Noord en Oost Tartarye

Dubbel van de reis-beschryvinge,
Gedaen door den Arts Dresscher, met den Konink Artschin, den 14 July, in het Jaer 1688, uit de Stad Moskou na Meletyn.

Uit Moskou na Kalour, zijn	60 mylen, of	300 Wurst.
Van Kalour na Perislaff,	40 mylen, of	200 Wurst.
Van Perislaff na Kassimo,	40 mylen, of	200 Wurst.
Van Kassimo na Kousimisansko,	20 mylen, of	100 Wurst.
Van Kousimisankso na Nisne,	10 mylen, of	50 Wurst.
Van Nisne na Kasan,	60 mylen, of	300 Wurst.
Van Kasan na Sibierske,	50 mylen, of	250 Wurst.
Van Sibierske na Samar,	24 mylen, of	120 Wurst.
Van Samar na Kasparofne,	50 mylen, of	250 Wurst.
Van Kasparofne na Sarratoff,	60 mylen, of	300 Wurst.
Van Sarratoff na Dzaritzne,	40 mylen, of	200 Wurst.
Van Dzaritzne na D'zarinjar,	60 mylen, of	300 Wurst.
Van D'zarinjar na Astrakan,	60 mylen, of	300 Wurst.
Van Astrakan op de Rivier Volga, gereist tot aen het Kaspische Meir, zijn	19 mylen, of	95 Wurst.
De Reize over het Kaspische Meir, na het Stedeken Turchi, zijn	100 mylen, of	500 Wurst.
Van Turchi of Terki tot aen de Kozaksche Steden, zijn	20 mylen, of	100 Wurst.
Van Kozaksche Steden over de Crimsche Steppe of Wildernisse tot aen Kabardyn, zijn	120 mylen, of	600 Wurst.

[p. 532]

Van Kabardyn over 't gebergte na Schachmatt, zijn	14 mylen, of	70 Wurst.
Van Schachmatt na Degon in de Bergen, zijn	14 mylen, of	70 Wurst.
Van Degon tot Saramago, zijn	14 mylen, of	70 Wurst.
Van daer komt men aen de Grenzen tan Meletyn, ook van Grousyn.
Van Saramago dan na Meletyn, en wel tot aen de eerste Stad, Ratziva genaemt (zijnde drie dagen reizens in 't gebergte,) zijn	19 mylen, of	95 Wurst.

In de meeste Landstreke omtrent, en in de gewesten dezes Vorst, en dezer gemelte doortochten, woonen woeste Menschen, gansch niet gezedent: 't grootste deel der zelven zijn Heidenen en Mahometanen, en zeer weinig rechte Christenen. d'Inwoonders van de Meletynsche gebergtens, zegt de voornoemde Artz, dat de Zwynen aenbidden: en dat zy zeggen, dat daer dikwils een Vogel komt gelijk een Arend, (die haer vuur brengt om haer hout, of gedroogde Koe-mest, die zy gebruiken als hout, aen te steken, tot bereidinge van hare elendige Spyze:) den welken zy luiden, groote Eere bewyzen. Hare Wapenen bestaen meestendeels in Pylen en Boogen. Zy zijn ontrouw, en boos van aert, woonen in holen en gaten, en bedekken zich met Beeste vellen. De beste meublen, die dat Volk heeft, en ter noodzaekelijkheit gebruiken, krygen zy van hare Buuren, de Melitenzers en Grousyners; en die zelve, bekomen zulks van de Armeniers, de welke zoo in Rusland, als elders, komen handelen.

De oudste Zoon van dezen Konink Artschillus, die onder het gevolg hunner Tzaerze Majesteiten, in deze Landen, in 't Jaer zestien honderd acht en negentig is geweest, heeft my verhaeld, hoe de Onderdanen zijns Vaders, zeer lichtelijk veranderen van Geloof, en ook als zy verlochent hadden, zeer lichtelijk weder keerden.

Als ik hem den Brief vertoonde die zijn Heer Vader aen my geschreven hadde, zoo erkende hy die aenstonds, en zeide, dat de ondertekening de zelfde Letteren waren, die rondsom het Zegel, daer beneffens gedrukt stonden, en aldus op het Rusch uitgesprooken moesten worden.

Gospodaer Tzar Artci outwerdajof, ot Korene Jeseva Davidova i Solomonawa, porodoe, pancratowigh milosti bogie, Tzar useia Lichtimeerskie Semlie da i Groesenskie Artiel Wagtangewiets.

Dat is:

Door Gods genade, van de Wortel Jesus, Davids en Salomons geslachts, Bogarationus, hy, of (na hunne wys van spreken,) hy dus, enz.

De Landschappen zijns Vaders Koninkryk, zeide hy, voor zeven honderd Jaer verdeeld te zijn geweest, aldus:

Merita, dat een Koninkryksken was, als mede Kartlia, en ook Kagretia, en wyders, dat Gosoedarstwa Samsgesatabago, onder de naem van een Heerlijkheit bekent is, gelijk mede Gosoedarstwa Odisi, en Gosoedarstwa Goeria, waer noch toegevoegt wierd, het Prinsdom Knesestwe Abgasia. Onder welk Koninkryk van Georgia noch gerekent wierd, het Land Gorskaia, te weten, de gewesten Toesia, Dwalia, Osetia, en Swanetia, daer woeste Christenen woonen, die noch Lezen noch Schryven konnen. De Konink zijn Vader, zeide hy aen my, genoodzaekt zoude zijn, het Ryk weder te verlaten, en te ruimen, hoe wel hy zich tot noch toe op de hoogten hadde beschermt; de redenen daer toe, voegde hy daer by, zijn gebrek van magt, ongestadigheit, en trouwloosheit der Onderdanen, haet van den Turk, en bestryding door de Perzen, die hy op den duur niet konde wederstaen; en dus ziet men de wonderbare wisselvalligheden inde Waereld: deze jonge Vorst, die de Kroon als oudste Zoon zijns Vaders, met recht niet konde ontstaen, oefende zich in Konsten en Handwerken, en byzonder in de Busschieterye, hier te Lande, om te bequamer en aengenamer te zijn, in de oogen hunner Tzaersche Majesteiten, en zijnen Ryke, door dat Handwerk te meerder dienst te konnen doen.

Deze jonge Vorst Alexander genaemt, zeide my wyders, dat zijn geslacht gesprooten was, uit de Joodsche stammen, welke in de Babylonische gevankenis waren vervoert geweest.

Het Volk in 't gedeelte van Georgia, gelegen aen de Zwarte Zee Odischie, Goerie, en Apchasi, by hem genaemt, zijn gedoopt, volgens zijn verhael, aen my gedaen, door den Apostel Andreas, doch den Georgiaenschen Konink, en alle d'overige Georgiaensche Volken, hebben zich doen Doopen, door zekere Maagt, by tyden van den Keizer Konstantinus de Groote, vyftien Jaer, na dat de Grieken gedoopt waren. De Patriarch, die zy byzonder hebben, word betoenaemt Katojaikos.

[p. 533]

De Kerken in zijne Landstreke zegt hy te zijn, houte gebouwen, doch nu veel onvoorzien van Priesters, en zonder dienst, byzonder in 't gewest Iverie.

Voor, en eenige tyd na de Geboorte onzes Zaligmakers, zoude Georgius, Maegschap van den te dier tyd levenden Persischen Konink, in deze Landstreken hebben geheerscht, doch dies geslachte uitgestorven zijnde, is de Heerschende slam dezes Vorst ingevallen, welke na zoo veel Eeuwen, tot op heden heeft bestaen.

De Konink van Persien steld tegenwoordig de Koningen inde Kartalinsche en Groesinsche Landen, doch niet in't Meretiensche of Melietsche gewest, 't geene hy zegt, by toelatinge Gods te geschieden, om des Volks zonde wil; doch of schoon den Turkschen Sultan, en den Perschen Schach, deze Koninkrykskens dus bestookt, beoorlogt, en vernederd, zoo hebben zy evenwel nooit konnen te wege brengen, dat buiten dit zijn geslacht, iemand ten Kroone wierd ingevoerd, of erweelt.

Doch eindelijk is dan opgemelte Vorst Artschil, genootzaekt geweest zijn Land weder te ruimen, en heeft zich op nieuw begeven onder de bescherming van hunne Tzaertsche Majesieiten in Moskou, van waer hy aen my, de volgende Brief schryft, ter oorzaek dat ik aen zijn Zoon, des Ryks navolger, vriendschap hadde gedaen.

De opschrift des Brief luide in 't Latyn, aldus:

Magnifico Domino Nicolao Witsen, Burgomistro

Amsterdam.

En is bezegelt met een groot Zegel in rood Lak, daer een vierkant kruis in staet, waer een Koninks Kroon, door twee Engelen, boven word gehouden; in vier hoeken ziet men eenige Grusinische Letteren, en twee Jerusalems Veders aen de zyde.

Dei gratia qui è radice Dabidis atque Salomonis Familiae Pagratii; Totius Lychtimeriae Rex Arszil Bachtangeades.

Amico nostro Charissimo, nec non benefactori Magnifico Domino Nicolao Witsen, Burgomistro Salus.

Princeps Oratorum Demosthenes interrogatus quid nam habet homo simile Deo, inquit, benefacere, hoe igitur virtutis splendore multos ac varios supersuit vestra magnificentia. Nam non aliter alienos, quam suos consanguineos ornare beneficiis non denegasti, cujus beneficii atque amoris verus testis Filius noster Alexander, qui variis bonis per vestrum amorem & laborem abundans depropagavit nobis. Ob id ergo maximas agimus gratias vestrae amori & labori verus enim amicus cognoscitur

Labore
Amore
More
Ore
Re
Salve.

Dat is:

Door Gods genade, wy gesprooten uit de wortel van David en Salomon, en de stamme Pagratius, Konink van 't geheele Ryk Lichtimeria, Arszil Bachtangeades.

Aen onzen lieven Vriend en Edelmoedigen Weldoender, den Heer NICOLAES WITSEN, Burgermeester, zy veel Heil.

De Prins der welsprekentheit Demosthenes, gevraegt, wat dat de Mensch hadde, Gode gelijk? zeide, wel te doen: Dit heeft U Heerlijkheit in glinsterende deugd, aen veele dikmaels bewezen; die den Vreemden gehandeld hebt in weldaden, als eigen Bloed Vrienden, van welke liefde en goed doen mijn Zoon Alexander een ware getuigen is, die ons verhaeld heeft hoe U E. uit liefde, overvloedelijk, hem veel goeds heeft toegebragt, wes wy daer over hooglijk danken, roemende U E. arbeid en de liefde, want een ware Vriend word gekent uit arbeid, liefde, goed gedrag, de mond, en de zaek zelve. Vaert wel.

Het woord David word in zijne Brief geschreven met een B, na de speldinge onder Grieksche Christenen aldaer gebruikelijk, Lychtimeria, anderzins mede zijn Ryk word benaemt.