Noord en Oost Tartarye

Bericht,
Gedaen door zeker Moskovisch krygs-bediende Wolodimer Otlasofd, Hooft-man over vyftig, noopende een Reize die hy afgelegt hadde van Jakutskoy in Siberien Oostwaerts, Noord en Zuidelijk, tot verzameling van Schatting, en ontdekking eeniger Volkeren.

DEze Wolodimer is dan met zijn Volk, op den Jare zestien honderd negen en negentig, in het laest van Augustus, door den Russchen Bevel-hebber tot Jakutskoy, Dorofei Ofonasiewits Troernicht, met dertien krygs-luiden afgezonden na de Anandiersche Landstreek, om de Schattinge van de çynsbare vreemdelingen in te vorderen, welke hy ingevorderd hebbende, heeft hy die met eenig krygs-volk na Jakutski gezonden, van waer hy wyder voort gong met zestig man, zoo Zoldaten als Handelaers, en noch zestig man die op de Zabel en andere vangst, als krygs-oefening afgericht waren; dit waren Jukagiren, welke reeds zich onder 't gezag van de Russen hebben begeven, om nieuwe Volken en Landen te zoeken, ten einde die çynsbaer mogte worden gemaekt: zy voeren met Jollen over de Rivier Lena, reizende te Paerd in drie dagen tot aen de Rivier Andan, wezende dit een weg van achtien Hollandsche, of dertig Russche mylen.

Deze Rivier Andan over gevaren hebbende, quamen zy tegen over de Rivier Tokoelan. De Andan is een vry breede Vliet, langs den Oever van de Rivier Tokoelan, na boven ter rechter zyde reden, zy te Paerd, door slikkerige en steenachtige wegen, tot aen des zelfs uiterste hoogte in elf dagen, en quamen zoo tot aen de mond van deze Rivier Tokoelan, daer de Winter hen overviel; zy is smalder als de Rivier Andan; over deze Vliet gestoken zijnde, quamen zy aen de Rivier Jani of Jan, en reisden in eene dag, over steenachtige wegen, en langs deze Rivier na beneden te Paerd, twee weeken lang, zy is vry breet, van daer togen zy aen, en over de Rivier Tastak, die smal en ondiep is, tot aen het Riviertje Galandin, het welk weder stort in de Vliet Indigier: men reist van Jakutskoy tot de vastigheit van Indigier in zes of zeven weeken, doch het pleisteren daer onder gerekent: van deze sterkte Indigier reisde hy benedewaerts, op gehuurde Rhee-dieren, vyf of zes dagen lang, tot de Jandiensche Landstreek: de Rivier Jandin valt in de Indigier; aen de linker hand van Jandin, reisde hy tot de Landstreek van Alasey in acht of tien dagen, en van daer op Rhee-beesten, tot de Rivier Kolimi, en van de Kolimsche Landstreek, gingenze opwaerts over de Rivier An, tot de Rivier Jablona, dat is, Appel-rivier gezegt, en langs de Rivier Jablona benedewaerts, tot de Rivier Anandier, en langs de Anandier neerwaerts tot aen des zelfs vastigheit, waren zy vier weken onderweeg. Hier namen zy Paerden en Rhee-dieren aen, van de çynsbare Inwoonders; als men van Anandier gaet over groote Bergen op Rhee-beesten, twee en een halve week lang, dan komt men aen de Zee, by een Inham aen de Rivier Pensi, langs welke Rivier en kleine Burchten, of verzamelingen van Menschen in Hutten, ontmoet men ruim drie honderd man, van Volk, welk genaemt zijn Karaki:

[p. 671]

deze hebben te dezer tyd vrywillig Schatting in roode Vossen opgebragt, zijn zeer gedwee, hun geweer is Boog en Spies, zijn greetig na Yzer en Bylen. De Rivier Pensi levert geen Zabels uit, de Menschen voeden zich hier meest met Visch. Dit Volk laten hunne Gyzelaers, die zy Amanati noemen, dikmael in de steek, en zijn ontrouw.

Van de Uithoek Kamtsiatkoinoos genaemt, reist men op Rhee-beesten langs de Oever van de Zee, aldaer zijn groote Bergen, waer over reizende, ontmoet men de Volken Lutoren genaemt, die by verzamelingen onder Hutten zich onthouden: dit Volk vangt de Vossen dicht onder hunne Hutten; hier in 't gebergte zijn witte Zabels, doch by die Volken niet gezogt: zy hebben voor de komst van Wolodimer nooit vreemdelingen gezien, en daerom zoeken zy tot handeling geene Pelteryen: het geweer van 't Volk is aldaer Boog, Pyl, en Slinger, daer zy steenen uitwerpen; Yzer vind men daer niet, wes zy na Messen zeer begeerig zijn, makende mede daer van punten van Spiessen, die zy tot verwering gebruiken, en om hunne vyanden te keer te gaen.

Tusschen de Rivieren Kolimi en Anandier, gaet men de hoek niet om, die in Zee valt; aen de linker hand van die uitstekende hoek Zeewaerts, leit des Zomers Ys, en des Winters staet die Zee bevroren, en aen de andere zyde van die hoek is in de Herfst en Winter wel Ys, doch des Zomers niet: de Menschen aldaer rondsom dien hoek woonende, zijn genaemt Tsiuktsi, en aen de mond van de Rivier Anandier, tegen over dien hoek zegt men dat een Eiland is, en van dat Eiland komen des Winters, als de Zee bevrooren leit, Menschen die een eigen byzondere Spraek hebben, waer op Zabel-dieren vallen die slecht zijn, en Marters: Wolodimer hadde drie van deze Zabel-diere-vellen gezien, wiens staerten een vierendeel El lang waren, met zwarte en roode streepen over dwars.

Van de Anandiersche Landstreek nam Wolodimer mede tot zich, omtrent zestig man, zoo Zoldaten als Mannen die op de vangst afgericht zijn.

Als hy reisde in het Land van Kamtsiadal, heeft zich onderhouden met Rhee-dieren en Visch, die hun de Inlanders bestelden, en zelve vongen, met daer toe mede gebragte Netten, van Anandeinske. De Visch die in de Rivier van Kamtsiadal valt, is gelijk als Zalm, een aert elders onbekent, rood des Zomers, en wat grooter, aldaer genaemt Obsteina, behalven deze is 'er noch zevenderleye slag van Vis, gansch niet gelijkende na de Visch die by de Koerielen valt, zy komt uit Zee, de Rivieren op, en keert nooit weder derwaerts, zoo dat men veele aen de Oevers dood vind leggen, daer de Zabels, Otters, en Vossen op aezen, die daer veel zijn: men reist des Zomers, in het Kamtsiadal Land op Rhee-beesten, gezadelt met houte Zadels, die zy des Winters voor Sleeden spannen: de koude is aldaer, omtrent gelijk in Moskou, doch Sneeuw valt daer niet zeer veel, gelijk by de Koerilen noch minder valt: het is des Winters tot Kamtsiadal by na eens zoo lang dag als tot Jakutskoy, en by de Koerilen gaet de Zon (volgens bericht der Russen) des Zomers, bykans recht op en onder over 't hooft. In dat Land is des Winters aen de Zeekant zeer veel Gevogelte, en in de Moerassen veel Zwaenen, want die aldaer des Winters niet dicht bevriezen, welk Gevogelte des Zomers weg vliegt, vliedende de hitte, die als dan daer zeer groot is, als wanneer het veel Regent en Donderd, alzoo deze gewesten vry Zuidelijk leggen.

In het Kamtsiadalsche en Koerilen Land, wassen veel Bezien, wat kleinder als Pruimen, zeer zoet, ook wassen daer Bessen op struiken, van een vierendeel El hoog, zoo groot by na als Hoender eyeren, groenachtig wanneer zy ryp zijn, smakende als Brambezien, hebbende binnewaerts het zelve zaed: het geboomte draegt daer weinig vrucht, noch is 'er een kruid, aldaer genaemt Agagatka, groeyende een knie hoog als stokjes, dat kruid trekt men uit, en dan word 'er de bast afgedaen, en gespouwen midden door, in de Zon gedroogt, word wit, en zoet als Zuiker, 't geen dan smakelijk gegeten word. Daer zijn mede Boomen die Nooten geven, veel Berke-boomen, en ook Ypen, en anderen. Aen de Pensinse zyde langs de Rivieren zijn veel Berke- en andere Boomen.

Tot Pensi woonen Koraki die geen baerden dragen, zijn van gemeene lengte, spreken een byzondere Tael, wat Geloof zy hebben is onbekent, doch de zommige onder hen, die zy Siemani noemen, en Priesters schynen te zijn, slaen zomtyds op Trommelkens, schreeuwende dan luits-keels, 't geen Godsdienst schynt te zijn: hunne kleeding is van Rhee-vellen, en de Visch Nerpi, of Robbe, zy eeten Visch en alderhande Gedierte, als mede de gemelte Visch Nerpi, of Zee-robben: hunne Hutten of Jurten zijn van de huiden der Rheen gemaekt.

Achter de Koraki onthouden zich de Volken Lutoren genaemt, eender Spraek

[p. 672]

en Zede met de Koraki onder dat onderscheid, dat de Hutten van de laeste zijn gemaekt van Aerde.

Veele der Koraki die langs de rugge der Bergen woonen, zijn niet willig Schatting aen vreemden op te brengen, en drygen die hen zulks af willen halen, te dooden, zoo als Wolodimer zulks heeft gesmaekt, want zy hem omzingelden, en drie zijn 'er Zoldaten doodeden door den Pyl-schoot, behalven noch vyftien die verwond wierden, houdende de overige bezet tot dat van de makkers wierden verlost.

Men vangt langs de Oever van de Zee omtrent de Rivier Kamtsia Rhee-dieren: alhier vond Wolodimer drie verzamelingen van Menschen in hunne Sterkten, ruim vier honderd in getal, waer uit zy zich konden beschermen, beter als elders in die gewesten, om dat dit Volk zomtyds aenstoot heeft te lyden van de Gebuuren, want aldaer geslacht tegen geslacht stryd: hier zijn Zabels en Vossen, doch in voorraed vangen zy die niet, om dat zy noch Schatting geven, noch Handel dryven, alleen 't geen zy vangen, gebruiken zy tot kleeding: deze verdroegen zich met de Russen: hun geweer, zijn Boogen van Walvisch-baerden, en Pylen van Steen; Yzer valt daer niet: deze Luiden hebben veel aenstoot van de volken uit de Rivier Kamtsia, welke hun beroofden, aenvielen, en beledigden; zy verzochten aen Wolodimer dat hy hen met de Nabuuren wilde verdragen, op dat in rust mogte leven; hy trad dan met hen en zijn krygs-volk in de vaertuigen, dryvende langs de Rivier Kamtsiatke na beneden; na drie dagen dryvens quam hy by de bewuste Nabuuren, alwaer hy een verzameling van vier honderd man vond, die hy wel tot gehoorzaemheit trachtede te brengen, maer zy weigerde zulks, dies gaf hy 'er vuur op, doode eenige, en verbrande de Hutten, doch zy vloden meest van daer, en als hy vervolgens langs de Rivier voer, zag hy ter weder zyde veel verzamelingen van Menschen in bundels van Hutten, tot drie, vier, vyf, en meer honderd te zamen, en als hy dan weder opwaerts voer, ontmoete mede veele Dorpen, doch zy weigerde gehoorzaemheit, en Schatting, om dat ze zeiden, niet te hebben, en ook geen Zabels en vongen, wezende de Russen en haer magt, aldaer onbekend, zich echter aen nemende te bedenken tot op een ander Jaer, wanneer hy dan weder quam ter plaetze daer hy afgevaren was, trachtede de Inwoonders of gemelde Koraki, de Rhee-dieren af te dryven, en te steelen, doch de Moskoviten vonden het spoor, joegenze na tot op de Pensilense Zee, daer zy ze aengrepen, en sloegen, dooden in de nacht honderd en vyftig man, met betrapping van de Rhee-dieren, de overige Koraki vluchtede in 't Bosch.

In 't Land der Kamtsiadallen is een Rivier, genaemt Itsju of Izche.

Aen de Pensiense, of Pensilense Zee voor-waerts, zijn Rhee-koraki, of hoeders der Rhee-dieren, werwaerts Wolodimer op trok, doch zy verlieten hare wooningen, en vlooden, maer hy jaegdenze na, zes weeken lang, tot voor by de Rivieren Nane, Gigi, Niki, Sioentsioe en Charjusobe, alwaer hy de Kamtsiadalsche Volken tot gehoorzaemheit noodigde, vorderende de Schatting met goetheit, daer van daen ging hy weder na de Rivieren Koeksie en Kieksie, alwaer hy achterhaelde het Volk Olenigh Korakof genaemt, verzocht hen tot gehoorzaemheit, en betaling van Schatting, in erkentenis, doch zy wilde niet luisteren, en vlooden, maer wierden door hem achterhaelt, en hy versloeg 'er veele, hen afnemende de Rhee-dieren, en verwoestende de Hutten. Hier van daen trekkende, ontmoetede hy zes woon-plaetzen van Koerilen, die hy wel zocht tot gehoorzaemheit te brengen, maer zy weigerden 't, dies greep hy dat Dorp aen, kreeg 'er een gevangen, en versloeg 'er vyftig, hy myde andere verzamelingen van die Volkeren niet, en of schoon daer veel Pelt-werk is, zoo verzamelen zy dat echter niet.

De Kamtsiadallen die achter de Lutoren woonen aen de Oevers der Rivieren, en aen de Zee, zijn klein van stal, dragen baerden, middelmatig lang; hunne kleeding is van Zabel-dieren, Vossen en Rhee-dieren, die zy met Honden vangen; hare Jurten of Wooningen zijn des Winters van Aerde gemaekt, en staen des Zomers omtrent drie vadem van de Aerde verheven, op staken, gemaekt van planken en hout, bedekt met wortels van Boomen, zy klimmen daer in met leeren, de vloer is van effen hout of deelen gemaekt, zy staen niet verre van malkander, en zomtyds honderd, twee, drie, ja tot vier honderd in een Buurtschap, zy spyzen Visch en Gedierte, nuttigende de Visch raeuw, en des Winters bevrooren; in de Winter doenze voorraed van Visch op, die ze in kuilen begraven en bedekken, wanneer die dan aen 't rotten is, nemen zy die uit, smytenze in putten, en gieten 'er water op, daer dan gloeyende steenen in werpende, en zoo gezamentlijk omroeren, zoo dat te byster stinkt, echter eeten zy die Zop, heet vermengt met Padde-stoelen, welk

[p. 673]

mede dronken maekt: men ziet by hen Aerde en Houte vaten, dieze maken, als ook Koopere potten, en ander vaet-werk: daer word Boom-oly gebragt van zeeker Eiland; doch onder wiens gezag het is, en waer te recht gelegen, blyft my tot noch toe duister; behalven noch zeeker Vernis, dat glimt en glans geeft gelijk als Lak-werk: hun Geloof is onbekent; men bespeurt alleen eenige Duivels-priesters, die gebaerte voeren als boven reeds van die der Tungoesen is gemelt; zy dragen lang haair, en zijn van de andere Menschen aldaer, als onderscheiden.

De Koraki en Kamtsiadallen hebben verscheidene Spraeken.

Aen de Rivier Bobrova, die aen de Pensinse zyde is, woonen vry veel Menschen, als ook aen de Nabuurige Vlieten.

Aen de Rivier Itsioe wierd Wolodimer genootzaekt te overwinteren, om dat veele der Rhee-beesten aldaer stierven. Hier hoorde hy dat de Kamtsiadallen uitstel zochten tot betalinge der Schatting tegen het Voor-jaer: kruit en loot begon den Zoldaten ondertusschen te ontbeeren, zoo dat genootzaekt wierde na Anandir rugtret te nemen.

Van Anandir tot de Rivier Pensi, reist men met gemak in drie weeken, en van Luton tot de Rivieren van Kamtsiadal in zes weeken, en van de Rivier Kigila tot Kamtsiatke op Rhee-beesten, in twee weeken; van Kigila tot aen de Korilen, heeft men drie Maenden reizens noodig; doch rustens tyd daer onder begrepen, want men langzaem vorderd.

De Korilen worden dus genaemt, na het gevoelen der naby leggende Volken van de Vliet Korila, daer omtrent zy woonen, gelijk de Menschen die aen de Rivier Kamtsiatka woonen, Kamtsiadallen, of Kamtsidaly worden geheten; of misschien daeld dit woord Korilen af, van het Landschap Korea.

Het woord Kamtsia is op het Sineesch gezegt, ik dank U E. of grooten dank, en anders een vereering; geeft hem Kamtsi, is gezegt, doet of geeft hem dankzegging.

Korinskoy betekent zekere plaets in het Korilen Land, zoo als dat Land zelve Korinkaja word genaemt.

Tegen over de Rivier Kamtsiatka, ligt een Eiland in Zee, daer onbekent Volk op woont.

Als hy van Anandir (daer hy Winter-verblyf van een opgezette houte Stoof hadde, zoo als men die aldaer maekt, wanneer men niet verder reizen kan, welke genaemt worden Simoveo.) Na Jakoetski heim waerts reisde, bragt hy eenige gevangenen met zich, als ook een goede menigte van ingezamelde Pelterye, die hy voor Schatting, had ontfangen. Na het vertrek van deze Moskoviter uit de Landstreeke van Kamtsia en daer rondsom, begonden de Inwoonders hunne woon-plaetze te sterken, zoo, dat om hen te doen schrikken, men na deze Veld-stukjes noodig zal hebben.

Verre achter de Kamtsiadallen, woonen de Korilen, zy zijn zwarter van huit als de eerste, en kleinder van baerd. Het is mede warmer by de laetste als by de eerste, doch zy gebruiken eenderleye kleeding, zijn zoberder, en mede zoo wel niet gegoed; de Zabel-dieren die daer vallen zijn slecht, om dat het een warm Land is; men ziet 'er groote Bevers, en roode Vossen, in grooten getalle.

Van de mond van de Rivier Itsia opwaerts, langs de Rivier Kamtsia, omtrent een week reizens, is een zeer groote en hooge Berg, bequaem om bezaeit te konnen worden, gelijk daer in de Nabuurschap noch een groot gebergte is, bequaem tot de Hooi-teeling, uit de zelve gaen des daegs een zeer dikke rook, en des nachts vuur-vonken op; de Kamtsiadallen verhalen, als 'er iemand tot half wegen dien Berg opklimt, dat men aldaer zeer groot geraes, als Donder hoort, 't geen de ooren des Menschen krenkt, en die hooger als half weg dien Berg na boven gaet, komt zelden of nooit te rug, zonder dat men weet wat den hoog opklimmende naeuw onderzoeker wedervaert: van deze Berg vloeit een Rivier af, die graeuw water verschaft; men kan drie vadem diep op de grond zien, 't geen daer in geworpen word; dit Volk heeft geen eenhoofdige bestiering, maer woont by geslachten, en die het rykste is der stammen, na dien luisteren zy, en gehoorzamen hem, deze geslachten hebben veeltyds veel verschil onder malkander, en stryden ook wel tegen den ander. Des Zomers gaen de Mannen gansch naekt, zy zijn stout ten stryd, en tot noch toe vry van Schatting aen vreemde magten geweest, doch men trachte hen daer nu toe te brengen: ieder houd zoo veel Wyven als hy voeden kan, tot vier en meer in getal.

Tam Vee is aldaer niet, als alleen Honden, den Europiaensche Honden in groote gelijk, doch hebben haair, wel bykans een vieren deel El lang. De Zabel-dieren worden daer aen de Rivieren op een byzondere wyze gevangen, met matte-zakken, gelijk zy die mede met Pylen van de Boomen schieten: schiet-geweer is hen tot groote schrik, en zy vluchten steeds voor 't zelve, wanneer in gevecht geraken met Moskoviten, die Vuur-roers gebruiken, wien zy daerom Vuur-mannen noemen: des Winters gaen de Kamtsiadallen ten stryd op Sleept-

[p. 674]

schoenen, die van hout zijn gemarkt, een vierendeel van een Rusche El breet, lang een El, en meer, hebbende in het midden een riem van leer, daer men de voet in steekt; doch de Koraki in Sleetjes, die door Rheen getrokken worden, waer in zy by paeren zitten, mennende den een terwyl den anderen schiet met de Boog: des Zomers komen de zommige naekt, en de zommige gekleed ten stryd. De Waeren daer zy graeg na zijn, zijn roode Koraelen en Messen, daer ze tegen vermangelen, Zabel-vellen, Vossen, groote Bevers en Otters.

In de Zee omtrent Lutore, gaet des Winters Ys, doch de gansche Zee bevriest niet, doch des Zomers is aldaer gansch geen Ys, of zeer weinig: men vin veel Inwoonders langs de Kamtsiatke Riviers, en aen de Zee-strand, zoo dat men tusschen het Riviertje Jelofki en de Zee, zestig verzamelingen van Menschen ontmoete, daer honderd en vyftig, ja twee honderd Hutten by elk wierden gezien, hebbende aldaer ieder Huis-vader zijn eigen wooning; deze verzamelingen zettede zich onlangs uit vreeze voor de Russen, nader by malkander; zy weeren zich uit die plaetzen met zware steenen, en houte knuppels die ze werpen, beneffens scharpe Spiezen, als iemand hen vyandlijk naderd.

Aen de Zuid zyde van het Kamtsiadalsche Land, is in Zee des Winters geen Ys, allen van de Rivier Pensi, tot Kigila is aen de kanten eenig Ys, maer niet veel, en van Kigila verder op, is geen Ys, en van de Rivier Kigila tot de mond van de Rivier Kamtsia, gaet men te voet over steenachtig Land, in drie of vier dagen, en van Kamtsiatke tot aen de Zee, dryft men na beneden met Vaertuigen, in vier dagen: aen de Zee onthouden zich veel Beeren en Wolven, en over de eerste Rivier van de Korilen in Zee, zegt men dat Eilanden zijn, die bewoont worden, en dat daer op Steden van steen zoude zijn, doch wie die bewoonders zijn, is tot noch toe onbewust: uit deze Eilanden word by de Korilen gebragt dierbaar Vaet-werk, en kostelijken Kleeden, van gestreepte en veelverwige Stoffen; ook zeggen deze Inwoonders, dat van de Kamtsiadalsche zyde boven Kamtsiatke, aen de kant van de Kalanske Bever Rivier Jaerlijks Vaertuigen tot haer komen, welkers Schepelingen van hen koopen, Zee-robbe-vellen, Walrus-tanden, en de Traen daer van: hier omtrent zijn in Zee groote Wal-visschen, ook Zee-robben, en Walrussen, welke laeste met hoog water tegen 't Land aen komen, en als 't water weder afloopt, blyven zy op 't droog zitten, als wanneer de naest gelegene Volken, de zelve met Spiessen dood lenzen, en met knuppels slaen, op de Neus, want zy ter oorzaek van hunne kleine pooten tot het vlieden op Land onbequaem zijn, wezende deze plaetzen niet zeer verre van de Vliet Amur afgelegen.

By de Pensische Volkeren gebruikt men in plaets van Schuiten om de Zee te bevaeren Baydari, dat zijn Jollen, die van Robbe-leder gemaekt zijn, lang zes vadem, breet een en een half vadem, deze zijn in 't midden met hout verbonden: in deze Baydari konnen dertig of veertig Mannen zitten, en daer mede t' Zee gaen, op de vangst der Robben en Walrussen, waer van zy het Spek en Traen gebruiken.

De Kamtsiadallen hebben Vaertuigen die tien of twintig man konnen voeren: veele hunner woonen in holen. By de Korilen heeft Wolodimer en zijn Volk gansch geen Vaertuigen gezien, want hy was daer des Winters.

In deze Kamtsiadalsche en Korilsche Landstreken, zoude men Graen konnen gewinnen, want het zijn vry warme Landsdouwen, hebben zachte en zwarte grond, doch Bestiael tot den Landbouw vereist, en is daer niet, zy weten ook van geen zaeyen: deze Menschen zijn niet leerzaem, en gansch niet zindelijk.

In het Land der Korilen, omtrent de Rivieren Kamtsia, ontmoete Wolodimer zeker Man, die aldaer vreemdeling was, welke hy na Moskou heeft gevoert, en men bevonden heeft genaemt te zijn Denbey, Zoon van Disay, hebbende in een Indiaensch Schip, beladen met Koopmanschap langs de Japansche Kust gestevent, edoch een sterke Weste Wind acht dagen lang, en daer na een Zuide Wind krygende, was hy van de plaets die hy trachte te bestevenen, afgedreven, zoo dat na veel zukkelens op Zee, geduurende de tyd van acht en twintig weeken, in 't Korilen Land, en dat der Kamtsiadallen aengekomen was, en hy geluklijk Moskoviten ontmoetende, als hy onder de Kamtsiadallen was geraekt, tot hen de vlucht hadde genomen, oordeelende op 't gezicht, de Russen redelijker Menschen als deze Inlanders te zijn: in Zee had hy de Mast en Zyl van 't Schip verlooren, doch gevallig een Boom in Zee vindende dryven, hadde hy die weder tot een Mast-boom op 't Schip weten bequaem te maken, en zich daer mede te behelpen, zoo als hy van de ingeladene Zyde stoffen, mede Zeilen maekte.

De Korilen spyzen wortels van Boomen; zy zijn gewoon de Visch die zy

[p. 675]

vangen in kuilen te werpen, met groente en Boom-takken te overdekken, en zoo eenige tyd te bewaren, welke zy, of schoon zeer stinkt nuttigen: wanneer het genoemde Vaertuig door ongeluk aen hare Kusten belande, en dat met Vaet-werk was beladen die Brandewyn, of sterke drank van Rys in hielden, gooten zy de drank weg, en bedienden zich van de Vaten, om hun Visch in te bergen, hebbende zy in die drank geen smaek, zoo als ook geen Goud of Zilver kenden, want als eenig Goud en Zilver uit gemelte gestrande Vaertuig aen Land wierd gebragt, verachtede zy dat, en gaven 't den Kinderen om mede te spelen; zy konnen noch Lezen noch Schryven, gebruiken Bylen van been en van steen; men vond by deze Indiaen Zilver geld, waer van aen my een stuksken gezonden is, waerdig in wigt veertien stuivers of twee Maes, gelijk men aen my mede toegezonden heeft een der Schoenen van deze Man zijn voeten, die waerlijk Indiaensch maekzel is, zoo als by diergelijke mede onder my berustende, kan worden gezien; behalven dit zond men aen my een Indiaensch Kaerte-blad, en eenige bladen Schrift, die men by hem gevonden heeft; de Schoen is der gedaente als elders in Oost-Indiën, de Menschen van middelbare aenzien gewoon zijn te dragen, net, van fijn Riet gevlochten, met een Herte-ledere zool.

De opgemelte Man was afgezonden door zeker groot Koopman, genaemt Avasia, Zoon van Matarin, in een Vaertuig van vyftien man, het was lang vyftien vadem, breet en hoog vier vadem, enz. de last was Rys, sterke Drank, Damasten, Boom-wol, Zuiker, enz.

Aen het Korilen Land komende, voeren zy een Rivier opwaerts, niet verre van de Vliet Nanan, om Menschen te zoeken: in 't eerst ontmoete hen een Man, aen wien zy een Schrift gaven, bewyzende dat hy mede schryven zoude, doch daer van geen wezen hebbende, stak het overgegevene geschrift in zijn Boezem, en vlood: den volgenden dag quamen vier kleine Vaertuigen, daer in waren omtrent twintig Man, die hun bezien hebbende, weg gongen, doch in de Nacht naderde hen veertig Schuiten, daer omtrent twee honderd Man in waren, deze schooten uit Boogen, en quetsten een der makkers van dezen Denbey, zy hakten ook in 't Vaertuig met steene en beene Bylen, zoo dat zy het moesten opgeven, en losten het Vaertuig, leverende de Waeren den Korilen over.

Deze Man weet te noemen verscheidene Steden, die hy zegt in Katay te leggen, als Akitay, Krota, Notsro, Tonga, Fiaga, enz. edoch, vermits deze Steden in Sina, mijns wetens niet bekent zijn, zoo twyfele of dit niet plaetzen zijn in Jeso, en dat hy dat Land Katay noemt: verhaelt, hoe zekere goederen na Katay worden gevoerd, en van daer komen, welke men wete dat van en na Jeso worden vervoert, en niet van en na Sina.

Hy zegt, uit Katay komen tot ons over, Visch-beenen, dat zijn Walvisch-beenen, Hout, Tanden van Walrussen, enz. alle goederen die uit Jeso worden gevoerd; daer en tegen zegt hy, na Katay brengt men Damasten, Goud en Zilver-laken, Boom-wol, Yzer, enz. zoo dat men schynt te konnen besluiten, dat deze Denbey, Jeso voor het Land Katay verstaet, als wezende misschien een gedeelte van het Overmuursche Tartarye, enkelijk met een smalle vaert afgescheiden, gelijk by zommige, zoo Asiatische als Europische Schryvers, dat Land met de naem van Katay word benoemt.

Als deze opgemelte Man by Winter tyd in 't Korilen Land aenquam, zegt hy zeer veel dikke Mist heeft gehad, zoo dat hy in zijn vaert geen ander Land als Eso heeft gezien, 't geen hy meint aen 't vaste Land van Tartarye gehecht te zijn, gehoorende eensdeels onder den Konink van Sina, als Heer van Niuche, en der Landen daer om streeks, en ander deels onder Japan, zoo dat op de Zuid zyde, dien Keizer bezetting heeft. Die van Eso zegt hy, een Barbarisch Volk te zijn, zonder eenige welleventheit, of geschikte beheersching. Elf van zijn makkers zegt hy, uit 't Korilen Land met een onbekent Vaertuig weg gekomen te zijn, twee in Zee verdronken, en een door de Korilen gedood.

Het Korilsche Volk draegt ruige klederen van Zabel-vellen, Rheen, Honden, en Bevers: als zy iets willen kooken of gaer maken, zoo smyten zy daer toe heete steenen in potten, hebben geen Steden, maer Dorpen; zy voeren steeds kryg onder malkander: en wanneer men aen dezen Man in Moskou een Kaert heeft doen zien van Korea, Sina, het Compagnies Land, en Eso, zoo erkende hy geen gewest als Eso alleen, 't geene my te bestendiger doet gelooven, dat hy met hard weder, de Straet de Vries is komen door zeilen, of achter het Compagnies Land om, zoo zulks een Eiland is, zonder andere Kusten als 't genoemde Land van Eso te zien, hebbende hy eigenhandig op de Kaert twee streepen gehaelt, den een van omtrent de hoogte van Osakka, twintig myl in Zee, door de Straet de Vries, en den anderen van daer achter Compagnies Land om, tot aen het Korilen

[p. 676]

Land, niet wetende welke streek dat hy gevaren was; waer van de tekening met de Schildery van hem, na zijn perzoon in Rusland gemaekt, onder my is berustende.