Noord en Oost Tartarye

Astrakan.

MEn zegt, dat Astrakan wel eer lag aen de West zyde van de Volga, waer omtrent een Volk woonde, Chazari, of ook wel by Mahometanen Alchozar en Gorgani genaemt. Deze Volkeren, volgens bericht van zeeker Engelsch onbenaemt Schryver, overstroomde als een Beeke, onder de bestiering van Keizer Justinus, al dat wydstrekkende vast Land, dat tusschen Sina en de Boristhenes leit: veroverende een gedeelte van Indiën, gansch Baktrien, en Sogdiana: zy maekte de Persianen Schatbaer, by wien zy doorgaens Turken genaemt wierden.

Aledrisi noemt over al, de Kaspische Zee Bahar Chozar, dat is, de Zee Chozar, en al het gewest ten Noorden en Westen van de Kaspische Zee, het Land van Chozar. Deze doet bericht, dat de verblyf-plaetze van den Prins van Chozar, niet verre boven de mond van de Volga was, dien de Tarters Athel noemen, welke naem men houde afgeleit te zijn van Atila, de vermaerde Konink der Hunnen; zijnde Aléns genaemt in het verhael der Gezanten, die door den Keizer Justinus aen die Grooten Chacan der Turken, die in 't Oosten zijn verblyf had, gezonden waren.

Aledrisi, en zijne verkorter, by de Latynen met den naem van Nubienser Landbeschiyver bekent, melt, dat de Chozars verscheide Steden bewoonden, maer dat de Hooft-stad was de Stad van Athel, dat is, Astrakan, en verklaerd, dat zy door

[p. 709]

deze Rivier gedeild was, zijnde het voornaemste en grootste gedeelte aen de West zyde, en dat het aen de Oost zyde allenlijk door een gering slag van Volk bewoont wierd. Hier was een plaets van grooten Handel; maer 't geen de plaets van meer belang maekte, was de vryheit van alderhande Godsdienst: want Jooden, Christenen, Mahometanen, en Afgodisten, wierden 'er gelijkelijk en gezamentlijk geduld, welk men houde zeker zamenspraek veroorzaekt te hebben, tusschen een Joodsche Rabbin, en tusschen den Konink van Chozar. Deze Stad word gezeit, te hebben uitgestrekt, gelegen langs de Rivier, tot drie Italiaensche mylen in de lengte, en in de breete na gelang. Het Wester gedeelte was gesterkt, en verçiert met Keizerlijke Paleizen, en verscheide andere uitstekende gebouwen.

Nasser Eddin, die op het einde van de dertiende Eeuw geschreven heeft, noemt deze Stad in zijne Geographische Tafelen Balanjar, en na hem Abulfeda, en plaetzen beide de zelve op zes en veertig graden en dertig minuten, Noorder breete; doch Oliarius noemt die plaets oud Astrakan.

Tot Astrakan is onlangs bevonden, volgens ondervinding eeniger Hollaadsche Boots-luiden, dat het Kompas twaelf en een halve graed Noorder Westering heeft, verschelende met Oliarius negen en een halve graed, legt op zes en veertig graden.

Doch langs de Rivier zelve, boven Astrakan, en wykt de Magneet niet méer als tien, elf, twaelf, en dertien graden, na het Westen.

Bewesten Astrakan zijn veele Zout-poelen, waer uit de Russen zeer schoon en welriekende Zout halen.

Des nachts word tot Astrakan een groot Licht op een hoogen Tooren aengesteken, op dat, zoo misschien Christen Slaven onder de Tarters mogten zijn, in de Heide, en Velden, daer rondsom, de zelve derwaerts aen konden vluchten.

De Stad is nu met een steene Muur omkringt, en met sterke Toorens verzien.

De Nagayen by Astrakan, hebben geen vaste plaets, maer verhuizen na gelegentheit van Weide: als dan zetten zy hare Hutten op Karren, en trekken, gelijk de Kalmakken, zoo met Vee, Kemel, Paerd, Wyf, en Kind, voort; hebben echter hunne bepaelde omreis-plaetzen, waer buiten zy niet reizen. Zy worden zomtyds, doch meest by Winter, als de wateren gevroozen zijn, van vyanden bezocht; hierom leenen zy des Winters geweer van de Russen, 't geen des Zomers weder leveren: geven Schatting, doch weinig, aen hunne Tzaersche Majesteiten: zijn goede Zoldaten, en staen de Russen ten dienst: konnen eenige duizend Man op de been brengen. Zy zijn bruin van verw; dik van lyf; klein van oogen: eenige hebben 't Russche Geloof aengenomen: dragen rokken, en mutzen, van Schaepsvel, het ruig van buiten; maer de Vrouwen, die níet leelijk zijn, witte Linne kleederen, en tippige mutzen: haer Kinders gaen mekt: ae zommige die aen God of eenige Heiligen belooft zijn, om hen te dienen, dragen ringen door de neusgaten, en ooren.

De Stad Astrakan placht van ouds aen de vaste Kust te leggen, na de kant van de Crim, en is deze Stad van de Crimsche Tarters voor weinig Jaren belegerd geweest, doch manhaftig by de Russchen beschermt.

Het Tzaerschap Astrakan was van ouds genaemt Citrakan. Men spyst daer veel Rys, welke uit Persien word gevoert. Weinig mylen van Astrakan, op de Volga, word Zout uit Bergen gedolven. Deze plaetze placht onder de Pericopenser, andere zeggen Nagaische Tartaren, te staen, of wel onder Vorsten uit haer geslacht, en had t'eeniger tyd zijn eigen Koningen. Zy is aen de Russche Kroon gehecht in 't Jaer vyftien honderd vier en vyftig, door Tzaer Ivan Vasilewits, die na het onderbrengen van Kasan, het zelve aengreep, en vermeesterde, schoon de Tartarische Ruiteren sterk aenvielen, en uitvallen deden: alles wat in de wapen was wierd daer binnen neder gemaekt. De krygs-knechten, die toen met list deze Stad wonnen, waren meest Kozakken; zy lieten de Volga af, menigte van leedige Schuiten zakken, wonderlijk toegemaekt, waer door de Astrakansche magt verlokt om uit te komen, zy onderwylen te Land de Stad besprongen, en grooten buit behaede, zoo dat de zeilen van Zyde, en de riemen met Zabels wierden bewonden. Dit Astrakansche Ryk strekt zich breet en wyt uit; had van ouds veele Steden onder zich.

Tot Astrakan ontstaet zomtyds groote Aerdbevinge, gelijk in 't Jaer zestien honderd acht en zestig daer eene is geweest, die te gelijk onder 't Persiaensch gebied zeven Steden weg nam.

Voor weinig Jaren heeft men Wyn in of onder Astrakan beginnen te perzen, welke wetenschap door zeker Hollander, van Oudewater gebooren, zoo hy my zelf heeft verhaeld, aldaer is gebragt, en voort ge-

[p. 710]

zet, na dat door een Duitsche Monnik de proef van een Wyngaerd te planten, was genomen; en word die nu in Ruschland, alzoo ze rood is, in de Kerk-dienst gebruikt; doch vermits de ziltheit en zandigheit van de grond, is de Aerde, daer de Wynstok in gezet is, met groote kosten van buiten in gebragt.

Als de Rivier Volga in 't Voor-jaer los gaet, en de Sneeuw rondsom smelt, zoo loopt zy wyt en breet over 't Land. Van de Visch Bellouga, die men veel op deze Rivier, en ook in de Oby vind, zijn eenige drie of vier vadem lank, anderhalf elle dik, ja zoo zwaer, dat dertig Mannen daer aen genoeg te dragen hebben: is niet ongelijk aen Steur, maer platter, en witachtig van verw. Deze Visch slokt in zijn buik, door drift van de natuur, in het zwellen van de Rivier de Volga, zware steenen, en zulks, ten dien einde, dat hy door deze ballast (zoo men daer zegt) op de grond van de Rivier moge blyven, en den ras van het water wederstaen, en niet door Winden, Baren, of miszwemmen, op het Land geraken, dat dan wyt en breet met water bedekt is, welke steenen zy weder zouden uitwerpen, als het water afgeloopen is; van welke steenen ons zommige vertoont, en een toegekomen is, die glat in de buik van deze Visschen geworden zijn. Het zijn meest altoos Toet-steenen, zoo als ook de myne is, die zy vinden op de grond, zoo van de Kaspische Zee, als in de mond van deze vermaerde Rivier. En heeft een Reiziger my gezegt, tot Astrakan, in 't Klooster een Toet-steen gezien te hebben, die zwaer was twee honderd vyftig pond, die men uit de maeg van zoo een Visch had gehaeld.

Astrakan word gerekent twee honderd mylen, in de rechte, van Moskou, en tien dagen reizens van Kasan te leggen. Aen de Stad staet een Slot, met een steene muur omringt. Het Eiland waer 't op gelegen is, is lang twaelf, en breet drie mylen: daer op wast geen Koorn, en ook weinig of geen Gras. De Stad is aldus genaemt van Astra, zijn eerste stichter. De Rivier vriest daer des Winters toe, en draegt Sleden; nochtans vriest het aldaer zelden langer als twee Maenden. Zout valt daer veel, 't geen de natuur aen de Oevers van de Zee zelve maekt, gelijk het zelve mede gekookt word tot Stararoussa, en elders daer omtrent.

Deze Stad is door Tzaer Ivan Vasilewits met een dikke steene muur omcingeld, en by hem het Kasteel gesticht, waer 't krygs-volk in woont.

De Astrakansche Tarters woonen buiten de Stad, in plaetzen, die zy met een staket sluiten: houden zich anderzints te Velde op, in Hutten, die omtrent tien voet in de middelyn groot, van Tienen of Riet gevlochten zijn, boven met Vilte-kleden bedekt, welke, als het goed weer is, en warm, weg genomen worden, doch by koude geheel bedekt blyven. Zy branden gedroogde Koe-mest, en struiken: zoo lang het vuur rookt, laten zy het gat boven open; doch als tot koolen is geworden, en het koud weder is, dekken zy het toe. De Hutten voeren zy, voornaem des Zomers, op Karren, gints en weer, waer zy 't meeste Gras vinden: des Winters naderen zy onder de Stad, en zetten zich in onderscheidene Horden, of verzamelingen, zoo ver van malkander, dat zy zich onderling te hulp konnen komen; want zy dikmaels van zekere Kalmakken en Jaicksche Tartaren, hunne vyanden, worden overvallen. Hare kleeding word zeer net by Oliarius beschreven. Van Vee, Visch, en Wild, ook Paerde-vleesch, leven zy: de Visch, gedroogt by de Zon, strekt hun voor Brood, Paerde-melk is de aengenaemste drank. Koeken vangemale Rys, en Geerst, in Hooning of Olye gelegt, is de beste spyze.

Rondsom Astrakan valt een groote menigte witte Hazen, die met vallen gevangen worden, van wiens vellen rokken worden gevoedert.

De Tarters hebben buiten Astrakan een eigen Rechthuis; doch op gezette tyden treed daer een Moskoviters beampteling in, en spreekt vonnissen uit.

Wilde Zwynen zijn aldaer in groote menigte, en trekt zijn Tzaersche Majesteit, zoo men zegt, omtrent dertig duizend Roebels, en meer, Jaerlijks van die plaets.

Men vind omtrent Astrakan zeker aert van Valken, Kreceti genaemt, die grooter zijn als anderen, zeer snel, en bequaem tot de Jacht.

De Stad Astrakan word by Rubruquis, die in het Jaer twaelf honderd twee of drie en vyftig in deze gewesten is geweest, Sumerkent geheten; en zegt hy daer van, dat die in zijn tyd geene muuren had, en dat de zelve, als de Rivier hoog is, rondsom in 't water staet, en als een Eiland is. De Tartaren, of Moegalen, hadden de zelve acht Jaren, omtrent te dier tyd, achter een belegert, eer dat zy die kosten winnen, wezende de zelve toen bewoont by Alans, Sawolhenser Tarters, en Sarrasynen, uit welke twee eerste de Crimsche Tarters gesprooten zouden zijn. Hier is

[p. 711]

nu de Zetel van den Russchen Aerts-bisschop, want Stad en Landen onder hunne Tzaersche Majesteiten staen.

Rondsom Astrakan, na de kant van de Vliet Jaick, zwerven Kalmaksche Horden, die een zeer Beestachtig levenlyden, gaende des Zomers met het boven-lyf naekt: de liefde is onder hen zeer klein: de Moeder verkoopt haer Kinders van de borst, en verwanten malkander, zonder eenige medelyden. Deze Kalmakken hebben lange tuiten achter af hangen, en zoo zy zelfs geen haair hebben, leenen zulks van Vrouwen tuiten, of vlechten daer wel Paerdshaair onder, 't geene zy bequaem konnen doen, alzoo het hare aen zwarte Paerde-staerten niet ongelijk is. Zy zaeyen noch maeyen niet. Ryden en rossen op hare Kamelen rondsom. Die naest aen Astrakan woonen, zijn de snoodste onder alle Tarters: zy staen onder hunne Mursaes, die Hoofden van de Horden zijn. Als zy malkander ontmoeten, en Gras gebrek hebben, stryden zy daer om: de overwinnaer matst of maekt zijn gevangenen tot Slaven. Kennen geen Geld, maer handelen by mangeling. Nemen zoo veel Wyven als ze konnen onderhouden. Deze Kalmakken kennen geen Brood, doch als het hen gegeven word, eeten 't zeer gulzig; zoo, dat ik iemand gesprooken hebbe, die 'er een aen heeft zien sterven, alzoo het hun een ongewoon e spys was. De Astrakansche Kalmakken erkennen eenigermaten den Tzaer.

Daer zijn omtrent Astrakan, behalven deze, echter noch zeker aert van Kalmaksche Tarters, die beter gezedent, eenige Godsdienst hebben, en voor een gedeelte Turks-Mahometaensch zijn; doch word gezegt, dat zy de Maen mede aenbidden.

Meest alle Huizen van byzondere Burgers in Astrakan, zijn van hout. Daer stond een zeer hoogen steenen Tooren; doch vermits het schendig stuk dat Stenko Rasin daer op bedreef, van den Bevelhebber van boven neder te werpen, is de zelve nu om ver gehaelt.

Het Land tusschen Astrakan en de Rivier Jaick, is meest vlak: daer wasschen weinig Boomen, welke Boomen den Kalmakken des Winters dienen om haer Kamelen, Paerden, en Vee daer aen te binden, zijnde haren brand mede niet anders als Kamelen, Koeyen, en andere Beeste-mest.

Als Stenko Rasin de Stad Astrakan overweldigde, was 't woord van 't Volk onverwacht; zy vloogen als dulle Menschen door de Stad, niet anders roepende als het gemelte woord, en daer by, het is gewonnen, sla dood, enz. Als hy eenig aenslag voor had, en raed wilde plegen, dede hy daegs te vooren omroepen, men zoude zich tegen morgen niet vol drinken, hy wilde raed houden: den raeds-dag verschenen zijnde, gong hy in de midden staen van alle de krygs-knechten, hun de zaek voorhoudende, die dan met ja of neen antwoorde, zonder dat zy veeltyds verstonden wat 'er wierd gezegt. Hy hielt zich zeer gemeenzaem met zijn Volk, en zich niet als Vader noemen liet: dronk met de alderminste uit een Kroes, en Tobbe, haer Broeders noemende.

Het is tot Astrakan des Zomers zeer heet. Alle leeftogt moet tot Astrakan van buiten gebragt worden, doch echter is daer overvloed: maer ter tyd van Stenko Rasin was 'er hongersnood binnen, zoo dat 'er Menschen van honger storven, gelijk als ik van oog-getuigen ben onderricht.

Het Eiland daer Astrakan op legt, is onvruchtbaer, de grond zandig en ziltig; doch Oostwaerts na de Jaick toe, is het Land vetter, en na de Pontus Euxius toe is weder dorre Heide. Visch is daer zeer overvloedig: ook alderhande Aerdvruchten zijn daer bykans als in Persien, gelijk Miloenen, Appelen, enz. de vrucht wast weinig van de Stad af, in gemeste Hoven.

Dest, Kiptsiack, en Steep, word in de Astrakansche gewesten een Woestyne genaemt, gelijk 'er omtrent die Stad, en by de Rivier de Jaick, een Woestyne is, van vlak Land, waer op zeer lang Gras wast, Camues by de Tarters genaemt. Men ziet 'er weinig hout; doch zoo hier en daer zeer lage Karze-boomtjes. Bewesten de Volga wasschen in de Steep Tulpen en Aspergies in 't wild, ook veelderhande Bloemen. Daer zijn veel ongedierten, als Zerpenten, enz.

De Stad Astrakan word van Arabsiada, de Arabische Schryver, die het leven van Timurlaen ophaelt, Hhadzii Terchaan genaemt, en zegt daer van, dat het een der Steden in de Woestyne is.

De Solitaja Horda, dat is Goude Horde, niet wyt beoosten Astrakan, noch onlangs gelegen, is dus genaemt, om dat eertyds zeer magtig was; hadde tot zijn laetsten Vorst een Heer, genaemt Mamay: doch deze Horde is verwoest; een gedeelte van het Volk is na de Crim, en andere elders getoogen.

Van de Stad Astrakan spreekt de Jezuit Avril, als volgt.

Astrakan word by de meeste Plaets-beschryvers op acht en veertig graden Noor-

[p. 712]

der breete gestelt, legt op een Eiland, dertien Fransche mylen van de mond van de Volga gelegen; zy is omringt met een dubbelde muur, zonder andere sterkte als eenige Toorens, die een halve Musquetschoot van malkander afgelegen zijn. Daer is schoone krygs-tuig, en sterke bezetting. De grond daer deze Stad op gebouwt staet, is zeer zandig, ook laeg, en daerom valt de hitte des Zomers zeer zwaer. De Inwoonders om zich te verkoelen, baden zich meermalen des daegs. Daer wast rondsom alderhande goede en smakelijke vrucht, in overvloed; de Meloenen overtreffen alle die elders groeyen, in deugt, en men vind 'er zelden die ongansch of onsmakelijk zijn. Water Meloenen, anders Karpous geheten, worden 't meest gezogt; de schil is van een zeer levendig groen, en het vleesch gelijkt in verw, na de aengenaemste Roozen, vol van zap, dat zoo wel verfrift, als krachten herstelt, waer van men 'er veel nuttigen kan, zonder eenig gevaer. Daer valt Druif, van de welke maer tamelijk goede Wyn geperst word, en 't is verboden, dat iemand, zoo wel daer van als van andere vruchten plukken mag, voor al eer dat de Bevelhebber voor de Tafel van den Tzaer tot genoegen daer van genomen heeft. Behalven de Moskoviten die daer woonen, zoo heeft de gezonde Lucht, en gelegentheit van Handel, daer verscheidene Volken gelokt. De Armeniers beslaen een gansche Voor-stad, met de Mahometanen, Nagajers, en andere, welke de gelijkenisse van een Stad heeft, hebbende een Vesting van hout, en een byzondere Bevelhebber, welke het bestier heeft, onder 't gezag van die tot Astrakan. Zy hebben hunne eigene Moskees of Kerken; hunne Huizen zijn van Riet, omtrent twee duizend in getal; de zommige van die, woonen ook op Nabuurige Eilanden, onder Tenten, en langs de Oever van Volga.

Vermits de Moskoviten reden hebben om de zelve wel te handelen, ter oorzaek dat zy in tyd van oorlog, goede diensten doen, zoo handelen zy de zelve meer als verknochte vrienden, dan als Onderdanen; zy deilen dan de Markt met hen, en staen toe, dat de zelve des morgens in hunne woonplaets, genaemt Yourt, gehouden word, en des avonds onder de Russen, in 't midden van de Stad. Als zy wapenen noodig hebben, om de vyand te keeren, worden die van den Astrakanschen Gezaghebber geleent, ja men komt hun zelve derwaerts, te hulp.

Voor dezen quamen de Kalmakken Jaerlijks deze Nagajers vyandlijk bezoeken, zelfs zomtyds tot binnen hun perk, maer zedert dat zy het Schiet-geweer van de Russen ontfangen hebben, derven de zelve niet meer dichte by naderen, evenwel zy komen, en zetten zich op de ruime Velden, tusschen Astrakan, en de Kaspische Meir, daer zy met hun Vee ter Weide komen, en genoegzaem altoos te grazen vinden. Deze Gastenschaeren met honderd duizend Menschen, en meer, dus te zamen, aen wie de Astrakansche Gezagheb ber verversing placht toe te zenden, van Tabak, Brandewyn, en Brood, om de zelve in goede wille te behouden. Deze zijn niet onaengenaem aen de Ingezetenen van Astrakan, vermits zy met Pelterye, en Paerden, mangelingen doen, daer winst op valt.

De Indianen en Benjanen zijn 't die hier de meeste Handel dryven, en het meeste profijt toebrengen; zy vertrouwen zich met Kalmaksche Dochters, alzoo noch met Christenen, noch met Mahometanen, zulks toegelaten is: deze hebben mede een byzondere plaets tot hare wooning, in een Voor-stad, alwaer zy de volle vryheit harer Heidensche Godsdienst genieten.

Zy gelooven de verhuizing der Zielen, in andere Lichamen; de Koe houden zy Heilig, en eeten geen Gevogelte; zy eeten nooit, als in 't byzonder, en hebben een gewoonte, dat als zy spyzen, een broksken daer van in de Lucht te werpen. Dus verre de Jezuit Avril.

Als de Sinesche Stad Hoksieu ingenomen wierd van den Tarter, heeft men onder de Benden, Astrakansche Christenen gevonden.

Plaetzen bewesten Astrakan, aen, en omtrent de Rivier de Volga gelegen.

DE Rivier de Volga, die in de Kaspische Zee uit stort, is de grootste van alle Nabuurige Vlieten, en een Paerl, beneffens alle hare aengrenzende gewesten, aen de roemruchtbare Keizers - kroon van hare Tzaersche Majesteiten; Moeder van zoo veel Volkeren als hare Oevers beslaen. Zy is op eenige plaetzen ruim een Russche myl breet; doch op de meeste smalder. Op deze Rivier varen groote Schepen, Nassaden geheten, die wel veertig vadem lang zijn; het, roer word door tien of twaelf Man bestiert: konnen laden drie duizend last: zijn onder plat: hebben een zeer groot zeil. Van de Stad Zariza of Tzaritza af, die aen de Volga legt, op negen en veertig graden, tot in de Kaspische Zee, maekt de Volga vyftig kleine Eilanden.

[p. 713]

Omtrent Krasnoyar, of Krasnier, by Astrakan, en in de benedenste gewesten, vloeit de Volga in 't Voor-jaer merkelijk over, en stygt wyt en zyds ten bedde uit, wordende met geene dyken beteugelt, voornaem als 't veel Sneeuwt en Regent.

Aen de mond van deze Rivier, als ook aen de Kaspische Zee, ziet men Bergen van Zout, een huis hoog, uit de Zee opgeworpen. Dit Zout is, als 't versch is, wat bitter, doch word daer na smakelijker. Het is vry grof, en word gemalen. Het water aen de Oever van de Kaspische Zee droogt op in starren, en staefjes van Zout.

In eenige woeste plaetzen beneden aen de Volga, zegt men te vallen zeer schoone kleine Paerden, die op stal worden gehouden, en om het vleesch, dat aldaer gegeten word, gemeft: zy doen de zelve stil staen op een zelve plaets, op dat het haair wassche, 't geene zy voor Pelterye gebruiken.

Deze zeer vermaerde Rivier, by den Baron van Majerbergh, in zijn Moskovische Reis - beschryving, word aldus beschreven. De Rivier Volga, van ouds Rha, en by de Tarters Edil genaemt, heeft zijn oorspronk uit het Moeras Fronovia, in het Bosch Volkonskia, in het Vorstendom Rescovia, schietende in het Meir Volgo, na een loop van twee duizend schreden: zy loopt van daer Oostwaerts door het Hartogdom Tweer, Jaroslauw, Rostof, en Susdal, leeg Novogrods gebied, het Ryk Kasan, langs de Steden Stasseczia, Tweria, Ugliza, Mogola, Jaroslavia, Castroma, Plessa, Jorgowitzia, Balagna, leeg Novogrod, Vasilogrod, Kusmademianskia, Zabakzara, Koskaga, Swiatkia, en Kasan, en langs deze volgende Rivieren, die zy ontfangt, Dribna, Tutum, Tuwera, Cassinum, Danecam, Mologo, Ccosna, Scotoroa, Castroma, Occa, Sura, Junca, Vetluga, Su, en Casanska; en van daer zwaeyende Zuidwaerts door het Astrakansche Ryk, voorby de Vlieten Kama, Serdiki, Utka, Beitma, Atroba, Samara, Askula, Syrani, Pantzina, Zagra, Ruslana, Kamuskinkia, Balloklea, en het kleine Riviertje Kamous, of Kamus, dat uit de Don valt, en Verovi: zy ontmoet de Stad Samara, en Tzernojar, tot dat zich Astrakan opdoet, en eindelijk van Astrakan zestig duizend schreden verder, zonder dat eenige Stad aenspoelt, of Rivier ontfangt, langs kleine Eilandekens, welkers Oevers met Biezen bezet zijn, in de Kaspische Zee valt. By veelen is al van ouds her getwistredent, over de uitgangen des Riviers Volga; de zommige zeiden; zy hadde zeventig uitgangen; andere minder, waer toe de veelvuldige Eilandekens aen des zelfs mond schynen oorzaek gegeven te hebben, waer van 'er zommige zomtyds droog leggen, zomtyds onder water staen, en zoo is het noch heden met des zelfs uitgangen gelegen. Dus verre Majerbergh.

Zommige zeggen, dat de Steden en plaetzen van onderen, aldus volgen.

Aen de Kalmaksche zyde ligt Solitaja Orda, en Tzaritza aen de Moskovische zyde, op het derde groote Eiland, na Krasnoyar. Astrakan ligt op 't vierde groote Eiland over de Volga. Tzaratof ligt op de Kalmaksche zyde, aen een Riviertje Samaar geheten. Na Samaar volgt Bulgar, 't welk op een vierde deel na zoo verre van Samaar ligt, als Samaar van Saratof; by Bulgar aen de Moskovische zyde begint de Saseck, dat is een van Aerde en Hout opgeworpen muur, om de Tarters te weeren: dan volgt Tetus aen de Moskovische zyde, en Simbirski aen de over zyde. De Vliet Viatka van het Westen af loopende, in de Volga schiet, daer na komt de Vliet Cama Westwaerts voorby de Stad Perm loopende. Aen dees zyde van de Cama is een Vliet met drie armen, op de middelste arm ligt Ouka, en aen de andere zyde zich de Baskiren onthouden, Volligti gebynaemt. Hier zoude volgen Casan, Casanka, Swiatske, Coasma, en Vasiligorod. Maer deze stelling als niet volkomentlijk met de waerheit over een komende, my dieswegen min behaegt.

Oliarius, die oog-getuigen is geweest van deze Vliet, heeft daer van een Kaert in zijn nooit volprezen Reis-beschryvinge ten toon gestelt. Ik hebbe voor eenige Jaren de zelve insgelijks, wanneer in Moskovien was, en deels de zelve hebbe bezichtigt, een stuk weegs doen opnemen, en zelve in de Kaert ter neder gestelt; doch bespeure dat 'er verschil zy tusschen die van Oliarius en de myne, welke nu, met de waerheit meest over een komende, te achten is, stelle aen de keure van den geenen die ze beide zullen komen te zien: dit verzekere ik echter, dat de myne met byzondere zorg, na gehoor van zeer groot aental Reizigers, en oog-getuigen, die naeuwkeurig zulks op hebben genomen, daer myne eigen ondervinding by komt, is ter neder gestelt; latende echter de andere opstelling van z00 waerdigen Man in zijn geheel. Het Verschil schynt te spruiten, om dat de Landen daer zeer woest zijn; dat de aenwoonende Volden onkundig zijn; dat de Reizigers zeer snel de Rivier afloopen, en veeltyds by nacht, en dan uit vertellingen opstellen, welke

[p. 714]

veeltyds misschen; en ook dat de kromten, Rivieren, en In-wyken veelvuldig zijn.

Aen de oorspronk van de Volga zijn Moerassen en Meiren, welke de witte Meiren worden genaemt.

Oog-getuigen verhalen my, dat 'er een Graf-stede te zien is, niet wyt van Krasnoyar, weinig hooger als Astrakan gelegen, daer twee Heilige leggen, Vrouw en Man, waer Christenen, Crim-Tartaren, en Kalmakken Godsdienst omtrent plegen: die Heidenen zijn Offeren daer; ieder de zelve van zijnen Godsdienst achtende te zijn geweest: zy leggen in een holte, daer men zich van bovenen met een touw in laet zakken:⁺ de Lyken zijn noch vol vleesch, hart, en droog; doch het Vrouwen-hooft is los aen de Romp: men wil, dat zy daer al voor acht honderd Jaer hebben gelegen. Noch zegt men daer gezien te hebben veele holte, en steene gewelften, in de Aerde, die geweldig klonken, als men daer geluit in gaf, of steen in liet vallen, dat waerlijk tekenen zijn van groote gebouwen, die daer hadden gestaen.

Niet wyt van de plaets Ochtoeba, boven Astrakan, naby de Volga gelegen, vind men op 't hooge Land overblyfzelen van zes steene Huizen, leggende elk een half uur gaens van malkanderen, die van ouds zeer Kostelijk zijn gebouwt geweest, doch staen nu verwoest: in het eene heeft een Tartarischen Vorst gewoont, in 't tweede zijn Moeder, in 't derde zijn Vrouw, in 't vierde zijn Zoon, in 't vyfde een van zijn grootste Bevelhebbers, en het zesde zoude een Tempel zijn geweest: deze Vorst was geheten Schani Boy Chan: de gebouwen hebben zeer dikke dubbele muuren, alles verhemeitzelwyze getimmert; zy zijn in 't vierkant gesticht: deze muuren zijn lang omtrent vyf en twintig Rynlandsche Roeden.

Met de naem Ochtoeba, anders Acktuba, by de Vliet Busan, is mede een Rivier bekent, die boven Astrakan in de Volga stort; word Bosaly geheten; legt dicht aen de vervalle Stad Ochtoeba, of liever aen des zelfs puinhoop. Ochtoeba is op het Tarters witte heuvelen gezegt. Men ziet aen deze Rivier overblyfzelen van verscheide kostelijke Bruggen, en menigte van oude gebouwen. Een groot gedeelte van deze Rivier is onder op den bodem met steepen geplaveit, misschien om klaerheit in het water te behouden, en de Visch met Javelynen te schieten, tot vermaek der Princen. Zeker Rusch Overste, die zelve het bevel heeft gehad, om van hier steenen na Astrakan, tot opbouw van Stad, en wallen, te voeren, wezende de muuren van die Stad meest van klinkerts gemaekt, welke van hier zijn gehaelt, zeide aen my, dat 'er steen tot den bouw van tien Steden zoude te vinden zijn. Daer zijn muuren, acht vadem dik, van Marmer-steen, zoo zwart, wit als groen. Men ziet 'er schoone Pylasters; kostelijk doorwrochte Vloeren, van steen, licht, blinkende als Yzer, en zeer vast: ook andere steen, heden onbekent van aert: mede Kelders, die zeer diep zijn. Acht mylen in 't rond vind men veele diergelijke puinhoopen, en onder die veele gebakken steenen, twee of drie duim dik. De Tarters die hier omtrent zich ophouden, beuzelen dat de kalk tot deze gebouwen met Melk bereid wierd, die Kamelen van wyt en zyt aenbragten, doch heden is 't daer woest en onbewoont.

Tot dicht by het Stedeken Saratof strekte eertyds de Kalmaksche Horden, die met hunne Tzaersche Majesteiten in verbintenis zijn. Het Land van Saratof, tot Tomboof, is een opbequame Heide; doch by Tzernoyar, de Vliet Jaick, en Don, heeft men goed Land: de Tulpen wassen daer in 't Wild. Onder Zariza ziet men menigte van Karze-boomen, in 't Wild; mede Appelen, en zekere Bezien, van gedaente als loode kogels, die zeer goedzijn, byzonder als zy eens bevrooren zijn geweest.

Van Saratof tot aen 't Kaspische Meir, is het al plat Land, zonder geboomte, behalven aen de Oevers der Rivieren, gelijk de meeste Heide aen de overzyde van de Volga al plat Land is. Deze Stad legt in 't vlakke Veld, een myl van de Oever af: daer in woonen Zoldaten, die acht op de Kalmakken slaen, welke van hier tot verby Astrakan en de Jaick woonachtig zijn. Beneden Saratof is een Berg, die de Goudberg word genaemt, om dat wel eer aldaer de Tartaren een Vloot aengrepen, en plonderden, waer in veel Schatten waren van Goud ep kostelijkheden.

Saratof schynt uit de, over een koming van de naem, de plaets te zijn die Rubruquis zegt Saray genaemt te wezen, op de Ettilia, of Volga, daer Baatu, of Barka, Tartarisch Vorst, zijn Hof hielt. Daer is een Valey, zegt Rubruquis, van zeven myl groot, waer door verscheidene armen van de Rivier vlieten. Daer valt veel Visch. Hoe wel meer geloof baer is, dat Ochtoeba eigentlijk de plaets is, die van ouds Saray wierd genaemt, om dat men daer de meeste puinhoopen vind, en dat de naem van Saray, of Saratof, aen het hedendaegsche Saratof over is gegaen,

+ 1678.

[p. 715]

als wezende de naeste plaets daer Huizen en Wooningen over gebleven zijn. Van dit Saray spreekt Arabsiada aldus.

⁺Aen de Woestyne is de Stad Saray, wiens Inwoonders Mahometaensch zijn. Zy is onvergelijkelijk in bouw, gesticht door den Konink Barka, wien God genadig zy, want hy heeft het Mahometaensch Geloof omhelst. Deze Stad was de Hooft-stad van 't Ryk, en daer door zijn de Volken der omleggende Wildernissen gedwongen tot het Islamismus. Aldaer is een zamenvloeying van geletterde Luiden aller wetenschappen geweest, en de Mynen van geluk, zoo als nooit in Egypten diergelijk. Drie en zestig Jaer heeft deze zoo zeer vermaerde en groote Stad bloeyende gestaen. De Stad was zoo groot, dat een Knecht, zijn Meester ontloopen, tien Jaren lang open Winkel konde houden, en nooit van zijn Heer ontmoet wierd. Zy⁺ legt aen een arm van de Volga, genaemt Sinkela. En heeft Tamerlaen de Stad Saray, Seraishk, en Hhadzii Terchaan, of Astrakan, beneffens al het omleggende gewest, verdelgt, na dat hy Toektamisi in een Veldslag had overwonnen, enz.

Deze Stad Saratof, zoo men ze voor Saray neemt, word anders by de omleggende Volkeren mede genaemt Seranhan, of Seraichena, dat een Tartersche naem is, zoo veel betekenende als Keizers-stad, of Hooft-stad, dewyl het eertyds de Moeder-stad van een groot Keizer-ryk was.

De Stad Saratof, die thans meest verwoest legt, was dan wel eer een magtige Stad, van gebakke steen gebouwt, daer veel kostelijke Paleizen stonden, en daer een groot Lust-paleis was, 't geene de zommige zeggen, mede tot een der Hooft-steden van Tamerlaen⁺ gebouwt of geschikt was; doch andere, dat het al bevoorens by Alexander gesticht is geweest, maer door hem verwoest dat zy geworden, als boven reets gezegt, 't welk meest met de waerheit schynt over een te komen. Van hier worden mede de overgeblevene steenen, des noodig, na Astrakan gevoert, daer de Vesten, Kerken, en Paleizen van gemaekt worden, gelijk van Ochtoeba is gezegt, dat noch prachtiger plaets is geweest.⁺ Het zy hoe het wil, 't is klaer te zien dat de Bouw-luiden van deze oudheden konstige Meesters zijn geweest; en een gewis teken, dat deze Landen van ouds zoo wild en woest niet zijn geweest als heden.

Sisan, of Sisran, is een Vliet, die besneden in de Volga valt, by Oliarius geplaetst ter eenre, en by my ter andere zyde, om dat Reizigers, zoo onlangs van daer zijn gekomen, my hebben voor de waerheit verklaert de zelve dus te leggen.

Het Stedeken Tzernoyar, aen de Volga, is verzien met acht houte Toorens, en dikke plankwerkige Vesten. Men ziet aldaer buiten de Stad, aen eenige Oorden, een vierendeel myls verre, wachthuizen op palen gezet, waer uit, alzoo het rondsom plat Land is, wyt en zyds kan worden gezien. De Stad lag eertyds weinig hooger, doch is thans, wegens betere gelegentheit, lager geplaetst. Men ziet hier, en lager, geen Boomen meer, maer niet als dorre Heide, tot aen Astrakan, en verder Oost op.

Daer word verhaelt, dat Tamerlaen zijn togt over de Volga, tusschen Zariza en Saratof genomen heeft: aldaer is een Eiland in de Volga, daer noch een Berg is, waer van zy zeggen, dat Tamerlaen elk Zoldaet een muts met Aerde dede by een brengen; en als hy weder quam, liet hy elk Zoldaet weder een muts vol Aerde afbrengen, zoo dat noch een goed stuk van dezen Berg daer legt, waer uit te besluiten is, dat zijn magt in die tyd tegen Rusland, en omleggende Landschappen, geweldig versmolten was; en dezen Berg draegt noch hedendaegs de naem van Temir Courgan, of Tamerlaens Berg.

Kamusinski, of Kamoesinska, is gelegen aen de Volga, niet wyt boven Astrakan, na de Crimsche zyde toe, by het gebergte van de zelve naem. Dit Stedeken was gebouwt by Tzaer Alexi Michailowits, (by⁺ wien ik de Eer hebbe gehad in Moskou ter gehoor te verschynen) om de Kozakken en Tarters in dwang te houden: het is eenmael daer nageheel verbrand, door de Basschiersche wederspannige Tarters, en van de Russen zelve te dier tyd verwoest.

De Riviere Kamusinka, is lank tot de plaets waer men een doorgravinge, nu op bevel hunner Tzaersche Majesteiten Pieter Alexewits maekt, zeven duizend vadem: de Stad Kamusinka zelve, legt op de Oever daer deze Vliet in de Volga stort.

De Graft uit de Kamusinka gaet tot in de Ilafda, en die loost uit, in de Tanais; de Ilafda is door zijne kromte en bogten, honderd en dertig Wurst lang van den Tanais tot aen het nieuw gegraven Kanael.

Dit Werk word met acht of tien Sluizen en Dammen, in staet van dienst⁺ gebragt, die genoegzaem afgearbeid zijn, van het Stedeken Ilafda rechtdraets tot aen de doorgravinge, is zestig Wurst, en de doorgravinge zelve, die door 't gebergte gaet, is lang twee en een half Wurst: aldaer zijn met Storm-palen, omheinde Leger-plaetzen gemaekt, waer binnen veel duizenden arbeiders, zich ter neder hebben

+ Andere willen dat deze Barka, de Stad niet van nieuws gestigt, maer herbouwt heeft.

+ Tamerlaen leefde meer als een eeuw na Cingis.

+ Daer en ontbreken mede geen Schryvers, die meenen dat deze Stad door Cingis chan was gebout, en dus is de stichter dezer vermaerde plaets onwis.

+ Cingis was gebooren op het Jaer Christi, elf honderd en vier en vyftig, en Alexander voerde oorlog in het Jaer drie honderd en twee en dertig voor Christi geboorte.

+ 1665.

+ 1704.

[p. 716]

geslagen, die tot dit zoo grooten Keizerlijk Werk worden gebruikt.

By het Stedeken Zariza, gelegen aen de Volga, boven Astrakan, ziet men in zommige Kaerten een arm uit de Don, of Tanais, in de Volga gaen, waer van men voorheen heeft getwyfelt, of zy vaerbaer is of niet: doch is nu bevonden van neen, en niet door te gaen, want de Kozakken hunne Vaertuigen daer omtrent over Land op rollen voeren, als zy na de Volga komen.

Het is geheten Camous, en zoude door het gebergte Ilobo schieten. Eertyds is daer tusschen de Kozakken en Russen een groote slachting geschied, waer van noch tekenen zijn te zien.

Van het Rivierken Camous getuigt my zekeren Daniel Cocq, die daer langs heeft gereist in den Jare zestien honderd zes en tachentig, dat het ondiep is, en by zeer drooge tyden geheel leedig van water; maer weder, als 'er veel Sneeuw is gevallen, vaerbaer, gelijk de Vliet Ocka dikmael mede overstroomt, als 'er veel Sneeuw is gevallen.

De Heer Klingster, Sweedsch Edelman, die het zelve mede heeft gezien, heeft my gezegt, het zelve meest tyd zeer droog te zijn, voornaem aen de zyde van den Don: en als men de Volga af vaert, ziet men aen de rechter zyde hoog, en aen de linker zyde steets laeg Land, vlak en effen.

Omtrent het Riviertje Camous, aen de Don, zijn goede Land wegen.

Zeker Duitsch Edelman, welke in deze gewesten heeft gereist, zegt, in een Brief aen my geschreven, van dit Riviertje als volgt.

Alle die meenen dat de Rivier^* Tsarissa, de welke is by de Stad Tsarissa, aen de Volga, een zamenvoeging is van de Tanais of Don, met de Volga, zijn misleit; en de Kaerten die het zoo stellen, zijn verkeert: zy hebben gemeent dat de Kozakken daer langs voeren, om te gaen rooven op de Volga, maer de zelve gaen een anderen weg, te weten, wanneer zy na de Volga willen om buit te zoeken: zy varen dan in 't Voor-jaer de Rivier Stepnaia opwaerts, zeventig Wurst, zoo veel als mogelijk is, naderende tot het bovenste gedeelte van de Rivier Kamyschinka, en langs de zelve gaen zy met kleine Schuitkens nederwaeks, vyftig Wurst, daer de zelve zich ontlast in de Volga, omtrent tusschen Saraton en Taritim, ter rechter zyde Kamyschinka, even by des zelfs ingang, daer ze zich werpt in de Volga. De Russchen hebben daer een kleine Sterkte van acht of negen Bolwerken gebouwt, om de verwoestingen der Kozakken te beletten. Dus verre gemelte Edelman.

Van deze Vaert heeft my den geleerden Arts Engelbert Kempfer, die oog-getuigen is geweest in 't Jaer zestien honderd drie en tachentig bericht, als volgt.

Aengaende de Schytische Gracht in de oude Land - kaerten bekent, waer door men vermeent, voor dezen de Archonauten gekomen te zijn, en tegenwoordig de Schepen der Kozakken uit de Don-stroom,⁺ in de Volga te konnen varen, aen de zelve plaets, alwaer deze door zijne armen een engte Lands maekt; zoo hebbe ik de zelve aen den Oever die na de Don ziet van Saratof tot Zariza, zeer wel waer genomen, ook my op 't doenlijkste by de Nabuuren, als Russen, Kozakken, en Tartaren bevraegt, maer diergelijke Gracht van hen niet vernomen, noch uit de gelegentheit des Oevers en Lands, begrypen konnen, dat zy ooit aldaer heeft konnen geweest zijn; aengezien,

Deze Oever in de gemelte streek zeer hoog, en met een geduurige punt der Bergen en Heuvelen bezet is, wiens hoogte noch eenige mylen in het Land te voorschyn komt, eer de zelve van trap tot trap, tot een genoegzame vlakte afdaelt, en waer in zoodanige Gracht tot op het grond-water hadde konnen gemaekt worden.

Ik hebbe by Zariza, alwaer de gemeenschap van de Gracht, of het Riviertje na al 'er vermoeden zoude zijn, my na de Don, over de hooge heuvelachtige Oever, een groote myl in het Land begeven, alwaer ik op den laetsten heuvel, de welke ik beryken konde, bevonden hebbe een breede Landstreek, in een Moerassige vlakte, af te loopen, zoo dat niets als de schemeringe en damp des Luchts, als gebeurt in oneindige afstanden, mijn gezicht bepaelde, en eindigde, als wanneer ik de verdere gelegentheit na den Don en Volga, welkers streek ik my inbeelde door een dikkere Aerd-rook bekent te hebben, op oogenschyn bevonden heb, zoo, dat de Volga haren loop neemt na de Kaspische Zee, en dat de Don door zulken Gracht, zonder Sluizen haer water niet zoude konnen loozen, en het Land haer water gevoeglijker in de Don uitwerpen konde, als door de moeyelijke Oever van de Volga, tot de Kaspische Zee af te voeren; en waer en tegen de natuur haer aen de zelve zyde een hooger Land, tot bepalinge gestelt heeft, het welk daerom by de Landluiden de naem van zijne hoogte, gelijk het daer over gelegene, wegens des zelfs diepte voert, of heeft.

De Vloeden de welke de Volga in bare

* Of Camous.

+ Tanais,

[p. 717]

armen, omtrent, en pit deze smalte aenneemt, zijn ondiepe steenachtige Beekjes, de welke van de Heuvelen afvlieten, en ontstaen; uitgezondert de Vloet Kamusinka, of Kamyschinka, Bulikli en Zariza, die wat grooter zijn, de welke echter ten opzichte van de breete, de Don niet en bereiken.

De Kamusinka is de aengenaemste, en grootste van de zelve, stort zich uit in de Volga by de Oever-bergen, daerom Kamusinki Gori genaemt, tegens over een naby gelegene Boschachtig lang Eiland, Kamusinki Ostrof geheten, tusschen het welke, en deze Vloet de Schepen hare vaert nemen. Deze Vloet konnen lichte Vaertuigen ten allen tyden des Jaers, opgebragt worden, doch niet verder als in hare kromte, vyf en twintig Wurst verre.

Bulikli gaet alleen omtrent vyftien Wurst in een Bosch, alwaer zy ontspringt, is voor dezen bruikbaer geweest, maer tegenwoordig drabbig en onbequaem.

Zariza is wel de steenachtigste en ondiepste, doch in 't Voor-jaer op twintig Wurst water-ryk, en vaerbaer, en als dan, vermits de zelve den Don aldernaest komt, en in een rechte streek toe loopt, de bequaemste, op de welke kleine Vaertuigen op het verste de zelve konnen toegebragt worden, of van daer aengenomen worden: waerom hare gelegentheit de Roovers, en Roof-scheepjes, ja zelfs de naby gelegenheit dezes Oevers door de korte afstant, de zelve van den Don herwaerts, t'elkens gelokt heeft; tot dat eindelijk in de voorledene Eeuw, hen van hunne Tzaersche Majesteiten de weg genoegzaem afgesneden is, want de kleine, doch wel bemande sterkte Zariza, alhier gemaekt, en na de gezeide Vloet genaemt is.

Behalven de gemelte drie Vloeden, ziet men geene diepe Dalen, waer mede deze Oever hare hoogte verwisselt, als weinige hoolen of scheuren, doch de welke alleen van de hooge vlakte, door de Heuvels afvlieten, en 't zijn 'er tyd het Regen-water van daer door laten; zy zijn naeuw, droog, krom loopende, en met Doornebosschen, Zoet - hout, Mond - hout, en Eiken-boomen wild bewassen: onder de zelve zijn eenige die aen de Roovers, de welke van de Donsche Velden aen komen, verleenen een gevoeglijke overgang tot de Volgasche Oevers, ook hen tot bequame Leger-plaetzen dienen.

Het Riviertje uit de Rivier Tanais, of Don, onder Zariza, tegen over het Eiland Serpinski, by Oliarius aengewezen, is my op myne Reize niet voor gekomen, noch aen eenige Menschen hier ter plaetze bekent. Oliarius kan misschien in dit stuk van den geenen, die moede waren, te veel gevraegt te worden, misleit zijn, de welke om hem te behagen, eindelijk zoodanige Rivier of Gracht toegestaen hebben, en als dan geen zekerder plaets hebben konnen aenwyzen, als alwaer de Schepen, wegens de ondiepte niet konden voorby varen, en de zake als oog-getuigen, opnemen.

Wat nu aengaet de overkomste der Kozakken met hunne Scheepjes uit de Don in de Volga, de zelve geschied op verscheide wyze.

Eerstelijk, en aldernaest, zijn zy gewoon hare Scheepjes op slechte lage Axen, en Radertjes te zetten, en van Pantsima, of Pantsiina, de naeste Oever van den Don, den vlakste of effenste streek die zy konden, over Land in de Volga te brengen, gemeenlijk in de Landstreke, zoo ondet als boven Zariza; gelijk zulks als noch veertien dagen voor onze aenkomste door vyf duizend Kozakken in 't werk gestelt is, de welke met hare Vaertuigen door de scheiding van den Oever of Bergen Krutoi Barak, alhier de Volga bereikt hebben, en de Jaick ingezet zijn, om van de Kalmakken eenen Roof te halen.

Deze overtogt kan in eenen dag afgelegd worden, en zal de zelve niet over de vyf en dertig Wurst zijn, dewyle de zelve weg te Paerd van een goede Ruiter in een halve dag, namentlijk van Zariza tot Pantsiina, afgelegt word.

Pantsiina is een van de voornaemste Kozaksche Steden, de welke aldernaest aen Zariza gelegen is, voerd de naem van hare Vloet, aen welkers oorspronk de zelve by den Don gelegen is.

De weg tusschen beide de Steden word van de Kozakken bezeten, en met Wagenen en Karren bereden, waer op zy Leeftogt tot Zariza te markt brengen, en daer van daen Zout in groote menigte afhalen; is onder de namen Patsiinka Doroga, by beide Volken bekent, en word dusdanig opgerekent: van Zariza zeven Wurst tot Krutawe, van Krutawe, zeven Wurst tot door de zandige en ondiepe Vloet Mitsótna, de welke elf Wurst verder over Zariza, in de Volga valt, dan zeven Wurst tot..... noch zeven Wurst,.... en eindelijk zeven Wurst tot Ostio en de Stad Pantsiina.

Ten tweeden, brengen zy hare Scheepjes, die ze Kasnan noemen, over, door hulp van de Rivieren Rososka, en Zariza: alzoo zy de zelve in de Vloet Rososka, (de welke onder Pantsiina, ander half, en onder de Stad Gloubitz, een halve dag reizens in den Don vliet,) dertig Wurst op-

[p. 718]

waerts varen, waer van daen de Scheepjes tien Wurst over Land, en vervolgens twintig Wurst den Vloet af, tot in de Volga brengen. Maer door dien deze Vloet door zijn Kasteel, voor hen meestendeels gesloten word, zoo zijn zy genootzaekt, den overige weg over Land voort te reizen.

Ten derden, geschied het zelve door hulp van de Vloet Ilowna en Kamusinka: als zy uit den Don by de Stad Ilowna, twintig Wurst over Pantsiina gelegen, de Vloet Ilowna, met een lange streek op varen, en aen 't einde de Scheepjes maer drie Wurst door de Steep^*, in de Kamusinka tot de Volga afvoeren, de reis van Ilowna tot de mond van de Vliet Kamus zestig Wurst, word voor de kortste Periwollek, (zoodanig noemen zy de plaetzen, alwaer zulke overvoeringen gedaen konnen worden,) van de geheele Innam gehouden: deze mond hebben de Russen voor dezen door een Schansje ook willen sluiten, maer is toen aenstonds door de Kozakken om ver geworpen.

De Scheepjes of Vaertuigen zijn gemenelijk zoo ruim, dat tien gewapende Mannen hen daer in bergen konnen; zy zijn van Linden hout, en mitsdien licht, zoo dat de zelve, indien de Periwollek niet te verre is, ook zonder raderen van hare Ingezetenen konnen voort gesleept worden, waer toe den effene, met zeer kort Gras bewassene grond, zich zeer bequaem vind.

Men kan te lichter de Vaertuigen over Land slepen in deze gewesten, om dat het Gras dat daer wast, zeer glat is, en de Schuiten daer over gleyen.

* Een woeste plaets.

Volgt nader bericht uit de mond van eenige krygs-luiden, die zich te dier Oord hadden opgehouden, de welke het vooren staende met het volgende schynen te verbeteren.

ALs de Donsche Kozakken, op het goedvinden, of met toelating van haren Veld-heer, op een buit uit willen, geven de Steden, welker eenige aen den Don, een dag reizens van den anderen leggen, zulks ieder zijn naest aengelegene te kennen; waer op die geene, die lust en liefde daer toe heeft, ter bestemder tyd en plaetze, hen te zamen voegen.

Van Pantsiina hadde men wel vier dagen noodig, eer men tegens de stroom na Ilowna komt; welkers Rivier zy Ilowna of Jelawla, en de Stad zelfs mede Ilowlinka Gorod noemen.

De Vloet Ilowna, loopt tamelijk krom, is doorgaens smal, behalven daer zy door Bosschen en Moerassige plaetzen vliet. De zelve komt uit Rusland af, voorby de Vloet Medwiza, neemt haren eersten oorspronk uit de Bergen aldaer; waer zijn op hare streek en Oevers, veele Appel-boomen, welkers vruchten na de Stad Ilowna afgevoert worden.

De Periwollek, tusschen Ilowna en Kamus is woest, eenigzins heuvelachtig, zeer glad van grond, zoo dat de Roof-scheepjes met sleeden, doch gebruikelijker op lage rol-wagens, van Menschen, en nooit van Paerden over getrokken worden.

De Kamusinka neemt haren aenvang uit de Heuvelen van de Isthmische Wildernis. De Kozakken is het meest om hare bequame Haven te doen; nademael de zelve een drooge Vloed is, die de overgebragte Scheepjes alleen vyf Wurst van zijne mond aen neemt, en draegt.

De reize van den Don tot aen de Volga, hadden onlangs eenige der Kozaksche Roof - vogels alzoo afgelegt; dat zy op de Rivier Ilawla, of Ilowna, tot de Periwollek eene geheele dag met aenvoering der Vaertuigen toegebragt hadden; maer men placht de zelve tot daer toe in een halve dag te ryden, van waer noch een weg na Zariza strekte, den welke men te Paerd in twee dagen, en korter, konden af leggen: deze Periwollek nu, al hoe wel hy maer tien Wurst lang geweest was, hadde hen omtrent een geheele dag opgehouden, voor en aleer zy de Kamusinka bereikten, de welke hen verder tot aen de Volga alleen op vyf Wurst dienen konden.

Als men het gezeide met het vooren staende wilde over een brengen, zoude men konnen besluiten, dat deze laest genoemde in een drooge Zomer over gevaren zoude zijn, en dat by andere tyden van den Jare deze Vloet Kamus misschien water-ryker, en hooger op te varen is, en de Periwollek, of Overtogt, als dan korter genomen word. Dus ver dit bericht.

Stenko Rasin, dien Hooft-rebel, vluchtede in zijn perzoon langs dit Rivierken, en verborg zich in een Sterkte, die hy op de hoogte van dit Rivierken, aen de Donsche zyde had doen maken. Vyf dagen is men in 't gemeen langs deze Vaert, of Rivier, op weg, om uit de Volga na den Don te komen.

Het Stedeken Zariza word bewoont by eenige honderd Moskovische krygs-knechten: is klein: heeft houte Wallen, en Toorens. Weinig hooger legt een Riviertje, Bolloclea of Bolikeeja genaemt; en een ander, Metschotna geheten, die beide in de Volga storten. Tusschen Zariza en Astrakan is het al woest Land.

Ruslana is een Rivier, beneden aen de Volga, die zijn naem zoude dragen van een Tartersch Vorst, welke aldaer met de

[p. 719]

Kozakken zoude gevochten hebben, en begraven zijn.

Ribna is een klein Stedeken, aen de Kama, die in de Volga stort, gelegen, dat zijn naem van Visch draegt, want dit woord Visch betekent, om dat aldaer een groote overvloed van Visch is.

Ten einde de Rivier Kama, en Sinara, of by hunne oorspronken, zijn zeer quade Reis-wegen.

Te weder zyde de Volga, omtrent Samara, by Saratof, aen de Rivier Jaick, en wyder, is het woest.

Unerofkagora, aen de Volga, boven Astrakan gelegen, is een zeer vermakelijke plaets, daer een schoonen Berg is. Hier placht een Tartaersche Stad te staen, die nu verwoest en onbewoont is. Hier is de Begravenisse van zekeren Tartaerschen Heilig, waer noch veel Bedevaerten heden worden gedaen: gelijk weinig lager insgelijks overblyfzelen van een vervalle Tartersche Stad, genaemt Arbuchim, te zien zijn: waer dichte by een steen gevonden is, tien ellen lang, daer op stond, tilt gy rny op, het zal u goed zijn, en als eenmael van een groot aental Menschen opgeheven wierd, vond men aen de andere zyde deze woorden, wat zoekt gy, hier is doch niet gelegt. Hier is vruchtbaer Land, echter onbebouwt; en ziet men hier alom veele overblyfzelen van verwoeste Steden, en Dorpen, die ter tyd van Tamerlaen zijn verdelgt.

Beitma is een Rivier, niet wyt van Samara, die in de Volga valt, zoo zommige meenen, een arm van de Kama, doch zoo andere meenen, wien ik gevolgt hebbe, een Riviere voor zich zelven.

Samara is een Stedeken, beneden aen de Volga, vierkant gebouwt: daer in zijn eenige weinige steene Kerken, en Kloosters: legt aen een arm van de Vliet Samara, genaemt Sinsamar, of wel by zommige Sinatrobe, welke arm by eenige Reizigers gezegt word een byzondere mond te hebben; doch andere, die ik, als het waerschynlijkst, volge, de zelve doen uitstorten in de Vliet Samara, eer dat de zelve in de Volga valt. De grond rondsom Samara is plat en effen.

Ossa, of Osa, is een klein Stedeken, aen de Rivier Kama, vierkant, van hout, vast in zijn Vesting gelegt. Daer in woonen geen Menschen, als Zoldaten, gelijk in geene vaste plaetzen daer rondsom. Aen deze Stad is een Voor-stad, daer binnen de Inwoonders, dat Heidenen zijn, zich ophouden; en worden in dit gewest de Steden, dat toch niet meer als Sterktens zijn, geacht na de Dorpen die onder der zelver gebied staen. Ossa legt op een Berg. Niet wyt van daer is de Sterkte of het Stedeken Orel, of Oorlof, dat zoo veel gezegt is als Arents-neus, is mede zeer klein, en met een houte Borstweringe gesterkt. Zommige Sterktens alhier, die alle van de Russen bezeten worden, zijn slechts met Storm-palen omheint.

In Ossa lag voor eenige Jaren vyf honderd Man tot bezetting, alle Russen, die van een Engelsch Opper-hooft bestiert wierden, waer mede hy alle omleggende Volkeren, hoe veel duizenden zy ook in getal waren, in toom hielt, en dwong. Deze hadden eenige opstant begost, doch hielden geen stant, en kosten niet betrapt worden, verlieten alle hunne wooningen, en vlooden in de Bosschen, en Wildernissen; waerom de wooningen verbrand, en verwoest wierden, en het Vee weg gedreven; waer na zy genade en vergiffenis van hun misdaed baden, en in rust wierden gebragt.

Usa, of Ussa, is een Rivier, die niet wyt van Samara in de Volga valt; waer omtrent zich dikmael zeer veel Roovers en Dieven ophouden, wezende aldaer veele gelegentheit, om zich te verschuilen, op hooge Bergen, en in Woeste plaetzen. Deze Rivier word by de Heer Oliarius aen de linker zyde van de Volga geplaetst; doch andere, die na hem de zelve gezien hebben, en by my gevolgt zijn, plaetzen haer ter rechter zyde. Niet wyt van daer is een Zand-berg, geheten Sariol Kurgan; alwaer een Tartaersch Vorst begraven legt, genaemt Momaon, welke met zeven Tartersche Koningen de Volga opquam, zoo men daer verhaelt, om Ruschland te overvallen, en hier stierf; en zoude deze Berg gemaekt zijn, van dat de Zoldaten ieder een Muts of Schild vol zand aengebragt hadden, op des Vorsten Lyk. Men ziet hier mede een wonderbaerlijken Berg, de Jufferen-berg genaemt; welke opstygt als met afzonderlijke banken, en omgangen, van geele, roode, en blaeuwe steenen, gelijk als muuren, wezende rondsom ordentelijk beplant: Zy heeft haer naem behouden van dat by oude tyden, wanneer hier gezedende Heidenen woonden, hare jonge Dochters aldaer haer vermaek quamen nemen, wezende het gewest nu een loutere verwoesting, by vuile Tartaren bewoont; waer van by Oliarius in 't breede is te zien. Hier rondsom zijn dichte Bosschen te weder zyde.

Men ziet verscheidene opgeworpene Heuvelen omtrent dezen Jufferen-berg, die te zamen gedragen schynen te zijn,

[p. 720]

waer van geoordeelt word by veelen, dat het Begraef-plaetzen zijn; zoo als ik omtrent Tongeren, Sint Truyen, Huy, Charleroy, en daer omstreeks veele opgeworpene Heuvelen heb gezien, daer Romeinsche krygs-helden onder begraven zijn: diergelijke vind men mede aen de Oever der Riviere Tanais, by Novogorod, en elders; doch een oog-getuige my verhaelt, dat een diergelijke aldaer, om ver gehaelt wezende, men daer niets in en vonde; myne gissinge over deze Heuvels is, dat, gelijk men van ouds hoogte stichte, om daer op te bidden, dat alzoo deze Bergskens van de oude Heidenen zijn gemaekt, om daer boven op te bidden, en Godsdienst te plegen.

Laisewa, of Laisevo, is een fraeye, en tamelijk groote Stad, na de wyze van dat Land, niet wyt van de Vliet Kama, op zeven en vyftig graden gelegen.

Alle de Steden aen de Rivier Kama, die by Kasan in de Volga stort, zijn klein. Hier vallen zeer schoone Marters, en te Ufa de beste, na de Siberische. Deze Rivier is de grootste naest de Volga, in dit gewest: zy is zeer diep, en bevaerbaer. Men vind Zout - putten in de Rivier Kama, die van onder door het zoete water komen opborrelen. Daer valt overvloedig Visch, als Sterlits, Zaudakken, Zouvigni, en veelderhande Witvisch; ook Zalm, daer het vleesch van wit is, en gemeene Zalm: insgelijks veel Gevogelte. De kleeding en wooning der Volkeren aen deze Rivier, die zeer groot in getal zijn, komt met de Russen ten naesten by over een.

Gelijk tot Astrakan zeer grof Zout, zoo valt tot Solikamski, of Solkamskoy, zeer fijn Zout; en draegt deze Stad, op de Kama gelegen, van het Zout zijn naem.

Usolja is een Stedeken, mede by deze Vliet gelegen, en is gezegt Zout-keet.

De Rivier Ufa stort in de Beleia, en die in de Kama: word weinig bezogt. Hier omtrent word gezegt, eenige vrye Tartersche Vorsten te zijn. Men zegt, doch twyfelachtig, dat weinig wyder beoosten, Zilver-mynen zijn: in 't Jaer zestien honderd en zeventig, wierd zulks hunne Tzaersche Majesteiten aengebragt. Men zond dan te dier tyd derwaerts Pieter Ivanowits Goudenoof, met eenige Bergluiden, en benden Zoldaten; maer ter oorzake der opstant van Stenko, en anderen, richten deze niets uit: veele krygs - knechten bleven achter, en zijn, zoo men zegt, neder gemaekt, of verloopen.

Daer word in dit gewest gevonden den

[p. 721]

zachten steen, die, geschilfert zijnde, Glas-platen uitlevert, de welke voor Glaze vensters worden gebruikt.

De Stad Ufa, gelegen na mijn raming op zes en vyftig en een halve graed, aen de Rivier van die naem, legt in een bykans krings-gewyze gestalte, heeft drie Poorten, en rondsom vierkante Toorens, van hout, tot zijn sterkte: buiten de zelve legt een Kasteel, of Slot, van hout, wezende een vierhoek, met geschikte punten. De Rivier gaet geheel in de Stad, met verscheidene armen; en staen de Huizen daer binnen verdeelt, tropsgewys in vieren, gelijk als zoo veel Dorpjes, en dat tusschen de armen of spruiten van de Rivier in, wezende des Stads geheele kring of omtrek vry groot. In deze Stad wierd noch onlangs een sterke bezetting gehouden, om te waken tegen oproerige Baskiren, en zeker Tartersch Prins, die voorgaf afzetteling der Siberische oude Vorsten te zijn.

Stroginot is een Stad geweest, op een Eilandeken, Tzotrawa genaemt, gelegen aen een arm van de Vliet Kama.

Proleikarza is een vermaert Eiland, in de Volga, niet wyt van het Stedeken Tetus: dit heeft zijn naem na eenige Knechten, die aldaer hunne Heeren vermoorden.

By Simberska, dat een Stedeken van hout is, gelegen aen de linker Oever van de Volga, als men van Astrakan komt, opwaerts, hoog op een Berg, is een plaets, op bevel van den Tzaer Alexi Michailowits gebouwt, en met eenige honderd Ballingen, en andere Menschen gevult. Daer beneffens legt een Kasteel, dat mede een houte Vesting heeft. Oulings was daer een groote Stad, die van Tamerlaen is verwoest. De Saisek begint omtrent vier myl lager als dit Stedeken, en de zelve strekt weder aen de overzyde van de Volga, by een Stedeken Belojer geheten, en springt zoo een goed stuk Landwaert in. In het Stedeken Belojer valt veel Boter.

⁺ De Saisek is een Wal, niet ongelijk aen de Muur van Sina, gesticht om de Crimsche Tarters te keeren: is van aerde, op veel plaetzen alleen van verhouwen Boomen en dicht Wout: heeft houte Toorens, om de tien Russche mylen een, daer wacht op is, en aen zommige plaetzen is de zelve op de Aerde met houte balken verhoogt; maer is heden vry veel vervallen. Is ter tyd van Tzaer Fedor Ivanewits gesticht. Tegen de Tarters is mede een Graft achter de Saisekgegraven.

Zeker Hoogduitsch Schryver spreekt van dezen Dyk, als volgt.

Het Bolwerk van aerde en van hout, tusschen de kleine Tarters, en de Russen gelegen, neemt zijn begin aen geene zyde Bialogrod, heel na 't Westen, en daer het eindigt, heeft men Boomen en groote Bosschen om gekapt, (dewyl men daer geen Dal konde maken,) om den inval der Tarters te beletten: dit Bolwerk strekt zich uit, Oostwaerts, tot aen Simbirskoy, op den Oever van de Volga, en twintig Wurst meer nederwaerts, begint het wederom, en gaet voort tot aen de Grenzen tusschen Siberie, en de Baschkirssi, enz.

Demnigauw, of Temnikof, is een Stedeken, dat aen de Saisek legt, beneffens Insera, en Pensa, die van een zelfde gedaente, gebied, en aert zijn: dezer Inwoonderen zijn Tarters, doch Mahometaensch: verhuizen of verweiden niet, zoo als andere Tarters doen, maer houden zich steets op eene plaets.

Stara Rusa, is een oud Stedeken, gelegen onder 't Nisi Novogrodsche gebied; daer aen ligt een Zout-rivierken, waer uit de Burgers kleine buizen in hun Huizen leiden, en daer Zout uit kooken.

+ Ziet pag. 624.