Noord en Oost Tartarye

Korea uit den Sineeschen Atlas, van den Jesuit Martyn.

DIt gewest word van de Sineezen Chaosien, en van de Japanders Korea geooemt: maer had, onder den Sineeschen Keizerlijken stam Han, mede den naem van Leautong.

De Sineesche Keizer Hiaou, des stams Han, dwong den Koning van Korea, zijn Hyk te leen van hem t'ontsangen, en herstelde den naem van Chaosien.

Omtrent het einde van den Sineeschen Keizerlijken stam Cyn, begaf zich zeeker overwonne Keizer van dien stam na Korea, en woonde, met bewilliging van den Koning van Korea, in het Zuider gedeelte des landschaps van Ciuenlo. Dit was d'oorzaeke, waerom de Sineesche Keizer, d'oprechter van den stam Tang, den Koreaenschen Koning den oorlog aendeed, en ook het Koninglijke Hof Pinyang innam, na het verslaen van Kaolien, Koning van Korea: dien hy evenwel in zijn Ryk herstelde, mits hy het te leen van hem ontsangen zou.

Wanneer Keizer^* Hungu, d'oprechter van den Sineeschen Keizerlijken stam Taiming, de Tartaren op 't Jaer 1368 gelukkelijk uit Sina verdreven had, wenschte de Koning van Korea, die ook door de Tartaren zeer gequelt, en met oorlog geplaegt was, hem door Gezanten, geluk met de zege, en onderwierp zich den zelven vrywillig, als een leenman: waer over hy van den Sineeschen Keizer, een goud zegel ontsing: gelijk dat de Sineesche Keizer, zijnen Leen-koningen gewoonelijk vereerde, en toestont te voeren.

De Koning van Korea deed dit hierom voornamelijk, dewyl hy bespeurt had, dat hem de nabuurige Japanders met oorlog dreigden, en hy hulpe en bystant van de Sineezen hoopte te verwerven: gelijk hy die ook dikwils verworf.

De Koning van Korea bezat op die voorwaerde zijn Ryk, dat altijd, by overlijden van eenen Koning, een ander, die verkooren stond te worden, zelf na Peking, Keizerlijke Hooftstad van Sina, by den Keizer zou moeten komen, of Gezanten zenden, om aen dien Keizer gehoorzaemheit, getrouwheit, en leenmanschap te bewyzen.

Gelijk ook by mijnen tijd, omtrent 't Jaer 1640. (zeit Martijn) de Koning van Korea zelf, by den laesten Sineeschen Keizer Chunchin of Zunchi, ten zelven einde quam. Dees maekte aldaer groote vriendschap met de Europische Jesuiten: door welken voorval eenige Koreanen de Christen leere aennamen, en ook gedoopt wierden. Waer onder d'opperste gelubde, een kamerling des Konings, was; die wenschte, op verzoek des Konings zelf, eenige van deze Jesuiten, in Korea te mogen brengen.

De eerste Koning van Korea, die, volgens bericht van zeekeren ouden Sineschen Schryver, door den Sineeschen Keizer Hungu tot leenman ontsangen wierd, was van een quaden inborst, en gantsch niet van Koninglijke zeden; maer zeer slecht, en onvermaert: waerom hy door de zijnen in een oproer gedood wierd. En in diens plaetze nam een van zijne Landvoogden, met name Ly, het Ryk in, en werd tot Koning des Ryks van^* Chaosien gemaekt; hoewel het in leen van den Sineeschen Keizer onsangen had. Dit is ook namaels nooit achter gelaten of verzuimt. (Het welk waerachtig van dezen Sineeschen Schryver gezeit is: dewyl noch ten tijde van Martijn, ontrent het Jaer 1650, de Koreaensche Koning, aen den Tartaerschen Keizer Zumte, het zelve bewees: hoewel op 't Jaer 1651, als Martijn in Europe quam, de Koreanen, dewyl zy belast wierden, na de Tartaersche wyze het haair te scheeren, en zich te kleeden, den Tartaren afvielen: waer over ook de Tartaren hen een zwaren oorlog aen deden.) Maer eindelijk zijn ook de Koningen van Korea gedwongen schatting aen de Japanders te betalen.

* Of Humvu.

* Korea.

[p. 61]

Het Ooster Landschap van Korea word nu Kiangyuen genoemt: maer heete eertijds Gueipe.

Het Wester Landschap voert den naem van Hoamhai, dat eertijds eigentlijk Chaosien genoemt was.

Het Landschap, dat in dier midden gelegen is, heet Kinki of Kingki.

Het Zuider Landschap heete eertijds Pienhan: maer nu Ciuenlo.

Het Landschap na 't Noordweste heete eertijds Xinhan, nu Kingxan. Dat na 't Zuidweste was eertijds Mahan, en is nu Chungcing geheeten. Dat na 't Noord-ooste heet nu Hienking: maer eertijds Kaokuli. Het Landschap na 't Zuidooste Pingan.

Het Landschap van Korea is vruchtbaer van alle dingen: en heeft inzonderheit overvloed van Tarruwe en Rys; ja van tweederleye Rys: als in Japan: te weten, het geeft Rys, welke in 't water gezaeit word, en wast: en ook Rys, welke op drooge velden gezaeit word, en wast gelijk de Tarruwe doet; welke Rys aen dit Land en aen Japan eigen is, en d'andere Rys in deugd overtreft.

Het brengt d'overige veld en peulvruchten weelderig voort, en veelerleye Europische vruchten: als onder andere, Peeren van treffelijke smaek.

Daer word ook Papier, als in Japan, van veelerlei slag gemaekt: ook zeer treffelijke pençeelen van hazen of wolven haair, daer de Koreanen en Sineezen mee schryven.

Nergens valt de goudgeele Gom of Vernis, Cie by hen, en by de Sineezen genoemt, beter als hier: met de welke de Korezen, gelijk ook de Japanders, meest alle kisten, kasten, vaten en overig huisraed gewoonlijk bestryken.

De wortel Ginseng valt 'er ook overvloedelijk veel.

Korea heeft niet weinige bergen, die zwanger van Goud en Zilver zijn. Evenwel dryft dit volk geen koophandel met uitheemschen; uitgezeit met de Japanders en Sineezen. Paerlen worden in d'Oostzee onder de kust gevischt.

De Sineezen gedenken eenige bergen in Korea. d'Eerste is Peyo, die zy zeggen aen de Noordzyde des Landschaps Kingki te leggen, zeer hoog te zijn, en zeer verre te strekken.

Vatu is een berg ten Noordooste van de koninglijke Hooftstad Pinyang gelegen: op den welken Koning Ing, ten tijde van den Sineschen stam Han, zijn koninglijk hof hield.

Xinca is ook een berg van Korea: en de berg Luyang leit ten Noordooste omtrent Pinyang.

Hoang is een berg, in het Landschap van Chungcing gelegen.

Ly is een Vliet in het Landschap van Kingki, bespoelt de koninglijke Hooftstad Pinyang, en valt ten Westen in zee.

De Vliet Tatung vloeit door het Landschap van Pinyang.

Ik vind, zeid Martijn, geen net getal der groote en kleine steden van Korea: maer daer zijn evenwel veele en Volkryke steden: want de menigte des volks in dat gewest is zeer overvloedig. Zy zijn alle na de Sineesche wyze gebouwt: en gesterkt.

De Wyze van staet-bestier, de dragt, taele, en greep van schryven, is geheellijk een en dezelve, by de Koreanen, als by de Sineezen. Zy hebben beide ook een en dezelve kerkelijke plegtigheden, en een en dezelve leere, in het stuk van Godsdienst; namelijk, die de verhuizing der zielen van het een in 't ander lichaem leert. Een zelve Afgod Fe word by hen, gelijk ook by de Sineezen, aengebeden dient. Zy leggen zich op de Natuur-kunde, en blokken naerstelijk in de boeken.

Zy besteden d'overledenen niet, voor het derde Jaer na het overlijden, ter aerde; maer bewaren hen, gelijk ook de Sineezen, zoo lang in fraei vercierde, opgepronkte, en zeer dicht toegeslote kisten: (want de reten zijn over al, met de gom Cie, bestreeken) binnen 's huis, en betoonen aen dezelve allen daegs eere en eerbiedigheit.

In dit eenig alleen verschillen zy van de Sineezen, dat hunne Vrouwen met zulke groote omzigtigheit niet bewaert, noch zoo naeuw in huis opgesloten gehouden worden; maer die by wyle ook in gezelschappen en vergaderingen van 't Manvolk verschynen: waerom de Koreanen by de Sineezen voor ongeschikte menschen uitgekreten worden.

Ook is de wyze van trouwen huwelijken geheel anders by hen, als by de Sinezen: want elk Jongman in Korea kiest eene Vrouw uit, welke hy wil, en verloost zich aen dezelve, op eige onderlinge bewillingen en goeddunken, zonder byna d'Ouders of Magen te vragen: het welk geheel anders in Sina geschied: alwaer de huwelijken door d'Ouders alleen, zonder weeten van den Zoon of Snare gesloten en bevestigt worden: en ieder is gedwongen die Dochter ten Wyve te nemen, welke de Vader hem toeleit. Daer tegen te streven of doen, word by de Sineezen voor

[p. 62]

onbescheiden en barbaersch gehouden. Dus verre Martijn.