Noord en Oost Tartarye

Volgt 't geene aen my, in 't Jaer zestien honderd zeven en tachentig, den acht en twintigsten October, uit Pekin of Pekim, nopende de Reis van omtrent de Kaspische Zee, na Sina, over Turkestan, en omleggende Landschappen, is overgeschreven.

ALle Jaren komen zeer veele rotten van Moorsche en Armenische Koopluiden, uit de plaetzen omtrent de Kaspische Zee gelegen, na het Landschap Xensi, en van daer na Pekin, beide Landschappen van Sina. Ik heb bevonden dat zy uit Samarkand, Caskar, Kotan, en Erkent, het welk andere Hirkandam noemen; als ook uit Tangut, en uit andere aengrenzende plaetzen, die van de Kaspische Zee na 't Ooste, over de Stroom d'Oxus leggen, reizen. Uit Hispahan is lichtelijk derwaerts te reizen, dewyl de reizen of wegen in Persien gemakkelijk en veilig zijn, tot aen Turkestan. Van Caskar of Kotan, Samarkant en Erkent, tot aen het Sinesche Landschap Xensi, is het eene reize van drie of vier Maenden genoegzaem bereisde, of gebaende, en gemakkelijke weg; dewyl die Koopluiden te gelijk met Vrouwen en Kinderen komen, en zeggen dat niets op den weg ontbreekt. Dus verre gemelte Brief.

Mauranar, of, volgens Elmacin, Mauranaar, en, volgens Abulfeda, Mawaranahr, en, by Maginus Maurinacher, word in 't algemeen by veele genomen voor al de Landen, gelegen over den Stroom Gihun, heden Oxus geheten, die de zelve van⁺ Korasan deild. Zoo Texeira wil, bevangt Mauranar eerstelijk de Koninkryken Chorasan, en Turkestan; en het Land Usbek of Zagatay, daer na Tartarye, Katay, en veel andere Landschappen. Het schynt Elmacin niet anders door Mauranar verstaet dan Zagatay of Usbek, en Turkestan.

Maginus neemt Mauranar slechs voor het Land der Sogdianen en Bactrianen, zulks het begrypen zoude de Landen der Bactrianen en Sogdianen, Sasen en Massagetanen van Ptolomaeus, Scytie, binnen en buiten den Berg Imaus, Serika of Zydeland, en de Landen aen Ptolomaeus onbekent, zoo wel ten Noorde als Zuide.

Volgens Abulfeda, uit de Schriften van zeker Arabische Schryver Yakut, is Turan een naem van geheel Mawaranahr.

De grenspalen van Mawaranahr (zoo veel hem bekent) zijn ten Weste Chorasan, ten Zuide de Stroom Gihun: de Gihun vloeit meerendeels van 't Ooste na 't Weste; hoewel in den zelven afleidingen zijn, die nu na 't Ooste, dan na 't Noorde schieten. Maer met welke grenspalen Mawaranahr ten Ooste en Noorde besloten leit, is den zelven onbekent.

Mauranar was by ouds zeer veele oorlogs-rampen onderworpen: t'eeniger tyd stond het onder de gehoorzaemheit der Arabische Kalifs van Bagdad, die te dier tyd geheel Persie bezaten; en wierd by gevolg voor een onderhoorig gedeelte van Persie gerekent.

De Koningen van Mauranar hebben ook eertyds over verscheide Landschappen, ja over een groot gedeelte van Persie geheerscht, en eenige ook over Turkestan en Indie. Omtrent des Jaers zeven honderd en veertien, voor des Heilands geboorte, maekte zich Oelyd of Walid meester van Mauranar en Chorasan, door middel van eenen zijner Hopmannen, Koteybak, of anders, Eben Moselem genaemt.

Over Mawaranahr heerschte, in 't Jaer veertien honderd acht en zestig, na des Heilands geboorte, Sultan Almenk Alhand Abusand, Zoon van Ahmed, Zoon van Miran Shah Gurga, Zoon van Timurlaen, en over zijne andere gewesten van de grenspalen van Caskar tot aen Indiën, en tot aen Chowaresmie, twaelf Jaren, en stierf in zijnen ouderdom van twee en veertig Jaren. Hy wierd Hasan Altaweil, of Hasan Ozum, dat is, Hasan de lange; anders doorgaens gebroken Uzum Cassan, of Uzum Acem Bek, genaemt.

Wanneer de Zoonen van Schach-ruch, anders Mierza Xarck, Zoon van Timurlaen, na 's Vaders dood over 't Ryk twisteden, en elk zich een gedeelte toe-eigende, dat hy krygen kon, nam Aladdaulagh Mirza, Zoon van Baitsenkar, Zoon van Schach-ruch, Zoon van Timurlaen, Chorasan in.

+ Gool in Alf.

[p. 474]

Timurlaen liet na zijn dood acht en dertig Zoonen en Neven na. Zeker Arabische Schryver Daulatschach telt vier van zijne Zoonen aldus op.

Het Paleis zijns Keizerryks was met vier schragen gevestigt: te verstaen, vier des Koninks Zoonen, die uit zijne gezegende lendenen voort gekomen waren: als, Gjihân-Ghir Sultan, Omer Schich Sultan, Miran Scah Ghurgham, en Schach-ruch Bahadur.

Daulatschach verhaelt de geboorte, heerschappye en dood van Schach-ruch Bahadur, aldus:

De gelukkige geboorte van Schach-ruch Sultan was op den veertienden dag der eerste Maend Rabia, des Jaers zeven honderd negen en zeventig, na den Mahometaenschen styl, dat is, op 't Jaer dertien honderd zeven en zeventig, na den Christen styl, in de zeer verlichte of vaste Stad Samarkand. Hy heeft geheerscht twee en zeventig Jaren. Zeven Jaren heeft hy, ter tyde zijns Vaders, in Chorasan geheerscht; en drie en veertig Jaren heeft hy, na des Vaders dood, in de Koninkryken van Iran en Turan, dat is, Persien en Tartaryen, en in de gewesten van Indiën en Turkestan, geheerscht. Eindelijk is hy in de Heilige Maend Dilhegia, in 't Jaer acht honderd en vyftig, na den Mahometaenschen styl, of veertien honderd zes en veertig, na den Christen styl, op den dag van Nerruz, omtrent het Middagmael, in het Stedeken Phascharud, in het gebied der Stad Rei gelegen, in de hoede der Goddelijke barmhertigheit getreden en gestorven. Abn Mohammed Mustafa wil, dat hy slechs een en zeventig Jaren geleeft heeft, en op het Jaer acht honderd vyftig, of na Christi geboorte veertien honderd zes en veertig gestorven, en in de Stad Rei zelve overleden zy.

Dezen Schach-ruch waren zeven Zoonen, volgens Chandemir, gebooren: hoewel anderen hem slechs vyf toevoegen.

De oudste was Ulug Beigh geheten.

Een ander heete Baisenkar.

Een ander Abraham Sultan.

Volgen eenige verklaringen dier gewesten, waer van hier handele, zoo uit Abulfeda en andere Schryvers onderscheidener tonge, en my toegekomene narichten, heb getogen, die mede deels ter plaetze, door ons bestel, opgestelt, en my toegezonden zijn. Het kome dies den Lezer niet onhebbelijk voor, dat misschien van een en de zelve plaets, zoo boven als beneden, meermael word gewaegt, hoewel nimmer tegenstrydig, wezende zulks ten verscheidene opzichte en na bericht der onderlinge Schryvers geschied.