Noord en Oost Tartarye

Altin.

HEt kleine Ryk Altin, een vry Landschap, onafhangig van iemand, is gelegen omtrent op zes en vyftig graden, heeft ten Zuiden tot zijne Nabuuren de Kalmakken en Moegalen, gelijk des zelfs Inwoonders een aert van Moegalen zijn, ten Noorden Siberien, ten Westen de Vliet Oby, die ook zelve door het Meir Altin heen schiet, en ten Oosten de Kirgisen en de Tungoesche Volkeren, word waerdig onder Tartaren gerekent, zoo om de zeden der Inwoonders, als zijne plaetzing.

Rondsom het Meir Altin, vind men sleene Bergen, daer in gezegt word, veelderhande Metallen te zijn, en in het Meir zelve, Robben in groot getal, als mede Visschen, Osettri genaemt.

Te reizen van Tobol tot aen het Meir Altin, door de Oby, langs de Steden Coergoesa, en Narima, latende Tomsko aen de overzyde leggen, is een reis, om de ongemaklijkheit der wegen, van zes weken. In deze Landstreken houden zich op veele in Ballingschap verzondene Luiden, aen wien daer Land om te bouwen, op bevel hunner Tzaersche Majesteiten, uitgedeeld word.

Op de weg van het Meir Altin, tot Kitay, of Sina, door Moegaelsche Heerschappyen, is het Land meest effen en plat, met weinig Bosschagien.

De Godsdienst, of het Geloof, van den Chan, of Tzaer Altin, met zijn Onderdanen, is bykans als der Sinezen, en Moegalen; want zijn zoo wel Afgodendienaers als die, en de Kalmakken: eeren een groote menigte van Beelden; edoch het helt 'er mede eenigzins, in veele uiterlijkheden, na het Mahometsdom. 't Is byzonder, dat zoo wel dit Volk, als andere Kalmaksche en Moegaelsche Vorstendommen, of Horden, hunne benamingen of bynamen veranderen na de dapperheit hunner Vorsten, Princen, of Koningen, en andere eigenschappen meer, zoo als zy die zich zelven geven, of van de omleggende Nabuuren worden benaemt.

Dit Volk woont daer meest in sterke, en vaste Tenten, van dikke vellen, die binnewaerts met Tapyten zijn behangen.

Het woord Altum, of Altin, op oud Tarters, of Moegaels, is Goud gezegt; gelijk zekere Rivier, welke in 't Moegaels-Land vliet, met die naem bekend is. Misschien heeft dit Ryk Altin, van het gemelte Tartersche woord Altum zijn oorspronk; zijnde mede in Sina zekere Tartersche Volkeren, bekent met de naem van Tarters van Kin, dat is, Goud, waer van ze Heeren derGoude Bergen genaemt worden; doch of het Landschap van Kin, met dat van Altin, ofAltum, eender Heerschappye is geweest, blijft my onbewust.

De Voorzaed van de Moegaelsche Vorst Irki Kantasie Taise, was genaemt Altinchan, deze heeft altoos in onderlinge vriendschap met hunne Tzaersche Majesteiten Onderdanen geleeft, zich kort onder des zelfs Grenzen ophoudende, ter plaetze, waer in mijn Kaert dit kleine Ryk Altin is vertoont, want te dier Oord de gewesten mede na de naem der Vorsten, die de zelve beslaen, meermalen, als reets gezegt, genaemt worden: deze Irkische, of Altinsche Horde, is dan mede Moegaels, of van Moegaelscher aert, met dat verschil, dat zy voor dezen meesttyds op eene plaetze zich op heeft gehouden, en niet zoo vaek verwandelde, als de andere Moegalen: waerom zy ook meer gezedent waren, eenige Huizen bewoonden, en in dragt eenigermaten met de andere Moegalen verschilde. Doch is in 't Jaer zestien honderd negen en tachentig, de zelve, vermits de Kalmaksche en Sinesche oorlogen, eenigzins afgeweken, of van plaets verandert, en beneffens de vriendschap met de Russche Nabuuren wat verkoeld; dies wierden eenige geschenken van Laken, Tabak, Juchte-vellen, enz. reets op de Grenzen zijnde, voor dien Vorst opgehouden, en in plaets van aen hem, aen den Moegaelsche Vorst Mergen Achai Taise, en aen zijn oudste Zoonen gezonden, welk zich goed-willig, en van zelven in Onderdanigheit hunner Tzaersche Majesteiten heeft begeven, en aengeboden, zoo men zegt, den Vorst in 't zelve Jaer zestien honderd negen en tachentig, om met zijn Volk, het Christelijk Geloof te omhelzen.

Men zegt, dat de oude Keizers van Tartarye, in, of omtrent het gebergte Imaus begraven wierden; doch zulks schynt waerschynlijk in het Landschap Altin geweest te zijn; want het woord Altay, zoo als de naem van die Begraef-plaets was, op Altin schynt te slaen.

Hier dede Tamerlaen, zoo te gelooven is, zijn Oom begraven, wien hy in het Ryk volgde.

Het is dan waer, dat dit kleine Tzaerschap, of Ryk Altin, afgezet is van het groote Schytische of Moegaelsche Ryk. De Turkestanders noemen het gebergte

[p. 642]

hier rondsom Altur, en de hedendaegsche Tartaren Ivensdarum.

Algoerabis is een Horde, op het Moegaels Oeloeck geheten, daer Prins of Leitsman over was, voor omtrent twintig Jaren, Tormantzin, of Termozin, welke plaets in de Kaerte aen gewezen word, gelegen vyf dagen reizens van het Ryk Altin.

De wegen die men reist omtrent en in het Landschap Altin, zijn steenachtig.

Het Volk uit het Altins Land, en des zelfs Horde, is in't gemeen kort, hebben zeer kleine bruine oogen, zijn korzelhoofdig van aert, en net in haer gewaet, zwierende tusschen Sineesch en Persiaensch: hebben zwart haair, dragen dat tot aen de ooren geschoren: hebben kleine knevels, onder aen de kin zijn zy afgeschraept, of uitgetrokken: zijn vry wel besneden van aenzicht, en niet zoo leelijk als de eigene Moegalen, of Kalmakken: in de klederen kostelijk, daer toe zy veel Zyde gebruiken: dragen Rokken, niet zeer lang, onder de rechter arm omgeslagen, en geknoopt: platte Mutzen: zijn verstandig: spreken net, en redelijk.

Omtrent de oorspronk van de Rivier Oby, is het hart van dit kleine Ryk, of Prinsdom. De Rivier Oby, word by de Sinezen Opeko genaemt, en het Kaspische Meir by haer Pe-kao-hay is geheten: deze, en veele Landschappen, zijn op verkeerde plaetzen by hen in de Kaerten gelegt; welke dwaling, en misstellinge, voet heeft gekregen uit de Sinesche grootsheit, welke het Ryk Sina in het midden des Aerdryks stellen, wezende zulks na haer gevoelen het grootste gedeelte van het zelve. Den Tzaer Altin, of die Prins, welke hem in 't Gezag volgt, is magtig, eenige duizend man op de been te brengen. De hedendaegsche Vorst heeft geleeft zedert eenige Jaren in groote vriendschap met de Moskoviters, en Sinezen; is in bloede verknocht met de grootste der Moegaelsche Vorsten, die met hem mede in 't Jaer zestien honderd vier en zestig, in Bondgenootschap zijn getreden: schier altoos voorheen, voerde hy oorlog tegen de Kalmakken.

Daer bleven in een Veldslag, van zijn Voorzaed, die met hem verwant was, tien duizend, zoo Mannen, Vrouwen, als Kinderen; want alzulke met de Mannen altyd omzwerven: hy zelve wierd dood geslagen, en eenige van zijne Vrouwen wierden gevangen.

De Mursa Koock, Kalmaksch Prins, die het naest legt aen de Stad Tomsko, is gelijk als de voorwacht van den Kalmakschen Vorst Sange: als deze zich beweegt, 't zy tegen die Tarters, welke hunne Tzaersche Majesteiten erkennen, of tegen den Prins in 't Ryk Altin zelve, zoo lange als hy in goed verstand met zijn Tzaersche Majesteit is, dan worden aenstonds twee duizend Russche Ruiters, die steeds in Tomsko, of ten platten Lande daer omtrent zich ophouden, derwaerts geschikt, om hem het hooft te bieden.

Het Meir Altin is van ouds met de naem van Kitaische Meir bekent geweest.

De Kalmakken, onder den Vorst Koock, dicht by gelegen aen Altin, stryden te Paerd, met Pyl, Boog, lange Roers, die zy echter weinig hebben, en Lancen, daer zy den Ruiter van 't Paerd mede weten te lichten.

Uit het gebied van dit Tzaerschap, Prinsdom, of kleine Ryk, was lichtelijk te reizen tot aen de Rivier de Ganges; doch men heeft tusschen de Kalmakken en Moegalen heen te dringen, dat wat gevaerlijk is. De Landeryen zijn aldaer zeer vruchtbaer.

Suldassa is een Tartersche Horde, gelegen tusschen de Meiren Altin, en Baikal, daer in 't Jaer zestien honderd negentien Vorst was, een Heer, genaemt Suldassa, van wien de Horde zijn naem draegt: waer naby, doch meer bezuiden, de Horde Bisut legt, daer in de zelve tyd het bevel over had de Vorst Chickim. En staet aen te merken, dat deze Hordens niet altyd op eene plaets stil leggen, maer verreizen van de eene plek na den ander, zoo dat op eene stip hare rechte tegenwoordigheit niet aengewezen kan worden. Tot Yogorsin, een Horde meer na de Sinesche Muur gelegen, was Prins in de zelve tyd Borshuta. Tot Manchiko, daer naby, is de eerste plaets daer de geele Moegalen haer aenvang nemen. Hier dichte by is de zitplaets van zeker Moegaelschen Heilig, Katuchta, gestelt, volgens onderrichtinge aen my by geloofwaerdige Reizigers gedaen; doch dient geweten te worden, dat deze niet is den zeer vermaerden Heilig, die in Tangut woont, en zoo Kircherus wil, in de Stad Barantola, waer van gezegt word, dat hy nooit sterft; doch een andere minder Heilig, die van hem afgezonden is.

Het Landschap Altin, anders mede Solotada, dat is, Goud-ryk Land genaemt, heeft zijn benaming gekregen, zoo zommige willen, niet om dat daer Goud-mynen zijn, of na het woord Altum, als boven gezegt, maer dat zeker harer Chans of Koningen, die een groot krygs-man was, en altoos zeegbaer te rug keerde, zich een Gouden Staf had laten maken, welke hy in de Aerde stak, als zich tot rust en slaep begaf, daer hy dan zijn Paerd aen bond. Het was wel eer voor honderd en vyftig Jaer noch mag-

[p. 643]

Mugaelsche Nonne
Mugaelsche Lama of Priester.

tiger Ryk als nu, doch is na die tyd in verscheidene Horden van een gerukt. Het schynt dat daer oulinks veel steene gebouwen zijn geweest, want men daer van overblijfzelen, zoo hier en daer vind.

Ter inkomst van Moegalia, aen de zyde van Altin, zijn eenige weinige vastigheden, of Stedekens, gebouwt geweest van vry sterke steen: doch nu zeer vervallen, want de Moegalen, als elders gezegt, meest een omzwervent leven leiden. Deze hunne weinige vastigheden, waren gesterkt met muuren, onder van zwarte steen opgezet, en toorens op de hoeken. De gemakken van de Huizen in 't Moegalen Land, naest aen de Groote Muur van Sina gelegen, die doch weinig zijn, zijn daer van lage verdieping: de wulften, of zolders, zijn met Blom-werk geschilderd, van alderlei verw. Kloosters zijn daer, doch weinig, gemaekt van gehouwen steen, na 't Oosten uitziende, welkers zolderingen mede geschilderd zijn, en met uitgesnedene gedierte verçiert: op de hoeken van de deuren staen Beelden van steen, in gedaente van Vrouwen, groot vier en een half schrede, zoo als de Reizigers melden, alle verguld, weinig verheven van de vloer, zittende of staende op eenig Beest van gelijke stof, konstig gemaekt. In de handen van deze Afgoden, ziet men zekere vaten, en voor dezelve brand gestadig eenig licht, ten Offer. Noch ziet men daer, in deze Kloosters of Kerken, andere Beelden, in gedaente van jonge Dochters, en andere die mekte Mans-perzoonen verbeelden, voor welke insgelijks lichten branden.

Wanneer hunne Priesters of Lobaes Afgoden-dienst-doen, gebruiken zy twee Trompetten, welke, als van 't Volk gehoort worden, zy zich ter Aerde neder werpen, en alzoo een half uur zich houden. Hare Geestelijken hebben een gewoonte van het haair uit den baerd te trekken, en komen tot den dienst, of treden in 't Klooster, op hen twintigste Jaer des ouderdoms. Zy moeten zuiver van Vrouwen zijn. Hun gewaet is geel; en of schoon in Moegalia geen Goud, Edel Gesteente, of Zyde valt, zoo word hun zulks uit Sina toegebragt.

Van deze Moegaelsche Kloosters, Nonnen, Lamas of Priesters, word elders in dit Werk breeder gemelt. Haer kleeding is, als hier in deze bovenstaende Print-verbeelding, word vertoont.

Het Prinsdom Ablay, niet wyt van Altin gelegen, word anders Endu genaemt.