Noord en Oost Tartarye

(1705)–Nicolaas Witsen– rechtenstatus

Alsogd of Sogd.

HEt Dal Alsogd of Sogd, een der voornaemste Landschappen van Mawaranahr, en een onderhoorig Landschap of Gewest by Samarkand, in der Usbekken Land, word by d'Arabieren, voor de lustigste oord van de geheele Waereld gehouden.

Het strekt Oost en Westwaert van de grenspalen van Buchara af, tot aen die van Albotom, Butum of Botom, is acht dagreizens groot: begrypende groene Beemden, en een geduurige reeks van Lusthoven, met waterryke stroomen afgepaelt. Daer en boven zijn, ter wederzyde van de stroom Alsogd, Dierryke Bosschen. Nergens vind men schoonder noch lustiger Boomen.

De stroom van Alsogd of Sogd, na eenen loop van omtrent twee dagreizens van Samarkand af, verdeeld zich in takken. Waer onder de Vliet Kai is.

Gemelde Vliet word, met verscheide scheuten, door de Inwoonders van Buchara, na de Akkers afgeleit, en storten de overblijfzelen in zeker water, omtrent het zestendeel van eene myle groot, op een plaetze, Samchas genaemt, in de Nabuurschap der Stad Bikend, en by een ander Stedeken Ferebir genaemt.

Volgens Ebn Haukal, is Alkashanijah een der voornaemste Steden in Alsogd, gelegen onder het gebied van Buchara. Samarkand is de Hooft-stad van alle Steden daer rondsom. Noch word onder Alsogd gerekent Choshafagu, als een der groote Steden van Alsogd, heden Ras Alkantarag genaemt. Heeft de volheit van alderleye goederen.

Samarkand is in het Zuider gedeelte des Dals Alsogd gelegen, leit een weinig verheven, met een groote gracht rondsom de muur.

De Vliet schiet met loode pypen door de gracht in de Stad: vloeit midden door het merktveld, op een plaetze, Rasoltak geheten.

Deze Vliet Sogd, van een zelven name

met het Landschap Sogd of Sogdiana, word gezeit ( volgens Gool) te gelijk, met andere wateren, uit het bergryk en kout gedeelte van Fergana, of Botom, twaelf dag reizens van Buchara gelegen, te vloeien. Dees voorby Samarkand geloopen zijnde, schiet mede voorby Buchara, of langs de Voorstad van Buchara, zeven en dertig mylen van Samarkand gelegen, alwaer het de Moolens van die Stad omdryft, en bevochtigt al de Tuinen en Velden.

Ga naar margenoot+Uit de Vliet Sogd dalen veele andere kleine Vlieten af: als de Vliet Kasirkan, die de Landstreeke Hermet bewatert: d'andere zijn de Neukend, Berze, Best en Ferwa, die de laege Landen besproeyen.

Ter weder zyde van den Vliet Sogd, leggen zeer veel bebouwde Tuinen: en voorby of over de zelve zeer vruchtbare Akkers, en verder groene Beemden: en zoude in gansch Ooste, niet lustiger, als dien oord, konnen bezichtigt worden.

Vadhara is een Stad, gelegen in het Dal Sogd, verçiert met een Kasteel en heerlijke Kerk, vier parazangen van Samarkand.

Ga naar margenoot+ Zamin is een Stedeken van de gewesten van Samarkand, onder het gebiedGa naar margenoot+van Osrusnah, of twee dagreizens van Samarkand,Ga naar margenoot+Oostwaerts van het Dal Sogd, op de weg, die van Fergân na Alsogd loopt. Het heeft Tuinen, Wynbergen, en Akkers, die met een Vliet besproeit worden. Van daer worden Citroenen, Altoronjabrien op Arabisch genaemt, uitgevoert.

De Stad Kaminijah leit tusschen BucharaGa naar margenoot+en Samarkand, vyf parazangen van Aldabusijah, en zeven van Altawavis. Is grooter en Volkryker dan Altawavis, en vruchtbaer. Daer onder leggen veele Dorpen.

Aldabusijah is een Stedeken, mede tusschen Buchara en Samarkand gelegen, aen de Zuid zyde des Dals Alsogd, op den weg, die na Chorasan loopt. Zy heeft geene Voorsteden noch Gehuchten: is kleinder dan Arbenjan; maer zoo groot als Altawavis; en leit vyf parazangen van Koshanijah.

Arbenjan of Rabenjan is een Stedeken in 't Dal Sogd, en was eertyds door de puinhoopen zeer mismaekt, maer wierd namaels door den Konink van Chowaresmie herbouwt.

Koshanijah of Reskanie, dat zommige Schryvers willen, een en de zelve plaets met Alkashanijah, boven aengeroert, te zijn, en wel naest aen 't Noorder gedeelte des Dals van Alsogd, is de Navel of het Hert der Steden van Sogd, en ryker aen Inwoonders dan veele andere Steden van Alsogd: en omtrent van een zelvegroote als Asthikan. De Vlekken van Asthikan strekken vyf dagreizens in de lengte, leggende bykans in malkanders gezicht, en een eenigen dag in breette: maer de Vlekken van Koshanijah zijn twee dag reizens in de lengte, en een in de breette. Van Koshanijah zijn veele geleerde Mannen voortgekomen.

Istichen of Asthikan, een Stedeken in Alsogd, is een dag reizens, dat is zeven of acht mylen van Samarkand, en vyf van Reskanie of Koshanijah.

Asthikan is, volgens Ebn Haukal, eene Stad, door haer gebied, van Samarkand asgescheiden: heeft mede veele geleerde Mannen uitgelevert.

Zy heeft onderhoorige Vlekken: van welke een, onder andere, Zar genaemt is. Ook lustige Hoven, ryke Akkers, Bosschen, zeer veele vruchtdragende Tuinen, Beemden, en lustige plaetzen. Heeft een Kasteel en Voorsteden, als mede veele Vlieten.

Chodaizar is gelegen in de Nabuurschap van Samarkand, en onder het gebied van Osruchnah. Heeft een treffelijke Voorstad.

De Stad Chawos is een weinig boven Samarkand gelegen, en behoort onder des zelfs gebied. Van Chawos tot Ramin, in de Woestyne, zijn zeven, en van Chawos tot Chuskal, ook in de Woestyne gelegen, zijn negen mylen.

Erbezen was eene Stad in het Dal van Alsogd, naby Koshanijah; doch is al over lang verwoest.

Een dag reizens, ten Weste van Samarkand, is, door Tamerlaen, eene Stad gebouwt, na de gelijkenis van de Stad Damaskus in Syrie, en met muuren omringt.

Nezani of Nezam, zou niet wyt van Samarkand gelegen zijn.

Kabudhanjaceth is eene Stad in de Landstreeke van Samarkand, en ten Noorde van het Dal Alsogd. Heeft veele Vlekken en Tuinen. Van daer zijn veele geleerde Mannen gesprooten.

Wazar of Wadharade, is eene Stad, vier mylen van Samarkand gelegen. Heeft een Kasteel en prachtige Moske of Mahometaensche Tempel.

Maimezeg is een Stedeken naby Samarkand gelegen.

Chojandah leit zeven dag reizens van Samarkand, en zes van Alshash, en word by zommige onder Fergana gerekent.

Nur is eene Stad van 't Dal Sogd, tusschen Bochara en Samarkand, niet verre van eenen Berg. Aldaer zijn Heilige plaetzen, die, Godsdiensts halve, veel bezocht worden.

Daer valt omtrent Samarkand ook Quikzilver. Ook word 'er Papier gemaekt, en Leer bereit.

Tot op eenen afstant van zeven of acht dagen rondsom Samarkand heeft men overvloed van vruchten.

Het Dorp jazer, op de grenzen van Samarkand gelegen, strekt zich, met zijne Landeryen, eene dag reizens verre.

Kmr is een ruim Veld, vol van geboomte.

Wezon is een Dorp naby Kesch, en heeft rondsom zich veele Woestynen en gebergte. Des zelfs Inwoonders brengen hunnen oorspronk op Biker Silik, en worden Abbasarionas genaemt.

Dus verre zy gezegt van de plaetzen in of omtrent het Dal Sogd.

Ga naar margenoot+De eerste Stad in het Landschap van Usbek, aen de zyde van het gebergte Lispendek, na 't Ooste, is Tzehind. Daer na volgt de Stad Theatis. Van daer komt men over den Vliet Jarrimûhl: en na een weg van twee dag reizens, aen de Stad Ferrata. Drie dag reizens van daer leit de Stad Erusma: en twee van deze de Stad Kammerchan, daer omtrent des Jaers zestien honderd en vyftig, een jonge Prins, en Zoon eens Zultans van Usbek, Hof hield. Van daer vaert men, in zeker vaertuig, Chiemma genaemt, na Samarkand over.

De Azur steen, die omtrent Tauris in Persie, word gevonden, heeft zoo goede ader niet, als die in 't Land der Usbekken valt, werdende wat gewreven zijnde, bleek, zijnde ook zeer week, en bros.

Op den Berg Firochkoe, omtrent der Usbekken Land gelegen, worden zomwylen eenige Turkoizen gevonden, zijnde wat bleek, of Zee achtig van verwe, en worden in 't dragen, hoe langer hoe slechter: men weet deze zoodanig te verwen, en schoon op te maken, dat daer veele mede bedrogen worden, dieze voor de echte aennemen.

Uit de mond van een Koopman, de welke een geboorene Kalmak was, en zich onthielde in 't Jaer zestien honderd en vier en tachtig, tot Ispahan, by een Gezant van de Usbekken, die van de Aijuka, de welke in Min Kislaak woont, afgezonden was, hebbe het volgende bericht een 'er Reize, die hy gedaen had van Min Kislaak, een Eiland in de Kaspische Zee, tot de Sinesche Muur.

	Dagen reizens.
Van Min Kislaak tot Dsiem,	20
Van Dsiem tot jilgaas, alwaer men een groot water over moet,	15
Van jilgaas tot Torgai, had hy vergeten hoe verre.
Van Torgai tot Milantsji,	10
Van Milantsji tot Loktan,	10
Van Loktan tot Tsjarasu,	5
Van Tsjarasu tot Ischiel,	10
Van Ischiel tot Kasloh,	4
Van Kasloh tot Bulane,	6
Van Bulane tot Karbokatai,	10
Van Karbokatai tot de Muur,	90

De zelve hadde dan zijne geheele Reis gedaen, in omtrent zes Maenden, in welke tyd, en reize, hy geen Steden hadde aengetroffen, maer Wildernissen, en zelf van Tenten en schier onbewoonbaer Land: waer uit gisse, dat de vooren staende Namen, Landschappen en Horden zijn: de plaets en poort, alwaer hy aen de Muur gekomen was, noemde hy Kokuchuten: wiste van geen andere ingangen, of poorten, als deze, de welke de Russen, zoo hy zeide, doorgaen mosten, die in Sina komen, en binnen de Muur tredende, zeide hy, liet men Kamtsju ter linker hand leggen, ter rechter hand af, was gelegen Kambalu. Omtrent Kamtsju was de meeste Rhabarber, waer in hy handelde, en verscheidene geladene Kamelen aengebragt hadde: hy noemde deze wortel Tai Chuun, dat is, het groote Geel, Mien Kisilaach, of Min Kislaak, betekent duizend Rust plaetzen. Het is de voornaemste en gemeene Winterzetel van de Aijuka, of des Kalmaksche Vorst te dier gewest, legt op een Eiland van de zelve naem, aen d'Oever der Usbekken Land. De Persianen in Kiliaan varen van Asterabaad in drie dagen tot daer toe over met hunne Waren, maer mogen niet op het Land treden.

Men schryft my uit Persien, van den achtsten December, des Jaers 1690, dat zekere Benden der Usbekken, in het Landschap Corasan, met een Leger van vyftig duizend man gevallen zijn, en ook Merwe belegert hebben, waer tegen zijn Persische Majesteit een dapperen Veldheer heest aengestelt, en genoegzame krygsmagtGa naar margenoot+afgevaerdigt, om de zelve te wenderstaen, en rugtret te doen nemen.

Op het Feest van Ramadan, in dit zelve Jaer, hadde den Afgezant des Chans der Usbekken van Oergentsi gehoor, zijn Majesteit, wanneer hy geplaetst was, men de schenkazien door hem mede gebragt, bestaende uit Tartarsche Paerden, Pluimkussens, gekrulde Lamsvellen, en

Indiaensche bereide Ossehuiden, voor by den Konink dragen, en achter deze verscheenen hondera en veertig man, ieder met een Usbeks hooft, der geener welke vyanden zijner Persische Majesteit, en van dezen Vorst zijn: de Gezant verzocht hulp van volk, om tegen de Usbek van Samarkand, Balk en Buchara, die Chorasan verwoesten, los te gaen, enz.

Wegens de Tartaren van Usbek, en eenige hunner Nagebuuren, is my uit Ispahan, door een Roomsch Priester, in den Jare 1697, het volgende verslag, toegezonden.

De Tartaren van Usbek, die oorlog den Perzen aen doen, zijn die van Samarkand, welke zich mede Zagathay benoemen, afkomstig van Tamerlaen, die zijn Zetel tot Samarkand hadde, een Stad, welke eertyds zeer vermaert was, doch tegenwoordig verdorven, van waer de Usbeksche Koningen haren Stoel overgebragt hebben, tot Bocara, gelegen aen de Rivier de Oxus, hebbende omtrent negen en dertig graden in breette, en drie en negentig in lengte. Weinig lager is Balgh, mede onderhoorig den Usbekken, een Stad, mede naemwaerdig, hebbende zeven en dertig graden in breette, en acht en negentig in lengte, al waer de Riviere de Oxus of Ougus, vermeerdert door twee takken, grooter word, gaende van daer Noord op, zich ontlasten, in de Kaspische Zee, na by een andere Stad, genaemt Zahaspa. Door deze Vliet deelt zich Persien ten Noorden van het Usbeks Tartarye af, welke grenst ten Oosten aen Turkestan, en ten Zuid-oosten aen Indiën, hebbende ten Westen de Kaspische Zee, en wat hooger ten Noorden de Kalmakken. Deze Kalmakken dryven grooten handel op Indiën: zy voeren veel duizenden paerden derwaerts, zoo dat van die zyde in Vrede leven, gelijk als zy mede doen, met de Usbekken van Caskar. De Kalmakken een aerd van volk als de Usbekken, welkers Land arm is, zijn gewoon op de Nabuuren te rooven, 't geene de Usbekken zeer gaern op de Perzen doen, met wien zy een ingebooren haet hebben: behalven het voorwentzel van vyandschap, zoo is noch de haet over de Godsdienst, wezende de Perzen Mahometaensch, volgens .de Leere van Hali, welke zich noemen Sciahites, en de Usbekken Sounnis, volgende de Leere van d'Homar, welken de Persianen vervloeken, als een bestormer van 't Ryk, en van de Erfvolginge van Mahumet, onderstellende die aen Hali te behooren, van wien de hedendaegsche Persische Koningen, afkomstig zeggen te zijn.

De Usbekken dan stappende te meer malen over de Vliet Oxus, doen vaek invallen op Korasan en andere omleggende Landschappen, tegen wien dan de naest gelegene Chans optrekken, doch meest tyds als zy vertrokken zijn, om dat zoo gezwint hun voornemen gewoon zijn te verrichten.

Men believen dan te weten, dat'er drie voorname Vorsten zijn onder de Usbekken, die Heerschen, de meest Zuidelijk gelegene, na de kant van Persien, is die van Balgh en Bocara, wie mede Heer is over Samarkand, zich palende ten Noord-oosten met Turkestan, waer van de Hooftplaets Caskar is, wiens Konink mede een Usbekker is, en Mahometaen, na de Sounnische wyze.

Van de zyde des Kaspische Zee, en weinig meer Noord-westelijk, grenst een ander KoninkGa naar margenoot* die mede Usbeks is, en van de belijdenis van Sounni, hy stoot mede aen Perzen, dicht by de plaets daer de Oxus in de Kaspische Zee stort, deze belagen het Persische Ryk zoo wel als de Usbekken van Balgh en Bocara.

Deze Noord-wester Usbekken worden genaemt Behairde Tartaren; zy strekken langs de Noorder Oever van de Kaspische Zee. Dus verre het gemelte aen my uit Ispahan toegezonden bericht.

De beste Spyze der Usbekken is paerde vleesch: waer van de voornaemste alleenlijk het hooft-vleesch voor het lekkerste houden, en eeten: even als andere volken het hooft van een wild Zwyn.

Groote Heeren laten vleesch van wilde Ezels, 't zy gezoden of gebraden, en slechts half gaer, opdisschen; dat met uyen en peper word toebereid, en met gesmolte Boter begoten.

De Usbekken en Bucharen, reizen veel ter Koophandel na Sina.

De drank der Usbekken in 't gemeen, is water. Onder het reizen doen zy bywylen, met een vlijm, aen de lendenen of de beenen der paerden een aderlating, en zuigen het bloed met de mond daer uit, smerende op het gat Boter en Zout, en ryden dan aenstonds weder voort.

Zekere Usbeksche Gezanten, die zich des Jaers zestien honderd, ten Hove van den Grooten Mogol tot Dely bevonden, aten niets dan paerde vleesch. Geduurende de maeltyd, was 'er een wonderlijke stilte, en men bekommerde zich nergens mede, dan de Spyze met volle handen in te schokken. Maer wanneer dit paerde vleesch een weinig in de maeg gewerkt had, quam hunne sprake wederom.

De Usbekken hebben, volgens Texeira, een vervaerlijk gelaet, leelijke baerd, groove en sterke ledematen, sprekende

door de neus, op eene zelve wyze, als de Sinezen.

Ga naar margenoot+Zy zijn veel heerschzuchtiger, als andere Tartaren: ook houden de meeste zich in de Steden op: en zelf leggen zy zich op de oeffening der vrye konsten en wetenschappen.

Peruchi wil deze Volken voor Turken, en niet voor Tartaren of Parthen, gelijk de meeste van gevoelen zijn, gehouden hebben. Maer Texeira noemt uitdrukkelijk de Usbekken Tartaren: desgelijks alle de andere Schryvers met Ananie: die ook bevestigt, dat de Adel zich gewoonelijk van de Persische Tale dient.

Die van Zagatay dry ven Koophandel, in Tartarye, tot aen Kampioen of Kampision,Ga naar margenoot* en Persie, tot aen Tauris. Zy voeren ook veele Zyde stoffen na Noord Tartarye, meest van daer het aen Persie grenst. Daer vlt ook Manna, die wit is, en van smaek als Zuiker. De Perzen noemen dit Manna Xerkest, dat is te zeggen Melk van Boomen; hoewel het niet dan dauw is, welke op de Boomen valt, en langs de takken neer druipt. Men vervoert de zelve ook na Indiën en andere gewesten, zoo Texeira zegt.

De Usbekken, zoo Mannen als Vrouwen, beschryden gewoonelijk magere, doch vlugge paerden. Hunne oorlogs-wapenen zijn sterke en ongemeene groote bogen, pylen, lançen, degens, schilden, en malie Rokken. Zy zijn dappere krygsluiden, en vechten altyd, zelfs al vluchtende, te paerde: door welk middel zy grootelijks hun Ryk uitgebreid hebben. Wonder strydbaer zijn ook de Wyven, en ongemeen vaerdig op pyl en boog asgericht. Ook weten de Usbekken zelf veele vreemde geschiedenissen daer van te verhalen, die ik, zonder de zelve te wraken, of te bevestigen, in haer waerde laet, en onder andere de volgende.

Wanneer de Groote Mogol, Orangzeb, hun Land beoorlogde, quam een troep van vyf en twintig of dertig Ruiters, een klein Dorp bespringen. Midlerwyl zy plonderden, en alle de geene vast bonden, die zy konden bekomen, om tot slaven te maken, sprak een oude Vrouw tot hen: Mannen begaet zulke gruweldaden niet, mijn Dochter is niet verre van hier, zy zal aenstonds komen. Pak u weg, of gy zijt lyveloos, zoo zy u ontmoet. De Mogollers dreven de spot met de oude Vrouw en haren raed, knevelende en sleepte ook haer meê. Maer naeuwlijks waren zy een halve myle buiten het Dorp geweest, of de oude Vrouw, welke geduurig na haer Dochter omzag, schreeuwde van blijdschap, zoo dra zy haer vernam, die zy aen het geweldig stuiven des stofs, en gewelt, dat het paerd maekte, kende. Van verre riep deze strydbare Tartarin, die gezeten was op een moedig paerd, met haren booge en pylkoker op zyde, hen toe, dat zy gewillig was, hen het leven te schenken, zoo zy alles weder in het Dorp wilden brengen, dat zy weg genomen hadden, en stil vertrekken. De raed van de Dochter beweegden hen alzoo weinig, als die van de oude Vrouw, Niet te min waren zy zeer verwonderd, als zy haer, in een oogenblik, drie of vier zware pylen zagen los schieten, die ook zoo veele van hun volk deden sneuvelen. Dit verplichte hen, om de hand aen de boog te slaen. Maer de Heldin hield haer zoo verre buiten scheuts, dat niemand haer kon raken: zulks zy de spot met al hun gewelt en pylen dreef. Dies zy, na de helft door het schieten met de booge, ter neer gevelt, en in wanorde gebragt te hebben, viel zy, met de Zabel in de vuist, op de overige, en matste hen allen.

Wat aengaet het getal van krygsvolk van het Usbeksche Land: de Stad Samarkand allen, kan zes duizend man uitleveren: en Telin Chan, Konink van-Usbek, die omtrent het Jaer van zestien honderd heerschte, bragt tegen Schach Abas, Konink van Persie, in het Landschap van Chorasan, drie honderd duizend Tartaren te Velde.

Het schiet-geweer word by hen zelden gebruikt, om de zwaerte, welk hen zou dwingen, langzaem voort te gaen: daer in tegendeel hun voornaemste kracht, ip de vaerdigheit der onverwachte aenvallen en schielijke aftochten bestaet.

Ga naar margenoot+De Usbeksche Tartaren noemen hunnen Konink of Vorst Hakhon en Kan of Chan. Hun Land was eertyds den Perzen onderworpen: doch zijn heden hunne grootste en moeyelijkste vyanden. Maer zoo Ananie over Ramusius schryvende, getuigt, zijn 'er twee Chans in 't Land van Usbek: d'eene te Buchara, en de andere te Samarkand: of, volgens Bernier, een in de Stad Balch, en de andere te Samarkand.

Omtrent des Jaers zestien honderd en vyftig, waren deze twee Chans tegen malkander in oorlog geraekt.

De Groote Mogol, Schach fehan, zond aen den Chan van Samarkand, tegen dien van Balch, bystant, onder beleit van zijnen Zoon Orang-zeb, die tegenwoordig ruim honderd Jaren oud, Konink van Indostan is: maer wanneer hy gereet stond, om de Hooft-stad Balch te veroveren, verdroegen zich de twee Chans met

malkanderen, en dwongen Orang-zeb, weer te rug te trekken: want zy vreesden, en zeiden ook, dat hy zich meester van hunnen geheelen staet zoude maken, (waer van boven reets is gemelt) op een zelve wyze, als Ekbar eertyds met het Koninkryk van Kasimir of Kachemire had gehandelt.

Kaschan en Nasephan, zijn, volgens Schikardus, Steden in het Usbeksche Land.

Saves is eene Stad, gelegen te midden tusschen Caskar en Samarkand, op delengte van honderd graden, en op de breette van een en veertig en een halve. Van daer tot Chuzend is tien dag reizens.

De Steden Herat en Merwa of Merwe, zouden door Alexander de Groote zijn gesticht.

Drie dag reizens van Farcend, leit de Stad en Landstreke Lachuf geheten: daer in veele Rivieren, Boomen en Tuinen zijn.

Noch tien dag reizens verder, komt men in het Landschap van Choti, zoo Schikardus, mede wil. Tusschen beide op weg, vind men niet als loutere Woestynen, van verscheiden aerd.

Als in den Jare 1666, een Nederlandsche Afgezant aen het Hof in Persie, dat toen onder Tenten, in 't open Veld zich ophield, ter gehoor verscheen, vond zich daer mede een Usbeksch Afgezant, waer van het verslag-schrift gemelter Nederlandsche Afgezant spreekt, als volgt:

Aldus reden wy dan, tot omtrent op vyf honderd treden na, van zijne Majesteits Gehoor-tente, alwaer van de paerden af traden, en voorts honderd treden te voet naderden, tot by een opene Tente met Alkatyven bespreit, aldaer ons, na verwellekoming en nooding van den Mehmandaar Basji ter neder zetteden. Wy vonden alhier den Usbekkische Afgezant, in een Eeren-kleed van een Zilverlakenze Cabay, en een Goudelakenze overrok gedost, om zijn afscheid, nevens ons by zijn Majesteit te erlangen. Dit Volk komt gemeenlijk om 't Jaer of twee eens, met eenige giften voor zijn Majesteit verschynen, wel onder voorgeven van de verbonden harer Konink, met deze Majesteit te onderhouden, maer in der daed, om onder den dekmantel van een Afgezant, een groote menigte Koopmanschap, dieze mede nemen, als Rhabarber, Zabel-bond, Papier, Barnsteen, Paerden, enz. in dit Ryk Tolvry in te brengen, te verhandelen, en weder andere Waren van dit Land, in plaetze van de voorige, mede Tolvry uit te voeren; zoo dat deze Afgezant, niet anders als onder dien schyn, den Koopman gespeelt heeft.