Noord en Oost Tartarye

Aenmerkinge van Dirk Rembrantfz van Nierop, over de Reize, die de Nederlanders, tot ontdekking van Tartarye, hebben gedaen, als wanneer zy Jesso bezeilt in aengedaen hebben.

DE uitkomste van deze Reize nae Tartarye en Jesso (zegt hy) heb ik wat breet willen stellen, uit oorzaecke, dat dit een van onze verste afgelegene plaetzen is. Boven dat, komen deze Jessosche Luiden zeer nae aen onze Periecers, daer de oude Land-beschryvers af melden, en zijn de geenen, die met ons op een zelve breette woonen: doch in de langte honderd en tachtig graden verschillen; daerom hebbenze Zomer en Winter met ons gemeen: maer als 't by ons middag is, aan is 't by hen middernacht, en als 't by ons middernacht is, dan, is 't by hen middag.

Om dan tot ons voornemen te komen, zoo gelieft te weten, aengaende d'ontdekkinge van het Land Jesso, dat men meende ten Noord-westen van Japan te leggen: dat het zelve nu ten Noorden en Noord-oosten van Japan bevonden werd te leggen. Waer door ik my vastelijk inbeelde, dat deze Oost-kusten van Jesso de Oost-kust van Tartarye wel mogte zijn; in welke mening my ook zeer bevestigt de beschryvinge van 't magtig Keizerryk van Japan, opgestelt door François Caron, die, door dikwils ondervragen aen den Japanderen, hem had laten onderrichten, dat het water aen de Noord-oost hoek van Japan, tot aen 't Land Jesso (omtrent elf mylen wyt zijnde) hem inwaerts is strekkende, tegens geweldige Bergen, omtrent het Landschap Ochio stuitende:^* alzoo dat Japan vast Land is aen 't Land Jesso, wiens den groote, niet tegenstaende veel moeyelijke onderzoekinge der Japanders, tot noch toe onbekent blijft. Men zegt ook, dat zeeker perzoon, van Japan uitgetogen, wel twee honderd mylen, dat is, byna tot vyftig graden, Noorder breette, Noordwaert op gereist zoude zijn, en niet als vast Land gevonden hebben. Maer nu; met deze Reize der Nederlanders, in het Jaer zestien honderd drie en veertig, heeft men dit groote Land van Jesso (als gezegt) ten Noorde en Noord-oosten van Japan bevonden te leggen. Waer door my (zegt Dirk Rembrantfz.) docht vast genoeg te wezen, dat men d'afteikening der Noord-kust van Japan, als ook der Oost-kust van Tartarye, zoo als die voor dezen afgeteikent is, niet behoorde te achten: maer de Kusten van Jesso, tot nader ontdekking, daer voor houden moet^*, zoo als die nu bekent gemaekt zijn, van 42 tot omtrent 49 graden.

Dit van my als vast gestelt zijnde, zoo heeft men, omtrent het Jaer zestien honder acht en zestig, een nader ontdekking bekomen, door voorval van het Jacht de Sperwer, 't welk verging op Quelpaerts Eiland, (gelegen twaelf of dertien mylen bezuiden de Zuid-hoek van Korea, zijnde veertien of vyftien mylen in 't rond groot, en op de Noorder breette van 33 graden 32 minuten,) gelegen, op den dertienden van Oogst-maend, des Jaers zestien honderd drie en vyftig: alwaer het Volk terstond van d'Inwoonders wierd gevangen genomen. Den negen en twintigsten van Wynmaend, des zelven Jaers, vier mylen van daer hooger op gereist zijnde, wierd by hen gebragt zeeker Jan Janfz. wel te Vree, uit de Ryp geboortig, die, in 't Jaer zestien honderd zeven en twintig, op de Kust van Korea vervallen, en met hun drië, nom water te haelen, aen Land gezonden zijnde, aldaer gehouden, doch de andere twee van den Tartar verslagen waren. Deze Man, toen ter tyd omtrent acht en vyftig Jaer oud zijnde, had zijn MoederS Taele bynae vergeten, alzoo dat zijne Lands-luiden van 't Jacht de Sperwer hem in 't eerst niet wel verstaen konden.

In Bloei-maend, des Jaers zestien honderd vier en vyftig, zijn deze Luiden van dit Eiland, tot op het vaste Land Van Korea gehaelt, en verscheide Steden door getogen, meest Noorden, of wel zoo Westelijk, tot aen het Hof van den Koning toe, omtrent zeventig of vyf en zeventig mylen, komende alzoo tot de hoogte van negen en dertig graden.

Van des Lands gelegentheit getuigen deze Luiden, dat Korea is gelegen tusschen vier en dertig en een half, en vier en veertig graden, dat is, in de lengte van Zuiden en Notrden, omtrent honderd en veertig, of honderd en vyftig mylen, en de breette van dit Land, ten Oosten en Westen, omtrent zeventig of vyf en zeventig mylen; doch heeft

* Japan is een Eiland of drom van Eilanden, volgens de vry volmaekte Japansche Kaerten daer van onder my berustende.

* Zo nochtans dat na onze meining Jesso met een smalle vaert van de vaste Kust afgescheiden is.

[p. 153]

veele uitstekende hoeken, punten, droogten en klippen: is aen de Zuid-oost hoek van Japan het naeste, tot omtrent op vyf en twintig of zes en twintig mylen. Aen de West-zyde legt de Kust van Sina, of de bogt van Nanking, en stoot, aen het Noord-einde, met een groote hooge Berg, aen een van de Noordelijkste Landschappen van Sina. Het zoude anders voor een Eiland gehouden worden, dewyl' er ae de Noord-zyde een openbaere Zee is, daer Jaerlijks veele Wal-visschen met Harpoenen, zoo van ons als andere Volken, in 't lijf gevonden worden. Aldaer word ook, het Voorjaer, een groote menigte van Haring gevangen. Alzoo dat nootzaekelijk een doortogt tusschen Korea en Japan, naer het Weigat toe, wezjen moet: gelijk wy ook dikwils, aen de Koreasche Stuur-luiden, die op de Noord-oostelijkste gewesten vaeren, of 'er om de Naord-oost noch eenig Land was, gevraegt hebben, welke berichten, daer niet dan een openbaere Zee te zijn.

Dit Land van Korea is des Winters koud, met veel Ys, en uittermaten veel Sneeuw bezet. D'Inwoonders, als ook deze gevangenen, mosten hen met zobere kost en kleeding, behelpen.

Eindelijk deze Lieden, zes en dertig sterk, op 't Land gekomen, waren, tot zestien nae, gestorven, zijn met hun achten, op den vierden van Herfst-maend, des Jaers zestien honderd zes en zestig, in een klein oud vaertuig, nae Firando in Japan gevaeren, alwaer zy op den achsten des zelven Maends, en aen dertienden tot Nangazakki, by hunne Lands-luiden quamen.

Wat aengaet dat hier gezeit word, dat 'er Wal-visschen, met Harpoens in 't lijf, van de Hollanders aldaer gevonden worden, schynt wat byzonders: maer men moet weten, dat een Wal-visch ongeloofelijk snel in 't zwemmen is. Want van Jonas word by Josephus, in zijn negende Boek, op 't elfde Hooftstuk, gezegt, als dat de Wal-visch, in drie dagen en drie nachten, met Jonas, tot in den Pontus Euxinus, of zwarte Zee, gezwommen zoude hebben, 't welk men in de Bybelsche Kaert af meet een weg van byna drie honderd mylen verre te zijn. Ziet hier van het Reisboek van Mr. Hendrik. Bunting, welke die weg begroot op derdehalf honderd myl: en van 't Noord-eind van Spitsbergen tot aen Korea is, volgens de Kaerte, ruim zeven honderd mylen. Alzoo dat een Wal-visch, zwemmende van 't Noord-einde van Spitsbergen, de Kust van Korea in tien of twaelf dagen zoude konnen bekomen.

Door deze ontdekking word ons ook de weg, om uit Oost-Indiën nae Nederland, benoorden om te vaeren, aengewezen, te weten tusschen Korea en Japan, waer van de wyte, ten alderminste, vyf en twintig of zes en twintig mylen is. Aldaer waeyen groote stormwinden, en is dan voorts een ruime Zee: het welke veel gereeder is, als beoosten Japan, door de Straet de Vries of Anian: en dat noch te meer, om dat niet bekent is, hoe verre Jesso hem ten Noorden uitstrekt.

Om deze Reize te bevorderen, zoude het heel noodig wezen, dat het over de andere zyde bezogt wierd: te weten, uit Oost-Indiën bewesten Japan, langs Korea, om te zien, hoe de Zee-kusten benoorden Korea haer strekken, en hoe gemakkelijk dat men 't over die zyde zoude kunnen bezeilen tot Jelmer-land, of tot Nova Semla toe. Ongetwyfelt zoude men hier vinden, dat, als men de Noord-hoek van Nova Zemla voorby was, of door het Wei-gat, de Noord-hoek van Jelmer-land, dat men als dan wel Zuid-oost zoude mogen aen gaen: het welke met de Samojeden, of Inwoonders bezuiden 't Weigat, meer als eens bevestigt word: gelijk te zien is: ten eersten in d'eerste Reize van J. H. van Linschoten, als dat door het Wei-gat eerst een kleine Zee was: maer daer door wezende, had men een groote en wyde Zee.

Ten tweeden, op de tweede Reize, in het Jaer vyftien honderd vyf en tnegentig, gedaen by Willem Barentsz. word van de zelfde luiden gezegt, dat, als men een hoek, van omtrent vyf dag-reizens, zoude voorby zijn, wyzende nae 't Noord-ooste, dat 'er dan een groote Zee is, Zuid-oost op, en dat zy 't zalfde zeer wel wisten, overmits een van hen daer zelf geweest had. Dit zelfde word ook in Linschotens Reis-beschryving getuigt, te weten, dat dit een kleine Zee van vyf dag-reizens lang was: en dan had men weer een gat, en daer door wezjende, zoo was 'er een geweldige groote Zee. Een ander Tolk zeide mede, dat men van daer af, in vyf dagen, in de Rivier Oby konde zeilen: ook dat voorby Oby een Rivier lag, Gelissa genaemt, daer de Russche^* Loddingen handelen: ook dat daer voorby noch een andere Rivier was, Molkansay geheten, tot aen welke 't gebied van den Czaer of Keizer van Moscovien strekt: dat de laetste Rivier Molkansay aen d'eene zyde onder den Tartar, en, aen d'andere zyde, onder den zelven Keizer behoorde. Zeiden noch, dat het Land aldaer, te weten van Oby af, uitwaerts aen strekte, maekende eene hoek, die zy Noes noemen, tegens welke boek, het

* Vaertuigen.

[p. 154]

einde van Nova Semla strekken zoude: alwaer hen ettelijken van hun Volk het geheele Jaer onthielden: en, als men de voorsz. hoek om is, dan zou men een groote en geweldige ruime Zee krygen, de welke langs Tartarye, en, zoo voorts om strekkende, na de warmte toe loopt.

Dat hier gezegt word, dat voorby de Riviere Oby een Rivier lag, Gillisa genoemt, daer de Russche Loddingen handelen; dit zelfde was ook (zegt Nierop) van de Russen al getuigt, en by Willem Barentsz. dezelve Riviere Ugolita genaemt, en datze aldaer overwinterden: en by J. H. van Linschoten word deze Rivier, van de Russen, ook Gillissa genaemt: en gezegt, dat daer Christenen woonden, die op de Grieksche wyze leefden. Ook dat daer voorby noch een andere Rivier was, tot aen welke het gebied van den Czaer strekte. Deze konnen de Rivieren wel geweest zijn, by Linschoten, de Zwaen en Merkurius, in zijn eerste Reis van 't Jaer vyftien honderd vier en negentig, genoemt: alwaer hy deze Kust ook bevond Noord-oost op te loopen: gelijk de Samojeden mede getuigden.

Dat nu hier voor gezegt is, dat deze Zee niet meer dan vyf dag-reizen lang was, en weder dat men in vyf dagen tot in de Riviere Oby kan zeilen, zoo heeft men hier op te weten, dat de Rivier Oby noch verre van het einde van die Zee legt, en, om in eene Riviere te zeilen, al wat meer tyd van nooden is: en ook neemt d'een zijn dag-reizen al wat grooter, als d'ander.

Eindelijk, dat van den eersten Tolk gezegt word, deze Zee vyf dag-reizen lang te wezen, en dat men dan weer een gat had: dat word van Willem Barentsz. en P. Plansius verstaen, als of Nova Semla Oostwaerts aen Tartarye vast zoude zijn: gelijk als de Land-globen en Blat-kaertjes van Petrus Karius dat uitwyzen. Maer alzoo hier gezegt word, dan zoumen weer een gat hebben, dat is, by gelijkenis, als 't Weigat, of de Straet van Nassau, daer zy toen in lagen, zoo heeft men dan weer zoo een gat of doortogt, wel licht wat wyder of grooter, om dat d'andefe daer zoo geen gewag van maeken: maer niet te min zy scheiden deze Zee, als een kleine, altyd van de groote af. En deze laetste Tolk verstond van de Samojeden, dat de Tartarische Kust al Noorden op liep, tot de uitterste Noord-hoek, die zy Noes noemen: tegens welke Noord-hoek over, ten Noorden aen, het Noord-einde van Nova Zemla zoude komen. En dit zelfde gelijkt ook wel met het geene, dat Willem Barentsz. en zijn Volk hier van getuigen: te weten, toen zy op Nova Zemla, in 't Jaer vyftien honderd zeven en negentig, overwinterden, en op den negenden van Lente-maend, de Tartarische Zee noch vol Ys zagen. Waer uit zy vermoeden, dat het daer niet zeer wyt moeste zijn; want als 't helder weer was, hebben zy hen dikwils laten voorstaen, dat zy 't Lana zagen, en toonden 't malkanderen, in 't Zuid en Zuid-ooste van 't huis, als een bergachtig Land: gelijk de Landen gemeenlijk op doen, als men die effen mag zien. En by aldien zy tot deze overzyde vervallen geweest waren, wel licht zouden zy daer Menschen gevonden, en dan, met minder verdriet, hun tyd overgebragt hebben.

Dat deze doortogt niet heel wyt is, blijkt ook wel aen den vinder van het Jelmer-land, of het Noorder Tartarye: want die (zoo ik versta) was dezen doortogt, zonder dien te zien, voorby getogen: het welk met mistig donker weer licht heeft konnen gebeuren.

Alzoo dat ik voor vast besluite, dat de hoek Tabin (daer veel af gesproken is) geen andere hoek is, of wezen kan, als deze hoek, die zy Noes noemden. En deze Noord-hoek van Nova Zemla met recht ook wel het Buyen-hooft genaemt mag worden: gelijk allereerst de Kaep de Bona Esperance dus van de Portugezen genaemt wierd: uit oorzaeke, dat zy deze hoek zoo qualijk konden verby komen, om naer Oost-Indiën te vaeren.

Ik zeg dan, indien dit met ernst onderleit⁺ wierd, men zoude ongetwyfelt een doorgang vinden, en misschien met meer gemak aen d'Oost-zyde, als aen de West-zyde: of ten ware dat men een ongemeenen tyd van Ys quame aen te treffen: gelijk in het Jaer zestien honderd acht en zestig. Want toen kon men naeuwlijks, om de menigte van Ys, de halve Kust van Spitsbergen bekomen: en wanneer zy om de Oost meenden uit het Ys te zeilen, zoo quamen zy altyd bedoven daer in; jae de gansche Zee, van Spitsbergen tot Kandenoes, en tot aen de Witte Zee toe, scheen altemael vol Ys te wezen: doch alzoo dit weinig voorvalt, zoo behoorde dit op een gemeene tyd te gaen, dewyl deze togten gemeenlijk al tot de Noord-hoek van Nova Zemla toe gekomen zijn: al is 't dat van de Russen getuigt word, dat in 't Jaer zestien honderd negen en zestig, in de warme tyd, ook een menigte van Ys omtrent het Weigat was, 't welk ik zegge ongeloofelijk te zijn, of ten minsten zeer zelden te gebeuren, als men de dag-verhalen van J.H. van Linschoten, en van

+ Dat deze doorvaert niet zoo gemakkelijk is als Nierop voorgeeft, word by my elders aengewezen.

[p. *20]

[p. *22-*23]

[p. 155]

Willem Barentsz. door leest. Dus verre Dirk Rembransz. van Nierop.

Dirk, Rembrantz. schynt, in dit bovengemelde geschrift, de doortogt van achter Jesso, benoorden om, herwaerts of derwaerts, licht te stellen, daer het tegengestelde waerachtig is: zoo dat zijnen raed te volgen, op den oever van den dood te treden was: gelijk hy namaels de Kaerten, by my van die gewesten ontworpen, hebbende gezien, dies aengaende meer zwarigheit heeft gemaekt.

Onder veele afteekeningen die by my berusten, der opdoeningen van de Kusten der Landen Jesso, zal alleen, drie hier in lasschen, als by A A. 't Staeten Land, en de Baey de Goede Hoop, beneffens het gezicht van 't Compagnies Land, onder letter S, zoo als het zich aen den Nederlanders heeft vertoont.

Een Kanael tusschen het Compagnies Land, en de vaste Amerikaensche Kust, breet, ruim een halve graet, is vertoont in een Kaert der Nederlandsche Oost-Indische Maetschappy, maekende van het Compagnies Land een Eiland, groot omtrent zeven of acht myl gestrekt Zuide en Noorder. Op 42 graden, vind men aldaer de Zuid-zyde van Jesso te zijn gelegen, en des Compagnies Land, met de Kust van Amerika daer achter, op 46 en 47 graden. In opgemelte Kaert der Nederlandsche Oost-Indische Maetschappy vinde aengemerkt, dat het Jacht Breskes, het Compagnies Land ront zoude hebben gezeilt, daer van my tot noch toe, geen zeekere verhaelen zijn getoont, waerom zulks in mijne Kaerten niet heb gebragt. Achter Jesso tegen over Capitosima, doch wat bezuidelijk, bevinde drie of vier Eilanden in gemelte Kaerte te leggen.

Aen de Zuid-zyde van Jesso, tegen over Iapan, is een groote Inham.

Het Noordelijkste van Iesso werd op vyftig graden in aengeroerde Kaerte gebragt.

Gelijk het Compagnies Land, in de oorspronkelijke dag-lijst, gehouden by de Vries op 't Schip Kastrikum, mede een



Eiland, doch mijns oordeels zonder gewisheit werd genaemt; zoo is het meest overal bezwaerlijk daer te Landen, en hoog, styl Land: daer leggen veel groote steenen voor het Land of tegen de Strand aen: de Wal strekt Noord-oost en Zuid-west, hebbende ter landing plaets, een derde myls Inbogt: tusschen de hoek by de onzen Kruis-hoek genaemt, en de Zuid-west hoek, loopt de stroom daer meest om de Noord-oost, zijnde in al de tyd, dat de Nederlanders daer waren,

[p. 156]

maer eenmael gekentert geweest. Als de Hollanders dit Land ontdekte, bevonden daer de Noorder breette van 46 graden en ii minuten, en tien graden en acht ea dertig minuten Noord-ooste miswyzing.

Het oud Japans, zoo Schrift als Tael, komt met het Sineesch over een, zoo dat het schynt, of het Japansche Volk uit die gewesten herkomstig zoude zijn.

Onder het Japansch gebied is een Landschap, gelegen bezuiden Miako, niet verre van de Zee, genaemt Isie, of Ischi, alwaer het Oppergezag in den Jaere 1698 hadde Mattendeira Jesdziounocami Saddassingue, welke elf Man gok Jaerlijks inkomen genoot. Hier zeggen de Japanders dat de eerste Menschen in Japan gebooren zijn.

Het verdient zijne opmerkinge, dat de wyle dit woord Isie met Jeso in klank groote gemeenschap heeft, of deze benaming niet van Ieso of EzooorSpronkelijk is, en dat de eerste bevolking van iapan over Iejo uit Tartarye gekomen is, waer nae misschien uit Sina over Korea meerder toevloet van Menschen by gekomen is, daer heen de eenhelligheit er oude spraek, aenleidinge geloofelijk geeft. De Wapens en Teekenen van Eer, welke boven gemelte Gezaghebber voert, afgemaelt, onder my zijn berustende.

Een Man gok is dertig duizend Kokkien of Gokien, maekende een Kokkien tien gulden, of de waerde van dien omtrent.

Een Gok is tien duizend Kokkien, en werd deze hoeveelheit, meesttyd in Rys berekent.

In het Landschap Isie of Ischi, hout men de meeste Japansche Heiligheit te zijn, en de oudste Tempels, werwaerts de meest Godsdienstige Japanders ter bedevaert reizen, van waer zy te rug kerende met witte kleederen zijn aengedaen: de Hutten en verblyf plaetzen zijn aldaer noch zoo gebouwt, als men oordeelt by de eerste Menschen, en ter tyd der Scheppinge gebruikelijk te zijn geweest. Hier waenen zy, dat de eerste Mensch uit de Aerde is voortgekomen, of andere zeggen dat hy aldaer uit den Hemel is neergezet.

Zeeker Schipper der Nederlandsche Ooft-Indische Maetschappye, die zeven mael in Iapan is geweest, bericht my uit verhael der Japanders, dat de hoek van Tartarye aen dien oord, Kapitosina genaemt is, dat Jezo een Eiland is, dat de vaert tusschen de vaste Kust, en dat Eiland vry eng, en ondiep is, en de grond modderachtig en zacht, en dat tot Matsumay de Japanders bezetting hebben.

In 't Jaer 1639 is Matthys Quast, by de Nederlandsche Maetschappy Oostwaerts opgezonden geweest, die van de breette van 32 ⅔ graden zeilde tot op 35, 37 ¼, 38, 40 en 41 graden Noord waerts. Tweehonderd mylen Oostwaerts uit Japan, ontmoete hy in Zee zomtyds eenige Vogelen en Puistebyters, ook Steenkroos en ruigte, Zee-schuim, takken van Boomen, ook bladeren, dat een gewis teeken van Land placht te zijn, zonder nochtans eenig Land te ontmoeten, als alleen dat op 37½ graden eenig Land van verre zag, 't geen hy niet aendede, hoewel nae allen schyn, op deze lengte en hoogte, de vaste Noord-kust, daer Compagnies Land het begin van maekt, of een Voor-eiland van is, niet ver schynt geweest te zijn. Op de hoogte boven gemelt, tot vier, vyf, en ruim zes honderd mylen van Japan Oostwaerts, ontmoete hy noch al verscheide merkteekenen van Land, als 't zwemmen van Visch, en verscheide aert van Vogelen, die by duizenden van de Noord nae het Zuiden vlogen, veel Meeuwen die geweldig schreeuwen, en dat byzonder was, een Nachtuil, dat voor een zeeker teeken van Land, te achten was: zoo dat gewisselijk daer omtrent, of op deze hoogte en lengte, onbekende Eilanden zullen, zijn gelegen; achtende men dat op die lengte en hoogte de vaste Kust meer Noordwaerts legt, wezende by Quast de vaste Kust benoorden niet opgeloopen, om dat hy geen bevel had hooger Noordwaert op te zetten. Deze togt was gegrond op 't gevoelen dat vier honderd mylen beoosten Japan, in de Zuid-zee, op 37 ⅔ graden, een groot Land of Eiland zoude leggen, zoo als verscheide Spaensche geschriften, ter tyd als zy op Japan noch de vaert hadden, bevestigen, dat honderd, honderd en vyftig, en twee honderd mylen: van Japan Oostwaerts, tusschen de dertig en zes of zeven en dertig graden, verscheide Eilanden leggen, zoo als by ons dies aengaende, en Geschriften, en Kaerten zoude konnen werden vertoont.

Een groot Land te zijn van boven de Noordhoek van California naer het Compagnies Land, klaerlijk blijken kan, uit de berichten van den Nederlandsche Priester Hennepin, welke in het Noodde van Amerika, aenmerkelijke ontdekkin-

[p. 157]

gen onlangs heeft gedaen: hy verhaelt dan, dat wanneer zich ophielt onder de Volken Issati en Nadouessans, aldaer vier Wilden in Gezantschap aen quamen, welke verhaelden, dat zy wel van vyf honderd Fransche mylen verre quamen, uit het Westen, of Noord-westen: deze zeiden, dat zy vyf Maenen, dat is, vyf Maenden lang quamen gereist, dat haer Land genoegzaem bewesten de Issati was gelegen, dat zy steeds geduurende dien tyd, hadden gereist, uitgezondert de tyd van slapen, of het vangen van Visch en Beesten tot hun voedzel; deze verzeekerde dat op al die weg, zy geen groot Meir of Zee, of Zees engte overgekomen waren; vervolgens en is te dier plaetze geen Straet Anian te vinden, alleenlijk zeiden zy daer Rivieren te zijn, die uit het Noorden door hunne gebuur- Volken naer het Zuiden in Zee schoten, dat de Menschen aldaer vry klein waren, dat daer groote vlaktens waren, waer wilde Stieren te weiden gongen, dat daer schoone Pelterye viel, alderhande wild Gedierte, dat zy weinig geboomte hadden ontmoet, en dikmael genootzaekt waren geweest de mest van Beesten te branden, om de spys in aerde potten, die zy hadden te koken, welke eigenschappen alle over een komen met de Noorder Landen in Asia en Europa, zoo dat buiten Straet de Vries besloten kan werden, geen ander Straet Anian te vinden is, en de Landstreeken van Compagnies Land te reiken Oost aen, tot aen Amerika benoorden California, als is gezegt.