Noord en Oost Tartarye

Volgt Een kort verhael van de Wegen en Rivieren uit Moskovia,

Oostwaerts, en oost ten Noorden aen, te Landewaerts, zoo het nu alrede dagelijks word bereist van de Moskoviten; ook de namen der Steden aldaer van hen gebouwt, en door der zelven Bevelhebbers bezet, die dat Land daer alom doen bewoonen, opzoeken, innemen, en bestaen, byna tot in Groot Tartarye toe; door Isaak Massa, in den Jare boven gemelt, met den Druk gemeen gemaekt.

UIt Witsogda Soil⁺, van daer de Anicony woonen, reizen zy de Rivier opwaerts, tot dat ze komen by een Stedeken van de Moskoviten bewoont, dat men Javinisco noemt, en is zeventien dagen reizens van de Stad Soil, de Rivier opwaerts, door Rivieren en Bosschen reizende, en valt deze Rivier Witsogda uit het gebergte Joegoria genaemt, de welke strekken uit Tartarye van het Zuiden, tot byna de Zee na het Noorden. Uit de zelve gebergte vak ook de Rivier Petsiora, die in de Zee valt, op deze zyde Waygats.

Van Javinisco drie weken reizens, komen ze in een Rivier die ze Ne-em noemen, of stom op Duitsch, om haren stillen loops wille tusschen de Bosschen. Zoo omtrent vyf dagen met Schuiten qf Vlotten gereist hebben de in deze Rivier Ne-em, als dan moeten ze 't Goed een myl over Land voeren; want dezen Ne-em loopt eenen anderen streek als zy gemeenlijk reizen moeten, zoo dat ze om der kortheit wille over Land een myl weegs reizen, en komen zoo in een Rivier die ze Wyssera noemen: deze Rivier valt uit Steen-klippen, die de Moskoviten Carmena noemen; leggende ook in 't gebergte Joegoria, en reizen zoo met de Rivier nederwaerts negen dagen lang, en komen dan by een Stedeken dat ze noemen Soil Camscoy, wezende van den Moskoviten gebouwt tot een Rust-plaets voor de reizende Luiden, want zy van hier moeten verder te Lande reiren; en de voornoemde Rivier loopt voorts haren streek, en valt ten lesten in de Rivier Cam: welke Cam loopt order de Stad Wiatka in Moskovia, en eindigt haer in de groote, Rivier Rha, of Volga, die in het Mare Caspium vloeid met zeventig ingangen, 't Geen alles gehoopt hebbe van perzoonen die 't gezien en bezocht hebben.

Soil Camscoy is ook alrede wel bewoont, door toegevoerde Menschen, en 't Land rondsom met Dorpen en Vee wel verzien, al meest Russen en Tarters zijnde. De Reizigers aldaer gerust hebben de, zoo nemen ze haer nootdruftigheit en plunje op Paerden, en reizen van daer meest over gebergte vol Dennen, Pyn-boomen, en ook noch andere zeldzame Boomen, en reizen dwars over het gebergte Soyba genaemt, en daer na noch over een Berg die ze Coosna noemen, loopende beide na het Noorden. Dit gebergte word by haer in drien gedeelt, en is een heel ander Land als daer zy van het wisten uit komen, schoonder Bosschen, vaster Hout, en ook veel verscheiden Kruiden daer wassende; en word twee dagen reizens lang genaemt Coosvinscoy Camen; noch andere twee dagen reizens word het genaemt Cirginscoy Camen; daer na vier dagen reizens lang is Podvinscoy Camen, en komen dan tot een Stad genaemt Vergaturia. Deze drie voornoemde Woestynen worden meest bezocht van wilde Tarters, en Samojeden, die alle niet en doen dan kostelijk Wijd vangen voorden Moskoviten Het gebergte Podvinscoy Camen is 't hoogste, en op veel plaetzen met Sneeuw en Wolken bedekt, en 't zelve is zeer moeyelijk om reizen, maer 't valt allengskens zeer leeg.

Komende tot Vergaturia voornoemt, moeten ze wachten tot in het Voor-jaer, want daer is een Rivier Toera, die 't heele Jaer aldaer ondiep is, om dat ze daer eerst

+ Solwitzogda.

[p. 830]

haren oorspronk heeft, maer in 't Voorjaer word ze gansch diep van den Sneeuw des gebergte aldaer, en reizen dan alzoo met Booten en Schuiten verder.

Deze Stad Vergaturia is de eerste Stad in't Land Siberia, en wierd eerst gebouwt over een en twintig Jaren, met meer andere Steden daer omtrent, en is ook wel bewoont; ook bouwenze in de Nabuurschap Land, gelijk men in Moskovia doet. Daer is een Bevelhebber, die alle Voorjaren menigte van Leef-tocht en Kooren zend alom door de Rivieren in den ganschen Siberischen Lande, in alle Kastelen en Plaetzen daer Zoldaten en Krygs-volk zijn; ook over de Oby in alle Sterkten en Plaetzen aen't Moskovisch Volk; want! de Inlanders aldaer niet en bouwen, en de Samojeden leven van het Wild.

Nu dezen voorschreven Rivier Toera⁺ afdryvende, komen ze na vyf dagen in een Stad, Japhanim, Japansin, of Pansin genaemt, ook over twee Jaren gebouwt, en met Volk beplant.

Tot Japhanim komende, reizen ze verder in de zelve Toera, en twee dagen gereist hebben de, begint haer deze Rivier zeer krom te draeyen, zoo dat ze zich dikmaels moeten overzetten in de zelve Rivier over Land, om de rechte te hebben, en om de kortheit wille. En nu woonen hier altyd Tartaren en Samojeden, die daer omtrent Vee houden, daer zy van leven: ook houden ze Booten.

Ten laetsten komen ze van deze Rivier Toera in een groote Rivier Tabab, zijnde byna twee honderd mylen van Vergaturia: zy reizen ook tot Tinnen^* toe, een Stad vol Volks, ook van de zelvige voorverhaelde gebouwt; doch veele reizen ook wel van Japhanim met Sleeden in de Winter, tot Tinnen, in twaelf dagen tyds. Hier geschied nu grooten Handel van Pelteryen met den Moskoviten tegen de Tartaren en Samojeden: en deze plaetze is goed voor de geene die maer een half Jaer uit wil zijn; maer veele zoeken 't wyder, ja tot verre over de Rivier Oby, zoo na 't oosten als na't Zuiden.

Van Tinnen komt men tot Tobolska, het hooft der Siberische Steden, en aldaer is den Stoel van Siberia, en den Oppersten Bevelhebber van de Moskoviten woont daer: hier moeten alle Steden hare Schatting Jaerlijks opbrengen, zoo wel van de andere zyde de Oby, als op deze zyde, en word die daer ook verzamelt, en zoo met geleide Jaerlijks door Kazakken en krygs-volk na Moskou gezonden. Hier word ook streng Recht gehouden; ook moeten alle Bevelhebbers in Samojeden-land en Siberia dezen gehoorzamen. Daer geschied ook grooten Handel in alle dingen, uit Moskovien daer gebragt: ook komen daer Tartaren van het Zuiden, heel wyt uit Tartarye, en veel verscheiden Volken, die daer allengskens meer en meer komen, na dat het gerucht van dit Land wyder en wyder strekt, en is daer vast profyt voor de Moskoviten te doen, die 't Land met vrede zoo ingenomen hebben, dat niet en hoeven te vrezen; zoo zeer zijn zy daer den Moskoviten toegedaen, en ook zijn 'er alom Kerken reets gesticht.

Deze voornoemde Stad Tobolsko leit op de groote Rivier Irtis genaemt, die zeer sterk valt uit den Zuiden, en loopt wel zoo snel als de Donouw doet; valt in de Rivier Oby, en zy schynt met de Oby uit een gewest te komen: aen de andere zyde de Stad loopt de Rivier Tobol, daer de Stad de naem af heeft.

In de Rivier Tobol komt een vallende Rivier, die recht van het Noorden uit het gebergte by den Zee-kant schynt te vallen, en word van den Wilden geheten Taffa: op de zelve Rivier hebben de Moskoviten nu onlangs een Stad gebouwt, Pohem, of Pelim genaemt; zy hebben de zelve bezet met alderley Volk uit de Siberische Steden, en dat uit oorzake dat 'er zoo schoone Landsdou we omtrent is; ook zijn 'er schoone Bosschagien, zijnde vol Wild, van Lossen, Vossen, ook Zabels, Marters, en andere Dieren. Deze Stad leit twee weeken reizens van Tobolsko, Noordwaerts. De Rivier Irtis, daer van verhaeld is, loopt ook in de Oby: op de mond was eertyds een Stad gebouwt, die genaemt was Olscoy-gorod, of Obscoy, maer is namaels door 't bevel des Gezaghebbers van Siberia geruimt, niet zeggende waerom: ik denke 't is geweest om de koude, of om dat ze na haer meeninge, te na den Zeekant stond: en alzoo uit de groote Rivier Oby een groot water loopt, omvangende een groot deel Lands, gelijk eenen Arm, vallende zoo weder in de Oby,⁺ maekt het een groot Eiland: en hebben de Russen op dit Eiland weder een andere Stad gebouwt, in plaetze van de vervallene, die ze Zergolt hebben geheten, zijnde omtrent vyftig mylen meer opwaerts als de andere gestaen hadde.

Als zy van daer door de Rivier opwaerts reizen, gebruiken ze weinig zeil op hare Booten, 't zy om dat 'er weinig wind is, of om 't hooge Lands wille, hoe wel de Oby alzins groot en breet is, maer trekken de Booten op, gelijk ze dus meest in alle plaetzen door de Rivieren in Moskovien

+ Dit is geschreven in 't Jaer zestien honderd negen.

* Turnen.

+ Hier is eenige misgreep, als uit mijn kaert kan worden gezien.

[p. 831]

reizen. Men reist van Zergolt omtrent twee honderd mylen opwaerts, en kome dan tot een Kasteel, genaemt Noxinscoy, dat over dertien Jaren gebouwt wierd, als den grooten Bevelhebber Volk uit Siberien zand, om Landen op te zoeken, bequaem zijnde voor Menschen, en om Steden te bouwen, en hebben toen daer een Kasteel gebouwt, waer eenig krygs-volk in gelegt is; wezende het een vermakelijke, gezonde, en warme plaets; zeer vruchtbaer, daer ook veel fraey gedierte en gevogelte is: het leit in't Zuid-oosten: en is daer namaels ook een Gemeente geworden: aen deze wierd bevoolen noch wyder en wyder, na de warmte opwaerts, 't Land te doorzoeken; maer haer is altyd bevoolen met vriendschap te handelen, en den Volke vriendelijk te onthalen, die ze zouden ontmoeten, of vinden, om zoo wyder en wyder Volk te hebben. Als ze nu met Benden te Landewaerts in reisden, tot over de vier honderd mylen, zagen ze alom schoone Landsdouwe; doch geen Menschen, maer al woest Land.

Dan alzoo ze by de twee honderd mylen quamen door de Rivier Oby opreizenden,⁺ hebben (nu geleden tien Jaren) een schoone vermakelijke Landsdouwe gevonden, ook zeer warm, zonder dat 'er eenige onbequaemheit was, en ook weinig Winter, of byna geen; en zy daerom weder in Siberia gekomen zijnde, zijn genoot zaekt geweest 't zelve in der Moskou bekent te maken: en hadde toen Boris Goddenoof de Lands-bestiering by de hand; de welke de zaek zeer behertigde; en beval ook terstond, dat den Bevelhebber uit Siberia daer Volk heenen zoude zenden, om daer een Stad te laten bouwen; het welk geschiede; en daer is een schoon Kasteel gemaekt, met noch eenige Huizen; zoo dat het nu een schoone Stad is, die Toom word genaemt, om dat ze namaels gehoort hebben, dat 'er menigte Tartaren op de zelve plaets gewoont hadden; van wien deze plaets om haer aengenaemheits wille genaemt was: want Toom, schoon op Tarters is gezegt. En deze Tartaren hadden eenen Konink onder haer, die Altyn genaemt was. Deze Stad word noch dikmaels besprongen van verscheide Volkeren, die haer derwaerts in't Veld onthouden; doch nu is ze zoo magtig, dat het met 'er tyd ook wel een klein Koninkryk mogt worden.

Tusschen dit Kasteel Noxinscoy, en deze Stad Toom in Siberien, vinden ze noch dagelijks te Landewaerts veel verscheide Volkeren, die zich Ostakky noemen, welke nu ook al met de Moskoviten; Tartaren, en Samojeden in Siberia haer vereenigen, en met vriendschap handelen, brengende zommige ook Goud en andere dingen, en hebben onder haer veel Koningen, zijnde die gelijk de Indianen, te weten, de kleine die in Oost-Indien woonen, en niet de groote: in 't kort, de Moskoviten komen zoo wyt die hoek uit, dat het te verwonderen is.

Ook zijn 'er veel Kastelen en Stedekens tusschen de Rivier Oby en Irtis, de welke in de zelve tyd, of weinig daer na gebouwt wierden, als Tobolsko gebouwt wierd; en zijn nu ook gansch ryk; zijnde gemengt met Moskoviten, Tartaren, en Samojeden, die tam zijn; en word een der zelve Steden genaemt Tara: omtrent welke plaetze de Rivieren Oby en Irtis tien dagen reizens van malkanderen zijn; ook een Stad die Jorgoet genaemt is, en die is getimmert over veertien of vyftien Jaren; ook Besou, en Mangansoiscoygorod; en leggen deze voornoemde Steden opwaerts na het Zuiden; maer op de andere zyde der Rivier Oby, zoeken de Inwoonders noch dagelijks wyder en wyder re komen. Herwaerts aen deze zyde de Oby, zijn de Steden Tobolsko, Sibier, Beresai, en meer andere op verscheide Rivieren leggende, en word noch dagelijks meer gebouwt.

De Steden Narim en Toom leggen op de over zyde de Rivier Oby. Hier gebruiken de Lieden veel Rheen in haer Sleden; ook snelle Honden, die zy veel met Visch spyzen, daer ze na haer oordeel zeer sterk van worden, zijnde meest gedroogden Rog: maer Jorgoet^*, voor-verhaelt, legt in de Oby op een Eiland.

Van Narim opwaerts na het Oosten legt de Rivier genaemt Telt: daer hebben ze ook een Kasteel gebouwt, en noemen 't zelve Comgofscoy, en bezetten 't ook met Volk. Van dit Kasteelken en Narim, zijn ze door't bevel des Siberischen Gezaghebber, over zeven Jaren geleden, gezonden met Sleden en raerden recht na het Oosten, om aldaer te zoeken of 'er eenige onbekende Volkeren haer onthielden, en reisden wel omtrent tien weken lang, recht oostwaerts, vindende alom schoone Landsdouwen, ook schoone Boomen, en veel Rivieren: maer omtrent de voorschreve tyd gereist hebben de, hebben ze op den Velden eenige Hutten gezien, vindende ook veel vergaderingen van Menschen; doch alzoo zy Samojeden en Tarters tot Leits-lieden hadden, die ook mogelijk de wegen wel doorloopen hadden, en waren ze niet beschroomt.

+ Te weten in den Jare duizend zes hondred on negen.

* Het is waeschynlijk, dat deze plaets Jorgoet met Zergolt, of Sergults boven genaemt, een en de zelve is, zoo dat het schynt deze Schryver zich daer in verbystert.

[p. 832]

Komende omtrent de Menschen, bewezen zy haer groote eerbiedinge, en kregen de Samojeden en Tarters zoo veel van haer te verstaen, dat ze zich zelven met de name Tungoesy noemden, en woonden al langs de groote Rivier, die ze Jeniscea noemden: zy wezen haer die te spruiten uit het Zuid-oosten; dan wisten haer begin niet; en was de Rivier grooter dan de Oby. Ook hadden deze Lieden groote kroppen onder de kinne, klokkende met haer Sprake als de Kalcoetten. 't Scheen dat de Samojeden haer Sprake eenigzins verstonden, en zy de Samojeetsche Sprake niet heel ongelijk en was, maer daer na zeer helde.

Deze Rivier Jeniscea, veel grooter zijnde dan de Oby, heeft aen de Oost zyde groote gebergte, daer onder ook Vuurbergen zijn, die Zwavel of Zolpher uit werpen; maer op deze zyde na het Westen, daer is leege schoone Landsdouwe, zeer vermakelijk van alderley Kruiden, Boomen, lieffelijke Bloemen, en verscheide vreemde vruchten; ook heel zeltzaem gevogelte. Dit leege Land word wel by de zeventig mylen weegs over loopen in de Lenten van de Rivier Jeniscea, even gelijk de Nyl in Egypten doet: en deze Tungoesy dit wetende, onthouden zich over de andere zyde zoo lange op dc gebergten, tot dat de Rivier valt, en komen dan weder in deze schoone leege Landen met al haer Vee.

Deze Tungoesy was minnelijk Volk, en onderworpen haer ook den Bevelhebbers die de Samojeden bestierden, en dit al, door dien de Samojeden haer daer toe bewogen. Men konde niet merken wat Godsdiensten deze Lieden hadden, noch men heeft het nooit konnen vernemen, alzoo door onachtzaemheit van de Moskoviten te dier tyd, alle dingen ten naeuwsten niet nagespeurt wierden.

Het verwonderd my ook gansch niet, dat Jaerlijks Waygats zoo verstopt is met Ys in 't Noorden, aengezien de groote Rivieren Oby en Jeniscea, zoo schrikkelijk veel Ys uitspouwen, en noch meer ontallijke andere Rivieren, diens namen men niet en weet, de welke zoo ontallijke dikte van Ys uit werpen, dat het ongeloofelijk is; want in't Voor-jaer neemt het Ys omtrent de Zee-kant zomtyds heele Bosschen met hem weg, van wegen zijn dikte en menigte, waer door komt dat men aen de stranden van Waygats zoo veel hout alzints ziet aengedreven leggen. Ook zijnde in de engte by Nova Zemla, de uiterste koude, zoo is't geen wonder, dat het daer ophoopt door de engte, en ook noch vriest, en zoo dicht in malkanderen zich zet, tot dat het de dikte van zestig, of ten minsten vyftig vademen krygt, gelijk dit Jaer hebben afgemeten, die met een klein Scheepken daer heen, wederom van Isaac le Maire waren uitgezonden, die my daer ook geerne met hun derwaerts hadde gehad, maer ik sloeg het af, want ik bewyzen wil dat men 'er niet door kan, en altyd vergeefs zal wezen wat zy doen.

Zy hebben ook over deze Rivier wyder reize aengenomen, maer hielden 't recht in 't Oosten, weinig dorvende na 't Zuiden wenden, en hadden eenige van deze Tungoesy met haer, van de welke zy verstonden, dat 'er Zuidwaerts veel Volkeren, die haer vreemd waren, woonden, welke ook Koningen, na dat zy verstaen konden, onder haer hadden, die dikmaels tegen malkanderen oorloogden.

Doch niemand vernomen hebben de zijn zy wederom gekomen na eenige dagen reizens, maer hebben de Tungoesen, of Tungoesy bevolen wyder te zoeken; die 't haer beloofden, en ook vriendschap met haer maekten, latende eenige Moskoviten, verknochte Samojeden, en Tartaren by haer, en gaven haer ook eenige geschenken: dan 't volgende Jaer, zonden de Tungoesy Volk van haer zyde, Oostwaerts op, noch verder dan zy te vooren geweest waren, en trokken met groote menigte daer heenen, en hebben ten laetsten noch een groote Rivier vernomen, die niet wel zoo breet als haer Rivier Jeniscea was, maer wel zoo snel loopende: en daer eenige dagen langs geloopen hebben de, zagen zy ten laetsten noch eenige Lieden, die zy achterhaelden, en zommige gevangen kregen; maer konden haer niet verstaen: dan door wyzen en bedien hebben ze zoo veel van haer gehoort, dat aen de andere zyde dikmaels gedonder was, zeggende, Om-om; ook dat 'er menigte getier en geruisch van Menschen was, en wezen op die Rivier, en zeiden Pesida, daer uit de Tungoesen en Tarters beslooten, dat zy die Rivier zoo noemden, en uit de woorden Om-om, besloten de Moskoviten, dat het geluit van klokken moeste wezen. En weder vertrekkende, namen ze eenige van deze Lieden mede, doch storven alle onder wegen, 't zy van bangigheit of vreeze, of veranderinge des Luchts, daer de Tungoesen, Samojeden, en die met haer waren, zeer droevig om waren; want wederom komende, zeiden dat 'er kloeke Lieden waren, wel gesteld, kleine oogen hebben de, en platte aenzichten, bruin zijnde uit den geelen.

[p. 833]

Eenige der Moskovite in Siberia dit alles gehoort hebbende van de Samojeden, die uit Tungoesen-land in Siberia quamen, waren zeer begeerig om noch wyder te zoeken, begeerende Volk van den Bevelhebber: die haer 't zelve vergunde, ook zelfs veel krygs-lieden mede zendende, met bevel alles wel te doorzien; ook Tungoesen, Samojeden, en Tarters; en zijn zoo omtrent zeven honderd Mannen heenen getrokken, over de Rivier Oby, door der Samojeden en Tungoesen-land, over de groote Rivier Jenisea, en zijn zoo verder en verder gereist, hebben de tot voorgangers Tungoesen, die haer den weg voordraefden, hare Spyze veerdig onder wegen vangende, zoo Vogels als Rheen, Geiten, en andere vreemde Dieren; en vongen ook Visschen, al 't Land doorregen zijnde met veele schoone Rivieren, en zijn ook tot de voornoemde Rivier Pesida, of Piasida gekomen, en hebben by de zelve Hutten opgezet, en daer een tyd lang gelegen, tot het Voor-jaer toe, om dat ze die Rivier open zien wouden, en 't was byna in het Voor-jaer als ze daer quamen; maer over die Rivier en dorsten zy niet komen, als hoorende 't geraes dat⁺ haer te vooren gezeit was, 't geen zy gisten, het geluit van klokken was: als de wind van over Rivier quam, hoorden ze ook dikmael gedreun van Volk en Paerden, en zagen zomtyds ook eenige zellen die vierkant waren, doch weinig, die af liepen, na haer meeninge, de Rivier onderwaerts. Maer geen Menschen vernomen hebben de aen die zyde daer ze waren, bleven daer eenigen tyd, en bevonden ook dat de Rivier heel hoog word⁺ in 't Voor-jaer; dan weinig te achten, nademael 't Land aen beide zyden hoog was. Haer herte verheugde in 't aenzien van de zeer schoone Landsdouwe, zijnde in Grasen Bloey-maend: ook zagen ze veel vremde Kruiden, Bloemen, Vruchten, en zeltzame Boomen, Dieren, en vremde Vogelen.

En zoo in de Zomer zijn ze wederom gekomen, reizende langzaem; want het was in de Herfst als zy in Siberia quamen, en verkondigden alles wat ze daer gezien en gehoort hadden, en bevestigde 't zelve met haren Eede.

Alle deze voornoemde dingen te Hove in Moskou verhaelt zijnde, hebben den Keizer, Boris, en alle andere groote Heeren haer daer over zeer verwonderd, met yverige begeerte ontsteken zijnde, om dit alles ten naeuwsten te doen zoeken, meende 't volgende Jaer daer Gezanten heenen gezonden te hebben met veele Geschenken, de welke mede genomen zouden hebben Tarteren, Samojeden, en Tugoesen, om te trekken over de Rivier Pesida, en te vernemen wat daer was, ert ook verbonden te maken met den Koningen en Volkeren aldaer, zoo zy daer iemand vonden: haer ook bevel gevende, alles te doorzien, en op te tekenen: maer dit is alles na gebleven, als toen beginnende in Moskovien de Inlandsche oorlogen, gelijk als in de beschryvinge des zelven oorlogs daer van te verstaen is.

Dan niet te min hebben de Bevelhebbers in't byzonder, geduurende de Moskovische oorlogen, noch derwaerts eenen togt laten doen, daer onder veel Burgers vry willig uit Siberia mede trokken; en komende in der Tungoesen-land, over de Rivier Jenisea, zijn ze meest al te voet geloopen, zoo dat 'er door ongemak veel stierven van de geene die gemakkelijk geleeft hadden, en vonden ten laetsten even het zelve 't geene de voorige bevestigt hadden. Boven dat zoo hoorden ze al te met geluit van volk en als van klokken: dan haer van de Tungoesen ontraden zijnde, dorsten haer niet begeven over deze Rivier. Hebben ook in zommige Bergen, aldaer gelegen, eenige vlammen uit zien springen, daer van zy eenig Zolpher bragten.

Den Bevelhebber in Siberien liet ook eenige Schuiten toemaken dieverdekt waren, en beval haer met het Voor-jaer te varen tot in de Zee, uit de Rivier Oby, en gebood dat ze langs de Zee-kant neffens Land zouden varen, tot dat ze zouden komen tot de Rivier Jenisea; want hy zeide dat ze ook moest eindigen in de Zee, en beval haer daer in te reizen eenige dagen reizens: daer tegens zond hy ook volk te Lande, bevelende haer zoo lange daer te blyven op de kant van de Rivier, tot dat zy deze Schuiten vernemen zouden, en gebood haer, zoo zy die niet en vernamen, na een Jaer wederom te keeren: hebben de aen die ter Zee voeren, bevolen, dat ze alles zouden bezichtigen wat 'er te zien ware; en gaf haer ook eenen Oversten mede, die Luca genaemt was, den welken hy beval alles op te tekenen, en heeft ze zoo heenen gezonden. Zy zijn ook gekomen in de mond van de voorschreve Rivier, en hebben malkanderen daer ontmoet, alzoo die te Lande waren getrokken, met den af-loop der Rivier op Vlotten en Schuiten eenige afgezonden hadden, die op de Zee-kant de Schuiten ontmoete, en vonden alles gelijk den Bevelhebber haer te vooren verhaeld hadde, te weten, na zijn meeninge. Doch alzoo

+ Het is niet waerschynlyk dat dit het geluit van klokken is geweest; want men in die gewesten nu geen klokken vind.

+ De kruiden en bloeamen daer hier van gespromoeten boven, of aen het meest Zuidelijk gedeelte van de Rivier Pesida gezien zyn; want aen zyn Noordelijkste eand weinig gewas valt.

[p. 834]

haren voorschreven Oversten luca gestorven was, met noch eenige andere van de voor naemste, hebben ze geraden gevonden van malkanderen te scheiden, en elk weder zijns weegs te trekken, en zijn zoo weder t'huis gekomen. In Siberien komende, en alles opgetekent, hebben ze zeer goed verslag daer van aen den Bevelhebber gedaen, die het zelve aen den Keizer in Moskou zond, en is 't zelve zoo geslooten in de Schat-kamer te Moskou, zoo lange tot dat deze oorlog ge-eindigt zouden zijn, en als dan zoude het overzien worden; want zy veel zeltzaems daer vonden van Eilanden en Rivieren, Vogels, en Dieren, tot voorby de Jenisea heel wyt.

En alzoo eenen goeden vriend in Moskovien daer eenen Broeder heenen gehad⁺ hadde, gaf hy my een blinde Kaert daer van, gelijk hy 't uit zijns Broeders mond verstaen hadde, die nu dood is; doch zelver is hy door Waygats geweest, en kend alle plaetzen tot de Oby toe; maer wat daer voorby is, heeft hy maer gehoort, dies is 't zelve Kaertje maer een bewerp daer van, neffens den Zee-kant.

In de groote Rivier Oby komt ook een Rivier vallen, die ze Taas noemen: deze schynt te komen van omtrent de Jenisea, uit een groot Bofch, daer uit ook een Rivier stort, niet wyt van de voorschreve die in de Jenisea valt; zoo dat ze uit de Oby te water komen reizen door der Samojeden Landsdouwe: en zettende zich maer twee mylen over Land, zoo komen ze in een Rivier die ze Torgalf noemen, gerakende zoo met vallende water in de Jenisea. Deze weg is zeer bequaem om reizen, en nu onlangs van de Samojeden en Tungoesen gevonden.

Maer 't is jammer dat het niet gelukt door Waygats te komen; want met Schepen daer in honderd mael niet door te komen en is, schoon 'er doortogt van water zy.

Veele schoone plaetzen zouden misschien ontdekt worden, zoo van Eilanden als vast Land; dan is aen te twyfelen of Amerika omtrent Sina niet aen deze drie deelen des Waerelds vast is met een engte, gelijk Afrika aen Asia hangt, by de roode Zee: en 't zelve is voorwaer wel mogelijk; want wie weet te zeggen of 't open is, anders dan uit zommige Schristen der Heidenen, die schryven dat het van een gescheiden is, en veel bewys-redenen trachten by te brengen.

Of zoo het open is, zoo moet de strate zeer eng zijn, (hoe wel nu zommige hard dryyen, dat 'er een groote Zee tusschen beiden is, over honderd mylen breet,) want ik byna gezeit hadde, dat het onmogelijk zoude zijn, dat de Menschen in Amerika zouden komen, daer Adam in Asia geschapen is, en daer men nergens in de Heilige Schristen leeft, dat voor de Zundvloed eenige Schepen of Schuiten waren; en ook weet men wel, dat 'er op geen verscheiden plaetzen Schepzelen haren oorspronk, dan uit den Paradyze hebben, enz.

Nu mogt men ook weder zeggen, hoe de Menschen alom in de Eilanden gekomen zijn: en dit is, na mijn meeninge, na de Zundvloed geschied.

+ Dit kaertje is met den Druk in den beginne der afgeloopen Eeuw gemeen gemaekt.