Logo DBNL
Noord en Oost Tartarye (1705)

Noord en Oost Tartarye

(1705)–Nicolaas Witsen–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het Landschap van Chorasan.

CHorasan is een wytstrekkend Gewest, Landschap of Landstreke, en is, volgens Abulfeda, ten Weste, met eene Woestyne omringt, die tusschen Chorasan en het gewest van Zgebal of Ziebal (zijnde het Bergryk gedeelte van het Landschap Choromithrene of Choromitreye, en Parthie) en met Georgiana,+ (te weten, de hoost-stad van Tabrestan of Hyrkanie) bepaelt is: ten Zuide grenst het met de Woestyne: die tusschen Persie en het Landschap Komis, en wyders, voor Karmanie en Dragiana uitgestrekt leit. Ten Ooste heeft Chorasan tot grenspael Segistan en het Landschap van Hind, of Mehran, een gedeelte van Hind: eindelijk word het, ten Noorde, met een gedeelte van Turkestan, bepaelt. Waer uit blijkt, dat onder dezen naem van Chorasan, de gewesten van Parthie, Arie, Paropanissum of Paropamisus, Margiana en Baktriane, volgens de beschryving en bepaling van Ptolemaeus begrepen worden. Welke naem van Chorasan, anders by Ptolemaeus, aen het byzonder Gewest of Landschap van Parthie, toegevoegt word: het welk hy Choreana, en Strabo, Chorzena noemt. Maer by wyle word de naem van Chorasan in eene bredere betekenis genomen, en wyst ook aen, de verder gelege gewesten, als die van geheel Mawaranahr en Turkestan: gelijk dit alzoo by Alfergan, en by de Persische Landbeschryvers, genomen word. Ja Chorasan word nu mede van de Persische en andere Oostersche Volken, Usbekgenaemt, na het Volk Usbekken, dat over het grootste, en inzonderheit over het Noorder gedeelte van Chorasan heerscht, zoo als by ons boven is gemelt.

Naeuwlijks had Schach Abas, Konink+ van Persie, twee Jaren den Koninklijken stoel bezeten, wanneer hy t'eener tyde, met zijne Chans, en voornaemste Hofluiden, om de Stad Kasbyn rydende, hen bestond te vragen: of 'er wel een beter Land of Oort was, als die? D'een zeide, Chorasan: de ander, Fars: de derde, het Land, 't welk de Usbekken bezitten. Abas verwittigt, hoe de Tartaren dat Land zijnen Vader hadden afgenomen, bragt een tamelijk groot Leger op de been, keert daer meê na Chorasan, en gaet op de Usbekken los. Op dit gerucht trok de Usbeksche Vorst Abdullachan, Konink Abas met gewapender hand tegen. In den aenvang ontstond groote sterste onder zijn Volk, en waeide, over zijn Leger, eenige dagen, Onweder, met Donder en Hagel vermengt: daer de Usbekken, aen hunne zyde, altyd schoon weder hadden.

Deze twee krygsmagten lagen zes Maenden tegen malkanderen in 't Veld. Eindelijk drong Schach Abas tegen den vyand in: zulks die wyken, en na Mesched moste vluchten. Schach Abas bleef drie Jaren in Chorasan, en Heerschte aldaer. Na dien tyd maekte zich Abdullachan weder

op 5 met voornemen, om zijn heil noch eenmael aen Abas te verzoeken. Die oorlog duurde, voor de tweedemael, een geheel rond Jaer. Eindelijk versloeg Abas At Usbekken, kreeg de Vader van Abdullachan, Tilemchan, met drie Zoonen, gevangen, en liet hen alle de hoofden afhouwen: maer Abdullachan, verwittigt van de komste van Schach Abas, nam de wyk, en quam daer na weder, met honderd duizend Tartaren, behaelde overwinningen, en veroverde de Stad Turketh. Deze oorlogen duurden omtrent acht Jaren: midlerwyle de Pers zijn best deed, om Chorasan, dat hy verlooren had, te hernemen.

Schach Abas eischte den Tartar tot een twee-gevecht, of hoost tegen hoost uit, met te zeggen, dat dit een waer en oprecht gevecht van Koningen was: daer het geen hy deed, een gevecht van Roovers was. Zijn Voorouders, antwoorde de Tartar, hadden altyd in dier wyze gevochten; en woud hy niet van gewoonte veranderen. Dit duurde tot aen het eind des Koninkryks van Abdullachan, die omtrent des Jaers zestien honderd stierf. Volgens Texira, belegerde Schach Abas, Balch, de hoost-stad van Usbek, geduurende den tyd van eenige Maenden: wierd daer na gedwongen, van het beleg op te breken, zonder de Stad te veroveren.

Telin Chan volgde zijnen Oom Abdullachan. Dees quam, met een Leger van drie honderd duizend Tartaren, te Velde: viel in Chorasan, en veroverde het geheel en al.

Deze Landstreeke is do beste van Persie. Men verzamelt 'er Kooren en Boomvruchten, meer als tot voedzel der Inwoonders.

Ray, Rey, of Raya, word of wierd ook voor eene van de voornaemste Steden van Chorasan gehouden; hoewel andere die onder het Landschap van Deilem brengen, en Ulugbeigh onder Zjebal, dat is, Bergland, of het aeloude Parthie.

Rey is op een vlakke en effe grond gelegen, een dag reizens ten Noord-westen van Komis, welke twee Steden de Woestyne van Chorasan ten Westen, volgens Abulfeda, bepalen, op de Noorder breette van vyf en dertig graden en vyf en dertig minuten, en op de lengte van zes en tachtig graden, en twintig minuten, een geheele graet Zuidelijker, als de Stad Kasbyn, in Persie.

Ter zyde de Stad Key, leit een hooge Berg, zonder lover of gras.

Deze Stad word voorde alderoudste van Parthie of Ziebal gehouden: als die, volgens de schriften der Magen, een aeloud Persisch Volk, van Hunek, Wetgever der Perzen, zou gesticht zijn: of liever, als of ze te vooren al geweest was, en door hem vergroot; doch daer na, door Menighir, Zoon van Firidon herbouwt zijn.

Rey, schynt van Stephanus, Rhena genaemt te zijn: welke Stad hy tusschen Scythie en Hyrhanie stelt. Maer evenwel kan dit Rey het Rhagea van Ptolemaeus, of het Rhageia van Strabo niet zijn: als welk eene Stad in Medien is, leggende alleenlijk vyf honderd stadien van de Kaspische Poorte, nu Derbent genaemt.

Rey wierd door bevel en beleit van Omar, de tweede Arabische Chalif of Keizer, den Mahometaensche Ryke ingelijft.

Daer na heeft, zoo het schynt, Muhammed Almahdi, Arabisch Keizer, de vervalle Stad, als hy daer quam, doen herbouwen: of liever met een nieuw gedeelte, als met het ophalen van wallen, oprechten van een grooten Tempel, Kasteel en Paleis, verçiert en gesterkt. Deze Stad, zijnde de grootstevan Zjebal of Parthie, was tot meer als eene myle in de lengte, en een halve in de breette gestrekt: en daer en boven fraei bebouwt, en had van binnen een dubbele scheute of gracht, en waterleidingen, als Abulfeda uit Ebn Haukal verhaelt. Ook krielde deze Stad zoodanig van Inwoonders en Vreemdelingen, dat geene Stad in 't Ooste, behalve Bagdad, Volkryker gehouden wierd. Hierom word Rey, by de Arabische Schryvers, de Moeder der Steden, de Bruid der Waereld, Baba Elbub Ard, dat is, de Poorte der Poorten des Waerelds, genaemt: in de welke de Koophandel der Menschen gepleegt word. Hier by quam de vruchtbaerheit des gronds, de volheit van alderlei vruchten, en de lustigheit der omleggende Landstreeke. Hier omtrent wierden veele groote Dorpen bewoont, die op de plaetze, Resatik genaemt, stonden: als daer waren Sund, Mergia, Konhad, en veele andere: zulks daer uit eenige duizend krygsknechten konden gemonstert worden: want het gebied van Rey was wyt en breet uitgestrekt. Tot lof der Stad Rey, strekt ook, dat men by zekeren Arabischen Schryver, Albibrib, leeft: de beste en vermakelijkste der Steden, is Nesjoran in Aigrah:Sanua in Jemen:Damaskus in Syrie, en Rey in Chorasan. Maer men braed 'er in de Stad van hitte: dewyl haer Noorder gedeelte met Bergen bestuwt is, daer de Zonnestralen uit den Zuiden tegen aen schieten: waerom de lucht daer ongezont is, en dikwils Pest ontstaet.

Veele Mannen, die in geleertheit en

wetenschap uitgemunt hebben, zijn uit Rey voort gekomen. Van deze Stad is zekere Arabische Artz, Rhasis, alzoo na deze Stad gebynaemt, geboortig, die verscheide Boeken in de Artzenye geschreven heeft: gelijk die nu noch, in 't Latyn vertaelt, te zien zijn.

Deze Stad heeft niet opgehouden te bloeyen, tot dat de tweedracht van twee scheuringen, Sunnen en Xeisten, de Turksche en Persische, haer een zware neerlage gebaert heeft: want deze, in eene vlam van Burgerlijken oorlog uitslaende, (waer door, na het verdelgen der Xeisten, de overwinnaers, de Sunnen, tegen malkanderen oorlogden) heeft wonderlijker wyze, de Stad geschonden en vernielt: door welker puinhoopen, die daer uit ontstaen waren, Jakut getuigt, op het Jaer twaelf honderd en twintig, gegaen te zijn. Het geen daer van over gebleven is, wierd niet lang daer na, door Moegalen of Tartaren, geheellijk verdelgt. Wel heeft ten tyde van Gazan, Chan der Tartaren, de Vorst des Landschaps Fahroddin, om d'overblijfzelen des Volks by een te verzamelen, eenige nieuwe gebouwen weer bestaen te maken: maer is daer na ook vervallen, en vergaen: zulks naeuwlijks nu de overgebleve puinhoopen te zien zijn.

Thus of Tous, en namaels Mexhed of Mesched, is eene vermaerde en voorname Stad van het Landschap Chorasan; hoewel anderzins een Dorp word genaemt, die evenwel tot het Drostschap der Stad Nisabur betrokken word: te weten, zedert van de Stad Thus de Zetel des Koninkryks uit Chorasan over gebragt is.

Zy leit twee mylen van de Stad Nisabur, op de lengte van twee en negentig, en op de breette van zeven en dertig graden, volgens eenparig gevoelen van byna alle Sterrekundigen en Landbeschryvers. Hoewel Tavernier de lengte tot twee en dertig minuten vergroot, en de breette vyf en veertig vermindert.

Deze Stad is dubbelt, of in twee deelen verdeilt: het eene en grootste word Thaberan, en het kleine Noukan genaemt. En dewyl beide deelen, of elk deel, in tween schynt gescheiden te zijn, zoo is daer door geschied, dat eenige geschreven hebben, dat Thus uit vier deelen bestaet.

Zy heeft hooge en sterke Muuren, en een prachtige Tempel, die met de byvoegzelen en het Hof, een geheele Italiaensche myle in den omtrek bestaet, volgens schryven van Jakut.

Wyders, gelijk men wel bewust is, dat de Landstreeke van Thus, eertyds ook wel bebouwt en Volkryk geweest is, alzoo voegt Jakut die Stad byna duizend Vlekken en Gehuchten toe; hoewel men ook zou konnen zeggen, dat hy de Landstreeke van Nisabur daer onder begrepen hebbe.

Thus heeft veele geleerde Mannen uitgelevert, en onder andere twee, als Algalis of Algabis, en Nasiroddyn, die door hunne schriften by de Christenen bekent zijn.

Deze Stad pronkt ook met de Grafsteden van twee Arabische Vorsten, als met dat van den Arabischen Chalif of Keizer, Hara Raxid, Zoon van Mahdis, en met dat van den Iman, of Arabischen Paus, Ali, Zoon van Mousa. Doch deze Grafsteden staen buiten de Stad. Dees Ali, Zoon van Mousa, was een van de twaelf, die by de Perzen eertyds voor de hoogste Priesters of Mahometaensche Pauzen gehouden wierden, en, door een geduurige ry, uit Ali, Schoon-zoon van den beruchten Mahomet, gesprooten; die hierom voor een wettigen navolger van Mahomet, by veele, en misschien de meeste Mahometanen gehouden word. Doch de Arabische Keizers, uit den geslachte van Abas, waren op de Nakomelingen var Ali zeer gebeten: hoewel Chalif Almamon, Zoon van Hara Raxid, zich tegen hen weldadig toonde, en den zelven Ali, Zoon van Mousa, uit Medina, een Stad in Arabie, ontbood, en tot Ryksgenoot inwyde, en met den bynaem van Arradi beschonk, dat de Perzen Riza uitspreken. Dien hy evenwel, zoo men gelooft, namaels in de Stad Thus, door vergif om 't leven heeft doen brengen, en dicht by het graf van zijnen Vader laten begraven. Dit geschiede in zeker Dorp, Senabad genaemt, eene Italiaensche myle van de Stad Thus afgelegen: welke plaetze daer na Sauris, Zoon van Almotez, die ten tyde van Konink Mahmond Gaznav, Opperhoost van de Stad Nisabur, en van de Stad Thus was, met prachtige gebouwen verçiert heeft. Maer zedert den tyd dat de hedendaegfche Koningen van Persie aldaer hebben begonnen te Heerschen, het welk onder Konink Ismaël, omtrent het Jaer vyftien honderd en zestien geschied is, heeft die plaetze in luister, doorluchtigheit en grootte aengenomen, zoo dat die het hooft over alle Steden van Chorasan opgeheven heeft, en de hooft-stad des gantschen Landschaps geworden is: en, na 't uitwisschen en vernietigen van den ouden naem van het Dorp, in die van Stad, met een Arabisch woord, Mexhed of Mesched, dat zoo veel als Heilige Martelaer plaetze zeggen wil, uitstekentheits halve genaemt is: want de Persische Koningen, die hungeslacht op Mou-

sa Razin, Vader van Arradi of Riza brengen, houden die .plaetze voor een Heiligdom van hun geslacht en Godsdienst: gelijk ook na dit Graf van Iman Riza, groote Bevaerten geschieden.

In de Stad Thus bereit en bearbeit men Pelteryen.

De Stad Serach of Serchas, en anders Sarachas, is gelegen in eene vlakte, op de lengte van vier en negentig graden, dertig minuten, en op de breette van zeven en dertig graden, tusschen de steden Merwa en Nisabur, vyf dagen reizens van Herat, ten Zuid-oosten, en zeven en twintig mylen van de stad Nisa.

+Het is eene groote en oude stad, en zou Warner, alzoo, na den stichter, Serchas, Zoon van Choerer, dien aen den Persiaen Karkawas, de zelve Landstreeke geschonken had, genaemt zijn.

De Landstreeke rondsom is zandig: hoewel de grond uit de natuur vruchtbaer, en de lucht heelzaem. Daer is een der deftigste Kastelen van Chorasan. Maer naeuwlijks is 'er overvloet van vloeyend of loopend water: want alleenlijk worden, op zekeren tyd van 't Jaer, eenige overblijfzelen van den Vliet Arius derwaarts geleit. Het ander water, dat men wyders van nooden heeft, komt door regen, uit de lucht vallen: of word, uit putten, zoo binnen als buiten de stad, gehaelt. Hierom dient de omleggende Landstreeke, inzonderheit tot Weiden voor de Kemels: waer in de rykdom der Inwoonders, voor een groot gedeelte bestaet.

Tavernier evenwel, stelt de stad Serchas, Serach of Serakas, op de lengte van zeven en tachtig graden, zeven en dertig minuten, en op de breette van zeven en dertig graden en twee en dertig minuten: en zegt, dat deze stad zeer lustig is, zoo door hare gelegentheit, als door overvloet van het schoon water.

Wel eer was deze stad met zestig duizend huizen bebouwt: maer als de Persische Konink Ismaël, derwaerts ten kryg toog, wierden de Inwoonders na het gewest van Mawaranahr gevoert.

Uit Serach zijn eenige geleerde Mannen gesprooten: welker namen Jakut gedenkt.

Ewer of Jawerd is eene stad, in 't Landschap van Chorasan, naby Mechene gelegen, en zes mylen van Kusa or Rusa, op de lengte van drie en negentig, en op de breette van acht en dertig graden. De lucht en het water is daer goet.

Kusa, Kufa, Kufen of Rusa, is eene stad, zes mylen van Abiwend, gelegen op de lengte van drie en negentig graden, en op de breette van zes en dertig en een halve.

Nesa of Nisa, anders Zeigaul genaemt, is eene stad van Chorasan, naby de Woestyne van Chorasan gelegen, op de lengte van twee en negentig, en op de breette van negen en dertig graden.

Nesa schynt een en de zelve stad te zijn, Welke by Strabo, Nisea of Nesea genaemt word.

Daer is veel waters: en men zeit, daer twaelf duizend Bronnen zijn. Ook zijn 'er veele Tuinen.

Van wegen de lustigheit des Oorts, word deze plaetze ook klein Damaskus genaemt. Ook isze vermaert, door de menigte van Mahometaensche Heiligen, die aldaer begraven liggen. Doch de quade lucht veroorzaekt dikwils veele ziekten onder de Inwoonders.

Chorasan is, op Partisch, zoo veel gezegt, als Zonne-land: want Chor bediet by de Parthen, de Zon, en San of Stan, is Land gezeit: 't zy dat dit Landschap, ten aenzien van de Parthen, na 't Oosten uitgestrekt leit: of dewyl aldaer het aenbidden der Zonne, by d'Inwoonders aldermeest eigen was.

Met den naem van Chorasi of Chorasani, is in 't Ooste, aldermeest het zaed van Serentina of Wurmkruit bekent en berucht: dewyl dat uit Chorasan gemeenelijk overvloedig gevoert word.

Merva, Merwa, Merw, Mervarud, of Merwaroud, of na d'Arabische styl, Merwal Rud, is een beroemde stad van Chorasan, op de lengte van zeven en negentig, en op de breette van zeven en dertig graden en een halve, of, volgens Ulugbeigh, op zes en dertig en een halve gelegen. Dies Tavernier de stad Merwa t'onrecht op de lengte van acht en tachentig graden en vyftien minuten, en slechts op de breette van vier en dertig en een halve brengt.

Zy is gelegen op eene vlakte, aen een genoegzame groote Oever: en heeft een vruchtbaren grond, en heilzame lucht, met goet water.

Het woord Murgab, zoo als Merw gebynaemt word, bediet op Arabifch, vuurige Keisteenen, en alleenlijk witte, volgens Jakut; hoewel hy zeit, die, in dien geheelen Oort, te zijner tyd, niet gevonden wierden.

Merw is een Inlandsche en eige naem: maer Rud bediet op Persisch, eene Riviere of Vliet: zulks eigent lijk Merwarud gezeit is, Merwa aen den Vliet: alhoewel deze algemeene naem, als een eigen naem, van Abulfeda schynt gehouden te worden.

Met het byvoegen van 't woord Rud, word deze stad van een ander Merwa onderscheiden, welke vyf mylen ten Noorden, van de eerste af leit, wordende enkelijk Merwa genaemt, of ook, tot onderscheit, met een toenaem, Merwa Xahigian of Scachzan, welke toenaem Scachzan, uit twee Persische woorden t'zamen gestelt is, als of men's Koninks Ziele zeggen wilde: want Schach bediet op Persisch, eenen Konink, en Zan, Ziele; dewyl deze Stad een vertrek of Lusthof, en als de Ziele der Koningen plag te zijn: als het ander Merwa in groote, fraeiheit en geregeltheit van straten en gebouwen verre overtreffende; ja naeuwlijks voor eenige andere Stad in Chorasan wykende.

Dit Merwa heeft rondsom haer veele Tuinen, die alderleye vruchten geven, tot groot vQordeel der omleggende plaetzen. Zy leit verre van de Bergen af, en in een ope Zonnelucht; hoewel die gezeit word aldaer zeer ongezont te zijn: waerom de Landaerd aldaer doorgaens zeer zwak en ziekelijk zou zijn.

Dicht by de Stad vloeyen twee Vlieten, Nasjan of Masjan, en, Zorik ge heten: maer kleinder als de Vliet van het ander Merwa, tot groot gerijf der Landstreeke en Stad, dewyl die veele scheuten, door verscheide kanalen, doorsnyden.

Uit beide de Steden Merwa, zijn by ouds, veele geleerde Mannen voort gekomen.

Jakut getuigt, omtrent het Jaer twaelf honderd, in deze Stad, twee treffelijke algemeene Stads Boekeryen gezien en bezichtigt te hebben: welker eene twaelf duizend Boeken begreep.

Dat de Stad Merwa de Stad zy, welke by de oude Grieken en Latynen Maraka genaemt word, en in het Landschap van Margiana, dat Strabo tusschen Arra en Baktriana stelt, geplaest word, blijkt uit de overeenkoming van namen, en uit de vergelijking van beide plaetzen tegen malkanderen.

Abulferay en andere, brengen de stichting der Stad Merwa op Alexander de Groote; hoewel zommige willen, dat Alexander slechs zijnen Zetel in deze Stad zou geplant hebben. Waer uit de oudheit dier Stad blijkt.

Zy wierd door Scheibeg Chan, Zoon van Abulchairubeg, wanneer hy, na het veroveren van Mawaranahr, in Chorasan tea oorlog getogen was, ingenomen.

Drie mylen van Merwa leit een Berg, en te gelijk een Kasteel, genaemt Ahref of Ahnef, aen de weg, die na de Stad Balch loopt.

Karinin, anders Berkedin, is eene Stad, gelegen in het Dal van Merwa, op de lengte van zeven en negentig, en op de breette van acht en dertig graden.

De Stad Merwa, gebynaemt Xahigian, zou, volgens schryven der Perzen, door den Persischen Konink Talmoth gesticht zijn: maer eenige willen, dat het zelve door Giamami, Dochter van den Persischen Konink Ardexir, Zoon van Issendiar, met eene muur omringt zy. Namaels heeft Konink Senjaer Melikfal, uit zijn bloeyent Koninkryk, dat hy bezat, en 't geen met veele steden opgepropt was, die Stad, boven anderen, tot zijnen Koninklijken Hofstad, voor zijn leven en dood verkooren: alwaer voor hem ook, na zijn dood, een prachtige Grafstede, met een hoog en verheven overwulft werk, gemaekt is.

Kismilen is een groot Dorp, onder het gebied van de Stad Merwa Xahigian, op de lengte van zeven en negentig, en op de breette van zes en dertig graden en een halve. Aldaer vallen zeer schoone Korinthdruiven, die alom verzonden worden.

Dehestan is mede de naem van een der Steden in Chorasan; hoewel Tavernier Dehestan eigentlijk voor geen Stad houd, maer voor een zeker getal, of drom van Vlekken, die niet verre van malkander leggen. Gelijk ook in die Landstreeke, Dehestan eigentlijk, een Bosch gezegt is: waer van de meeste boomen Pistacien dragen: welke van de Inwoonders, na de Stad Herat en andere plaetzen vervoert worden. En word aldaer gezegt, dat, zoo wie de Pistacien, door eenen anderen vergadert en geplukt, wegdraegt, des zelven Ezel van een Zwyn verslonden zal worden.

Cevi, is eene Stad van Chorasan, eertyds zoo genaemt van den stichter, Pescenk, Zoon van Jrasiab: namaels Jescens, en later ook Fuscens geheten: hoewel andere tot stichter, zekeren Hufcenk stellen.

Fushaing, leit op de lengte van drie en negentig graden en vyf minuten, en op de breette van vier en dertig graden en vyftig minuten. Men zeit, aldaer een Berg te zijn, daer op eene voetspoore van Abraham, in de Aerde gedrukt, zou te zien wezen.

Onder aen de voet van den Berg, vloeit de Vliet Kusube voorby.

Op het Jaer zes honderd vyf en negentig,+ na de Mahometaensche stijl, was 'er hier in de Nabuurschap een Kasteel, dat Dewachon, met een Leger van tien duizend Moegalen of Tartaren, quam belegeren, doch most, met verlies van veel volks, vruchteloos opbreken.

Twee kleine mylen Noordwaerts van Ce-

vi of Civi, leit een klein stedeken, Merhele genaemt.

Badgis, by Bale, is eene Landstreeke of Baljuuwschap, waer van de Stad Bafin of Badgis genaemt word.

Badgis is een gebrooke naem, van Badchia, zoo als deze plaets wel eer genaemt wierd: daer door zekere winden betekent wierden, die aldaer veel waeyen. Maer namaels is de naem in die van Badgis verandert.

Ulugbeigh schynt deze Stad Badagis te noemen, en stelt de zelve op de lengte van vier en negentig graden en twintig minuten, en op de breette van vyf en dertig graden en twintig minuten. Doch Warnerus stelt die op delengte van vyf en negentig en een halve graed, en op de breette van vyf en dertig en een halve.

Tavernier noemt Badgis met de naem van Badkest, en steltze op de zelve breette als Ulugbeigh, maer op de lengte van vyf en tachtig graden en twee en dertig minuten.

Badgis was wel eer de Koninklijke Zetel van Hejatele.

+Susa, alzoo van de Arabieren, en by de Perzen Seusen genaemt, is eene zeer groote Stad des Landschaps van Chorasan, tusschen Hura, Harat en Nisabur, Edel en beroemt door de geboorte van veele Mannen, in veelderlei slag van geleertheit.

Deze Stad is gelegen op de lengte van acht en tachtig graden en dertig minuten, en op de breette van acht en dertig graden en vyf en dertig minuten. Hoewel by Ulugbeigh geene Stad van Chorasan zoo hoog na 't Noorde gestelt word.

Neukana, is een der grootste en bloeyenste steden van 't Landschap Chorasan, gelegen op de lengte van twee en tachtig graden een en veertig minuten, en op de breette van drie en dertig graden, acht minuten, in de welke stierf de Arabische Chalif Haram Reschid.

De Stad Gura leit tusschen Indostan en Balch.

Nisabur, Nausabur, of Neisabour, en anders Neshawor, word onder de doorluchtigste steden van Chorasan, met roem gedacht: leit op eene vlakte, drie dagen reizens van de Stad Thus of Mesched, dertig minuten, of zeven mylen en een halve, meer na 't Weste, en een en veertig meer+ na 't Zuide: te weten, op de lengte van twee en negentig graden en dertig minuten, en op de breette van zes en dertig graden en een minut; hoewel . Ulugbeigh de steden Nisabur en Thus op eene zelve lengte stelt: te weten> op twee en negentig graden cn dertig minuten. Texeira stelt Nisabur tusschen Chorasan, Usbek, Tartarye en Turkestan: en op vier en dertig graden, veertig minuten. Andere stellen Nisabur op de lengte van een en negentig graden, en op de breette van zes en dertig en een halve.

+De Landstreeke daer omtrent is een groote Woestyne van zand, die in een geduurige beweging is, wanneer het waeit, als de Zee.

Nisabur wierd door Sapor, Zoon van Babekan, Konink van Perzen, gesticht, volgens schryven van Jakut: te weten, op eene plaetze, by hem uitgekooren, en daer te voore niet als Riet groeide. Waerom Nisabur ook Sapour, dat is Riet bosch, van Sapor gebynaemt wierd. Men vind ook andere steden, met den naem van Sapor genoemt.

Maer Hamdalla maekt de zelve Stad veel ouder, en dat die door de eerste Koningen van Persie zou gebouwt zijn: welke, alsze vervallen was, alleenlijk door Sapor herbouwt zy. De zelve Schryver voegt 'er by, dat de stad met eene muur van vyftien duizend ellebogen omringt zou zijn.

Door een anderen Persischen Konink, Sapor, of door Konink Korraiz, zoo andere willen, is Nisabur tot Koninklijke hooft-stad van gansch Chorasan gestelt, die ook een vast Kasteel daer by deed stichten. Het welk ook niet zonder oorzake geschied is: dewyl deze stad, hebbende een overvloed van alderlei slag van leeftocht en geryf, door een grooten toeloop en menigte van Koopluiden, van al 'er wegen, als een voorhuis van 't Ooste, gelijk Jakut spreekt, aengedaen en bezocht wierd.

Anderszijn Balch en Merwa tot Koninklijke Zetels en Hof-plaetzen, door andere Koningen gestelt.

Nisabur quam, door beleit van Abdalla, Zoon van Amur, ter tyd van den Arabischen Chalif Otsman, onder het gebied der Mahometanen, die aldaer een prachtigen Tempel stichte.

Wanneer op het Jaer elf honderd drie+ en vyftig, na Christus geboorte, de Gorniters, een geslacht van Scythen of Turken, na het trekken over den Vliet Oxus of Gihun, den Konink van 't Ooste, Sengiar, Zoon van Melikxah, ten oorlog uit getart, en overwonnen hadden, verwoesten zy ook deze stad van Chorasan, na de goederen geplonderd, en d'Inwoonders gedood te hebben.

Na de Konink in vryheit herstelt was, is de stad ook weer in haren voorigen luister herstelt.

Maer des Jaers twaelf honderd en acht,

wierd zy door Aerdbeving geschud, en storte, voor een groot gedeelte, ter neer; doch wierd weder herbouwt.

Veertien Jaren daer na, quam haer grooter ramp, als te voore, over, door de Moegalen of Tartaren, onder beleit hunner Overste of Chan Cingis: het welk by dezen voorval geschiede.

+Wanneer Dagazer, Schoon-zoon van Cingis chan, alom in dit gewest van Chorasan pionderde, wierd hy met eene Pyle ter dood getrossen. Waer op Cingis chan Zijnen Zoon Tuli chan, met een sterk Leger, na de stad Nisabur zond, om, in weer-wrake van zijnen Schoon-zoon, d'Inwoonders van Nisabur te dooden. Elke poorte dan, wierd met twaelf duizend man van binnen bezet. Men vocht 'er en stormde vervolgens acht dagen achter een, tot dat eindelijk de Bevelhebber der stad, Emir Meelis, beneffens alle de Gezaghebbers, ter stad uittogen, om aen Tuli chan het nemen van wraeke af te bidden, en genade te verzoeken. Doch te vergeefs.

De Inwoonders dan, na het innemen der stad, wierden alle, door de Tartaren gedood: waer op die, na een bloedig gevecht, ook het Kasteel in kregen. Vier dagen lang duurde het pionderen en dooden. Daer bleven niet meer, als vier in 't leven, zijnde zoodanige luiden, die Boogen+ maekten: na het sneuvelen van tien mael honderd duizend Menschen, alle Mahometanen.

De huizen en muuren der stad wierden gesloopt, en ten deele verbrand.

Evenwel is ze daer na weer tot haren voorigen gedaente, staet en luister gekomen: ja zoodanig, dat zy verdiende de Moeder van Chorasan genoemt te worden.

Door onderaerdsche gangen, gooten, of buizen, word het water, uit de naby gelege Berg, in de stad geleid, en vervult Bronnen, Meiren, en Kastelen: is ook tot geryf van byzondere huizen.

Twee mylen ten Ooste van de stad, is een zeer hooge Berg: en een ander, leggende verder, ten Noorde. Uit welke laeste een snelle Stroom of Beeke schiet: waer uit een groote Bron ontstaet, in vorm van een Meir: rondsom den welken Veel geboomte is, en zeer veele treffelijke Akkers bebouwt worden.

Zoo andere schryven, spruit uit den Vliet Abrad, die zeer snel loopt, het water, en van het hoog gebergte, ten Ooste van Nisabur, stort mede het water tot in de stad.

Vyf Italiaensche mylen van dat gebergte is een zeer zoete Bron, de Groene Bron geheten, van wegen de groenachtigheit des waters. Emir Tsibon heeft by dezen Bron een gebouw gesticht, die op Vrydag nacht, uit de Bron zeker geluit of stem zou gehoort hebben.

Muni Eldin wil, dat deze plaets, te vooren, Iran wierd geheten, en was de grootste stad in Chorasan. Zy wierd in 't Jaer vyf honderd en vyf van Hegira, verwoest, ter oorzaek, dat twee knechts twift kregen, die zulks hunne Heeren te kenne gaven. Welke tegen malkanderen 't zwaerd opvatteden. Dees riep het Turksche Volk te hulp, en geene den Zultan Senzer.

Op de boven gemelte Bergen zijn Aderen van den steen Firwasan: te weten, van Boreas of Turkois. Aldaer groeit ook een voortreffelijk gewas, dat men in Europa niet vind, ja naeuwlijks kent, Ribesia genaemt. Het komt 'er weeliger voort, als op den Berg Liban in Syrie, of op eenige andere plaetze. Beide deze Nisabursche dingen, zoo wel het Edel gesteente, als gewas, overtreffen verre alle andere van dat slag.

Ferawi of Feragh, anders Barwa en Ribat, is eene stad van Chorasan, gelegen op de breete van negen en dertig graden vyftien minuten, en strekt na het Landschap Chowaresmia. Welke stad Abdallagh, Zoon van Taher, onder 't Chalifschap van den Arabischen Chalif of Keizer Almamá tegen het Volk van Vzur, deed versterken en vast maken.

Tavernier wil, dat Abdallagh de Stad Feragh zou gesticht hebben; het geene niet waerschynelijk is, na dien dees Abdallagh slechs een Landvoogd van Barwa was, en daer na, door Almama, tot Landvoogd van Egypten gemaekt wierd. Gelijk hy ook Feragh t'onrecht op de lengte van tachtig graden en vyftien minuten stelt.

De hooft-stad van Chorasan is, volgens Abulfeda, Balch, Belche of Balk. Zy word in des zelfs midden gestelt.

Balch zou, volgens schryven van Jakut, door Loraspe, Vader van Hydases, Konink van Persie, gesticht zijn, ten tyde, als Jeruzalem, door Nebukadnezar, verovert wierd. Waer uit de oudheit dezer stad blijkt.

Van de Stad Balch, word gezegt by Thomas Hyde, dat zy is de Stad van Abraham, na het gevoelen eeniger Schryvers, hoewel hy zelve oordeeld dat Balch is gebouwt van Konink Lohrasp, Lohraspis of Lohraspe, die lange na Abraham heeft geleeft, ten ware men voor Balch, verstond de stad Bamtyan, in wiens plaets, of daer dichte by. Balch namaels is gesticht: hier hadde Lohraspis, Zoon

van Gushtasp, een heerlijk Vuur-gebouw gesticht, dat hy uitmuntende verrykte, werwaerts de oude Perzen, om dat het Abrahams stad geacht wierd, ter Bedevaert toogen, gelijk de Arabieren Jaerlijks na Mekka trekken; doch het schynt na waerheit te hellen, deze stad, Abrahams stad genaemt te zijn, niet om dat hy aldaer heeft gewoont of geweest, maer om dat men daer het Geloof van Abraham heeft gevolgt: en zeker Persisch Schryver Dakiki genaemt; zegt, dat wanneer Lohrasp den Koninklijken stoel verliet, en dien zijnen Zoone overdeed, toog hy na Naubahar in Balch, trat in die Godsdienstige plaets, reinigde zich, sloot de deur achter zich toe, der plaetze waer men Godsdienst oefent; hy toog een geweven kleed aen, houdende zich geduurig in Geestelijke oefening op, hy dede zijne Armringen af, en liet het haair hangen, na de wyze der Geestelijke perzoonen aldaer, en hier in volharde hy dertig Jaren lang, eerde de Zon, navolgende daer in Hiemshidun, tot zijne sterf dag toe.

Megidi een Persisch Schryver, zegt, dat Konink Argiasp de Turk, veel Geestelijke Vuur-boeten, die Zerdusbt hadde doen stichten, heeft verwoest, en zeventig Priesters in Balch doen dooden, en dat hy het vuur van Zerdusbt, met het bloed der Priesters uitbluste; evenwel, dat hy daer mede het oude Persische Geloof niet uit doofde; doch dat Konink Huhtaspes, opgemelten Turkschen Konink sloeg, verdreef, en de Godsdienstige Vuur-boeten herstelde.

Eene Kerke dezer Godsdienst was in Balch, welke tachentig Priesters onderhielt, en het tal der Geestelijke was bykans oneindig. Waer van in 't breede is te lezen by den Heer Thomas Hyde voorgemelt, in zijn heerlijk Werk,dezen Godsdienst betreffende, in Engeland, aen 't licht gegeven.

Men zegt dat in de Stad Balch of Bactra, eertyds Bamiyan genaemt, twee groote Afgoden Beelden zijn geweest, die de hoogte van Toorens hadden, uit de Klippen gesneden, hol binnewaerts, zoo, dat men by den Voetzool intreden, en tot boven toe gaen konde, zelve tot in de vingers van de handen. Vyftig ellen willen zommige, deze Beelden hoog te zijn geweest; men wil mede, dat deze Afgoden de zelve zijn geweest, die de Arabiers noemden Yaguth en Yaak: herwaerts quam het omleggende Volk van Cabul en elders, Afgoderye plegen, zoo als in 't breede mede hier van is te zien by den vermaerden gemelte Engelschen Schryver Thomas Hyde voornoemt.

Andere brengen de stichting of herbouwing op Kiumer.

De Stad Balch is gelegen op eene vlakte, vier mylen van eenen Berg. Door hare Voorstad loopt een Vliet, Dehasch genaemt, die, na het bevochtigen van de Tuinen en Akkers, twaelf mylen van de Stad, in den Gihum stort. Hoewel andere willen, dat de Gihum zelf door de Stad zou loopen.

De Landstreeke van Balch paelt, ten Ooste, aen die van Tocharestan.

De vruchtbaerheit van de grond van Balch word zeer geroemt: zulks die, schoon op de Noorder breete van zeven en dertig graden is gelegen, alwaer, vanwege de naby gelegentheit der bergen, dikwils sneeuwt, echter, Zuiker-riet voort, en tot rypheit brengt.

Men zeit, daer zeer groote Pompoenen groeyen.

Omtrent het Jaer zes honderd en veertig, (om de voorvallen in dit gewest weinig hooger op te halen) ten tyde van den Arabisdien+ Chalif Otsman, Zoon van Affam, wierd Balch, door zeker Abdallagh, Zoon van Amur, ingenomen: (doch, volgens Warnerus, by Achmet, Zoon van Keys) want als hy, beneffens Said, Zoon van Alis, door den Chalif afgezonden was, om Chorasan te bemachtigen, en na veele steden van Chorasan ingenomen te hebben, keerde hy+ niet weerom, voor dat uit den Vliet van Balch gedronken had.

Voor d'opkomste van den beruchten Mahomet, stond Chorasan onder byzondere Koningen. Maer op het Jaer zes nonderd een. en veertig, wierd, onder den Arabischen Chalif Omar, Chorasan genoegzaem het Mahometaendom ingelijft.

Op 't Jaer zes honderd negen en zeventig,+ stelde de Arabische Keizer, Fessid Selim, Zoon van Said, tot Stedehouder over Chorasan, die na de Stad Nisabur trok, en de zelve in bezit nam, trekkende van daer na 't Landschap van Chowaresmia, dat hy ook veroverde. Daer na trok hy na de Stad Buchara, welke mede in nam.

Op het Jaer zes honderd vyf en negentig, gebood Mahleb Hagjag, als Stedehouder, van wegen den Arabischen Keizer, Abulmelek, over Chorasan.

Mahleb stierf des Jaers zeven honderd en een. Na wien Jezid, Zoon van Mahleb, tot Stedehouder gemaekt wierd, en, na Jezid afgezet was, zijnen Broeder Jadl, tweede Zoon van Mahleb, die groote overwinningen winningen bevocht, Tabrestan em Gjotryan innam, ontallijke ongeloovige dooden, en den overigen schatting opleide.

Namaels wierd Katibas, Zoon van Muslim, Stedehouder over Chorasan, die den Arabischen Keizer Suleiman, Zoon van Abulmelek, van de Heerschappye, zoo veel in zijn vermogen was, afzette, en troonde ook de Chorasaners, tot des zelfs afzetting. Maer die sloegen zulks af, en vielen op Katibas aen, en dooden hem, verkiezende over hen zekeren Overste, Waki geheten, Zoon van Abrisawid.

Omtrent te dezer tyd, Heerschte over Buchara zekere Vrouw, Chatunis genaemt, die tegen de Mahometanen bystant van den Konink van Said, een Landschap in Egypten, verzocht, met beloste, van daer voor met hem te zullen trouwen. Waerom hy, na haer met twintig duizend krygsknechten toe trok. Maer Selim, Opperhooft der Mahometanen, zond Mahleb, Zoon van Abusafra, tegen den, Konink van Said, zoo dat die beide met malkanderen handgemeen wierden, en vochten. In welk gevecht de Konink, met veel Van zijn volk, te sneuvelen quam: en de Mahometanen kregen grooten buit. Daer na trokken de Mahometanen na Samarkand, alwaer de Konink, voor veel gelds, de Vrede van hen kocht.

Des Jaers zeven honderd en negentien, zoo Warnerus wil, stelde Chalif Jezid, Zoon van Abdulmelek, en Broeder van den Chalif Suleiman, zijnen Broeder Musliman, tot Stedehouder over Chorasan en Irak: maer hebbende hem daer na van de Heerschappye beider plaetze afgezet, stelde hy daer over Omar, Zoon van Habir.

Chalif Abdall Saffal stelde,op het Jaer zeven honderd negen en veertig, Abulismin tot Stedehouder over Chorasan.

Des Jaers zeven honderd vier en zevent tig, was Jozef, Zoon van Ibrahim Emir, Vorst van Chorasan, die tegen den Arabischen Chalif Muhamed Mahadis, Zoon van Almansor, optrok. Maer Jezid, Zoon van Jezid, trok hem tegen, kreeg hem gevangen, en zond hem aen Muhamed Mahadis, die hem te Bagdad deed kruizigen.

Op 't Jaer zeven honderd acht en tachtig, stelde d' Arabische Chalif Rasjid, tot Stedehouder, Mamuxis, over Chorasan.

Daer na wierd onder den Chalif Rasjid, Alis, Stedehouder van Chorasan, dien Rasjid, op het Jaer acht honderd en zes, van de Heerschappye afzette, en Hazimas, Zoon van Agan, Stedehouder maekte, na hy d'oqderdrukking en geweldenarye van Alis verstaen had. De Stedehouder Hazimas, nam Alis gevangen, en zond hem geboeid, na den Chalif.

Op het Jaer acht honderd twee en twintig overleed Taher, Zoon van Husem, die twee Jaren, van wegen den Arabische Chalif, over Chorasan, als Stedehouder geheerscht heeft. Elmacin noemt hem, een goeden, strydbaren, milden, kloekzinnigen, grootmoedigen Emir of Vorst, die een goede bestiering hielt, en ook treffelijke Arabische Vaerzen kon maken.

Na Taher, was de Zoon Abdalla of Abdallagh, Emir of Stedehouder van Chorasan, en ook van Egypten en Syrie, die des Jaers acht honderd vier en veertig overleed. Hy wierd voor een treffelijken, uitstekenden, strydbaren en eerlijken Man gehouden, en had groot gezag. Na hem schooten veele geleerde Luiden en Poeten toe, dien hy groote geschenken en giften gaf.

Op het Jaer acht honderd negen en veertig, voegde Chalif Gjasar Abulfald, aen zijnen Zoon, Mutaz, Billa, het geweft van Chorasan toe, en het geen daer onder behoorde: als ook Tabrestan, Raja, Persie, Armenie, en Aderbogjan.

Weinig hier na, was uit den naem van Chalif Gjasar Abulfald, Muktadir Stedehouder van Chorasan en Tabrestan.

Te dier tyde ontstonden in Chorasan en Perfïe groote Aerdbevingen.

Des Jaers negen honderd twee en veertig, stierf Said Nasr of Nacer, in zijn ouderdom van acht en dertig Jaren, Zoon van Hamdon, Zoon van Ismaël, die Heer van Chorasan en Mawaranahr was geworden. Hy was een goedaerdig, mild, en kloekzinnig perzoon. Men zeid dat hy, wanneer zijne ziekte lang aenhield, een gebedenhuis op zijn Kasteel had doen bouwen: in het welk hy, met reine kleeren en blootsvoets ging, en aldaer bad, en gebeden storte, en voetvallen deed, zich ook onthielt van onrechtvaerdige daden en schelmstukken, zoo lange hy leesde.

Na het voeren van veele oorlogen, quam dan Nacer te sterven. Hy had tot navolger, zijnen oudsten Zoon Ismaël bestemt, aen dien men den Eed van getrouwigheit had gedaen: maer hy overleed voor zijnen Vader: dies Nue of Nao, zijn tweede Zoon, in de Landen van Mawaranahr, Chorasan, Nisabur, en andere, de Vader volgde.

Deze Nue voerde, door zijne Hopmannen, in veele oorden, oorlog; hoewel meest altyd met ongelukkigen uitslag. Daer na wierd hy zelf, door zekeren Aboaby, verslagen, en verloor Buchara: maer krygende het namaels weder, straste hy de genen, die de zyde van zijnen vyand gekoozen hadden.

Daer na verkreeg gemelte Aboaby Cho-

rasan weder: ep was Nue komen te sterven, nalatende zijnen Zoon Abdulmalek. Dees overleed des Jaers negen honderd zes en zestig, en, zoo eenige willen, aen een val van een Paerd, na eene Heerschappye van zeven Jaren en zes Maenden.

Na hem volgde zijn Broeder Mansur. Daer was zeker Albataquin, welke zich tegen de verkiezingevan Mansur stelde, maer vond die zijn vyand toen te sterk:zulks Albataquin, met drie duizend man, na Gazmin vluchte. Mansur zond hem vyftien duizend man na, om te vervolgen, die verslagen wierden: des gelijks anderen, derwaerts gezonden, om zich te wreken. Derhalven Mansur hem niet derde aentasten: maer trok na het Land van Hierak ten oorlog. Roknadaule Acem, die dit Land bezat, begaf zich te Velde, en zond ter zeiver tyd, zijnen Zoon in Chorasan, met een Leger, om Mansur af te wenden. Midlerwyle quam Xanguir, Veldheer van Roknadaule, te sterven: wiens Ampt aen Abul Ocem wierd gegeven, die een Vrede tusschen beide deze Vorsten tewegebragt: met besprek, Roknadaule Jaerlijks zou betalen honderd en vyftig goude Dinars: en zou Mansur, tot meerder vastigheit van dit verdrag, een Nichte van Roknadaule ten Wyve nemen.

Des Jaers negen honderd acht en negentig bemagtigde, volgens Elmacin, Zultan Muhmud, Zoon van Sebektin, Heer of Konink van Hinde, het gewest van Chorasan, dat hy na de dood van Abdulmalek, Zoon van Nue of Noah, den laeste Konink der Samaners, ontweldigt zoude hebben.

Des Jaers duizend en zeven en dertig, nam RuknoddonAbufaleb, de Stad Nisabur in Chorasan, in. Maer des volgenden Jaers, quam Masud van Gazna, na Balch, en dreef de Seljukenzers uit Chorasan.

+Des Jaers duizend en veertig, maekte zeker Abusentecin of Anushtezin, een gelubde van Balch, met eenige Hovelingen, een Verbond of Eedgespanchap, die aen Konink Masud, Zoon van Sebtegin, de handen sloegen, en zijnen Broeder Mohamed, voor hem tot Konink over Chorasan en Nabuurige gewesten verhieven, en groeteden. Dees zijnen Broeder, Konink Masud ontbiedende, zeide tot hem: Ik zalu gelijk met gelijk vergelden, om het geene gy aen my gedaen hebt: (want hy had hem de oogen uitgesteken) maer overleg, waer gy wilt blijven, op dat ik u met uwe Vrouwen en Kinderen, derwaerts zende. En wanneer hy het Kasteel Cera of Kabra verkooren had, zond hy hem derwaerts. Als daer Ahmed, Zoon van Mohamed, tot den Vader ingetreden was, verzocht hy van hem zijn Zegel, om daer mede eenige schatten te verzegelen. Na de Vader hem dat overgelevert had, zond de Zoon Ahmed zijne knechten met het zelve na het Kasteel, die het zelve den bewaerder van Masud overleverden, en zeiden, dat zy aen Masud iets te bootschappen hadden: maer alsze by Masud gebragt waren, dooden zy hem.

Wanneer het gerucht daer van terooren van Madud, Zoon van Masud, gekomen was, die toen in Chorasan zich ophield, keerde die ter yl, met zijne krygsheiren, na Gazna, daer hy Heer van was. Na hy zich in slagorde gestelt hadde, dreef hy zijn Oom op de vlucht: en nam hem, en zijnen Zoon Ahmed, neffens Abusentecin, de gelubde, gevangen, en deed hen dooden. Ook deed hy al de Kinderen van zijnen Oom, en al de geenen, die zijnen Vader hadden helpen dooden, om 't leven brengen.

Na het afsterven van Madud, Zoon van Masud, Heer van Gazna, volgde hem zijn Oom Abdolrashid in 't Ryk.

Daer na kregen de Salsjuzidynen of Seliukensers, of Seldzioeken, Chorasan weder in bezit: hetwelk, volgens Elmacin, by dezen voorval geschiede.

Wanneer de Chorasansche Zustan MahmudJamanuddaula, over den Vliet Gihun trok, om Wararchan, Konink van Mawaranahr, bystant te doen, groete Michaël, Opperhooft der Salsjuzidynen, Zoon van Salsjuk, Zoon van Dakak, die zich, met zijne Broeders, David, Chabarbek, Fir en Arselom, na de dood van Salsjuk, in Mawaranahr ophield, en veele Turken onder zijne gehoorzaemheit hadde, zeker Konink Mahmud, die navolger van Abdolrashid in 't gebied geworden was. Dees zich over de kloekmoedigheit en strydbaerheit van Michaël verwonderende, en dat zijn Hofgezin hem gehoorzaemheit bewees, verzocht van hem, dat hy by hem wilde blijven, met belofte, van hem, op zijne wederkomste tegen de vyanden, Chorasan te zullen toevertrouwen. Wanneer Michaël zulks afsloeg, wierd Mahmud daer over vergramt, ensmeet Michaël in boeyens. Waer over de krygsknechten van Michaël, en zijn geslacht, hem niet alleen vervolgden: maer zich nedersloegen, en onthielden op de vlakte van Chorasan, en aldus daer bezitting kregen. Namaels overleed Mahmud, dien berouwde, dat hy de Turken en Salsjuzidynen, te weten de krygsknechten van Michaël, Zoon van Salsjuk, in zijn Land gelaten had.

Na de dood van Mahmud, aenvaerde

zijn Zoon Abusaid het Ryk, die uit zijn Volk een krygsheir, tegen de krygsknechten van Michaël zond, dat hen slag leverde, en versloeg, en ook eenigen gevangen kreeg.

Als daer na ook Michaël, Zoon van Salsjuk, gestorven was, vervoegden zich de Turken by Abutalib, gebynaemt Togrulbek, Zoon van Michaël, die het krygsheir van den Zoon van Mahmud, bestreden, op de vlucht dreven, eenigen gevangen namen, en eenigen dood sloegen. Zy vervolgden het tot aen Thus, een stedeken in Chorasan, het welk zy aenvielen en in kregen. En dit was het eerste stedeken, dat de Salsjuzidynen in kregen, hebbende zich tot die tyd toe ten planten Lande opgehouden. In het zelve vergaderden zich Togrulbek en zijne krygsknechten, en versterkten het. Daer na trokken zy na de Stad Nisabur, welke zy ook bemagtigden. Maer de Chorasansche Konink vluchte na Hindre of Hinde, boorde diep door en door, en hielt zich lang daer in op: en verliet aldus Chorasan. Het welk de Salsjuzidynen, met zich trouwlijk in het gevecht te quyten, t'onderbragten.

Omtrent deze tyd, trok zeker Leylaheken Neaman, uit Tabrestan, overliep de Gebuurlandschappen, met goeden uitslag, en overwon tot Nuchan, in het Land van Thus, veele Volken: maer wierd, ter zeiver tyd, overwonnen door wanorde van zijne krygsknechten, die zich met plonderen vergaten.

Namaels wierd zeker Makon Ben Kaky, Heer van Tabrestan.

Op 't Jaer twaelf honderd een of twee en twintig, volgens der Christenen tyd-rekening, trok Cingis chan over den Vliet Gihun* na de Stad Balch; welker voornaemste Manen vrywillig tot hem uittraden, en gestad hoorzaemheit aenboden, hem geschenken, spyze en drank toebrengende. Maer hy nam het met aen, uit oorzake, Zultan Jallaboddin, Zoon van Zultan Mahomed, Heer van Chorasan, in die gewesten krygstoerustingen en toestel van oorlog maekte, en zich tot een gevecht tegen Cingis chan vervaerdigde. Cingis chan dan beval al de Inwoonders van Balch, op de Velden uit te komen, om hen, volgens zijne gewoonte, te tellen: maer deed hen, wanneer zy uitgekomen waren, met den Zwaerde ter neder houwen. Voorts wierd de Stad verwoest. Men zeit, de meeste krygslieden aldaer, Indianen waren. Waerom ook daer na het Kasteel der Stad, Hinduan genaemt wierd.

Namaels is Balch herbouwt, en heeft heden een sterk Kasteel, met waterryke Grachten, en aenzienlijke Winkels en Badstooven.

Des Jaers twaelf honderd en zeven en twintig, vielen de Tartaren, onder Cingis chan, in Mawaranahr, dwongen Mahomed Koarrazinxa, van daer te vluchten: volgde hem daer na, van Abyzcou, tot in 't Land van Gueillon, en dooden hem, verdelgende alles te vuur en te zwaerd.

In de verdeeling der Heerschappyen van Cingis chan, viel zijnen Zoon Sagatay chan de Landen van Mawaranahr, Aygir en Chowaresmia te beurt.

Des Jaers twaelf honderd een en zeventig quam Borak chan van Sagatay, tegen Haybkay chan, of Oppervorst eener groot gedeelte van Tartarye, en te dier tyde van Persie, te Velde. Maer Borak chan wierd overwonnen, en gedwongen, na Mawaranahr te wyken.

Daer na was Soyorgat Mexchan, Konink van Sagatay, die des Jaers dertien honderd negen en zestig, overleed. Zijn Vizier of Stedehouder was de beruchte Tamerlaen.

Na de dood van Soyorgat Mexchan, wierd Tamerlaen, met gemeene bewilliging, tot Konink verkooren.

+Modhasser, en Badjozzam Mirzach, anders Pady, Zoonen van Zultan Hosain, hebben te gelijk over Chorasan geheerscht, tot dat Scheibeg chan, Zoon van Abulchairubeg, in het Jaer vyftien honderd, op Chorasan aenviel, het besprong, en hen in een gevecht overwon, op de vlucht dreef, en de Hooft-stad van Chorasan in nam.

Dies begaf zich Badjozzam by Schach Ismaël, Konink van Persie, die hem het Landschap van Rey toevoegde.

Willende daer na wederom in zijn Vaderland keeren, na hulpbenden van Konink Ismaël verworven te hebben, wierd hy weer verjaegt, en vluchte na Indiën. Na hy zich aldaer eene wyle opgehouden, en gehoort had, dat Konink Ismaël Chorasan onder zijn gebied gebragt had, trok hy weer na den zelven toe, en verzelde hem na Tabriz. Aldaer wierd hy, door Zultan Selim, Schach Othoman, gevangen, doch eerlijk en braef gehandelt, en na Konstantinopolen gevoert: alwaer hy, des Jaers vyftien honderd en negen overleed. Maer Modhasser stierf op zekeren Berg van Chorasan, derwaerts hy, uit vreeze van Scheibeg chan, gevlucht was.

En aldus is de Heerschappye der Zoonen of Nazaten van Tamerlaen in Chorasan vernietigt, die aldaer over de veertig Jaren geheerscht hadden.

Twee andere Nazaten van Tamerlaen,

als Abulmahan Mirza, en Gil Mirza, nam Dhil Nun Argun, Vorst van Kandahar, tot zich, en, vrezende dat het vordere Tamerlaensche Ryk uit de handen der Zoonen van Tamerlaen mogt vallen, deed Scheibeg chan den oorlog aen: maer hy zelf quam in dien oorlog te sneuvelen, en Abulmahan, als mede Gil Mirza wierden gedood: waer door Scheibeg chan al het geen in nam, dat van hen bezeten was: die hier mede Heer van het meerendeel in Mawaranahr wierd.

Texeira spreekt van Zultan Hosain aldus. Op zekere tyd heeft over Chorasan geheerscht, Zultan Hosain Mirza, Zoon van Baykar, Zoon van Omar Schach.

Mirza Hyadigar, anders Amur Zadel, Zoon van Mahomed, Zoon van Baisenkar, Zoon van Omar Scheich, Zoon van Tamerlaen, heeft tegen dezen Zultan Hosain oorlog gevoert, en hem Herat, eene Stad en gewest van Chorasan, afgenomen. Maer hy wierd door Hosain gevangen, en gedood.

Hosain stierf op 't Jaer vyftien honderd en vyf, na dat had geheerscht acht en twintig Jaren.

Ismaël Sofy, Konink van Persie, voerde oorlog tegen de Tartars van Samarkand, die in Herat gevallen waren, en nam Usubek en Jesilbas, Chans der opgemelte Tartaren, met hunne Kinderen, gevangen, en deed, hen beide onthoofden, zendende na de dood den eenen aen den Turk, en den anderen aen den Soudaen. Hy deed de Kinderen niet sterven: maer liet hen los, met veilige hoede, en maekte zich meester van de Landen van Strava, Chorasan en Hery, en van andere naby gelege plaetzen. Daer na zond hy de Kinderen weer na hun Land, en hielt zich den geheelen Winter, des Jaers vyftien honderd en tien. in Kassan op. Maer deze Zoonen keerden des Jaers vyftien honderd en twaelf, met een sterk krygsheir, door ophitzing van hunnen Oom, van Moeder zyde, weerom; doch mosten, met schande, weer te rug trekken. Dus verre Texeira.

Usum Kassan, met de naem van Ozumbek by andere bekent, die te zijner tyd Heer van Chorasan is geweest, was uit den geslachte der Assamelegis, en een Zoon van Takretonagli, Heer van Kappadocie en klein Armenie.

Morad Bek, Zoon van Yakub Bek, was mede uit de stam van Usum Kassan, of van den geslachte van Bayauduri Akuyaly, dat is, het Witte Schaep. Deze wierd, na de dood van Mohamed Mirzah, Konink van Persie en Hirak, eertyds Parthie, in 't Jaer vyftien honderd en veertien, zoo zommige Schryvers willen, in Diarbek, door de Kaselbax of Root-mutzen, die van de partye van Ismaël Sofy waren, gedood.

Men zeit, Usum Kassan eerst Assimkey, en daer na Usum Kassan, dat Groote perzonaedje op 't Persisch gezeit is, genaemt wierd.

De Persische Konink Kesere Anuxiron, anders Nauxiruan, Zoon van Robad, beheerschte, omtrent des Jaers vyftien honderd twee en dertig, beneffens veel andere Landschappen, zoo binnen als buiten Persie, ook Chorasan en een groot gedeelte van Mawaranahr.

Dees verdeilde namaels zijne Landschappen in vier Heerschappyen, en gaf die aen zijne naeste Magen te bestieren. D'eerste begreep onder andere Mawaranahr.

Midlerwyle trad zeker Tarterch Konink in zijn Land, en maekt zich meester, behalven andere plaetzen van Samarkand en Buchara. Maer Konink Kesere des verwittigt, zond zijnen Zoon Hormos, met een groote krygsmagt, tegen hem, die hem weer al af nam, wat hy verovert had.

Abysayd Chan Heerschte vier Jaren in Buchara, en stierf op het einde des Jaers vyftien honderd drie en dertig, zonder iet merkwaerdigs uitgericht te hebben.

Oby Chan, volle Neve van den overleden Abusayd, en Zoon van Mahomed Chan, en Broeder van Xaybek, wierd na Abusayd Konink. Dees trok, met een sterke krygsmagt, uit Buchara en Mawaranahr, na Chorasan, met toeleg van in Persie te trekken. Maer ziende Konink Tamas aenstonds gereed, om hem te rug te keeren, quam hy weer te rug, en stelde Chorasan geduurig met zijne krygsheiren in rep en roer, tot aen het Jaer vyftien honderd en veertig, in het welk hy te Buchara stierf, na eene bestiering van een weinig meer, als zes Jaren.

Abdula Chan, Zoon van Kucheigy Chan,+ verkreeg het Ryk, door de dood van Obey Chan, en behielt het niet langer, als zes Maenden: als wanneer hy des Jaers vyftien honderd een en veertig stierf.

Abdelatif Chan, zijn Zoon, volgde de Vader in het Ryk, en Heerschte tot aen het Jaer vyftien honderd twee en veertig. Zijn einde was, dat, der Heerschappye van Cingis chan, zijn Nazaten over Buchara en andere gewesten.

Wel noemt Soranzo een van deze gemelte+ Chans, Konink Usbeg, en doet hem Heerschen op het Jaer vyftien honderd vier en tachtig of vyf en tachtig: maer hy vergist zich in dien naem en tyd te geven: want Usbeg Chan is geen eigen, maer een algemeene naem, en zoo

veel gezeit, als Chan of Konink van Usbek.

+Des Jaers zestien honderd en achtien, den een en twintigsten van Lentemaend, op der Mahometanen Nieuw-jaers dag, zond den Chan van Chorasan*, ten geschenk aen Schach Abas, Konink van Persie, volgens een gewoonte, drie honderd hoofden der Usbekken: beneffens een aenzienelijk Heer van dit Volk, Dosti Beig genaemt, en acht of tien andere van zijne Huisgenoten, dien hy, in een gevecht, gevangen had genomen, na de rest op de vlucht gedreven te hebben. Dan de Konink schonk de Usbekken het leven en vryheit: hoewel zy niet weder in hun Land mogten keeren. Hy deed hen voor zich komen, beschonk hen met Wyn, sprak met hen zeer heuschelijken, en betoonde hen alle mogelijke blijken van vriendschap. Voorts gaf Konink Abas, Dosti Beig, de voornaemste der Usbekken, en alle de andere Usbekken, over, in handen van eenen Edelman, die het Ampt van Groot Zegelbewaerder bediende, om voor hen zorge te dragen, en 't Hof aen hen te vertoojien, na 's Koninks gewoonte. Hebbende hen t'eener tyde met drank, tot dronkens toe, opgevult, begon hy tot hen te zeggen: Hoe zijn vierig begeeren was, met hunnen Chan of Konink een verbond te maken: en dat hy niet lievers zag, als dat zy hem voor hun eigen Broeder hielden, en een volkomen Vrede met malkanderen maekten. Zy hadden nu, zeide hy, in de voorige oorlogen, uit eigen ervaring, bevonden, hoe weinig op de Persianen te winnen was: want niet tegenstaende zy t'elkens, door hunne Roveryen en onverwachte tochten, zijn Land zeer plaegden, zijn zy evenwel altyd op de vlucht gedreven. Zy behoorden, geleert door hunne schade, een eind van het geschil te maken, en zulke goede vrienden te worden, als zy gebuuren waren. Hy zou van zijne zyde doen, alles wat hem mogelijk was, en met hen in vriendschap handelen: op gelijke wyze hy, gelijk hen dat ook genoegzaem bewust was, met zoo veele Volken van andere gewesten deed, die een eeuwige vriendschap met hem hadden gemaekt, en onbeschroomdelijk in zijn Land verkeerden. Hy beval eindelijk, en verplichte hen met Eede, op hunne wederkomste t'huiswaerts, daer toe hy hen verlof gaf, te trekken, met hunnen Chan, van al het geen te spreken, dat zy in zijn Hof gezien hadden, en de goetheit, door hem aen hen bewezen, voor te houden, om door dit middel, hen het geen, dat zich toegedragen had, te doen vergeten, en voortaen in vriendschap met hem te leven.

De Usbekken beloosden hunnen last, die den Konink hen aenbevolen had, te volbrengen, en zwoeren, zoo zy dien quamen te verzuimen, dat hunne Huizen mogten verzinken. Daer en boven traden zy, bewogen door deze boven gewoone gunste, tot twee mael toe van 't Paerd, nielden alle voor den Konink neer, en kusten hem zijne voet, d'een voor en de ander na, Dosti Beig, hun Overste eerst, en daer na d'anderen. In dezer wyze sprak de Konink met hen, tot diep in de nacht.

Cyrus, Konink van Persie, heerschte, volgens Abulferay, ook over Chorasan.

Seleukus, een van Alexanders Veldoversten, bequam, op het twaelfde Jaer na de dood van Alexander, het gewest van Chorasan.

Kumes, Komes, of Komus, en Kaus, op Persisch Gumis of Kumis genaemt, word beschreven, een Landschap te zijn, gelegen tusschen Chorasan en Irak Azem (dat is, Irak in Persie) en Sjebal, dat is Bergland, by ouds Parthie, volgens Abulfeda, alzoo genaemt, dewyl het, voor een gedeelte, met den Berg Taurus voorzien is.

Het een gedeelte van Parthie, dat van Medie na Arem strekt, is, volgens schryven van Ptolemaeus, Kamusene of Komusine, en by Strabo, Kamisene genaemt: maer het ander gedeelte is Chorasan.

Warelijk, de omstandigheden betoonen dat door dit Komes, Chorasan, of altoos des zelfs eerste gedeelten, betekent worden.

Kumis begrypt in zich eenige Steden en Dorpen. De Steden zijn, Simnam, Damagan, Bestam en Biyar.

Het Landschap van Kumis of Komes is, volgens Abulfeda, tusschen twee uiterste Steden begrepen: welker een, zegt hy, ten Weste leit, Simnan genaemt: de ander, die grooter dan Simnan is, leit ten Ooste, en heet Bertam of Bestam.

De grootste Stad des Landschaps Kumis is in het midden gelegen, als de Hooftstad, en word genaemt Damagan, welke Stad Ibn Haukal, vyf dagen reizens van Giurgian plaest.

Kerduch, is een Stedeken, drie mylen van Damagan af gelegen. Mansar, Abadan en Rustak, zijn Dorpen daer omtrent. Daer valt veel Koorens.

Cherkan is een Stad, Oort en Gewest, onderhoorig aen Bestam. Het heeft een

goede lucht en goed water. Aldaer is begraven Abuelhassem Cherkani, of Cherkaner, alzoo na deze Stad genaemt.

Damagan word gestelt op de lengte van negen en tachtig graden, dertig minuten, en op de Noorder breete van zes en dertig graden en dertig minuten: of, volgens Ulugbeig, acht en tachtig graden vyf en vyftig minuten, en op de Noorder breete van zes en dertig graden dertig minuten.

Simnan word twintig minuten Zuidelijker gestelt als de Stad Damagan, en een halve graed Westelijker: en komt zoo na by het gewest van Rey, dat het van veelen daer onder gerekent word. Daer en tegen word Bestam twintig mylen Noordelijker geoordeelt, als Damagan, en vyf graden Oostelijker, en van het zelve twee dagen reizens te leggen, dicht by de grenzen van Chorasan.

De Hooft-stad Damagan is op eene vlakte gelegen, en met Bergen omringt: waer uit wateren schieten, die de Stad bevochtigen: alhoewel, volgens schryven van eenigen, weinige wateren door de Stad vloeyen.

Uit eenen Berg, niet Verre van de Stad, schieten, volgens Jakut, omtrent honderd groote scheuten of Beeken, die door zeer veele Akkers loopen, en het Chosroïsch water genoemt worden.

Elders in deze gewesten valt verscheide aert van Zout, Chalkant en Zwavel: ja ook Goud. Men zeit, aldaer een Vlek te zijn, Karit Alhamalin, en anders Asjan genaemt: by het welk een Bron is, met rood water, als bloed, dat Quikzilver in een korten tyd, in een herden steen verandert. Dit waterryk Landschap van Komis heeft vruchtbare Akkers en Tuinen: welker Appelen, inzonderheit van Damagan en Bestam, geroemt zijn: en, als iet byzonders, gewoonelijk na Parthie vervoert worden.

Daer vallen ook Granaet-appelen, Pistacen en Vygen.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen