden, zijn benoemt.

Zommige Tungoesen pikeeren zich in 't aenzicht, en andere niet, eenige behangen hunne houtene Afgoden, met Zabelvellen, en ander waerdig Bont-werk, andere çieren die met Blik, Loot, en Kooper.

De Tungoesen hebben Kouwetjes van dun Yzer, daer rookent vuur in legt, 't geen zy in hunne Booten, of Schuiten neder zetten, om de Muggen te weeren, en mede in hunne Hutten, en andere verzamelingen van Menschen gebruiken, want de rook dit ongedierte doet vlieden: hunne Booten zijn platbodemt, en niet zeer hol, hebben geen kiel, slaen ligt om, en zijn uit een stuk gemaekt.

Hebben weinig baerd: hunne Vrouwen dragen ter oppronking Hoepen van T in aen de ooren, ook Koraelen: de kleederen, zoo van Mannen als Vrouwen, zijn Rhee-vellen.

Van de Oostrog Niesnobratskoy, de Rivier Oki^* langs te varen, en wederom de Rivier Angara opwaerts, tot aen de Oostrog Balaganskoy, is twee weeken varens,

Van daer de zelve Rivier Angara noch opwaert, tot aen Jirkoetskoy, of Irkutska Oostrog, is omtrent mede twee weeken varens.

Van daer tot aen het groote Meir Baikal, is acht dagen varens. Op, of in deze Rivier leggen twee steene Klippen. Dit groot Meir Baikal, moet men met bezeilde vaertuigen op zijn breete overvaren, daer toe men, tot aen de mond der Rivier Silengha, omtrent drie dagen varens heeft.

Deze Rivier Silengha op te varen, komt men aen de Novoy Oostrog, of de nieuwe Vesting, genaemt Jirgenskoy.

Van de mond der Rivier Silengha, de welke in het voorschreve groote Meir Baikal komt te vloeyen, opwaerts te varen tot aen de mond der Rivier Ghilock, is een goed eind varens.

Van daer de voornoemde Rivier Silengha, anders mede Milka genaemt, op te varen, tot aen de nieuwe Oostrog, of Schans, genaemt Zelengienskooy, is mede een goed eind varens.

Wederom van de mond der gezeide Rivier Ghilock, de zelve opwaerts te varen, tot aen de Jirgenskoy, of Irgriaska Schans, is veertien dagen varens.

Van daer tot aen de Rivier Ingoda (zijnde de weg over een klein Meir, en te Lande over een Volock, of een stuk weegs Land als een Overtoom) is een dag reizens.

Van de voornoemde Volock (alwaer men aen de Rivier Ingoda komt) de zelve Rivier na beneden af te varen, mitsgaders de Rivier Sielka, of Schilka, tot aen de mond der Rivier Nertza, of Nertscha, (alwaer de Oostrog Nertzienshoy is gesticht) is drie dagen varens. In deze voorschreve Oostrog lag onlang! krygs-

+ De afstant dezer plaetzen word verscheidelijk by anderen verhaelt, 't gene niet kan verbergen; gelijk zelve dit bericht in alles met myne kaerte niet over een komt, en derve ik geen verandering in de zelve brengen, alzoo dit de getuigenis is van weining perzoonen, en myn kaert myn een heb gestelt na het getuigen van vele, en lange ondervidinge.

* Deze vliet Oki of Occa is een spruit van de groote Rivier Jenisea, en onderscheiden van de Rivier Okka of Occa, die meer bewesten, en in Rusland stroom. Men wil dat mede een plaets, genaemt Niemosbratskoy, aen de Oki legt, dat by my onwis en onzeker word gestelt.

[p. 846]

bezetting, tot bewaring van de zelve, tot Opper-hooft hebben de den Bojarin, of Graef Larivon Tolbolsienoe, met zijn onderhoorige krygs-volkeren, alle uit het gebied of gewest van de Stad Tobol.

Van deze Oostrog, tot aen de mond der Rivier Argoenja, of Archaka, of Irluma, is drie dagen varens. Zeer naby deze voorschreve plaets komen de Rivieren Zielka, of Schilka, en Argoenja haren loop nemen, en krygt de Rivier Amur by deze plaets zijnen aenvang of naem; en van daer reist men op de Amur tot Chinetiska Lapca Iwangrodka, in een dag. Alhier plagten Sinesche Onderdanen te woonen; doch die zijn uit schroom voor de Russen geweken.

De voornoemde Rivier Argoenja, anders Armuchunia, heeft of krygt zijn oorspronk uit het groot Meir Kailaar, anders Salra genaemt; in de welke men zoodanige Visschen vind, als in de groote Rivier Volga, de welke in de Kaspische Zee komt te vloeyen. Rondsom dit Meir onthouden haer veel Kataijers, Sinezen, of Menschen die Sina erkennen, die zich alle onderhouden van de Visscherye.

Van 't begin dezer Rivier Amur, de zelve afwaerts te varen, tot aen het Sinesche Stedeken, genaemt Lapkaja, is een dag reizens. Met deze Kataijers, of Sinesche Volkeren leven de Onderdanen van hunne Tzaersche Majesteiten van Moskovien in goede min en vriendschap, hoewel⁺ in 't Jaer zestien honderd vier en tachentig naderhand een gerucht van oorlog en onlust is over gewaeid.

Van de Schans Jeniseiskoy (de Rivieren Jenizey, en Toengoeska na boven, mitsgaders de Rivier Ilimoe opwaerts) tot aen de oostrog Iliemskoy, of Ilinska, is zes weken varens.

Ivan Tolsta Oegof, of Dik-oor gebynaemt, Zoon van een aenzienlijk Rusch Edelman, is met drie Cotsjens, of Vaertuigen, in 't Jaer zestien honderd zes en tachentig, de Jenisea, op bevel, tot naspeuring der Kusten, Noorden om, uitgevaren; edoch nooit te rug gekomen zoo dat gelooflijk, by met alle zijn byhebben de Manschap zal zijn vergaen.

Botaelske en Maiskoe, zijn kleine vesttingskens omtrent de Lena gelegen.

Condomtsi, Toebinsi, Tertsi en Barbantsi zijn byzondere Volken, onder het recht van Tobol gehoorende.

Van Jeniseiskoy over een Volock, of Overtoom, tot aen de Rivier Moecka, of Muka (by de welke is gebouwt een^* Tzjasloofni) is twee dagen reizens. Dezen. Tzjiasloofni is aldaer gemaekt, of gesticht van eenige Russche Koop-luiden, uit zekere geloften by hen gedaen; alwaer zy ook een Plyster-plaets houden.

Van daer de voornoemde Rivier Moeka, mitsgaders de Rivieren Koepa, Koeta, of Kuta, Polna, en Lena, na beneden af te varen (gaende voorby de monden van de Rivieren Kiringa, of Kiregda, Tzoetzoy, of Tschiutschia, Vitiem of Witima, en Aleckma, of Olekmi) tot aen de Oostrog Jakoetskoy, of Jakutska, is met Booten twee weeken varens.

Van daer de Rivier Lena afwaerts, tot aen de Zee, is drie weeken varens.

Van de Oostrog Jakoetskoy, over Land, tot aen de Rivier Aldan, of Aldana, alwaer een Overhael of Overtoom is, heeft men acht dagen reizens.

Van deze Overhael, tot aen de Winter-wooningen, genaemt Virghojanskoye, of Jamska Simovia (welke wooningen staen aen de Rivier Jana) is over Land vier weken reizens.

Van deze plaets, tot aen de^* Winterwooningen, genaemt Saziwerskoje, of Saschiverska, is drie weeken over Land reizens. Deze Winter-wooningen staen aen de Rivier, genaemt Indigierka, of India,

Van deze pjaets, tot aen de middelste Winter-wooningen, genaemt Alazeisko, of Lasco, of Awlaja, en Ala, of Sereedneja Alazeja, is acht dagen reizens. Deze Winter-wooning is gelegen aen de Rivier Alezeja

By den beginne, of by den oorspronk dezer Rivier, staet mede een Winter-wooning, de welke genaemt word de bovenfte, of Virgne, anders Werchneje^§ Simofja.

Van de Sereedneja, of middelste Winter-wooning, tot na de voornoemde bovenste Winter-wooning, is met Vaertuigen, genaemt^† Tarmi, drie weeken varens.

Aen de mond der Rivier Koliem, staet ook een Winter-wooning, de welke genaemt word Niesni Simofja, 't welk zoo veel is gezegt, als benedenste, of uiterste Winter-wooning.

Van de opgemelte middelste Winter-wooning, tot deze laetste uiterste Winter-wooning, is vyf weeken reizens.

In alle deze voornoemde Winter-wooningen onthouden haer eenige krygs-volkeren, gezonden uit de oostrog, genaemt Jakoetskoy, tot bewaringe en vryheit der Tzaersche Onderdanen, en çynsbare Lieden, de welke haer aldaer des Zomers geneeren met de Visscherye en weinig Landbouw, en des Winterdaegs met het opvangen van alderhande wild Vee.

+ Deze onlusten syn nederhand bygelegt.

* Tzjasloofni is een kapel of kerk alwear de rezeinde koopluiden haer gebeden doen, en een uit rustinge houden, waer by zy ook weten, hoe ver zy gereist hebben, en nog hebben reizen.

* De Winter-woningen in deze gewesten zyn in 't gemeen gesticht op plaetzen daer veel Rivieren en staende wateren zyn.

§ Hier onthouden zig Russische Zoldenten uit de Stad of het Stedeken Jakutsak, of Jakoetskoy, tot invordering der inkomsten van hunne Tzaersche Majesteiten.

† Tarmi is een aert van kleine lichte Vaertuigen, de welke men zeer lichtelyk over 't Land kan trekken of slepen.
Uit deze afstant van vyr weken schynt het land ruimer te strekken na 't Noorden, als in myn kaert is verbeelt: doch staert aen te merken dat de reizen aldaer zeek langzaem toegaen, om de quaedheit der wegen.

[p. 847]

Op alle deze Rivieren, by de welke de voorschreve Winter-wooningen zijn gesticht, komen uit de Zee zeker aert van Volk met Vaertuigen, welke Vaertuigen genaemt worden Kotzami, die met de Russche Koop-luiden handel dryven. Van de Oostrog Jakoetskoy kan men, de Rivier afwaerts gaende, komen tot aen de Zee. Hoe dat hier Landbouw mogelijk is, mogte iemand vragen, dewyl het gewest zoo hoog Noorden legt, dien diene tot antwoord, dat des Zomers tusschen het gebergte meerder hitte in de Valeye is, als de streek van 't Land op effen grond zoude geven; mede, dat de groote en lange dag den wasdom verhaest, en dat het gezaey niet is als weinig slechte Garst en Haver.

Van de mond der Rivier Lena, de zelve opwaerts te varen (voorby de mond der Rivier Noeckza, of Niuki) tot aen de mond van de Rivier Toegier, of Olenka, is met lichte Booten vyf weeken varens; maer met zware geladene Vaertuigen heeft men daer toe wel een ganschen Zomer varens van nooden^§.

Deze zelfde Rivier Toegier, of Tugiria opwaerts, tot aen de Volock, genaemt Oerka, is acht dagen varens. By deze Volock, aen de voorschreve Rivier Toegier, is tot hunne Tzaersche Majesteiten verzekering een Oostrog gemaekt, die gever naemt word Toengaerskoy.

Van deze Oostrog, over de Kamenoy Volock, of steene Overtoom en gebergte, tot aen de Rivier Oerka, en de zelve Rivier Oerka af te varen, tot daer de Rivier Amoer, of Amur zijn aenvang neemt (alwaer gesticht word een klein Stedeken, genaemt Daoerskogo Lapkaja, of Lapka Gorodka,) is tien dagen reizens^*. Deze voorschreve weg is zeer ongemakkelijk, en gansch bezwaerlijk te bereizen, door dien men over een Meir, de Volock, zant, de Moerassen, en hooge Bergen, alle de wegen te voet moet gaen.

Van het voorschreve Stedeken Lapkaja, de gemelte Rivier Oerka, en vervolgens de Rivier Amur af te varen (men trekt voorby de Rivier Kami) tot aen de mond van de Rivier Zija, is acht dagen varens.

Van de mond deze Rivier, de zelve Rivier Amur noch af te varen, tot aen de mond der Rivier Ziengal, is mede acht dagen varens. By de mond dezer Rivier Ziengal, of Schigal, is een^§ Jaar; alwaer de Sinesche Volkeren hunne wacht houden op een Tooren. Ter zyden van de Rivier Ziengal komt een steen gebergte, gelijk een muur, zijn oorspronk te nemen; welk gebergte hem uitstrekt tot aen de Zee, door de welke vloeyen de Rivieren Ziengal, of Schigal, en Amur.

In de voorschreve Rivier Ziengal komt ook te vallen de Rivier Naoen, of Naul: in welke Rivier Naoen mede komt te vloeyen de Rivier genaemt Corga; en daer dichte by in een Meir schiet de Rivier Kains. By deze Rivier staet een groote Sinesche Stad, met namen Moengoet, of Mungut. Deze Stad is gebouwt van steen.

Van de mond der meergenoemde Rivier Ziengal, tot aen de voorschreve Stad Moengoet, is twee weeken (de Rivier opwaerts gaende) reizens. In deze Stad Moengoet woonen niet als Sinesche krygsluiden, tot bescherming en verzekering tegen overval der vyanden; bestaende zomtyds de bezetting, of het getal der krygs-luiden van deze Stad, in twintig of dertig duizend hoofden.

Van deze meergenoemde Stad kan men langs een gebaende weg, met Post-paerden in tien dagen komen tot in de Keizerlijke Hooft-stad; maer met zware plunje, en lastdragende Beesten, of voeder-wagens, moet men wel een Maend onderwegen zijn.

Van de mond der hier vooren genoemde Rivier Ziengal, of Schigal, de meergenoemde Rivier Amur af te varen, tot aen de mond van de Rivier Oezoer, of Uschura, is vier dagen varens.

Van daer tot de mond der Rivier Ghamoen, of Chamuna, is acht dagen varens. By, langs, en omtrent alle deze Rivieren woonen een aert van Menschen, de welke men Daoerskie Volkeren noemt. Zy hebben aldaer veele kleine Stedekens gebouwt, en geneer en haer alle van den Landbouw. By haer wassen alderhande slag van Granen, en veele andere Aerdgewassen, als Appelen, Peeren, Kerssen, Wateren andere Meloenen, Pompoenen, Komkommers, en wyders alle slag van Besiën, Moeskruiden, en Aerdgewassen. Dit alles groeit in menigte langs de Rivier Amur.

Van de mond der voorschreve Rivier Ghamoen, tot aen de Zee, is twee weeken varens. Dit Landschap, gelegen by de Zee, word genaemt Gilenskije, of Gilanska, en de volkeren de welke aldaer woonen, noemt men Gilanki, of Gilaki. Zy geneeren haer langs de Zee-kusten met de visscherye, en is den Landbouw by de zelve in geen, of weinig gebruik. Van deze Rivier en is 'er geen vaert over Zee, tot het Ryk van Sina, vermits des Winters het Ys, en des Zomers andere onge-

§ Deze traegheit in het varen komt door onkunde, en gebrekige werktuigen, en nier dat de weg zoo ver is.

* Zommige zeggen dat dit plaetsje aen de overzyde der Amur legt.

§ Jaar is een plaets, gelegen of op de mond van een Rivier oftegen over alwaer eenige Rivieren komen op aen te schieten, daer 't sterk stroomt, en zeer diep in 't gemeen is, en een steile wal maekt.
Op dusdanigen plaets is 't gevaerlyk aen te leggen, door de groote draeyinge de waters.

[p. 848]

legentheden zulks verhinderen, hoe wel 'er anders doortogt is; maer wel tot het Keizerryk, genaemt Nikanskoy^*, in welk Ryk veel Goud, Zilver, en dierbaer Gesteente valt; desgelijks zijn aldaer veel Zyde waren te bekomen.

Van de Oostrog Jeniseiskoy, of Jenikiska, tot aen de Krasnojaarskoy Oostrog, is over Land tien dagen reizens; doch te Water, de Rivier Jenisei, of Jenisea opwaerts, is 't omtrent drie weeken.

Wederom van de Oostrog Jeniseiskoy, de zelve Rivier Jenisei af te varen, voorby de monden der Rivieren Potkamennaja Toengoetska, tot Eloghoen, of Eloquia, en de Nisna, of de Mesnaja Toengoetska, tot aen de Winter-wooningen, genaemt Toeroegianskoje, of Turuchanska, is met kleine of middelmatige Vaertuigen tien dagen varens.

Van⁺ daer de zelve Rivier Jenisei af te varen, tot aen de Zee, of het Haf dat in Zee stort, is twee weeken varens.

Aen' t begin van de opgemelte Rivier Potkamennaja Toengoetska, staet een Winter-wooning, genaemt Saschno, in de welke zich verhouden, of woonen, eenige Russche krygs-volkeren, afgezonden uit Jeniseiskoy, om af te vorderen en te innen hunne Tzaersche Majesteiten tienden, of ingadering der Pelteryen, en Visscheryen, enz.

Van de Stad Nariem, de Rivieren Oby en Thom op te varen, tot aen de Stad Thomskoy, is tien dagen varens.

Van daer de Rivier Thom opwaerts, tot aen Koesneetskoy, of Kusnetska Oostrog, is mede tien dagen varens.

Van de voorschreve Stad Thomskoy komt men, na eenig afvarens, weder in de Rivier Oby. De zelve Oby dan opwaerts te varen, tot daer de Rivieren Bija, Kapura, en Katoenja komen in te vallen, is met Booten acht of tien dagen varens. By de monden dezer genoemde twee Rivieren, is een plaets, genaemt Jaar Krasnoy, of Krasnoja Jaar; op deze plaets zoude hunne Tzaersche Majesteiten bequaemlijk konnen laten bouwen een aenzienlijke Stad of Vesting, alzoo deze Landsdouwen tot den Akkerbouw, en 't beslaen met alderhande wild Vee, byzonder bequaem zijn; ook is aldaer veel Vee, en aert van wilde Dieren, mitsgaders Zabels, Vossen, Bevers (de welke haer in en by deze voorschreve Rivieren onthouden) in grooten overvloed.

De Rivier Bija heeft zijn oorspronk uit het groote Meir, genaemt Teleesko, of Telska, anders genaemt Altin. Dit Meir kan men op zijn breete met kleine en gansch lichte Vaertuigen in een dag over varen; maer in zijn lengte brengt men daer over wel vier of vyf dagen toe. Rondsom dit Meir onthouden haer veele Volkeren, die genaemt worden Jajoetele, Moendoesen, Oetzoes, en Karagoers, die met hare Hordens zwerven van den eenen plaets tot den ander, en geven geen Schattinge; ook hebben zy zich onder het gebied van hunne Tzaersche Majesteiten tot noch toe, mijns wetens, niet begeven.

Als men uit Moskou na Tobol reist, geschied zulks meest by Winter-weg, en van daer verder te Water, op de Vlieten by Zomer.

* Dit schynt Japan te zyn, ten ware de meest Oostelyke gedeelten van Niuche daer door wierden verstaen.

+ Hier uit schynt te blyken, dat de Zee meerder Noorp op zoude leggen, als in myn Kaert is getoont, dat om reden, als boven gezegt, onbepaelt late.