Logo DBNL
Noord en Oost Tartarye (1705)

Noord en Oost Tartarye

(1705)–Nicolaas Witsen–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het Landschap Dauria en aengrenzende plaetzen.

HEt Landschap Dauria werd te recht, onder de Oost-Tartarische gewesten, getelt, en is gelegen op de hoogte van omtrent een en vyftig graden,

Noorder breete. De zeer vermaerde en aenzienlijke Vliet d'Amur schiet door het zelve heen, en stort zijn water, boven het Landschap Jeso, in de Indiaensche Oost-zee.

Nersinskoi of Nertzinskogo, is een plaetze, Stedeken, of Dorp en Sterkte, aen de oorspronk van de Riviere d'Amur, in het Landschap Dauria gelegen, en by de Russen zedert weinig jaer gesticht.

Die daer het gebied heeft, is een Precasenek, of een Onderkançelier. De Daurianen, en Volken, benoorden deze Rivier d'Amur gelegen, zijn schatbaer, zedert eene wyle, aen haer Czaersche Majesteiten geworden.

De Ingezetenen van het Landschap Dauria woonen in slechte en onnoozele huiskens: gelijk zy zelfs mede zeer slechte, goetaerdige, en onnoozele menschen zijn, en laten zich op zommige plaetzen door krygsluiden, die in Paggers, dat zijn lichte beschanzingen, zich ophouden, beheerschen.

De oude Daurische Vorst zegt men, is bezuiden de Rivier d'Amur met, is bezuiden de Rivier d'Amur met zijn gezin geweken, om de magt der uitheemschen te ontgaen. Deze viel dikmael, zoo men zegt, eertijds op de Moscovische Soldaten aen: doch heeft, het schietgeweer ongewoon zijnde, steeds moeten deizen.

De Daurianen zijn naerstige Landbouwers.

Ter linker zyde, langs de Vlied Amur afvarende, is by Nersinskoi? het land hoog, bergachtig en vol bosschaedjen.

Omtrent daer de sterkte Albazin was, en de Vliet Albansinskoi in d'Amur valt, is het Land zeer schoon. Daer valt Rogge en alderhande Graen: een eenig graen levert 'er 50, 60, ja 70 fout uit. En op andere plaetzen aen de Rivier d'Amur gelegen, heeft men wyngaerden. Men vind omtrent Albazin, in de zelve Rivier d'Amur, en benedewaerts, visschen, Sterletten, Naloesens, Otsettrofs, Sasaccof, Dosesof, en alderhande kleine visschen zonder getal, welker namen onbekent zijn.

Kailar is een Meir, dat zijn uitwatering in de groote Rivier Amur heeft? en alderhande visch voed. Rontsom het zelve woonen in vaste wooningen, zoo wel des Zomers, als Winters, zeer veele volken, die den tegenwoordigen Sineeschen Keizer erkennen, en zich met de vischvangst uit dit Meir onderhouden en voeden. Niet wyt van daer zijn noch twee of drie Meirkens, welker wateren zoo wit als melk, en buiten gemeen gezont te drinken zijn.

Hier omtrent, en niet ver van den weg naer Sina, onthouden zich zeer veel slangen, die vergiftigt zijn, en den Mensch en Vee beschadigen: wes de wegen, daer op die zich onthouden, werden vermyd.

Gan is een arm van de Rivier Singal, en stort in d'Amur. Aen zijn oorspronk is een stad, alwaer een bevelhebber van den Sineeschen Keizer woont, die aldaer schatting voor den zelven verzamelt.

Van den mond der Riviere d'Amur, aen Zee, welke by zommige de groote Schonga of Songo, of groote Singal en Ahur mede werd genaemt, is te Lande, zoo men van daer bericht, een bequame weg tot in 't Landschap, by de gebuurvolken genaemt Nikanskoi, (zoo als mede aldaer, en onder de Moegalen alle vreemde Landen werden genaemt,) want men wil dat de oude Sineezen, by de buiten muursche Volkeren, Nikanders genaemt zijn geweest. In welk Landschap, zoo gezegt werd, men Goud, Zilver, en kostelijke gesteenten vind, ook Zyde, 's Lands Volken zijn aldaer konstiger, beter gezedent, en arbeidzamer, als die Noorderlijker woonen, 't geene dan voor Sina te houden is.

De Mugalen, Daurianen en Tarters van Niuche, of Volken, welke by den mond van de Rivier d'Amur, aen Zee woonen, weten van Eilanden te spreken, die zy Nikanski noemen, en zeggen die niet ver in Zee te leggen, als men de Vliet d'Amur uit zeilt. Misschien zijn deze Eilanden het Noorder gedeelte van Japan of Jeso, ofte eenige Voor-eilanden onderdanig aen Sina. Deze Volken noemen malkanderen Nikanders of Nikanen, dat eigentlijk boersche of ongezedenden gezegt is.

De naem Nikanskoi of Nikander, schynt afgedaelt te zijn uit het Sineesch, en wel byzonderlijk van de Stad Nanking of bezuiden Peking gelegen, waer uit dan schynt gesprooten te zijn, dat de Tarters, die nu Sina hebben verovert, uit verachtinge der oude Sinezen, hun de naem van Nikanen hebben gegeven, 't geen zoo veel als Knechten of Boeren, in haer spraek zoude beduiden, en haer Hooftstad Nikang, voor Nanking, dat is, Knechtstad benoemen.

By het Kasteel of Vlek Albazin, dat nu is verwoest in 't Landschap Dauria, gelegen aen de Noorder-oever van de Vliet d'Amur, dat Lapkaf, of Lapkajef, by de Sineezen en Mugalen, voorheene plag te heeten, hadden zich omtrent drie honderd persoonen, onder hunner Czaerscher Majesteiten gezag, neer gezet. Deze begonnen zeer goede Zabels te vangen, en het Land te bouwen: en zegtmen, dat uit een

pond Rogge twaelf of veertien honderd ponden wast. Druiven, Appelen en Pruimen zijn daer zeer veel: en Visch zonder getal, te weten, groote Coloegi, en Ossetiri. Aldaer wierd onlangs door zeekeren Monnik, een Klooster gebouwt. Men kan van daer binnen twee weeken in Sina, en de Rivier d'Amur langs, in korten tijd, tot in de Indiaensche Oost-zee komen.

Van Riebenskoi te reizen, naer het Zuiden, en na de Dauersche gewesten, is de weg zeer woeft, nat, moerassig, en onbequaem, en als men met een groot getal menschen komt, en dat men geen voorraed mede voert, zoude men gevaer loopen van te vergaen.

Op de Rivier Jenisea, en des zelfs takken (byzonder die geene, welke in het Meir Baykal stort, grenzende aen het Dauersche Land,) zijn verscheidene droogten, en banken, daer men met vaertuigen bezwaerlijk over kan; een der voornaemste is geheeten, Streelnoi corog; gelijk 'er ook veele droogten, en steene banken omtrent Aastiliema, aen gemelte Vliet gelegen zijn, waerom altoos tot lichtinge, kleine schuitjes, de groote en beladene vaertuigen verzellen: Toengoes, een andere porog of bank, is omtrent Moerskoy; waer omtrent in drie dagen reizens, geen bewoonde plaets en is; deze bank is afgelegen van Riebenskoi, by quaed weêr, eenige weeken vaerens. Op Riebenskoy heeft een Czaersche Gezant, naer de Sineesche grenzen zullende reizen, winter laeg gehouden.

In Riebenskoy zijn nu onlangs maer vyftig wooningen geweest, van verscheide Volken.

De Rivier Toengoes of Tungus, vriest meest altoos vast, en toe, in 't laetst van September, of in het begin van October.

In 't Ilimsche gebiet, is eene kleine sterkte, by de Moscoviten opgeworpen, genaemt Jandinske. De plaets, die daer legt aen de mond van de Rivier Ilim, werd genaemt Aldi. Aldaer zijn zeer groote bergen, en het is daer omtrent, moeyelijk te vaeren, ter oorzaek van al de droogten en steenen klippen, die daer in de Rivier zijn.

De boven gemelde Sterkte of Vlek Albasin, lag aen een spruit van de Rivier d'Amur, die zich Noordwaerts uitstrekt. Doch sommige zeggen, dit Kasteel, dat van hout was, aen den Oever van de Vliet d'Amur eertijds te leggen, en andere, meer Landwaerts in.

Tot hier toe zijn onlangs de Sineesche Onderdanen, of Tarters van Niuche met honderd vaertuigen gekomen, en hebben de Moscovische bezetting, die toen niet veel in getal was, doen wyken, en die vesting verbrand, en de plaetze weder verlaten. Zy waren vier of vyf duizend man sterk, voorzien met Bogen, Pylen, Sabels, en vyftien stukjes geschut, Europisch maekzel, van vyf of acht pond bals: beneffens noch eenige bassen, die men daer te paerde voert, zwaer vyftien pond, lang van maekzel, en zeer dun gewerkt, hebbende ter zyden een laetgat. Zy gaven voor, als of tot hier toe het Sineesche gebiet strekte, en dat des Sineeschen Keizers eer en magt, zulke vestingen en gebouwen op zijnen grond niet konde gedogen, eh hy daer door te raede was geworden, om voor de oogen van ds geheele waereld te doen blyken, 't welk aen zijn kant was gedaen: edoch haere Czaersche Majesteiten hebben derwaerts veel krygsmagt gezonden, tot bescherming van hun volk, en de plaetze doen herbouwen. Doch zy is namaels met verdrag gesloopt.

Van de Stad Albasin, spreekt de Priester Avril aldus: de Stad Albasin is, aen de Moscoviters, van Mosco, hunne verste afgelegene plaets, omtrent drie weeken wegs van Pekin, gelegen, naby de Rivier Jamour, welke oorzaek heeft gegeven,+ aen den oorlog, tusschen de Moscoviten en Sineezen, elk zich aenmatigende het recht der Paerl visscherye, in gemelte Rivier, en den Zabelvangst daer rontsom. Dus verre Avril.

Tot omtrent aen dit Albasin, strekt haerer Czaerscher Majesteiten gebiet uit: ook wyder, boven en benoorden het Ryksken Utsurtai, na by het Meir Baikal: gelijk mede dat zelve gebiet van benoorden de Vliet d'Amur, en van de Rivier Zia af, Noorden op, tot aen de Ys zee, door de Volken Lamuti en Zuczari, strekt: en dan weder langs de Indiaensche Zee, Noorden op, de hoek om, naer de Vliet Oby toe: en langs de Oby Zuidwaerts tot aen de Rivier Chatunia, onder het klein Ryk of gebied Altin: voorts de Rivier Irtis ten einde: en dan beoosten Astracan, tot aen de Rivier de Jaik, en dezelve Noorden op, ten einde: alwaer dezelve Jaik niet wyt van de Irtis eindigt. Op de Kaspische Zee strekt het zelve gebiet tot aen de stad Terki, en vorders tot dicht by de Zwarte en Noord Zee. Maer deze gebietgrenzen zijn by my niet volmaektelijk beschreven, ter oorzaek van dier groote, en dat dezelve zich zoo verre uitzetten. Ook werden alom in dien oord haere

Czaersche Majesteiten hoog geëert, geacht, bemint, ontzien en gevreest: gelijk ook veele haerer bescherminge zoeken. En mag met waerheit werden gezegt, dat geen Europische Vorst, jae niemant ter waereld, zoo een wyt uitgestrekt Ryk, van aen een geknochte Landen bezit, als daer over het magtig Moscovische Czaerschap of Keizerryk den scepter zwaeit.

Meer als twee honderd duizend Heidenen, betalen schatting in het Dauersche Land, en rontsom het Meir Baikal, die van Russiche krygsluiden; uit de sterkten aldaer werden beteugelt; deze Heidenen schuilen in de Bosschasien, zoo afgelegen dat men de zelve zomtijds niet, of bezwaerlijk vinden kan. Zy woonen onder Tenten en Hutten, en verplaetzen zich steeds; werdende de Rivieren aldaer, steeds in bezitting gehouden ter vordering van schatting.

Mungut of Moengoet is een Stad, die, op bevel van den Sineeschen Keizer, gebouwt wierd. Zommige willen, dat de zelve dicht aen den Vliet Amur; en andere, dat dezelve verre Landwaert in, en op de Vliet Korga, of Lorga gelegen zy. Hier houden de Sinezen zeer groote krygsbezetting: tot twintig, en meer duizend man, zoo men wil. En van wegen de twyfeling die by Reizigers en berichten, in het plaetzen dezer Stad zich opdoet, zoo hebben wy te vooren ook, in den eigentlijken oort der zelver Stad aen te wyzen, onze onkundigheit gaerne willen doen blijken.

Van de Staa Mungut tot in 't Ryk Sina, is een groote en breede weg gemaekt.

De Rivier Schilka is zeekerlijk een tak van de groote Rivier d'Amur: maer of zy aen deze zyde, waer zy by my in de kaert gebragt is, of aen d'overzyde van d'Amur vloeit, is onwis; het grootste getal van getuigen is by my gevolgt. Andere zeggen, dat deze tak Schilka wel aen deze zyde van d'Amur vloeit, doch dat zy leger, en meer nae de Zee komt te strekken.

In Het Landschap, of in het gewest Dauria, vind men de huizen van aerde gemaekt.

Ter tijd, wanneer Haere Czaersche Majesteiten grooten Gekant, den wel Edelen, Faedor Allexewits Golowin Okolnitsie, en onder Koning van Branske, in den Jaere zeven en acht en tachtig, op een Vredehandeling met de Sineezen, zich in 't Dauersche Land onthielt, hebben zich eenige Bratsche en Toengoesche menschen, begeven over de Rivier Silke of Schilka onder het gezag van den Kitaischen Boegdichan, of Sineeschen Keizer, zich het Russische gebied ontrekkende, welke na gemaekt verdrag, weder zijn geëist.

De Rivier Schilka, geeft zeer wit water; aen des zelfs Oevers woonen veele Moegaelische Horden, of Oloefen, dat is, zamen wooningen van menschen die dikmael verhuizen; deze menschen stroopen zomtijds tot onder de Stad Nertsinskoi.

In de Dauersche gewesten, werd een dier, in andere deelen des Waerelds onbekent, gevonden, genaemt by de Moscoviten Boeboeli, als het naeft in gedaente, aen Buffels gelijkende, van groote ruim als een Os, of gemeene Koe, 't heeft lang haair, bykans als de Noordfche Bokken, onder aen de buik, het Wyfken, langer als het Manneken, ter welker plaetze, tusschen het lange haair eenige zachte wol zit. Dit haair van 't Wyfken is meest zwart, doch op eenige plaetzen wit, haer hooft gelijkt eenigzins in gedaente na dat van een Kameel, de rug een weinig gebogen, en niet te groot, na gelang van het lijf. Het Manneken is weinig grooter als het Wyfken, zijn haair is pik zwart, en zijn hooft gelijk als een Stier, merkelijk grooter als dat van het Wyfken, dragende twee zwaere breede half kringswys gebogene dikke hoorenen, de voeten zijn geklooft; het is niet zeer wilt, doch als men 'er te na komt, zomtijds met de voeten schopt, en hoe tam deze dieren schynen, zijn echter niet te veel te betrouwen, byzonder het Manneken, en hebbe ik 'er een paer uit Dauria in Mosco over gebragt, als iets byzonders, gezien, waer van het afbeeldzel hier nevens is gevoegt.

Dit dier werd op het Moegaels en Dauersch, Tschar genaemt, dat anders bul is gezegt; haer vleesch zegt men zoo wit te zijn als van een Schaep, zeer smakelijk, zoo als my zeeker Moegaels Tarter heeft verhaelt, die het zelve meermael heeft geproeft, hoewel andere my berichten, het zoo zeer smakelijk niet te zijn. Van de hoornen des Mannekens worden boogen gemaekt, te weren, van de twee hoornen een boog, die zy weten te buigen, en week te maken, zoo als ik 'er zoo een hebbe gezien.

De staerten der Wyfkens van deze dieren, zijn zeer schoon, zoo glinsterent wit als hagel, lang tot aen de aerde, fijn van haair, als Zyde, en uittermaten zacht op 't gevoel; deze gehaairde staerten werden hoog geacht in Persien, Sina en het Mogols Land, werwaerts zy ter koop gevoert



illustratie



illustratie
De Moegaelsche Os en Koe Boeboeli,
een dier in Mugalen lant, sinde het. Manneken swart en den Buffel niet ongelyk, het Wisken dat onder staet en klynder is, is swart en wit: sy hebben eetbaer vlees, bykans so goet als dat van een Schaep.


werden, en om koelte te verwekken, als waeyers voor aenzienlijke luiden gebruikt, en mede ten oorlog in de benden op verhevene stokken gedragen, gelijk gelooft werd, dat de staerten die de Oostersche Volken, in hunne leegers onder de naem van Paerdestaerten opsteeken; staerten van deze dieren zijn: zoodanig een staert onder my, uit Bengala over gebragt, werd bewaert.

Wilde Bokken Saiki genaemt; men aldaer in de digtste Bosschaedjen ontmoet.

Het is aenmerkens waerdig, dat, wanneer in den Jaere 1643, de Nederlandsche Oost-Indifche Maetschappy, tot ondekking van Tartarye, en den Vliet Polysanga, schepen afvaerdigde, den onzen gezegt wierd, de mond van dezen Vliet in de Zuidzee, op een zelve hoogte uit te storten, en honderd mijlen te Landewaerts te schieten, alwaer omtrent men heden den Vliet Amur, aen het Landschap Niuche en Dauria, gelegen ziet te zijn: doch de steden Brema, Inagio, Cambaly, en andere, die men daer meinde te zoeken, zouden daer niet te vinden zijn geweest.

De Rivier Amur is bevaerbaer, tot aen de Zee. Aen zijn oorspronk woonen meest Mugalen, die van d'eene plaets na d'andere zwerven. De Volken aen de rechter zyde, en bezuiden woonachtig, zijn Niuchi en Giliaki genaemt, welk heden onder den Sineeschen Keizer staen, en strytbaer zijn.

De Rivier d'Amur of Ahur, is zeer Vischryk: zoo dat men, om de waerde van een stuiver, genoeg visch op eenmael voor eenige menschen te eeten, koopen kan.

Aen den mond van de Riviere d'Amur, zouden, als men zeid, die van d'Eilanden, in de Zee daer omtrent gelegen, komen handelen.

Omtrent den mond van de Riviere d'Amur, werd ook de wortel Ginsing of Nisi gevonden. De zelve word alzoo genaemt, om dat hy den mensch in veele ziekten byzonder helpt en versterkt: of misschien, omdat hy den romp van eenen mensc, schrylinks met de beenen van malkanderen staende, verbeeld, zoo als boven onder Korea reets is gezegt: want Gin is op Sineesch een mensch gezeit. Deze wortel word veel gekookt, en den zieken in zijn aldergrootste zwakheit en zwaere krankte t'eeten gegeven: ja zommige, die geheellijk als op hun sterven leggen, worden dikmael, door de kracht des zelven wortels, tot hunne voorige gezontheit gebragt. De gezonde menschen nemen dezen wortel ook veeltijds tot versterkingin. Ook werd hy by de Tarters en Sineezen wel raeuw gegeten. Hy verwarmt enzuivert het bloed, geeft krachten aen 't lichaem, en is in Sina zelve zeer dier. Men vind dien meest in alle aenzienelijke huizen by de Sineezen, Het is een heester van een groote span hoog, draegt veel langwerpige groene bladen, en bloemtjens van zes bladertjens aen een takjen, die geel, en bykan van gestalte als Tulpjens zijn. Een ander slag van 't zelve gewas geeft bloemtjen van vyf bladen, weinig breeder in de midden, als die van het ander slag en die blaeuw, rond, en plat zijn: zoo als aen de aftekeningen, na het leven gemaekt, is te zien.

De Rivier-armen, of takken, die benoorden de Vliet Amur in de kaerte vertoont werden, vind men by andere Tartaersche Reizers met onderscheidene en andere byzondere benamingen uitgedrukt, als beginnende van de Zee af, Noorden op te tellen:

Ardi. Soudoy. Kataka. Ninsoy. Todoni. Tovoun. Gorgoska. Lama. Gamon. Siga. Branda. Agourna, en Nierts.

Doch de stellinge dezer Rivieren, volgens onze kaert, komt met de meeste tuigen over een. Wel is ook waer, dat de benamingen van Plaetzen, Steden en Rivieren, naer den aerd dier Volken, dieze uitspreken, dikmael aen dien oord werden vernoemt en verandert.

De Moscoviten, en Zuidelijk ook de Sineezen, hebben in deze gewesten, op veele plaetzen aen de Rivieren en Zeekusten, in krygsvestingen hunne bezetting leggen: doch het Land binnewaerts staet veel onder eige Heeren, die echter aen eenen van beide schatbaer zijn.

Aen en omtrent de Oevers dezer Rivieren; doch meest bezuiden de Vliet Amur, vind men veelderhande welriekende bloemen.

Omtrent den mond van de Rivier Amur, in Zee, vind men groote menigte vogelen: die by de Inlanders Orelmaloy genaemt werden. Waer omtrent, langs de Kust, veel hooge en groote bosschaedjen e zijn, en alderhande boomen wassen.

Aen de linker of Noordzyde der Riviere d'Amur, onder de Kust in Zee, vriest het des Winters heel dicht: doch aen de rechter en Zuidzyde wederom niet, als alleenlijk weinig aen de kanten, of langs de Zeestrant.

Daer werd verhaelt, dat, omtrent dertig of veertig Jaeren geleden, Russche krygslieden van by den mond van de Rivier, d'Amur, na gissing twee dagreizens Zuidwaerts, en aen den Oever van de Zee in een plaetze, die omgraven scheen te

wezen, een groote klok, zwaer ruim 660 pond, Hollands gewigt, gevonden hebben: waer by verscheide steenen, daer op Sineesche schriften uitgehouwen stonden, lagen. De Inlanders, aldaer woonachtig, zeiden, dat 'er in oude tijden zeeker Keiler uit Sina ter Zee, tot in de Rivier d'Amur, met schepen was gekomen, die aldaer deze klok en schriften, tot een gedenkteken, had nagelaten, en opgerecht. Waer uit men oordeelt, dat 'er vaert uit de Rivier d'Amur, tot in Sina, konde zijn: als mede naer Japan.

Men kan van 't hoog gebergte, aen den mond der Riviere d'Amur, een Eiland, in de gedaente van een hoed, zien: welks Inwoonders, na de wys der Japanders gekleed zijn.

Bovengemelte Russicche krygslieden verhaelden wyders, dat zy aen strand, niet wy t van de Rivier d'Amur, stukken van een Europisch schip gezien hadden: 't geene mogelijk is: want gelijk op Korea wel Europische schepen zijn gestrand, al zoo kon net gebeurt zijn, dat 'er andere schepen meer Noordwaerts vervallen, tegen d'Amursche kusten zijn geraekt, en gebroken: doch dit zijn enkele vertellingen, daer niet al te vast is op te gaen.

De Giliaki verhalen, dat langs de Zeekant, van d'Amur af na Sina toe, zeven dagreizens verre, een Stad gevonden werd; staende onder het tegenwoordig Sineesche gebied, van steen gebouwt: daer omtrent Zilvermijnen zouden wezen.

Deze Giliaki verhaelen mede, dat niet ver van de beruchte Sineesche Muur, in het Landschap Niuche, twee groote Rivieren tot in Zee vloeyen.

Beneden Peking na Korea toe, zegt men, dat twee Rivieren door de zelve Muur vlieten, welke haren oorspronk uit de woestynen der Mugalen hebben: by dewelke geen bosschen of eenige gebouwde steden te vinden zijn.

Uit Pekin werd my geschreven, dat de Oost-Tartaren Meest in Horden woonen, doch nu meer steden beginnen te bouwen.

Volgt een naem en woorden Lijft der Spraeke, welke gebruiklijk is, in het Daursche Landschap, omtrent de Rivier Amur, en in de steden en plaetzen, onderhoorig aen Sina, na by de groote Muur, die Sina van Tartarye scheid, hellende na het Sineesch, dat men in Leautung fpreekt, en mede na de Taele, die den Mugalen eigen is.

Naem Lijst der Dauersche tael.

Kumin, beduid een Mensch.
Tolochoy, een Hooft.
Eken, de Herssenen.
Oesun, Haair.
Magnay, Voorhooft.
Koemoeskoe, Oogenhaair.
Nudun, Oogen.
Soermoesoen, Oogenleden.
Chamar, de Neus.
Tana, Neusgaten.
Mijuk, Knevels.
Sagal, de Baert.
Oeroer, Lippen.
Eirgun, Baerthaairen.
Dero Oeroer, d'onderste Lippe.
Schidun, Tanden.
Kelen, de Tong.
Nior, 't Aengezicht.
Kojer Tschikin, d'Ooren.
Kol, de Gorgel.
Amann, de Mond.
Koedun, de Hals.
Em, 't rechte schouder blad.
Duem, 't linker schouder blad.
Kartschagnaak, Elleboogen.
Gur, een Hart.
Alexan, 't vlakke des Hands.
Jerekey, kumokoy, de groote Vinger.
Schirgutschi, koergun, de kleinste Vinger.
Kaboesoen, een Ribbe.
Koemoesoen, de Nagels aen de Vingers.
Jeptschun, de Borsten.
Noergoen, de Rugge graed.
Suruken, 't Hert.
Kotoe, de Buik.
Kokinn, de tippen van de Borst.
Koedosoen, de bovenste arm pypen.
Benko Oezun, de Lendenen.
Kojesoen, de Navel.
Tabazak, de Blaes.
Kuja, de Dyen van de beenen.
Ebuduk, een Knie.
Ooschki, de Longe.
Jelechen, de Lever.
Schinbu 't Scheenbeen.
Boentschuk, de Kuiten.
Kol, een Voet.
Kolin Tabak, Voetzoolen.
Kolin Oezegey, de Hielen
Jetschegeymeni, mijn Vader.
Turcksen, oudste Broeder.
Duni, mijn jongste Broeder.
Okien duni, Suster.
Jebegen, groot Vader.
Jemekeni, groot Moeder.
Koergoen, Swager.
Koeredu, Vrouwen Broeder.
Katim jetschegey, schoon Vader.
Katim jeke, schoon Moeder.
Tschikenebie, zyt gy een mensch?
Tschikie neren Kembie, hoe werd gy genoemt?
Kama Odoenatschi, waer zyt gy geweest?
Saziegey, Waerd.
Bol, een Slaef.
Albatoekoen, een Onderdaen.
Tarataratschinkum, een Akkerman, of Boer.
Tschusoen Karchoe, hy bloed.
Minntschisainkoen, in de waerheit gy zyt een vroom man.
Minntschi iniak bischoemokumin, Gy zyt in der daed een boos man.
Jende alhier.
Tennde, daer.
Otó, nu.
Baiazie of Bansjap*, datelik.
Baza, noch meer.
Kajerlá, ik bidde.
Tengeri Kajer jeptoegay nada sain Ketsch, om Godes wil doet my goed.
Kexenn, ik heb gemaekt.
Kóemin, jebet, mat, hy is niet wel te pas.
Kekoe, ketschi, ziet, ik wil het maken.
Oeaziêtschí, de Hamelen.
Bay, bitegey ay, ik hebbe aengezien.
Bi, Oezetschi Irebá, gy hebt gezien.
Karboeia, namoe soemukazitschy, schiet met den Boog.
Ka-azi itschi bo-ogakatschi alaba, schiet met een Roer.
Ka-azsitschi, hy heeft hem geschooten.
Na-antsche bitugeta jene jamar, sla dood, of ga voort.
Jenemó, slim, ofte quaed.
Boala, slaet niet.
Nada atza, geeft het my.
Ka-aziar, d'Aerde.
Tschiridoe mordoba jeré, mijn Man is op krygsdienst vertrokken.
Azia-azyoeknada, wyst ofte toont my.
Joenesun, Assche.
Jelezinn, Sant.
Iki Acha, Groot.
Bitschik, een Brief.
Katschar, een Paerds toom.
Bitschikan, klein.
Nom, een Boek.
Koetoergoe, 't achter tuig op een Paerd.
Chorchonn, Kort.
Tschingede Koemindurga, slae lustig.
Dure, styg-beugels om te Paerd te gaen zitten.
Doenda Oetae, Breet.
Narinmeni, Enge.
Tschidin, een Paerd gespannen aen drie beenen.
Turge ala-azyilikeneitschi, waerom zoude men hem slaen?
Nari Iret, Komt hier.
Olonsaer, eene gordel of band van ledere Riemen.
Tschagan moerin, een geel-graeuw Paerd.
Borooelan moerin, een licht of wit graeuw Paerd.
Charabora moerin, een donker graeuw Paerd.
Koeren moerin, een donker vos Paerd.
Kara moerin, een donker bruin Paerd.
Alak moerin, een schek, of gevlakt Paerd.
Boeroe moerin, een vael, of schimmel Paerd.
Tzabidar moerin, een vos Paerd met een witte staert.
Chula moerin, een donker geel Paerd, en witte maenen, met een zwarte streek op de rug.
Chartar moerin, hoog bruin Paerd, met een witachtige mond.
Scharga moerin, een geel Paerd.
Gongor moerin, een donker geel Paerd.
Kare moerin, een bruin Paerd.
Zerda moerin, een vos Paerd.
Ka-aktschigon, een bruine Merri.
Adzarga moerin, een Hengst.
Schgiro moerin, een pasganger.
Del, de maenen van 't Paerd.
Sul, de staert.
Tschikin, d'ooren.
Ztzagmay, de bles voor de kop.
Galdzan moerin, een Paerd met een bles.
Kergaldzan moerin, een bruin Paerd met een bles.
Zerdagaldzan moerin, een vos Paerd met een bles.
Charagaldzan moerin, een donker bruin Paerd met een bles.
Borogaldzan moerin, een donker graeuw Paerd met een bles.
Choelagaldzan moerin, een donker geel Paerd met een bles.
Tzabidar Galdza moerin, een vos Paerd met witte maenen, blesse en staert.
Boro Oelan Galdza moerin, een licht graeuw Paerd met een blesse.
Gongorgaldza moerin, donker geel Paerd met een blesse.
Boerogaldza moerin, een schimmel met een bles.
Chaltargaldza moerin, donker bruin Paerd met een koperroode muil, en een blesse.
Schargagaldza moerin, een geel Paerd met een blesse.
Argantschi, een Paerde-strik van haair gemaekt.
O-o-doen, 't gebid in de mond.
Nochtou, een halfter.
Iki Kaanetoen, een korf met haver.
Koemin durga, een borst-riem.
Macha, Vleesch.
Oeker, een Koeye.
Tschar, een Os of Stier.
Boecha, een jaerige Stier.
Koy, een wyf je van een Schaep, of Oye.
Ergikoy, een Schaep.
Ima, een Geite.
Serko, een Bok.
Jebir, de hoornen.
Koeroeska, een Lam.
Koelir, Meel.
Boetatara, Weit.
Boertschak, Erweten.
Schara tosoe, Booter.
Okit, Vet.
Karatara, Manna of Grut.
Okin, een Maegt, of jonge Dochter.
Koboen, een Jongen.
Jeré, een getrouwt Man.
Gergén, een Huisvrouw.
Oekoebá, hy is dood.
Jemedoe, hy leeft.
Ili bi, 't is by U.
Bainoenadatschamayjum kelekoe, ik hebbe met U iets te spreeken.
Kelé, spreeken.
Ko-otschin iletschen, een oud Dier.
Schipschiná, een nieuwt Dier.
Dzo-Olochon, een jonk Dier.
Dzolokoeminiki, een jong sterk Mensch.
Ochojá, hy maekt.
Atzá ochoja, te maeken geven.
Oenér, boiskoybolboe, voorzeeker.
Ene mokoemin koetal, hy liegt, hy is een quaed mensch.
Tschimogoy, een Slange.
Tschi ili Eme aboexen, hebt gy al gevryt? of zyt gy getrouwt?
Boskoe, het staet.
Boskoebischoe, het staet niet.
Tschamadoe Eme baynoe, hebt gy wel een Vrouw?
Bida Emeteyboe, hy is getrouwt.
Koedinasittay dzonbayne, hoe oud zyt gy?
Il, een Jaer.
Ibill, Winter.
Kaboer, Lente.
Doelan, of Doeloechan, Warm.
Koyton, Koud.
Poera Oereba, of Oerotschi, Regen.
Moespoerga schoergán, Ys.
Oesun, Water.
Taboesoen, Zout.
Tschasoe Oeroba, of Oerotschi, 't Sneeuwt.
Ibusun, Gras.
Ide macha, eet Vleesch.
Idekoe, Ik eete.
Tschatba, of tschatba idekoe bischoe, ik ben verzaed of zat.
Elezmoe, ik ben hongerig.
Moengoe, Zilver.+
Alltinn, Goud.
Koemin tschaptschi, oetul, een Mensch houwen.
Tulia Oetul, een Hond houwen.
Gal, tule, legt vuur aen.
Galas tulia, maekt een klein vuurtje.
Oeba, of jaboe, drinkt.
Boeli, genoeg of vol.
Baga oebaoe, drinkt weinig.
Bida soktoba, ik ben dronken.
Baga, weinig.
Iki, veel.
Iki tabi, legt veel.
Baga tabi, legt weinig.
Jendo olon tolonay, waerom telt gy zoo veel?
Setkil tschamadoe baynoebi, hebt gy verstant?
Bayne, jae ik hebbe verstant.
Setkil tamgatoe oegey, een gek heeft geen verstant.
Kersoo sainkoemin, een wys en verstandig Man.
Sokele kelen baynoe, wat nieuws is 'er.
Ap, of aboetsch, neemt weg.
Otchoe, hy is voort gegaen.
Odoexen, hy is verreist.
Ketsche erebe, wanneer zal hy komen?
Oetur, haeft.
Argoen of ajar, langzaem of stil.
Kolo, wyd, verre.
Orochon, naby.
Odo kerektey, 't is nu van nooden.
Koiney kerektoe, 't is daer na van nooden.
Koemin ebetschi, die mensch is ziek.
Minn tere, 't is zoo.
Tere bischoe, niet dat.
Iré, komt.
Nari, iré, komt hier.
So, of so-onay of so-otschi, zit neêr.
Bos, staet op.
Kalabá, verbrand.
Tschi mandoe teme karanay, waerom scheld gy my?
Bida tschamadoe karanay oegey, ik heb u niet te nae gesproken.
Tschamadoe io koemaldoechoe bainé, wat hebje te koop?
Koedoli oegoeju, wat zal men geven?
Olon erene, gy eischt te veel.
Bagan oegoenay, gy bied te weinig.
Kandaga, een Elant.
Tschuná, een Wolf.
Kaleó, een Bever.
Oetoegoe, een Beer.
Boelagan, een Sabel.
Oeën, een Hermelyn.
Dotor, een voeder of rok van Peltzen of Bontwerk.
Koetagá, een Mes.
Boelat, Stael.
Choey, scheide.
Kuresun, een wild beest.
Soep, een Otter.
Oenegen, een Vos.
Sul, een staert.
Kerme, een bonte rok van eekhoorntjes, of graeuw werk.
Suka of oliber, een Byl.
Schibé, een Suil.
Keté, een vuurslag.
Oela, Tondel, of dat tuig, dat men gebruikt in den vuurslag.
Kim tegba, wie heeft gesproken?
Darri, Bossekruit.
Tschokor, de vuursteen.
Tuletschí, 't is aengebrand.
Koekoer, Swavel.
Durusun, Koolen.
Oentabá, hy slaept.
Oentaba, bischoe, hy slaept niet.
Oerlasen, hy is toornig.
Oerlagoe oegey, gy zyt niet toornig.
Joedo, ibi, jardzi, sananay ebre katzar, waerom zyt gy bedroeft, om in U Vaderland te zijn.
Bi ili bida sananay ebren katzar oegey, ik en bedroeve my niet om mijn Vaderlands wille.
Joendo oelganay, waerom schreit gy?
Bitugey oelgá, schreit niet.
Irgen sain, gy zyt al te vrolik.
Kaisoen boeltschi, de ketel is vaerdig, of het eeten is gekookt.
Baza, oedui, 't is noch gereed.
Koedusun, Laerzen, Stevels.
Oimusun, opper-rok.
Tschamtschi, een Hembt.
Oemudun, Broek.
Kentschir, Linne goed.
Schar, geverft Linne goed.
Basma, bont Linnen.
Zajan, tamaydoe tschamá, temi, het geloof by U is zoodanig.
Mandoe, by My.
Tschamadoe, by U.
Manay, Mijn.
Tschini, Dijn.
Tschamay, Neve.
Goebdé, hy slaet.
Manay ikn, Onze.
Dasorabá, gy scheurt.
Jamar, tschi, kitscho-o koem, wat zyt gy voor een goed Man?
Tengri, den Hemel.
Eoelén, de Wolken.
Eoedun, de Sterre.
Naran, de Zon.
Saran, een Maend.
Oedur, een Dag.
Soey, de Nacht.
Enedur, van daeg, of heden.
Oertschayba, odo ajas, 't is al klaer dag.
Baza oerum, 't is noch vroeg.
Askoen, 't is Avond.
Karangoe, 't is duister.
Mangadoer, morgen.
Noko, oedoer, over morgen.
Koeran sará, Maert.
Boegoe sará, April.
Doelan sará, May.
Ekki boergán, Juny.
Baga boergan sará, July.
Goetscha sará, Augustus.
Koe oebi boergan, September.
Kodzsir boergan, October.
Edzin, November.
Kokoek, December.
Oelar sará, January.
Osken sará February.
Schibegé of schilboe, een Vogel.
Galon, een Ganze.
Nogosoen, een Entvogel.
Tschay, een Berkhoen.
Koen, een Swaen.
Toegroen, een Kraen.
Kartschugan, een Havik.
Julo, een Arent.
Jundo ireboe, waerom gaet gy?
Ju, tschamadoe koetaldoe, bayne, wat hebje te koop?
Olon erene, gy vraegt al te veel.
Baga oegoenay, gy bied te-weinig.
Schiniu, nieuw.
Ko-otschin of iledzin, oud.
Kadzay bainoe koemin, op 't Hof is volk.
Aschinoe koemin, daer komt volk.
Basoem, mo, ta mat, nochin, koin gy slimme draek, gy gek, of honts-zoon.
Bi, teoeni, medekoe, ogey, ik kan het niet maeken.
Goll, Rivier.
Nor, een klein Meir, of stilstaent water.
Schabar, straet drek.
Aoelá, een Berg.
Tzoen, een steen.
Moerin, emeldá, zadelt voor my een Paerd.
Tzial irebé, ik gae maer wandelen.
Jartá moerin, een Paerd, van den zadel gedrukt.
Na-alká, een weg.
Oener sain, 't is recht.
Moertschi, 't is krom.
Boeroe odoenay, gy hebt onrecht gereden.
Dologon, hy hinkt.
Tschikin, tuley, doof.
Nudun, oegey, blind.
Konginn, licht.
Koendí, zwaer.
Ta, baian, bi oegey, taygoen, tschamadoe, joem, tuletschi, aegey, gy zyt ryk, en
ik arm, waermêe zal ik U betaelen?
Bida, jamar sain, tchamadoe, oedzeba, waer mede zullen wy u betaelen, voor dat goed, dat wy van u ontsangen hebben.
Irebé of aschinoe, hy is gekomen.
Ire edoey, hy is noch niet gekomen.
Ostá, irtschere, oegey, hebt gy geen schande of schaemte?
Dzoegan, dik.
Nimgen, dun.
Nimgen arasoen, een dun vel.
Oetoe, hoog.
Bochoní, laeg.
Koelagatschi, hebt gy gestoolen.
Aliki koemin, wat voor een mensch?
Nokor,+ kameraet.
Keteschi, een Kok.
Tere koemin do-odo, roept die mensch by my.
Oedur beer, dat is altijd.
Edun, een veer van een Vogel.
Dzebir, een vleugel.
Oezun, kotolodzi, orkitsch, voert my over deze Rivier.
Toskoer, een Boot.
Kayboer, een Roer, daer mede een Schip gestiert werd.
Tschiptschi, oesoeno otbó, een mensch is verdronken in 't water.
Amin, een Ziel.
Machan koemin, een menschen lichaem.
Oe-oeta, een Velyzen of leere Tas.
Tuoekey, vochtig.
Dzoelekón, week.
To-oelay of To-oelaitsch, zingt.
Tsche-ekén, klein.
Tekschi-de-ere, boven.
Doro, onderwaerts.
Tabi, legt daer heen.
Ap of Aboetsch, neemt.
Bi, aboexen oegey, ik heb 't niet genomen.
Ko-or bay, gaet weg.
Izegey, gesleept.
Jasoen, een been.
Abatschatay, een schult.
Tere, keney, koemin, kama, odoenay, wat voor volk reist daer?
Ko-oeray, droog.
Noiton, 't is vochtig.
Bitugey, ko-oelaba, breekt niet in stukken.
Koe-oeglobá, 't is al gebrooken.
Kolesun, hy zweet.
Karboe, hy is voort gegaen.
Aboeldoejá, hy is een worstelaer.
Aboeldoexen, ik hebbe geworstelt.
Moerin baybá, mijn Paerd is moede.
Bitschetschoereba, ik ben moede.
Bisdoeratá, ik wil, of begeer.
Bi, oe-oegoe, oegey, ik wil 't niet hebben.
Bajerlaba, ik bemin.
Emés, kust.
Am barabá, mijne lieve Ziel.
Oretegé, hy leit neder.
Koruk, naitzimenin, mijn lieve Vriend.
Medeney, ik weet.
Medekoe, oegey, ik weet niet.
Oeran, soerga, namay, nom bitschik, Meester leert my leezen en schryven.
Oener, kelexen, of tschiker, zegt de waerheit.
Beké, Inkt.
Nakboer, Inkt kooker.
Oedzug, een Pen, daer men mede schryft.
Tana, tere koeminoedoe, soergoebá, gy hebt dezen mensch wel geleert.
Boelchoelan, boelmoegay, zal het zoo zijn, of niet?
Ize boelchoelani, bagay, kan het niet anders wezen, zoo is het genoeg.
Tere koemin, oekbá, deze mensch heeft gegeven.
Oegoenay, ik zal geven.
Aldá, een vadem lank, of cubitus.
Oetoe tuo, een span lank.
Izé, oegba, hy geeft niet.
Oetun, Rook.
Nurusun, Koolen.
Kereké, Vlam.
Tschikendoe, keleksen, tot wie spreekt gy?
Kelebá, gesproken.
Tschagalak, Feestdag.
Oekkoe, ik zal geven.
Koejak, een Pansser, of Harnas.
Joeta, een Speer.
Tschetschi, steeken.
Tschetschir, oekoebá, hy heeft dood gestooken.
Iki koendoe lubanada, Nojén, ik bidde mijnen Vorst.
Ikki bamoe, koelé, bind hem vast.
Oergoetschiodoenatschi, dat hy wegloopt.
Tialjé, maekt hem los.
Doera mini, oera tuschmekí, verquikt my in mijn ouderdom.
Sain, nimi amarachtoe, doet my goeds.
Bi, tschiney, sain, toerki marthachoe, oegey, ik wil uwe goed dadigheden niet vergeten.
Tschi medé, gy weet wel.
Sanazboe, ik hoor.
Sanazboetschi, hoort gy.
Tana-iki-koendoelexen, gy hebt my begenadigt, of begunstigt.
Kajerlá, ik bidde weest my gunstig.
Ene, tere, emi, sain koemin, kama, turuxen, waer werden zulke goede liedens, gebooren?
Tolochoy ibedeney, mijn hooft doet my zeer.
Oejá, naeit toe.
Schirboesu, nosoe, draed van darmen gemaekt.
Ischin, een steel, of handvat van een Degen, Mes, of diergelijke.
Koeddi, suy konobá, hoe veel nachten zyt gy uit geweest.
Kaboer, de Lente.
Dzon, Zomer.
Ibul, Winter.
Koiton, Koud.
Doe-oelachan, Warm.
Subusun, Paerlen.
Toptschí, de knoopen aen een kleet.
Oener kelexen, gy hebt de waerheit gezeit.
Natschi kelexen, ik hebbe uit klucht gesprooken.
Temey, keleba, vergeefs hebt gy my beschuldigt.
Maní geretschi, bainé, ik heb getuigen.
Kamtoe, odoejá, laet ons t'zaem gaen.
Mandoe jadzi, irebe oegey, waerom komt gy nooit by ons?
Jom, koele, bayge, neemt achtinge op mijn goed, of draegt zorge.
Oedze, bitun, ziet, alles is wel.
Kagaratschi oetuluxen, 't gat is door geslagen.
Bokoeli, oegoetá, kust ende geeft.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen