Noord en Oost Tartarye

Beschryvinge
Van eenige Steden en Plaetzen in Siberien, my van een voornaem Rusch Heer ter hand gestelt, die dezelve in den Jare zestien honderd negen en tachentig, alle had bereist.

BY den ingang des Winters reist men in 't gemeen na de Siberische Grenzen, en daer doet zich dan ten eersten op, een Landschap, gepaemt Groot-Perm, het welke van de Moskovische zyde grenst met de Landschappen

[p. 816]

Ustug en Waga; ter slinker zyde tegens het Noorden strekt de zelve zich uit, tot aen de Vloed Petcheri, eg het Volk Samojed genaemt, anders Pusta Oser Caja, de welke insgelijks aen de Siberische Grenzen naderd, en wel tot aen de Stad Berosow. Door de Wildernis heest de zelve Stad, met de Uitlanden hare handel en gemeenschap. De Hooft-plaets van 't bovengemelde Groot-Perm, is een Slot Solkamskaja genaemt, 't welk aen de Vloed Kama gelegen is, waer in de gemeene gebouwen van hout, niet byzonder verçiert, gevonden worden; evenwel worden daer in bevonden, ryke Koop-luiden, de welke hare winsten en voordeel uit den Handel van het Zout maken, 't welk zy omtrent de Stad, en andere plaetzen van de zelve Landstreek kooken en vervoeren, om het zelve in andere gewesten van het Moskovische Ryk te verkoopen. Onder de Volken van Perm vind men als noch veele Luiden, de welke in Vlekken woonen, en niet een woord Slavonisch of Rusch spreken, maer die een byzondere Tale hebben, als mede eenige korte Gebeden, de welke in hare Tale overgezet zijn van de Martelaer Steven, die aen hen het Christelijk Geloof verkondigd heest: deze Volkeren hebben tot noch toe een Bisschop tot Perm, maer van Boeken en geschriften in hunne Tale weten zy niet: zy leven op de Dorpen in groote menigte, en zijn ook van Kooren, Vee, en Visch zeer ryk, en vangen in de Bosschagien veelderhande Dieren: men vind ook aen alle plaetzen Zabelen, die zeer slecht zijn, van de welke zy, in plaets van Marters, hen bedienen: als men van dit Slot eenige mylen af is, zoo beginnen de Steen-rotzen, de welke het Siberische Ryk begrenzen, tusschen de Landen Solkamskaja, en de Stad in Siberien, Vergaturia: de streek van deze plaets tot Vergaturia, is omtrent vier en zeventig Hollandsche mylen lang, en men reist zeer weinig over effene, maer altyd over zeer groote gebergten, en men heest daer nooit Zomer-weg, wegens de zeer groote Steen-rotzen en Bosschen: in de zelve worden bevonden Moerassen, en veele groote Wateren, uit de Steen-rotzen voortkomende: tusschen de Bergen heeft men op eenige plaetzen een heerlijke effen plaets of vlakte, maer niet zeer groot, op de welke men vruchtbare Akkers vind, maer die de meesten tyd, door de sterke vorst schade lyden: de bovengemelte Bergen tegens het Noorden en Westen, strekken tot aen de Landen van het Kasansche Ryk, en een Landschap, genaemt Ufa. In deze plaetzen heest men voor dezen Zilver Mineralen gezocht, op een plaets, genaemt Uralkye-Bergen, en vermits men 'er geene gevonden heeft, zoo heeft men, zulks verder te zoeken, opgehouden: in de zelve plaetzen onthoud zich een Volk, woonende in Hutten, en genaemt Baschkirzi, de welke in de oorlogs - zaken zeer manhaftig zijn, en van de Kalmakken, de welke dicht by de zelve in de Wildernissen woonen, zeer gevreest worden: de Tale en Zeden van de zelve komen overeen met de Tartarische, als alleen, dat in eenige woorden een onderscheid gevonden word. Zy houden het Mahometaensche Gebod. Het Slot Vergaturia, word genaemt van de Vloed Turi, aen de welke het zelve staet, is van hout gebouwt, op een kleine Steen-rotz, aen 't einde van de voorgenoemde Bergen. De bewoonders van het zelve Slot zijn niet zeer ryk, maer houden onder anderen voor een Eere, dat zy de Siberische Volken voor hare Broeders rekenen: ook vind men in deze plaetzen, eer men tot aen Vergaturia, eenige mylen gereist heest, een klein Volk, met de toenaem Wagumigi, de welke in de Bosschen woonen, en in plaets van Kamers, Hutten hebben, van hout gemaekt, bedienen hen van een afzonderlijke Tale, de welke met geene andere gemeenschap heeft, weten ook niet van geboden of geschriften.

Als men van Vergaturia, omtrent tegens 't Oosten, zes Duitsche mylen reist, begint aen de slinker zyde, de Vloed Tugil, en, na den loop van eenige mylen, valt de zelve in de Vloed Turi, maer rondsom heest de zelve zeer heerlijke Velden, de welke zeer vruchtbaer van Kooren zijn, en leggen de beste Dorpen van dit Landschap aen de zelve Stroom.

Maer, als men van Tagila, Tagith, of Tugil, eenige mylen door een woest Bosch gereist heest, zoo begint aldaer 't gezag van het Slot Turin, of Jepantschin, het welke heerlijke en vermakelijke Akkers heeft, en men vind by de Luiden, de welke aldaer leven, neffens alderley levens middelen, ook grooten voorraed van Kooren.

Ter slinker zyde, tegens het Noorden, legt van Vergaturia noch een Slot, genaemt Pelim, het welk volkomentlijk te beschryven, voor my onbekent is, maer, zoo men bericht, een kleine plaets is, en heeft in der waerheit alleen een zekere toegank. Het Turinesche Slot, of anders Jepantschin genaemt, staet aen den Oever van een Vloed, op een schoone plaets, en men vind in dit Ampt eenige Tartarische Dorpen, de welke onder Siberien gerekent wor-

[p. 817]

den: van Vergaturia, tot aen Turin, of Jepantshin, zijn omtrent vyf en zestig mylen, maer, als men van Jepantshin reist, tusschen 't Zuiden en Oosten, zoo komt men aen een Slot in Siberien, 't welk zeer bekent, en Tumen genaemt is; dit is een groote plaets, en heeft een vermakelijke stant aen den Oever van de Vloed Tobol, en men heeft zoodanig een groote voorraed van Kooren en Vee, in Siberie niet, als in dit Tumensche Ampt, gelijk ook de Vlekken van 't Ampt Tobol, de welke met het Aiiipt Tumen Koophandel dryven in Waren, daer mede zy verzien zijn. De Vloed Iseti, over de effene heerlijke Velden loopt, uit de boven gemelte Steen-klippen, van het Noorden na het Zuiden, en zich vereenigt met het Ufinische Ampt, waer heenen, om te woonen, dikwils uit trekken de Ufinische Baskirzi, of Baskiren: in het Tumensche Ampt heest men een groote menigte van bewoonde Vlekken en Dorpen, voor het meeste gedeelte, Tartarische, gelijk als ook in de zelve plaetzen veele Tartaren en Bucharen bevonden worden, de welke van voor lange ook hare woonplaetzen aldaer gehad hebben, maer de zelve zijn van het Mahometaensche Geloof. Van dit Slot Tumen, tot aen de Stad Tobolska, is veertig mylen, de welke leit tegens het Oosten van Tumen, aen de groote Vloed Irtis, die van het Zuiden na het Noorden loopt: onder deze Stad valt de Vloed Tobol in de Irtis, van de andere zyde. Deze Stad, of Vesting is van hout gebouwt, op eene zeer hooge Bergj en rondsom is een aerde Wal, onlangs gemaekt, en hebben ook veele Burgers en Inwoonders, hare wooningen onder aen den Berg, hoops-wyze aen den Oever van de Vloed Irtis, alwaer zelfs ook een groote menigte Huizen der Bucharen en Tartaren te vinden zijn, van de welke eenige in Soldye des Tzaers, onder de Ruiterye zijn, maer de overige Inwoonders bevlytigen hen met den Handel: in dit Tobolsche Ampt vind men tusschen de Russische Dorpen, een groot getal Tartarische Dorpen, maer alle de Tarters en Bucharen hebben als noch, zoo zy van den beginne der verovering des Siberischen Ryks gehad hebben, het Mahometaensch Geloof, maer de Stad Tobolska, of Tobol is, by verovering van het Siberische Ryk, van zijn oude plaets verzet geworden, en heeft de oude stand van deze nieuwe Stad, bovenwaerts van de Vloed Irtis, omtrent een myle weegs geweest, alwaer men zelfs ook tot heden de groote aerde Wallen zien kan: de Koop-luiden zijn in deze plaets (alwaer de Metropoliet zijnen Zetel heeft) zeer ryk, doch meest de Bucharen, de welke beter Handel hebben met de andere Bucharen, in 't Bucharen-land, door verscheide Kitaische of Sinejche Waren, de welke hare wooningen hebben by de Kalmakken, en op de Markten by hen staen, als zy komen, en Jaer-markt houden: op deze Jaermarkt is dn gebruik; de Waiwoda van Tobol zend eenige Vaertuigen, de welke ten dien einde gebouwt zijn, van Tobol, Tumen, en andere Steden met krygs-volk na het Meir, om Zout te halen, de Vloed Irtis opwaerts, welke reize, zoo men zegt, twee honderd kleine mylen ver is: her Zout word van de Zon zelfs toebereid: op de zelve tyd aenlanden in groote menigte, de Bucharen met veele Kitaische Waren, van de welke men als dan een groote menigte ziet, op de plaets van de Kamitsken, of Kalmukken, alwaer zy Hutten hebben, en met de Russen haer Jaer-markt houden, Waren tegens Waren ruilen, en niets voor Geld verkoopen: als zy nu gehandeld, en het Zout ingeladen hebben, komen zy wederom op de zelve Vloed Irtis, benedewaerts na Tobolska, in Wyn-maend, van Tobolska de Vloed Irtis opwaerts varende, (welke Vloed zelf tegens het Zuiden zijtl loop heeft) tot aen een Vesting, genaemt Tara, zestig mylen van Tobolska, de welke mede zeer wel gelegen is, en een goede voorraed van Kooren heeft: als men van hier een weinig afreist, na het Noorden, begint aldaer een Tartarische Gemeente of Ampt, met name Baraba, de welke omtrent drie of vier duizend sterk zijn, van de welke ten tyde, als men de Schattingen van haer inzameld, die door de krygs-volkeren, gewoonlijk des Winters in Wyn-maend en Louw-maend, tot de Schat-kist van den Grooten Heer ingevorderd worden, werden de zelve insgelijks daer na door de Kalmakken afgevorderd, en worden dusdanig de zelve gedwongen, wegens gebrek van volkomen bescherming, en Vestingen, ook wegens hare al te groote uitbreidinge der geslachtten. Van Tobolska na beneden op de Rivier Irtis, de welke recht na het Noorden loopt, tot aen de Demjanischen Jam, het welk onder het Russische gebied is, zijn vier dagen reizens: van de Demjanischen Jam, tot aen de Samarofschen Jam, welke onder der Russen gezag is, en naby do zelve de Vloed Irtis loopt, alwaer de zelve in de groote Vloed Oby valt, zijn zes dagen reizens, en tot de Demjanischen Jam van Tobolska, aen beide zyden van de Irtis, zijn vermakelijke plaetzen, zeer bequaem en heerlijk tot den bouw, daer zijn ook

[p. 818]

een groot getal Russische en Tartarische Dorpen. Als men nu dit Demjanischen Jam voorby gereist is, zoo beginnen rondsom deze Vloed groote Moerassen en Bosschen, in de welke de Volken woonen, genaemt Ostakki, die Liefhebbers van de Jacht alderley 'er Dieren zijn, en daer van, als ook van Viischen, hunne spyze en onderhoud hebben: de zelve hebben hunne byzondere Tale, de welke met der boven gemelte Volkeren Tale niet overeen komt; deze zijn zeer slechte, geringe, domme, en rampzalige Volken, ook zijn alle de zelve Afgoden-dienaers, en doen opentlijk den Duivel eere aen. Rondsom by de Samarofsche Jam, heest men in't geheel geen Akkers, wegens de veele groote wateren des Zomers, en vorst des Winters. Van de Samarofsche Jam na beneden, op de Vloed Irtis, een halve myl, komt men in de Vloed Oby, de welke daer van't Oosten na het Westen zijne loop heeft, en een groote en stille Vloed is: in de Landstreken rondsom, zijn veel Bosschen, en zeer lage plaetzen, by welke Vloed, aen wederzyden Menschen, boven en beneden woonen, de welke de namen van Ostakki voeren: zy hebben de zelve Zeden, en woonen, gelijk als de voorgaende, alleen verschillen de zelve in de Tale, en worden Werganische Ostakki genaemt, dragen ook beter klederen, de welke van Vischleer gemaekt zijn: na beneden op den Vloed Oby, veertig mylen, is een Vesting, genaemt Beresow, legt van de Oever van de Vloed Oby, bykans twee dagen reizens, tusschen 't Oosten en Westen: rondsom de Vestingen vind men veel Volk woonen, de welke Samojeden genaemt worden, een diergelijke aert, gelijk als men by Archangel heeft, en strekt zich dit Volk uit tot aen de Vloed Petschora: zy hebben gemeenschap met de Samojeden, de welke tot Archangel woonen, opwaerts de Vloed Oby, van de mond van de Irtis, vyf dagen reizens, vind men een Slot, aen de slinker zyde, Surgut genaemt, een zeer klein bewoonde plaets, de welke geen Ampten of Dorpen heeft, wegens veele groote Moerassen, de welke daer rondsom de Vloed Oby zijn; maer, daer woonen alleen bedienden van hunne Tzaersche Majesteiten, om de invordering der Zabelen, welke Schatting men inzamele van de Uitlandigen, die Ostakki genaemt worden, waer van veele aen de Vloed Oby bevonden worden, en op de zelve wyze hen aldaer ophouden, gelijk als boven is verhaeld.

De Vloed Oby is zeer groot, en loopt niet sterk, en heest zijne drift zelfs van het Oosten tot het Noorden, maer als men van Surgut opwaerts, twee weken reist, de welke honderd Duitsche mylen uit maken, vind men een klein Slotje, genaemt Narim, of Narima, 't legt van de Oby, een achtste part van een myl, van waer opwaerts een myle weegs in den Vloed Oby, valt een geen geringe Vloed, genaemt Ket, de welke een weinig ter slinker zyde van de Vloed Oby, uit het Oosten zijnen loop heest: de voorgemelte Vloed Ket, valt in dezelve Vloed met twee of drie Armen; den eersten Arm, aen het Slot Neketi by de Vliet Narima, 't welk anders de naem van Neket heeft, zijn vier dagen reizens, is niet byzonder groot, maer bestaet alleen uit twintig bewoonde Huizen, en zijn by Narima geen groote Velden, evenwel heeft men aldaer veele Dorpen en Akkers, maer zijn zeer zelden vruchtbaer, wegens de veele en groote vorsten; maer de Inwoonders aldaer, houden hen op met het vangen van Beesten: van den ondersten Arm der Vloed Ket, loopt de Vloed Oby op effene plaetzen na't Zuiden, en van Narima opwaerts op de Vloed Oby, acht dagen reizens, is een groot Slot, genaemt Tomk, waer in veele bedienden van hunne Tzaersche Majesteiten, en Koop-luiden woonen, en rondsom veele heerlijke Akkers zijn, en legt aen de Vloed Tomk, 't is van de Vioed Oby, omtrent drie kleine mylen: als men van dit Slot, tusschen 't Noorden en't Oosten, honderd vyftig mylen gereist heeft, komt men aen een kleine Vesting, genaemt Kusnetskoy Ostrog, in 't welke eenige honderden bedienden van hunne Tzaersche Majesteiten woonen, om de Schatting van de Uitlandigen in te vorderen. Van Tomk, of Thomsko, ter slinker zyde, tegens 't Zuiden, en rondsom op de effene Landstreken van de Vloed Oby, woonen wilde Volken, genaemt Kirgisi, en Moegali. Den Altinchan, de welke van geen groote magt was, en wiens bezitting aen een andere Chan gekomen is, hier in vaste Hutten woonde, naby het stilstaende Meir, genaemt Jemis, of Jamisch; deze hedendaegsche Vorst word genaemt Butschuchtuchan: de Moegali en Kalmakki hebben het gebruik, dat zy luiden, na dat den Chan of Taischa, zijne Onderdanen ergens mede te hoog bezwaerd, of zy zelfs, zomtyds zonder eenige oorzaek, iemand niet gehoorzamen willen, het als dan houden met een ander Heer, gaen weg, en woonen onder de Heerschappye van den anderen Vorst, als rechte Onderdanen. Ter slinker zyde van Kusnetskoy Ostrog, tusschen 't Noorden en Zuiden, is de bekende plaets in Siberien, genaemt Jeniseiskoy, de welke aen de Vloed Jeniseisko, of Jenisea legt: de alderbeste weg

[p. 819]

na na de zelve plaets, is van het Keikagische Ostrog, of gesterkt Vlek, ('t geen mogelijk Vagaiskoy is,) op het Slot Ket, of tot aen het Moskovische Dorp Woloca, in 't welke eenige zobere Huizen van Land-luiden zijn, en van daer, den Vloed Ket achter zich latende leggen, reist men recht na het Oosten te Lande, omtrent twaelf groote mylen, tot aen Jeniseiskoy: de stant van deze plaets is zeer schoon, en men heest rondsom deze plaets zeer veele Dorpen aen de Vloed Jeniseisko, als ook heerlijke Akkers: tusschen de Rivieren Oby en Ket, is ook geen minder Vloed, genaemt Tschulim, of Tzulin, de welke uit zeer groote Moerassen voort komt, tusschen 't Oosten en Noorden, en in de Vloed Oby valt: aen de zelve Vloed woont een zeer arm Volk, de welke hare byzondere Tale heeft, en van het Geloof van Mahomet is, die uit de Stad Thomsko, de welke hier vooren beschreven is, vorderen den Schatting van de zelve: dit Volk hangt in 't geheel van de Heerschappye van zijn Tzaersche Majesteit, eri is niet byzonder groot, gelijk de Luiden, aldaer woonende, getuigen, en worden de zelve aldaer omtrent twee duizend in getal bevonden. Omtrent de Stad Mangaseia, of Mangaseoff, in de welke omtrent vyf honderd Huizen staen, zoo van bedienden, als alderley Inwoonders, heeft men, wegens de groote vorst en koude, geene Akkers, of te Veldewaerts bewoonde plaetzen, als alleen, dat in de Bosschen woonen, Samojeden en Tungoesen, de welke verscheidene Talen hebben, en alle Afgoden-dienaers zijn: van deze plaets Mangaseia, tot aen de Vloed Jeniseia, is omtrent twaelf dagen reizens: voor dezen hebben op dit water Vaertuigen gevaren, de welke men Cogi noemde, diergelijke men tot Archangel gebruikt, de welke zy uit de mond van de Vloed Oby, in de Vloed Jenisea afgelaten hebben, maer, wegens het dryvende Ys, op de Zee, groote schaden geleden hebben: op deze plaets vind men veele Herten, witte en zwarte Honden, met lange staerten, als ook Vuil-vraten en Zabelen, maer opwaerts van de Vliet Jeniseia, omtrent dertig mylen, als men na 't Noorden gaet, aldaer valt in deze Vloed, de groote, na het Noorden schietende zoo genaemde opperste Tanguska Vloed, gelijk dan ook noch twee Vloeden, van den zelve naem gevonden worden, de middelste en laegste Tunguska, de welke mede in de Vloed Jenisea vallen, aen de welke woonen de Volken, genaemt Tungoesi, maer by de Vloed Wergina, keert zich de Vloed Tunguska, recht na 't Oosten met effene Landstreken; alwaer legt een Siberische Stad, genaemt Krasnoyar: van de Stad Jeniseiskoy, tot aen Krasnoyar, zal omtrent honderd mylen zijn: deze plaets is zeer heerlijk en vruchtbaer, begrypt in zich omtrent duidend Huizen, en is ook aen deze plaets zomtyds een aengename warmte, en zijn daer eenige Voorlieden, in de welke eenige bedienden van zijn Tzaersche Majesteit woonen, de welke aldaer den Schatting van de Inlanders vorderen, die ik, wegens de menigte, de welke rondsom de voornoemde Stad zijn, willens na late te beschryven; maer keere my tot de mond van de Vloed des Opper-Tunguska, om de zelve te beschryven, ter oorzake, dat de naeste weg na Siberien, aen de zelve legt: deze boven gemelte Vloed d'Opper-Tunguska, heeft zijn begin van het stilstaende Meir Baikal, van welke de zelve met een sterken loop uitvalt, heest een heerlijk water in, loopt zeer draeyende, zulks dat, als iemand in de zelve gaet tot aen de onderste deelen des lichaems, zich, wegens de sterke vloed, niet ophouden kan, maer gedwongen word te zwemmen, en men kan ook in 't zelve water, vyf of zes vademen diep, kleine dingen, die op de grond leggen, zien; en de zelve Vloed word by Dobratskoy Ostrog, of Bratskoy, genaemt Angara; maer als deze Vloed, met de Vloed Okka zich t'zamen voegt (welke Okka in⁺ de zelve valt van het Zuiden by Bratskoy Ostrog) als dan word de zelve genaemt d'Opper-Tunguska: deze Vloed is wel bekend in geheel Siberien, niet wegens des zelfs groote, al hoe wel ook niet klein is, maer wegens de groote water-vallen, en andere steene plaetzen, gelijk ook eenige water-vallen in Siberien, als mede aen andere Vloeden by Krasnoyar, op de Vloed Jenisea, als op de weg na Ilim, op de Vloed Ilim, gevonden worden, dewelke nochtans niet zoo zeer bezwaerlijk zijn om over te komen. Als men van de Jenisesche mond: opwaerts op de zelve Vloed Tunguska, alleen een groote myl te rug komt, aldaer is een groote water-val, de welke genaemt word Strelnoy, lang een halve myl; aen beide zyden zijn groote Steen-klippen: hier na opwaerts op de zelve Vloed, zes dagen reizens, is de Murskoy water-val, de welke niet zeer groot is, en de naem heest van de Vloed Mur, de welke aen de mond van de zelve Vloed is: de Vloed Mura, of Mur, is niet zeer groot, valt ten Zuiden in de Vloed Tunguska; van die plaets, drie dagen reizens, is een water-val, zeer bezwaerlijk voor de Vaertuigen, word anders genaemt Casina

+ Daer is elders noch een andere Rivier Okka.

[p. 820]

Schiwera; men zeile hier met een zeil over, dewyl 'er een sleuf is in 't midden van de Vloed, en men met touwen daer toe bequaem, de Vaertuigen niet trekken kan, om redenen, dat de Vloed over de acht honderd vademen breet is: zoo iemand aen deze plaets met een Vaertuig komt, en geen goede wind heeft, die word genoodzaekt te blyven wachten, tot dat hy een gelukkige wind bekomt, gelijk het doenmaels ons wedervaren is, als wy met een zeil aen die plaets gekomen zijn, en eenige van onze Vaertuigen de sterke stroom des waters door gekomen waren, in tegendeel de overige van de zelve, de welke niet vroeg genoeg gereed konden worden, om met de zelve wind door te varen, zijn genoodzaekt geworden tien dagen te wachten, tot dat zy wederom eenen goede wind kregen: van deze plaets, drie dagen reizens, is een water-val, genaemt de Plinische, de welke nochtans niet zeer groot is, maer, wegens de veele steenen, evenwel zeer bezwaerlijk is: hier van daen reist men eenige dagen, alwaer men heest voorby te gaen de mond der Vloed Ilim, de welke van daer ter slinker zyde van 't Oosten valt in de Vloed Tunguska: van deze plaets keerd zich draeyende, de Vloed Tunguska mede van 't Noorden, en loopt wat meer na 't Oosten, alwaer een water-val van deze mond, alleen een dag reizens, is, de welke genaemt word de Schemanische, die zeer bezwaerlijk is, en in de lengte omtrent drie groote wursten heeft: als nu de Vaertuigen over varen, zoo neemt men uit de zelve alle de Goederen, en sluit de vensters en ingangen toe met bepikte vellen: van deze plaets, als men twee dagen voort gereist heeft, komt men aen een water-val, genaemt de Dolgoi, of Lange, de welke een groote Duitsche myl lang is; door welke water-val nochtans een vrye doortogt is: een dag reizens van deze waters-val, is noch een water-val, genaemt de Padanische, de welke bezwaerlijk, en omtrent de twee honderd vademen lang is: aen den Oever is deze plaets effen, en konnen de Arbeidsluiden, zonder zwarigheit, aen den zelve gaen. Dus verre deze korte Siberische Beschryvinge.