Noord en Oost Tartarye

Volgt een andere Reis-beschryving

Van omtrent den Vliet Oby af, door Kalmakken- en Moegalen Land, na Sina, by Moskoviten en Buchaersche Koopluiden bereist: gelijk my de zelve uit die gewesten toegezonden is.

DE wegen, van den Vliet Oby na Sina, zijn verscheiden: als voor eerst, vaert men van Tobol, in Siberie, de Riviere d'Irtis opwaerts, met booten, om Zout te halen, na een staende Meir, jamuschova genaemt, in Kalmakkia, een Hollandsche myle van de Riviere d'Irtis, Landwaerts in, gelegen: daer in het Zout zich, als een Ys, op de grond, in de Zomer tyd, omtrent tot een knie diep onder water, zet; en als dan word het in stukken gebroken, en op groote hoopen by malkanderen geleit, en daer na, als 't droog is, na de booten gebragt, en geladen. Als het een drooge en schoone Zomer geweest is, dan zet zich het Zout ook dikker en klaerder: maer by aldien het een natte en windige Zomer geweest is, dan zet het zich dun en zandachtig op den grond of bodem neder. In dit staende Zout water of Meir, word altyd, als het droog en helder weer is, een staende kolom of pilaer in 't midden gezien, zoo men den Reizigers geloven mag.

De reizen, over Kalmakkia na Sina, geschieden met Kamelen en Paerden, die men ran de Kalmakken koopt. In deze reize doet nen de zandige Woestyne Samo of Lop aen, noetende vier of vyf dagen daer over reizen. Water moet men op de Kamelen, in leere zakken, met zich voeren. In plaets van hout, alzoo daer omstreeks geen is, moeten de Reizigers hunne spyze, met drooge Paerde-mest, dat op de weg leit, koken. Den Paerden en Kamelen worden schoenen, van dik leder gemaekt, aen de voeten getrokken: of anders worden de hoeven van de Paerden, als mede de voeten van de Kamelen, door de zandige weg, af, en door gesleten: en by aldien den Reizigers hunne Kamelen of Paerden moede, of

[p. 313]

de beenen op de rug doorgereden zijn, datze niet langer voort konnen, dan konnen zy die aen de Kalmakken, tegens andere Paerden of Kamelen, met een kleintje toe te geven, verruilen.

Omtrent dit zout Meir onthouden zich Kalmaksche Tartars.

De Reizigers gebruiken noch een anderen weg na Sina, de welke gaet van Tobol, de Rivier Irtis neerwaerts, tot aen de Vliet Oby, en dan de Oby weder opwaerts, tot aen de Rivier Ket genaemt: en die wederom opwaerts, komende als dan tot een plaets, jenseskoy^* Volok genaemt, daer de Reizigers over Land, omtrent twaelf Hollandsche mylen, ('t geen andere zeggen zoo ver niet te zijn) hun goed moeten brengen, tot aen de Rivier de jeneska: daer zy weder de stroom op moeten varen, tot aen een Rivier Tingoeska genaemt: en de Rivier Tingoeska ook opwaerts, tot aen een groote staende Meir, Baikal genaemt, welke zy over varen, tot aen een Rivier, Selenga geheten, die in het Meir Baikal valt, alwaer de Russen een Stad gebouwt hebben, ook Selenga of Selenginskoy genaemt. Komende van daer, nemen zy hun reis, met lastdragende Beesten, over Moegalen Land, of Moegaelsch Tartarye, na Sina, en konnen de reis van Selenga, in twee weken tyds, met Kamelen en Paerden, tot aen de Sinesche Muur, afleggen. Het staende Meir Baikal is brak water, en worden daer ook Robben gevangen.

Daer is ook een weg by het Meir Baikal, over de Landstreke, Dauer genaemt, alwaer de Russen bezetting hebben. De Russen hebben van d'eene kant de Tingoezen, die in de Bosschaedjen woonen, en van de andere kant de Moegalen, die in vlakke Velden, welke tot aen Sina strekken, wonen. Daer zijn ook eenige Steedjes in die gewesten, door de Russen, tegen de invallen der Tartaren, als anderen, gebouwt. Het Landschap Dauer word van verscheide schoone Rivieren doorwatert, die alle in de Tartarsche Zee eindigen, onder andere ook van de Rivier Amur, de welke zeer breet en diep is, en van d'eene zyde van de Tingoezen, en van d'andere zyde van de Moegalen bewoont word. De Russen zaeiden voor dezen daer geen Kooren, maer behielpen zich met Rys, doch heden word 'er Koorn door de zelve geteelt: anders groeyen daer alderlei Aerd en Boom-vruchten van Appelen, Peeren, Pruimen, die genoeg en weelig voort komen.

Tien dagreizens van daer, door Moegalen Land, is zeker Myn van Loot-erts gevonden, welke voor dezen by de Sinezen gehavent en bearbeit is geweest: maer leit nu woest. Honderd pond Erts van die Myne hout vyftig pond Loot in zich; welk Loot zoo Zilverryk is, dat het alleenlijk om het Zilver, dat uit het Loot komt, waerdig genoeg is om bearbeit te worden. De Sinezen komen noch zomtyds, met drie en vier honderd Kamelen, om dit Loot-erts te halen. Groote kuilen, alsook Ovens, zijn van ouds by deze Looterts Mynen gemaekt geweest. Anders is die Landstreeke ook Yzerryk. Ook worden aldaer Edele gesteenten gevonden: en is t'eener tyd, door zekeren perzoon, een graeuwe steen, die inwendig vol Smaragden was, van daer gebragt. Dus verre deze my toegezondene Reis-beschryving.

In 't voorby reizen na Sina Oostwaerts, worden de Ostakken aengedaen, een volk, dat onder het Russische gebied gehoort. Ty wonen langs de Rivier d'Oby, erneren zich met de Visch-vangst, en Jacht van Wildwerk en Pelteryen, daer zy den Moskovischen Czaer zijn Schatting mede betalen. Zy hebben hunne bezondere Afgoden, van Hout of Steen gemaekt, die zy, op eentame woeste plaetzen, in de Bosschen zetten, en Offerhanden toebrengen van Geld, Oor-ringen, Zabels, en andere dingen, welke zy omtrent den Afgod leggen. En durven de vreemden, die deze dingen zomtyds vinden, (zoo zy zeggen) de zelve niet naderen, alzoo dat zy van de plaets niet zoude konnen gaen, noch geen weg vinden, om daer van daen te komen.

De Godsdienst en Offerhande word hen, door hunne Tovenaers, aengezeit, die hen als dan bekent maken, waer goede vangst van Pelteryen en ander Wildwerk zullen bekomen: anders is het een Landaert, eigentlijk afkomstig van de Siraenen, een volk, dat zich noch by de Permaksche grenzen ophoud, en nu op Russisch gedoopt is, en ook de Russische Godsdienst, maer hun eigen spraek heeft. En zijn de Ostakken van hun gescheiden, toen de Russische Heilig (genaemt Stepaan Urliki Permski) hen tot den Moskovitischen Godsdienst wilde brengen, en hen doopen. Zy hebben zich toen aen de Rivier d'Oby ter neer gezet. Hun spraek, hoewel eenigzins verbastert, komt met de Siraensche spraek over een.

Niet wyt van daer, langs de Rivier Tingoeska, woont het volk, Tingoesi genaemt, welk zich tot aen de Tartarsche Zee strekt. Het is van Godsdienst, en leven als de Samojeden.

De Naburen der Kalmakken Oostwaerts, zijn de Moegalen: deze woonen by de Selenga in vlakke Velden, en aen kanten van Ri-

* Volok is zoo veel als een overtoom

[p. 314]

vieren. Hun gebeid of Landstrek zich van Kalmakken Land af, tot aen de Sinesche Muur. Het is een volk van zeden en leven, gelijk boven breder is gezegt, als de Kalmakken, en komt spraek ook met de zelve eenigzins over een; heeft hunne bezondere Chans of Opperheeren. Het heeft ook eenen Opper-priester of Paep, die by hen Koetoechta genaemt word, en van hen, als mede van de Sinezen, voor een grooten Heilig gehouden, en ook van hun rykelijk beschonken word. Hy word ook by hen zoo hoog en waerdig, als de Chan, of Opperheer, geacht; ja zelf de Chan moet zijne wetten in 't Geestelijke met groote vreze en achtbaerheit nakomen, en onderhouden. Deze Koetoechta hout zijn eige Tent, Hut of verblijf, daer hy op Tapyten en Kussens, na der Tartaren wyze, zit. Aldaer komen de Moegalen, Sinezen en andere volken by hem, om van hem gezegt te worden. De zegen van den Koetoechta word aldus ontsangen: een doek word den geen, die dezegen zal ontfangen, om den hals gedaen, en met knopen losjes toegeknoopt: en als dan leit de Koetoechta de hand op des zelven hooft, en prevelt eenige woorden binnens monds, en beschenkt hem met een of ander. Wat zijn leven aenbelangt, hy eet niets, dat door een Mes of ander gereetschap is ter dood gebrag: maer moet van zelfs gestorven zijn: of anders erneert hy zich met Aerd of Boom-vruchten, of met iets anders, daer geen leven in geweest is. Gelijk van hem omstandelijker boven gesproken word.