Noord en Oost Tartarye
(1705)–Nicolaas Witsen– AuteursrechtvrijVan de Volken Giliaki of Gilaitski en andere, en van de Zeekusten omtrent hen gelegen, met de strekksingen of loopen van Rivieren, Plaetzen en Gewesten, in het uit terste Noord en Oost-Asie of Tartarye gelegen.DE Volken Giliaki of Gilaitski, woonen ten Noorde omtrent den mond van de Rivier d'Amur: hoewel ook eenige ten Zuide: welke laetste gezegt worden onder de Niuchische Tartaren, die Sina nu bezitten, te behooren. Zy zijn beide strydbaer, zaeyen geen Koorn, maer onderhouden zich met Visch, Gevogelte en Wild. De Beeren weten zy te temmen, en verstrekken hun, in plaets van Paerden, om die voor sleden en wagentjes te spannen, en aldaer mede te ryden. Van de mond der Riviere d'Amur af, (volgens eenige Sineesche verhalen, die onder my berusten,) zoude men door d'Amursche Zee, tot aen het Sineesche Keizerryk in acht dagen konnen zeilen: hoewel andere berichten, van de zelve Landen my toegekomen, zulks tegenspreken, om dat de uitstekende hoek Korea, deze vaert zeer zoude verachteren. Maer te Lande, langs de Zee of Strand, kan men daer bezwaerlijk komen, om dat 'er aen die kusten zulke schrikkelijke hooge en steene Bergen, Klippen of Rotzen leggen cn zich strekken langs de Zeekant, van de Mangesche Zee, of Ys-zee, door de Amursche Zee, tot aen de Rivier d'Amur, en voorders na 't Sineesche gebiet. Ook kan men uit het Landschap Nasabaie, by de Vliet Lena gelegen, over Zee, tot aen de Riviere d'Amur niet, of bezwaerlijk komen, insgelijks ter oorzake van de veelvuldige Klippen en Steenrotzen, die daer in Zee zijn, en wegen de menigte van Ys: en ook om dat 'er groote hoeken, verre in Zee uitsteeken. Op de Ys-kaep ziet men aen d'eene zyde de Mangesche, en aen d'andere zyde d'Amursche Zee: doch hoe verre aeze hoek in Zee uitsteekt, is ons tot noch toe volkomentlijk niet bekent. My zijn eenige aftekeningen van deze hoek toegekomen, die de zelve rechtstrepig Noord-oost op vertoonen: maer andere vertoonen de zelve zeer krom en Noord op geboogen: doch by my is de middelweg, en die gedaente, waer na de meeste getuigen en berichten hellen, in de Kaerte gevolgt. Die over de Noord-ooster uithoek, de Ys-kaep genaemt, willen gaen, moeten | |
[pagina 107]
| |
zulks des Zomers doen, als wanneer men kleine vaertuigen daer over sleept, en alle leeftogt en behoeften, op de rug draegt: des Winters werd het Zuidelijkste gedeelte van deze hoek met honden, en liefchen of Sneeuw-schoenen betreden. De zommige zeggen dat aen de Zuidelijkste gedeelte, schier ondoorgankelijke Bosschen zijn: dat de Kaep op zommige plaetzen hoog, en op andere laeg is, op zommige breed, op andere plaetze smal, en breder als by my is vertoont. De Riviere Kolima, is een der grootste Rivieren, die ten Noorden in de Ys-zee stort, zy heeft haer begin of oorspronk ten Zuiden uit het Giliaksche gebergte, gelijk ook de vliet Vrak en Bludnaia. Een andere Riviere, daer naby gelegen, werd genaemt Konitsa, of Kawytska. De Riviere Anabara of Kanabara, verre van de Ys-kaep gelegen, werd noch wel mede anders genaemt Nabaroui: en de Riviere Vlja, ook Ilin. Aen de zelve is een overwinter-plaetze, Niesne genaemt. Hier na volgt de Rivier Daura. Van de Rivier Kolima, werd met kleine vaertuigen in den Zomer, langs het Land in Zee gevaren, als het Ys en Mist zulks niet beletten: want het gebeurt wel, dat in drie Jaren aldaer, vermids het veelvuldige Ys, geen vaert is. Als men met vaertuigen aen de Noord-oostzyde van deze Kaep is, en tot aen de Ys-kaep gevaren, werden de goederen over Land gevoert, en aen de andere zyde in andere vaertuigen weer in Zee gezet, en zoo voort over Zee gevoert: doch dit geschied zelden. De Vliet Anadim, Anadwor, of Anadiroe opvarende, ontmoet men, tusschen de spleten van 't gebergte heen, een Wolok, dat is, overtoom, of plaets, daer men de vaertuigen te Lande weet over te halen, om met die in de Rivier Bludnaia, en wyders langs de Rivier Kolima, Vrak, Ludoma, Aldan, en zoo voorts in de Rivier Lena te komen. Men haelt de vaertuigen mede over een ander overtoom, tot in de Rivier Bloednaia: doch dit kan niet als met kleine vaertuigen geschieden. De Rivier Lama is niet ver van den uitgang des Vliets Amur gelegen, en werd anders mede Alama genaemt. Men bespeurt niet, dat Mosoviten, Samojeden, of eenige menschen, die langs deze Zee-kusten woonen, met hunne vaertuigen deze geheele Kusten bevaren, behandelen of bewandelen, maer dat de Schipvaerten, langs die Zee-kusten, alleenlijk van de eene plaets tot de andere door byzondere Volken geschieden, zonder dat het Volk van plaets tot plaets voort trekt, 't geene de oorzaek schynt te zijn, dat deze Kusten tot noch toe voor ons meest onbekent zijn. De handel, die 'er zeer weinig is, geschied by overlevering van Koopwaeren van 't eene Volk aen het ander: en werden die Volken mede van veel varens onthouden, vermids de lange Winters, veelheit van Steen-klippen, menigte van Ys, en overgroote koude. Tzernilos Krugom, dat is Rontom Swart, werd zekere Kaep, of Uithoek genaemt, die t' Zeewaerts, aen de uitterste Oost-Tartarische Kusten, gelegen, en, na allen schyn, zijn naem hier van gekregen heeft, om dat het daer gevaerlijk om te varen is, de Zee daer zeer tegen aenstoot, de Kust klippig, en een quade Strand is: want door dat woord op Tartarisch, zoo wel quaed, lelijk en gevaerlijk, als Zwart verstaen werd, gelijk de zwarte Mugalen veel meer hunnen naem van hunne morzigheit en lelijkheit, als wel van hunne zwarte verwe gekregen hebben. De Inwoonders van dien oord gevoelen, dat de Zee aldaer, bezonder Noord op, vermids haer veelvuldige Klippen, niet bevaerbaer is. De Bosschaedjen zijn daer donker, dicht, en vol Wild gedierte. De herom leggende Volken, zouden na men wil, negen, en misschien meer verscheidene spraken uitmaken. Het Landschap Sabatsia werd in de Kaert, met weinige verandering van spelling en letteren, op twee verscheidene oorden geplaetst: als ten Noorden, volgens berichten, zoo over Polen heb bekomen, en ten Oosten aen Zee, volgens berichten over Sina aen my gezonden. Twyfel zeer, of het tweemael met verscheidene spellinge op verscheide plaetzen, als twee byzondere Landschappen, gestelt moet werden: dan of het een zelve Landschap zy, onder twee gelijke namen van verscheide spelling. Het kan mede zijn, dat of in het bericht over Polen, of wel dat over Sina my toegekomen is, misstelling werd bevonden: 't geene de tyd zal moeten ontdekken. De Kusten vorders, van de Rivier d'Amur af, tot de Rivier d'Oby toe, worden zeer schaers bewoont: en alle de Volken, die zich daer onthouden, zijn een aerd van Samojeden, en van gelijke erneringe: doch van verscheide namen. De Volken, tusschen de Rivier Jenisea en Amur, en meer Zuidelijk, zijn (zoo Reizigers van daer berichten,) in verscheide en veele Natien verdeelt, en alle Heidenen, waer van eenige schatting | |
[pagina 108]
| |
aen hunne Czaersche Majesteiten, en andere aen 't Sineesche Ryk geven, voornamelijk die aen de Zee-stranden of Rivier-oevers woonen. Andere, die noch vry zijn, leven elk ader zijn eigen Vorst. De oudste van hunne bende, of dapperste, werd tot die waerdigheit gekooren. De Moscoviten zeggen, dat aen de Ooster-Tartarische Zee, zekere Kaep is, daer het water zoo wonderlijk haestig, en dikmael omschiet, en van loop, met groot gewelt, verandert, dat het daer onmogelijkis, om te varen. Waer van ik echter niet zekers weet te berichten. Daer werd ook gezegt, dat omtrent de Ys-kaep, de Zee een tegenstry digen en zeer verwarden loop zoude hebben; zoo dat het bezwaerlijk, uit die oorzake, mede zoude zijn, daer om te varen. De Volken daer omtrent, willen zachtelijk gehandelt zijn: want voor weinigen tyd zeeker Plaets-voogts Zoon, (uitgezonden, om den Tol op te halen, te Landewaerts in,) wierd, om dat hy zich te baldadig aenstelde, met al zijn volk ter neer gematst. Men vind hier omtrent noch Volken, Dieudi genaemt, die, alzoo my hunne rechte woonplaers niet bekent is, in de Kaerte niet heb gebragt. De Leege Rivier heest haren uitgang in Zee. Het woord van leeg bedied aldaer zoo veel als uitterste, of grens: zoo dat het schynt, alhier een uitterste wachtplaets of vesting te zijn. Aen de plaetzen Alaseisko, Sredne, Saschiwersko, Werchsenskoe, en Jasulski, gelegen in de meest Noord-oosterlijke gedeelten van Asia en by de Leege Rivier, vinde op papieren, aen my uit Sina overgezonden, een merk staen, het geese Tzaer schynt te bedieden. Waer uit besluite, dat aldaer Czaersche wacht, of bezetting moet zijn. By de plaetzen Sredne en Alaseisko, dat is, hals, en middel, vinde ik ook, in zekere my uit Sina overgezonde tekeningen, een afbeeldzel van een gesterkte driehoek: wes gisse, dat aldaer een sterkte van zulken gedaente of gestalte moet zijn. Het Land, gelegen tusschen het gebiet van Dauria en de Sineesche Muur, valt op veele plaetzen zeer zantachtig, doch meest vlak en effen, voornamelijk dicht by de Muur. Een zekere Rivier, genaemt Caratal, werd gegist omtrent de Riviere d'Amur te stroomen, om dat men my uit Tartarye bericht, dat die aldaer elders zoude leggen. Maer alzoo over Sina bericht werde, dat deze Rivier in de Oost of de Indiaensche Zee zoude uitstorten, na haren loop, door Tartarye: en dat na de Rivier Caratal de Mantzi of vreemdelingenin schepen, hunne waren voeren, en dat 'er twee steene Steden op den Oever zouden leggen; zoo zoude men misschien mogen gissen, dat deze groote Rivier Caratal, (want een andere kleine Rivier, die in het Meir Altin stort, is mede Caratal, Karatal, of Kitta genoemt) de Rivier d'Amur gelijk is, of misschien d'Amur zelve: zoo dat die op eenige plaetzen d'Amur, en op andere plaetzen Caratal genaemt werde; 't geen tot nader kennisse onbestecht werd gelaten. Om van Dauria te reizen na Tobol, Hoofdstad van Siberien, gaet men eerst op Jeneseiskoi, de Rivier Jenisea af: en van daer op Ketskoi, en zoo op Narin en Sarguts, en dan op Tobol. De Krygsbezettingen die in Dauria leggen, werden uit Jeneseiskoi, van leeftocht en nootwendigheden voorzien. De Russche Bevelhebber in Tomsko, heeft onder zijn gezag de Stad Jeneseiskoi, en onder Jeneseiskoi, staet weder de Stad Krasnojaer, en al het Land, tot aen de Dauren toe. Niet wyd van de Plaets Jeneseiskoi, gelegen aen de Vliet Jenisea, is een Vlek, genaemt Wiliemsko, 't geene ik om dat zijn rechte plaets niet en wete, op de Kaert niet en heb gebragt. De Stad Jakutskoi, aen de Vliet Lena, is de Hoofdplaets van alle de plaetzen, aen de Lena, gelegen. De gezaghebber van de zelve strekt met zijn gebiet tot aen de Zee, beoosten. Uit het Meir Baikal, kan men als gezegt werd, tot in de Daurische Rivier d'Amur komen, met kleine schuiten, die op eenige plaetzen over kleine droogten en dammen gesleept en getrokken worden: want tusschen beide zijn geen Rivieren, die de zelve aen een hechten. De Rivier d'Amur werd, behalven dat aen haren mond zeer breed is, in grootte by den Ryn vergeleken. De Russchen zijn daer omtrent in een geduurige hoede tegen de volken, die bezuiden woonen. De meest Noord en Oostelijk gelegen volken, in dezen gewesten, zijn geelbruin van verwe; (daer de rook des Winters, en hitte des Zomers veel toe doet:) hebben meest alle zwart, en eenige weinige rood haair. De Bocharen, - die groote handelaers zijn, komen veeltyds op hunne weerom reize uit Sina, door Dauria, en langs d'Amur, tot Tomsko en Tobol, met Goud, | |
[pagina 109]
| |
Zilver, en Zyde: al het welk zy aldaer verhandelen. De Dauren zijn wel gemaekte Mannen. Zommige van hen gaen op zijn Kalmuks, en andere op zijn Sineesch gekleed. Zijn bloode en vreesachtig slecht en onnozel in kennis der zaken van de waereld, dienen houte Beelden, en hebben Landbouw. Daer wast ook Kool. De weg uit het Vlek of Kasteel Albasin, dat nu gesloopt is, (in 't Dauersche gebied gelegen) tot aen de Rivier Gan, houd men te zijn vyf dagen reizens: en van het begin des Vliets Gan, tot de Rivier Naun of Naum, twee of drie dagen: en van Naun tot Sina, dertien dagen wegs te Paerd, door verscheidene volken en landen. Van de Rivier d'Amur, langs de Rivier Sija, Noordwaerts, is tot aen zekere volken of troepen, die in zwervende hoopen woonen, zeven dagen reizens. De Spraek der Volken, rondsom het Meir Kailar, is byzonder, en by hunne Nabuuren onverstaenbaer. Omtrent den Vliet Oerki vind men goed Zaeiland: gelijk by de Rivier Aldaken, insgelijks veel Bouw-landen zijn: alwaer ook veel Wild gedierte, en langs de Vliet Pochramnaia veele Zabels gevangen werden. By den Vliet Kamara zijn mede veel schoone Wei-landen en Wild-vangsten. Op de Rivier Singal, dryven de Sineezen met hunne vaertuigen op en neer, en schieten in de Riviere d'Amur, langs de welke zy opwaerts en nederwaerts, en ook aen de Rivieren, die ter zyde leggen, schatting voor den Sineeschen Keizer, van de onder schatting zijnde Volken, vorderen. Langs de Rivieren Gan en Naun zijn drie Gouverneurs of Bevelhebbers van den Sineeschen Keizer: welke van de luiden, die onder Schatting staen, Tol vorderen, bestaende in vellen van Tygers, Luipaerden, Luxen: en ook Kabardyn: in Druiven, en veelderhande Koorn. Rondsom het Meir Kosogal, daer de Vliet Selenga zijn oorspronk uit heeft, wonen Volken, zoo Mugalen als andere, die vrye Luiden zijn, en onder geen Schatting staen. Waer omtrent bezuiden een Berg is, daer in Goud zoude vallen: welk Erts in een Stedeken of Vlek, Toegtilami genaemt, dat niet te recht weet te plaetzen, ten behoeve van zekeren Prins, genaemt Otsiray Sain, gesmolten zoude werden: waer van echter geen gewisse kennisse hebbe. Langs de Rivier Selenga valt, als men zegt, goed Zandel-houd. En is drie mylen van Selenginskoi een Zout-meir. Zeker Stad of Vlek Targhana, is onder Mugaels gebied; doch om dat de rechte plaets niet weet, waer zy legt, heb die in de Kaert mede niet gebragt. Aen de Vliet Chilok, die in den Vliet Selenga stort, onthouden zich veele nedergezette Tingoesche Volken, die onder geen schatting staen, en vrye Luiden zijn. De Plaetzen Baunskoi, Anagarskaia en Werg, omtrent het Meir Baikal, zijn onderdanig aen hunne Czaersche Majesteiten: als mede de Rivieren Orongoi en Kabanja, die Wester takken van de Rivier Selenga zijn, met de Vlekken aen de zelve Rivieren van die naem gelegen. Ten einde der Rivier Selenga, beneden het Meir Baikal, en aen het Meir Kosogal, woonen verscheidene volken, welker namen tot onze kennis noch niet zijn gekomen. Weinig beneden het Meir Stut, en boven de Rivier Kumnik, is een roode Berg, daer zwarte Erts uit vliet. Hy geeft mede Arzenikum of Rotte-kruid en Aluin. Op de Rivier d'Amur, daer in de Kaerte Karaul Kitaiskoi staet geschreven, is de uitterste Sineesche wacht-plaets, gelijk zulks dat woort beduit. Bezuiden de Rivier Amur is het Land nu meest onder 't gezag van den Niuchischen of Sineeschen Keizer. Benoorden, zegt men, zijn noch veel meerder byzondere Natien, (waer'van zommige noch in vryheit leven,) als in de Kaerte zijn aengetekent. De Noordelijkste vlekken in de Kaert aengetekent, als Werchie, Maseu, Niesne, zijn alleenlijk overwinterplaetzen, derwaerts de volken zich by Winter, en in de koude met der woon begeven: want zy des Zomers zich op het Veld onthouden. De Volken, benoorden de Rivier d'Amur, zijn den Lappen en Samojeden niet ongelijk: Heidensch van Gods-dienst, plomp en dom, en weten zeer weinig of niet van leezen of schryven; doch de aldernoordelijkste geheel niet. Van het gebergte, aen den mond van de Rivier d'Amur, Bakaltemma Saten geheten, is my kennis toegekomen, dat net daer is: maer wyder blyft het gewest daer omtrent ons volmaektelijk niet bekent, zoo dat niet wete, of het daer vast Land zy, dan of het in Eilanden is verdeelt, of niet, en of het aen Jesso grenst: hoewel Dirk Rembrantsz, Jesso tot een Eiland maekt: doch, het is misschien vast Land en zeer bevolkt, of misschien, met een smalle vaert, die men over zien kan, alleen- | |
[pagina 110]
| |
lijk afgescheiden, daer ik toe helle: hetGa naar margenoot+ Koninkryk Niuche begint eerst, omtrent de Plaets, Uqueching genaemt, en is echter een ruchtbaer Landschap, 't geen 200 veel duizend menschen heeft uitgelevert, om Sina, met bystant van eenige West-Tartaren, t'overmeesteren: wezende aenmerkelijk, dat langs Korea, uit het Noorden, een groote stroom werd bespeurt: en dat aen my Sineesche Kaerten toegekomen zijn, die boven Korea, Noord aen, Eilanden, en een vaert en doortogt vertoonen. Doch de stroom kan van elders komen, en deze vertoonde Eilanden zijn, misschien de Westelijke voor-eilanden van Japan. En dus blyft deze zake ons tot noch toe onbekent: hebbende wy de Kaert van deze omstreek, na de beste, en meest met waerheit overeen schynende berichten, ter neer gestelt. De Straet de Vries, aen het Land Jeszo, zal, na het schynt, voor de Straet Anian, en het Compagnies Land voor de hoek van America (indien dit Compagnies Land, geen voor-eiland is, zoo als by die van het Nederlands Schip Breskens, gezegt werd, alzoo bevonden te zijn, dat te gelijk met het Schip daer de Vries, in het Jaer 1643 op voer, tot ondekking van Tartarye, uitgevaren was,) gehouden moeten worden: waerom misverstandig Anian heden, door zommige, by Kalifornia in West-Indien werd geplaetst. Bezuiden de Riviere d'Amur, staen in de Kaerte, Steden onder 't gebied van Sina aengetekent, die Plaetzen zijn, waer van de Taisaas, of Vorsten, zich den tegenwoordigen Sineeschen Keizer hebben onderworpen. Op de Rivier Angara, niet wyt van het Meir Baikal, zijn zeer groote Watervallen of droogten, ja zommige, eenige mylen lang, en andere minder; zoo dat men de goederen, die op of nederwaerts langs deze Rivier gaen, aldaer uit de vaertuigen moet ontladen, en te Lande overdragen. Met welke vaertuigen men over het Meir Baikal steekt. Aen het bovenste van de Rivier Angara staet het ompaelde Vlek Anagarskaia. Jandi is een Dorp, bewoont by Moscovische Land-luiden, aen de Rivier Angara. Naby het Stedeken Vergolenskoy, dat aen den oorspronk der Rivier Lena, die in de Ys-zee uitstort, gelegen is, zijn zware steene gebergten: gelijk de Rivier Lena mede nit steene gebergte spruit. Het is 'er des Winters zeer koud. Men kan daer des Zomers met geen Paerden ryden, om de ongebaentheit der wegen, en menigte van Water en Moerassn: en des Winters om de zware Sneeuw. Van het Meir Baikal schiet een steene Gordel of Riem, aehter de oorspronk van de Riviere Lena heen, en strekt zich tot in de Zee, op een verre onbekende lengte, (als boven is gezegt en aengewezen,) die men op zijn breetst, qualijk over reizen kan. Omtrent een droogte, genaemt Angarskoy Porogh, boven in de Rivier Angara, zoude noch een Rivier, Baoen genaemt, uit het Meir Baoen vallen, die my beide onbekent zijn. Op de Rivier Angara, is een Plaets Jandi genaemt, tusschen Vrkoetski en Ilim. Tusschen de Lena en Jenisea, in het Bosch, staet op mijn Kaert het woord Paschi geschreven, 't geen zoo veel als bezitting is gezegt, gelijk als men in die gewesten het geboomte vellende, bezitting nemen kan, zonder eenige verhindering. De Rivier Lena, werd gezegt aen zijn mond, twee myl breet te zijn. Gelijk van de Rivier d'Amur af, Noord op, in d'Oost-Indische Zee veel Klippen zijn, zoo zoude mede een steene Rif of Klip, in de Noord-zee, voor, of na de kant van de Vliet Lena toe, zich uitstrekken. Waer van my evenwel de zekerheit niet bewust, en daerom in de Kaerte mede niet aengeroert is. En Zoude (volgens veel berichten,) boven die steene Riffen en ver uitstekende Kapen of Klippen, vooren gemeld, welker einden ons onbekent zijn, geen of weinig vaert mede in de Ys-zee zijn: om dat de monden van de Rivieren veeltyds door het Ys vast leggen, en in Zee voor hare monden meest altyd veel Ys dryft. Men noemt de Zee by de Tartars, van de Rivier d'Amur af, Noodwaerts, tot aen het bovengenoemde steene gebergte, of Zee-hooft, de Ys-kaep, de Warme Zei: en de Zee van dat gebergte af, na de Rivier Lena toe, de Koude Zee, en by d'onzen de Ys en Noord-zee. De Zee, welke voor de Rivier d'Amur is, werd nu by de Inwoonders aldaer de Akiaensche, en mede Amursche Zee genaemt. De Vliet Ilim, die in de Rivier Anagara, en deze met den Ilim in de Tunguska stort, ontspringt uit steene gebergte. Ilim, is voor dezen een grooter Plaets geweest, en nu tegenwoordig bestaende in omtrent vyftig Huizen, doch de Vesting heeft niet veel om 't lijf. Daer zijn in de Palissade Omheining of Houte-wal, | |
[pagina 111]
| |
schiet-gaten, waer een Kerk in staet, dienende voor het nabywoonende volk, om zich in te verbergen en te beschermen, als de stroopende vyanden naderen: en diergelijke Plaetsjes zijn noch drie of vier tusschen die Plaets en het Baikalsche Meir; deze Plaetsjes zijn Dorpen, bewoont by Moscoviten, die zich daer om de luchtigheit van het Land hebben neder gezet. Het Plaetsken Ilimskoi of Ilim, benoorden het Meir Baikal, legt rondsom in steene Klippen, en tusschen twee hooge Bergen, zeer diep in de laegte, daer de Zon laet gezien, en vroeg onder gaet, ter oorzaek dier hooge toppen, zoo dat het des Winters, omtrent een uure, volslage dag, en Zonne schyn is. Buiten de Vesting, dat men een Stedeken noemt, zijn noch veele Huizen daer welvarende Koopluiden in woonen: de Soldaten die omtrent in 't gemeen honderd sterk zijn, behelpen zich zober. Het is hier des Winters zeer kout, en daer werden dan geen wegen gebaent, uit vrees voor de stroopende Mugalen. Zestig Ruische Soldaten, bezetting in Ilim houdende, sloegen voor negen Jaren haer Gezag-hebber dood, en muitede, wes zy vloden: en om dit stuk by hunne Czaersche Majesteiten te boeten, voeren zy op de Amur na beneden, plunderde een Vlek of Stedeken, dat meinden te behouden voor hunne Czaersche Majesteiten, maer de onderhoorige Sineezen quamen hun op de hielen, sloegenze op twintig na dood, d'overige in een klein vaertuig, dat half overdekt was, voeren de Amur af, tot aen de Zee, en willende te rug komen, wierden gestuit; zoo dat Zeewaerts in mosten steken; voeren dan Noord aen, en quamen in vyf weken tot Jakutskoi aen de Lena, by het Opperhoofd aldaer wierden zy ontsangen: twee behielt hy d'overige zond hy na Mosco: de opperste van deze was Gabrielo Frolof genaemt: hebben in die Zee geen Schepen gezien. Tusschen Jenisea en Lena, weet men niet hoe Noordelijk het Land loopt: de Russen gaen daer vyf of zes Maenden Jagen, maer vinden nooit Zee. Alle de Volken, die omtrent de Lena woonen, zijn Schatbaer aen het Russche Hof. Het gebergte is daer zeer hoog van steen. Het vriest benoorden by de Lena zeer hart. Veld-bouw is daer weinig of geen. Twee weken reizens van Jeniseiske, op de Rivier Toengoes, over-winterde hunne Czaersche Majesteiten Gezanten, in den Jare 1687. die tot de Sineesche Vredehandeling waren af gezonden. In het zelve Jaer hebben eenige oproerige Tungoezen, onder Jeravinske en Jelenbirske, eenige menschen vermoord, en daer op de vlucht genomen in 't gebied der Moegalen. Te Kamara, een Plaetsken aen de Rivier Amur, heeft het Sineesche Hof, in den Jare 1686, gedachten gekregen om een Stad te bouwen, doch of zulks werkstellig is gemaekt, blyft my tot noch toe, onbekend; zoo als niet wyt van daer gesticht is, het Stedeken Siyske of Siiskoi, ter rechter zyde, van de Vliet Amur, als men afvaert. Hier wierden duizend Krygsknechten tot bezetting gelegt, wanneer her beleg van Albasin, in den Jare 1986, was opgebroken. De Oevers van de Rivier Kamara zijn vruchtbaer, zoo dat zes en twintig vaertuigen met leeftocht, daer ter tyd van de Albazinsche belegering, voor-raet bequamen. Onder de Krygsmagt der Sineezen voor Albasin, heeft men beyonden, twintig Europiaensche Uitlanders geweest te zijn, die zich in dat Ryk ophouden, en in 't gewaet des Lands zijn gekleed, welke aen de Niuchische volken, het handelen en maken, van groot en klein geweer leeren, zoo dat het aldaer te Lande, reeds zeer goed werd gemaekt. Men acht voor Albasin, door de bezettelingen te zijn gedood, twee duizend man. Noca is een Vleksken, dat door Moscovische Kozakken wierd bezeten, omtrent de Stad Albasin, het geene eene Grens-plaets zoude zijn geweest, edoch der zelver rechte Plaets by my tot noch toe, onbekent is. Als in 't Jaer 1689, de Vrede wierd getroffen, tusschen hunne Czaersche Majesteiten en het Ryk Sina, nopende de Landscheidinge, wierd by de Sinezen verhaelt, dat van de mond des Riviers Amur, met een goede wind, zeve dagen varens, was, na het Eiland Japan. Kailare is een Vliet, niet wyt van de groote Stroom Jaal gelegen, gelijk in de zelve een andere Rivier stort, Mergela geheten. Aen het Riviertje Tole, daer de Katoegta in vredens tyd zijn zit-plaets hiel, had zich in den jongsten oorlog, tusschen de Moegalen en Kalmukken, den Kalmukzen Prins Boesioektichan geplaetst. Tenikande is een Vliet, niet verre van Argoena gelegen. De Rivier Gana of Gan, in deze gewesten gelegen, en kan niet wel als met Lootzen werden bevaren, ter oorzaek harer Steen-klippen en droogten. Hier en daer, waer omtrent woonen Moegaelsche en Bratssche volkeren. | |
[pagina 112]
| |
De Jezuit le Compte zegt van de uitgestrektheit des Sineeschen Ryks, aen de overzeide van de Sineesche Muur in Tartarye, na het Moscovische gebied toe, als volgt. Depuis la Paix que les chinois ont conclue, avec les Moscovites, il est aisé de marquer au juste les bornes de leur Empire, parce qu'on est convenu de ses limites, elles ont este fixes au 55 degres, le reste du Pays qui s'étend entre le Nord & Orient, est demeure indecis dans le traité, &c. Dat is: Zedert de Vrede, welke de Moscoviten beslooten hebben met de Sineezen, is het zeer licht, net te weten de Grenzen van dat Ryk, want men heest verdragen, dat die zouden zijn op vyf en vyftig graden, blyvende 't overige Benoorden en Oosten onbepaelt, in het verdrag, enz. Naritsi, is de naem van een Rivier en Stedeken, niet wyt van d'Amur gelegen. De Volkeren Dtzoezera, gelegen benoorden de Vliet Amur, werden anders mede Zioetsartskaija genaemt. Deze zoo wel als die van 't Landschap Giletskaia, betalen Schatting aen den Sineeschen Keizer, in Zabels en alderhande Pelterye: zy zaeyen geen Koorn, erneeren zich met Visschen en Wild te vangen. Men schreef my voor dezen uit Pekin, van zeeker Sterkte, aen de Vliet Amur gelegen, als volgt: Jaksa, is een Sterkte aen de Grenzen van het Sineesche Ryk, op de Vliet Amur gelegen, twintig dag reizens van de Groote Muur, daer hebben drie honderd Moscovische Krygs-knechten bezetting gehouden: om deze Plaets is onlangs verschil ontstaen, tusschen hun en den Sineesch, ter oorzaek, van klagten der Sinesche onderhoorige Tarters, over de Russche bezetting, die hen schade toebragt, eischende de Sineezen, dat het zelve gesloopt werde. Dus verre het geen men my schreef. En is deze Sterkte ae zelve met Albasin. Men ziet aen de Oevers van de Zee, by den uitgank van de Amur, benoorden en bezuiden op hooge Bergen, behalven het boven aengeroerde Eiland, noch verscheide andere Eilanden leggen, en daer op zoo het schynt gebouwen, maer vermids men met de Rivier-vaertuigen derwaerts niet wel kan varen, is onbekent hoe 't daer is gestelt, of wat volk daer woont. De Landstreek aen de Zuid-oever by den uitgang van de Vliet Amur, in Zee, werd mede genaemt Solonskie, of het Zout-land: aldaer zijn eenige wooningen. Rondsom Albasin, aen de Rivier Amur, is goed Zaei, Hooi, en Bouw-land, daer zijn veel Plaetzen die met Wyngaerden bezet zijn, luchtige Bosschaedjen, daer goede Visch in de Wateren, en Wildvangst valt. Aen de Rivier Tzerna, of zwarte Rivier, bewesten Albasin in de Amur stortende, vallen veel Zabels. Tusschen de Rivier Uda en Ogota, aen de Ooster Indiaensche Zee, valt veel Wal-visch, zoo ook de geheele Kust langs, tot aen de Ys-zee, als mede Wal-russen, en Zee-robben. Tot Camsatka en aldaer aen de Zee-kust, woont een Volk, genaemt Xuxi en Korliki, die elk haer eigen Tael hebben, welke naest aen Zee woonen, dragen klederen van Robbe-vellen, woonen in de aerde: die in het Land woonen, hebben goede Harte-vangst, eeten Visch en Vleesch raeuw, wasschen de handen in haer eigen water, zijn valsch van aerd, houden woord noch trouw, hebben geen Godsdienst, dat men weet: haer geweer zijn slingers, waer uit zeer net konnen werpen: omtrent de Ys-kaep is het in 't gemeen zeven Maenden Winter, in het begin van de Winter alleen, valt het Sneeuw, doch niet zeer diep: by Camsatka is een Golf, waer in buiten mate veel Zee-gedierte zich ophouden: boven Camsatka is een doorgank, waer van zich de Rob en Vischvangers weten te bedienen. By Irkutskoi, Bratskoi, en de Rivier Anon, vallen mede Paerlen die in Oester-schulpen werden gevist, of van des Riviers bodem opgehaelt, doch zijn niet schoon, ook niet overvloedig. By het Schaksche Meir, gelegen niet wyt van Nertsinskoi, leggen noch twee diergelijke Meiren, dicht by malkander. De Oostersche Tartaren van Niuche, Nabuuren der Daurianen, beleggende vloeren in de Huizen der Aenzienlijkste perzoonen met vilten. Sajimke is gezegt een gehucht, daer ettelijke weinig Huizen by een staen, in Daueren Land. Amban, is de naem van een Sineesch-Tarters Ampteling, gelijk als van Hem, en noch zoo eene genaemt Tsiolo, werd gemelt, die van het Gezantschap waren, dat den Sineschen Cham, op de Dauersche Grenzen, in 't Jaer 1689 heeft gezonden, wanneer over de Vrede en Landscheidinge wierd gehandelt, tusschen hunne Czaersche Majesteiten Onderdanen, en die van den Sineesch. De Gezanten zelve quamen toen gereist, over Dalai na Nertsinskoi. Te dezer tyd was 'er oorlog, tusschen de Moegalen en Kalmukken, en de Sineezen gaven voor, dat als de Grens-scheidinge boven gemelt, zoude zijn gedaen, dat | |
[pagina 113]
| |
zy dan wilde mede helpen, genoemden oorlog te doen slissen, zoo als ook namaels is geschied. Den Hoog-geleerden Heer Thomas Hyde, in zíjn nooit volprezen werk van de oude Godsdienst der Perzen, zegt, dat de Oostersche, zoo wel als de Westersche Tarters, de Zon aenbidden: zy noemen zegt hy de Zon Ghiunesch, of Ghiun, zoo als ook den Zondag by hen werd geheten. Aramsai, is de naem van zeeker Aenzienlijk Hooft der Onkotske Tartaren, die zich het gebied hunner Czaersche Majesteiten had ontrokken, en op de Sineesche zyde begeven, in den Jare 1689, doch berouw hebbende zijner daed, quam te rug, en bleve in zijne oude bezitting omtrent Nertsinskoi, hoewel eenige byzondere luiden dezer Volke, in of onder Sina zijn verbleven. Atagan Gaitemoeroff, is de naem van zeker Toengoes, die onder het Russche gezag, zich niet wyt van Nertsinskoi ophout. Ononskoi, is een Vliet omtrent Nertsinskoi, daer in 't Jaer 1689, de Moscovische Gezant, die tot de Handeling met de Sineezen was afgezonden, zich een wyle op heeft gehouden, gelijk aen de Rivier Silka, de meeste magt der Sineesche vaertuigen, die het Krygsvolk over bragten, heeft verwylt. Van Pelim en Vergaturia, voorby de Vliet Tigil, Newa, Resc, Serebrenke en Zusawaia, tot aen het Uffimer Land, woonen meest Wogulitsche Heidenen: de Rivier Kugur, alwaer de Uffimsche Tarters woonen, neemt zijn oorspronk uit de Ussimsche steep, of Woestyne, tusschen de Rivieren Zusawaia en Uffa, vallende in de Rivier Kama, alwaer een Stedeken legt, genaemt Kungur, daer in Russische bezetting legt: deze Tarters en noch een diergelijke aerd, genaemt Baskinszi, wonen omtrent de Stad Uffa, leven verspreit, in Dorpen en Vlekken, gebouwt op de Russishe wys. Ga naar margenoot+ Aen de oorspronk van de Rivier Sia, welke uit den Noor de in de Vliet Amur stort, woont een Tungoes Prins, genaemt Pieter, by de Kozakken, die aldaer het gezag voert: onder zijn bescherming zijn negentig perzoonen van de Rivier Lena, onlangs komen woonen, die zonder Schatting aen iemant te betalen, zich daer ophouden: de eerste wooningen die men aen de Rivier Sia, benoorden ontmoet, zijn zeven dag reizens van de Amur afgelegen. Tegen over deze Rivier Sia, aen de Zuid-zyde van de Rivier Amur, is een vet en schoon Land, zoo als de Rivier Kamar weinig bewesten gelegen, en uit den Zuide in de Amur stortende, mede zeer Visch-ryk is, ook goed Land aen zijne Oevers heeft, dat vet, en ryk van Pelterye is. Als men de mond van de Vliet Amur uitgevaren is, tot in de Orientaelsche Oceaen, loopt de Zee na de rechterhand, of na het Zuiden tot Korea toe: men kan derwaerts niet wel by de Strand aen Land gaen, wegens de menigte van riet, zoo dik als een Mans been, en grover, zoo dat ook geen Schip daer dicht onder Land in Zee door booren kan. Het is tot roem en eer van hunne Czaersche Majesteiten, dat vyftien honderd Moscoviten, bequaem zijn geweest, meer duizende by de Sineezen, in dienst zijnde Overmuursche Krygs-luiden uit Tartarye, in dit gewest, te konnen wederstaen, geduurende een tyd van zes weken, in een klein opgeworpen beschanzinge, na dat zy veel duizenden van Moegalen by Selenginskoi hadden doen wyken, en tot Czaersche gehoorzaemheit gebragt, waer van een groote menigte, zoo oude als jonge perzoonen, die voor Slaven in Mosco zijn gevoert, in 't Jaer 1689, blyk hebben gegeven. Konikotsche Volkeren, zijn Luiden van Moegaelschen aerd, die zich onder hunne Czaersche Majesteiten bescherming hebben begeven, niet verre van Nertsinskoi, in 't Dauersche Land gelegen, vyftien wurst, of Russische myl van Bratske. Achter de Rivier Oedojoe, ter rechter en ter slinker zyde de Rivier Selenga, hielden zich in den Jare 1686, den 29 September, Moegaelsche roovers op. Vergolenskoi, is gezegt, boven Lenskoi, als of men zeide, het Noorder Lenskoi. Lenskogo, anders een Landschap, werd geoordeelt, mede een Stad of Vlek van die naem te zijn, om dat de Kozakken in die gewesten veeltyds reppen van Lenskogo Gorod, of Lenskogo Stad, zonder dat my bewust is, waer die gelegen, als dat ik meine, elders op de Vliet Lena. Chamoene is een Riviere, niet wyt van Albasin gelegen. Oerke is een Rivier, die wat lager legt als de Rivier Argoene. Als de Sterkte Albasin, voor de tweede mael, door de Sineezen wierd belegt, en dat 'er Vredens-verbonden onderhanden wierden genomen, zijn de Sineesche Krygs-luiden, die meest alle Tartaren waren, geplaetst aen dp Vliet Sije of Sia, | |
[pagina 114]
| |
om des noods, zoo 'er geen Vrede wierd, getrossen, in korten weder voor Albasin te konnen rukken. By Jerabena of Jerauna, dat een Meir is, hebben zich eenige Russche Land-luiden ter neder gezet, die des Winters ter Zabel, en ander Wild-vangst, drie of vier weken van huis gaen, en zich in de Bosschaedje en Wildernissen ophouden. Binnen Irkutskoi, acht men ruim duizend menschen te woonen, het is een der voornaemste en welvarenste plaetzen dier gewest: aldaer werd goede Koophandel gedreven. Veele der gener, die gezonden werden om de Schatting uit Jakutskoi, van de Noord-ooster gewesten op te halen, melden dat de Zee by de Ys-kaep, Leute more, dat is, Ys-zee werd genoemt. Het getal dezer uitgezondene Krygs-knechten, is aldaer gemeenlijk omtrent vyf en twintig man te gelijk, deze blyven lange uit, en werd 'er zomtyds eenige van hen gemast, of vermist. De Jacuti volkeren hoog Noorden, en in 't ver afgelegen Oosten woonachtig, verhalen dat in den Jare 1694, van Eilanden, Menschen by hen aen Land zijn gekomen, niet zeer groot van stal, bekleet met Harte-vellen, die groote baerden hadden. Gorbitse is een Rivier, niet verre van de Vliet Canon, by de oorspronk van d'Amur deze werd anders in 't Moegaels genaemt Oerom. In Vergolenske, Balagaske, Irkutske, en Selenginske, hebben zich met der woon begeven, al van lange Jaren af, veel Bratske Moegalen, ontwykende het gezag der Moegaelsche Taizen of Vorsten, zoo als Zulks door de Moegaelsche Vorsten, aen hunne Czaersche Majesteiten grooten Gezant op de Sineesche Grenzen, is geklaegt, doch de waerheit schynt te zijn, dat die Volkeren zich opgehouden hebben by het Baikalsche Meir, anders Baikala genaemt, van voor ruim vyftig Jaren af, hebbende nooit aen iemand Schatting betaelt, als aen hunne Czaersche Majesteiten vrywillig, zoo als andere Bratske Volken, die onder het Russche gebied woonden, uit vreze voor straf, over begaene quaed, naer het Moegalen Land zijn gevlucht, zich hebbende hunne Czaersche Majesteiten Landstreek ontrokken: zy vielen onlangs in, met andere Moegalen op de Toenkinsche Sterkte, verbrandende rondsom de Huizen, doodende en vervoerende veel menschen. Daer is zeker Volk genaemt Gawylinsk, die Jaerlijks in Pekin ter Koophandel komen: zy dragen groote hooge Hoeden met brede randen, en spitzehoofden; men zegt dat zy onder de gehoorzaemheit van den Sineeschen Keizer, als Heer van Niuche staen, en zoude gelegen wezen beoosten en bezuiden Jakutskoi, in de Nabuurschap van Dauria: zy komen gevaren, wanneer na Sina reizen, langs de Kamschatka Rivier, daer zy met de Kamschatners, die wilde Menschen zijn, mede handel dryven. Zeer vele Visschen zijn in de Vliet Sija, dien de Sineezen Ngan-cum noemen, als Beloegen, Osettri, Kaloeskes, Steuren, Sterladen, Karpers, Salmen, Vorens, en veelderhande andere Visschen. Aen deze Vliet Sija, die in de Rivier d'Amur uit het Noorden stort, zijn voor weinigen tyd twee kleine paggers of sterkten by de Moscoviten gebouwt geweest, tot invordering van schatting: doch wierden van het onderhoorig Sineesch Krygsvolk, twintig duizend man sterk, zoo men zegt, in den Jare 1682, verwoest, na een manhastigen tegenweer by tweemael zestig man, dien zy uit gemelte plaetsjens deden. Aen de Noord-zyde des Amurs, zijn niet als loutere Wildernissen en Bosschazien, ook vruchten in 't Wild, en Besien van veele aerd. Ten Zuiden deze groote Vliet Amur, komt veel schoon Koorn voort; men vind daer veel Visch, als Karpers, Steuren, Salmen, ook Bevers, en ander Gedierte, enz. Het Kirmanse en Schingalsen Vlek, omtrent de Rivier Schingal bezuiden de Amur, dat de Russen gesticht hadden, was door eenige duizend Sineezen of Tartaren, in dienst van Sina belegert, en alleen van vyf honderd Russen beschermt zijnde, onlangs is verwoest: twee duizend Sineezen, en dertig Russen, zouden daer, zoo men zegt, gebleven zijn; wezende d'overige Russen met hun Opperhooft Chabarof, door behulp der vaertuigen, behouden te rug gekomen. Hier rondsom woonen Sineesche Onderdanen, die het Land ploegen. De Rivieren die ter rechter zyde, en van de Sineesche kant, in de Rivier d'Amur vallen, storten uit steene gebergten. Tusschen welke gebergten en d'Amur zelve, zeer schoone Koorn-velden van zwarte aerde, tot een half mans lengte diep zijn. In deze velden vind men mede veel zoute Meiren, daer zich van zelf het Zout aen de Oevers zet. Bosschaedjen zijn weinig aen de monden van de voorschreve Rivieren, en ook weinig grof Wild: doch daer vallen wel witte Vossen, en graeuwe Hazen, ook Bevers, Otters, Luxen, en | |
[pagina 115]
| |
zomtyds Wolven, die donker graeuw zijn. En weder nader aen de Sineesche Muur, of eigentlijk in 't gebergte, dat daer aen vast is, vind men Luipaerden. Op de Rivier Schingal, eer men tot aen den mond, of aen d'Amur komt, een streke van ruim een dag reizens, legt een Stedeken met steene Huizen, genaemt Schingal, die gezag over eenige Dorpen, en net Landschap langs de Rivier van dien name heeft. In de Vlekken en Dorpen van dit Landschap, zijn door de Onderdanen van den Sineeschen Keizer, steene Huizen gebouwt, met houte banden, zonder verwulst of zoldering: de daken zijn ook van houte planken, die met klei en kalk bestreken zijn. In de Sineesche Grensstad Schingal, is een Sineesche Gezag-hebber. Van deze Stad, en van het geheele omleggende Land, vordert de Schingaelsche Gezag-hebber schattingen voor den Sineeschen Keizer; bestaende in alderhande Koorn, uitgezondert Rogge, die aldaer niet groeit: als mede in Vee, Brandhout, Balken, Planken en houte Posten, om banden of binten tot de steene Huizen te maken. Welke schatting Winter en Zomer, gestadig op Kamelen, Buffels en Paerden na Sina werd gevoert. Van de Stad Schingal, spreekt eenig bericht uit Peking aen my gedaen, aldus: De Stad Schingal, gelegen op de Vliet van de zelve naem, is van steen gebouwt, en daer rondsom zijn verscheide Dorpen, al van steen of leem, en niet van hout getimmert, hoewel de posten van hout zijn, alles zonder yzer. De Huizen hebben aldaer geen steene verwulfzels, maer men gebruikt planken, die met Kalk en Lyn-olie bestreken werden. De schatting, welke deze Stad aen het Sineesche Hof opbrengt, is meest Koorn. Dus verre dit aen my toegezonden bericht. Men wil, dat eenige der Voorzaten van den jegenwoordigen Sineeschen Keizer, die Chan over het Bogditsche of Niuchische volk was, hun Zetel in de Stad Schingal voornoemt hadden gevest. Voor omtrent veertig Jaren was, (als verhaelt Fredericas Krizanicz, Poolsche Monnik, in zeker geschrift, aen zijn Majesteit van Polen vertoont,) door den Moscoviet, omtrent de Vliet Schingal, een sterkte gesticht, waer door hy het omleggende volk tot gehoorzaemheit trachte te brengen: doch die van Niuche quamen met een vloot Schepen, en verdreven de Moscoviters, die gebrek van buffe-kruid hadden. Als namaels uit de Vesting Nertsinskoy, de Russche Kozakken, den Sineeschen Onderdanen laftig vielen, is 'er uit Sina een Afgezant derwaerts gezonden, met verzoek van Gyzelaers te geven. Waer op drie Russche Soldaten aen 't Hof te Peking gevoert zijn, daer zy naerstig wierden bezichtigt, met giften beschonken, en toen weer te rug gezonden, en bevolen te zeggen aen hunne Czaersche Majesteiten, of net hun believen zouden Gezanten te zenden, om Grens-scheidingete maken. Zy bragten ook Brieven te rug: doch die in Mosco van niemand konde gelezen noch verstaen werden. Tusschen de Rivieren Anabara, of Nabaroui, en Konitza, of Kobuitza, strekt zich in Zee een hoek lands uit, daer zeer quaed en schrikkelijk, volgens het zeggen der Inwoonderen, die wel de beste Zeeluiden niet zijn, om te varen is. Voor eenige Jaren is't gebeurt, dat de Gezag-hebber of Weiwoda in Jeniseiskoy, een Stad aen de Rivier Jenisea gelegen, de Zuster van een Poolsche Hopman, in Moscovische dienst, ontëerde. Deze stichte oproer uit weerwrack, sloeg het Opperhooft dood, en plunderde de kroegen. Voorts toog hy met zijne muitelingen na het Zuid-oosten, en bouwde aldaer een sterkte, genaemt Albasin, daer hy tien Jaeren in rust leefde. Waer na hy iemand na Mosco af zond, met bede, zoo men hem zijn misdaed vergaf, hy dan het omleggende volk Jaerlijksche schattinge wilde op doen brengen. Dus kreeg hy vergiffenis: en aen de Weiwoda van Jeniseiskoy wierd gelast, hem van alle noodwendigheden te voorzien. Dit voorbeeld is weinig Jaer daer na gevolgt van zekeren gemeenen Soldaet uit Krasnoiar, die een goed aental makkers op maekte: doch zonder eenig quaed feit te begaen. Zy togen na het Zuiden, tot dat zy quamen aen de Vliet, Selenga genaemt, daer zy het zeer vruchtbaer vonden. Wes zy daer eene sterkte oprechtede, en insgelijks eenige Jaren in stilte leefden, tot dat eindelijk mede iemand na Mosco zonden, en door den zelven een schatting beloofden: 't geene aengenomen wierd. En oordeelt deze Monnik Krizanicz, die onder de Poolsche benden, in het beleg voor Weenen, onlangs is gesneuvelt, uit den mond der geener, dien de Kusten bekent zijn, dat de Zee van de Vliet Oby af, langs de Amursche Oevers, tot aen Japan, onmogelijk met Schepen te bevaren is; vermids het Ys daer nooit smelt, | |
[pagina 116]
| |
en met zulke groote schotzen altyd dryft, dat met de minste wind de zwaerste Schepen zouden verbrokten werden. Dus verre van het geene boven gemelte Monnik in een verfaael, aen zijn Poolsche Majesteit gedaen, heeft gezegt. |
|