Biographisch anthologisch en critisch woordenboek der Nederduitsche dichters. Deel 3 HAE-IPE
(1822)–P.G. Witsen Geysbeek–
Auteursrechtvrij[Adolph Hendrik Hagedoorn]Hagedoorn (Adolph Hendrik). Wij zijn in de onzekerheid of deze nog onder de levenden verkeert; blijkens een gedicht, gevonden wordende in zijne in 1794 uitgegeven Gedichten Ga naar voetnoot1, was hij toen vijftig jaren oud, dus in 1743 of 1744 geboren, en zou thans bij de tachtig jaren oud moeten zijn; alleen omdat wij sedert dien tijd niets meer van hem gezien hebben, is het dat wij hem als niet meer bestaande aanmerken, en hier melding van zijn' dichtarbeid maken. Behalve eenige stukjes met b. fremery, j.p. van heel en d. van stolk in 1788 te Dordrecht uitgegeven, onder den titel van Gemengde Dichtproeven van eenige letterlievende vrienden, gaf hij zijne straks gemelde Gedichten in 1794 te Rotter- | |
[pagina 43]
| |
dam in het 1icht, met eene voorrede, waarin hij op eene wijsgeerige beöefening der dichtkunde aandringt, niet zoo zeer op eene redeneerkundige en bespiegelende wijsbegeerte, maar op dat geen wat men na dien tijd in Duitschland natuurphilosophie heeft beginnen te heten. Zeker mag een dichter zoo min een vreemdeling zijn in het gebied der wijsbegeerte als in de geschiedenis of eenige andere wetenschap, zonder dat wij evenwel het nut inzien dat hij met de tourbillons van descartes, de zonnevlekken van galilei of de monaden van leibnitz op een haar bekend is. De dichter kan naar ons begrip de schoonheden der natuur en den aard en de hoedanigheden der schepselen treffend schilderen, zonder dat hij dezelven bij hunne Linnaeische namen behoeft op te tellen. Het komt ons voor dat de wijsbegeerte der poëzij eene Philosophia popularis behoort te zijn, en dat een dichter de zon in verzen gerust kan laten op- en ondergaan en eene reis rondom de wereld doen, zonder eerst copernicus te vragen of het wel waar is. Hagedoorn behoorde tot het likkende en beschavende kransje van b. fremery c.s. en was lid van het Haagsche dichtgenootschap; dat beide deze omstandigheden invloed op zijne dichtoefeningen hadden, ziet men klaar; zijne dichtader had dus telkens een' gestremden, of ten minsten anders gewijzigden loop dan de natuur haar scheen aan te | |
[pagina 44]
| |
wijzen; echter was zijn dichtvuur vrij wat verwarmender dan dat van zijn' vriend fremery, onder het lezen van wiens stijve en nette verzen men begint te klappertanden. Hoe diep nogtans onze voorstander der natuurphilosophie in de dichtkunst de natuur bestudeerd heeft, blijkt reeds in het begin van het eerste dichtstuk in dezen bundel, waar hij spreekt van een kroost, dat hijgend naar den zogvloed watertandt
Ga naar voetnoot1.
De natuur, als hij haar had geraadpleegd, zou hem onderrigt hebben dat een zuigend kind nog geen tanden heeft, en dus niet kan watertanden. Mijn onvolkomen hersenwerk
Mogt ook, bij kenners, lof behalen,
zegt hij Ga naar voetnoot2: dat was ongelukkig genoeg; ‘kenners,’ die ‘onvolkomen’ arbeid met lofspraken vereeren, men geloove dit vrij, zijn de regte kenners niet; dezen handelen ten aanzien van onvolkomen dichtstukken op den huidigen dag nog eveneens als ten tijde van horatius Ga naar voetnoot3, en prijzen slechts de volkomenen. Aan metaphoren en andere dichterlijke sieraden is er in zijne dichtstukken geen gebrek, somtijds een al te weelderige overvloed, die wel eens on- | |
[pagina 45]
| |
gepast ten toon gespreid, somtijds ook geheel mal-à-propos aangevoerd wordt; sommigen hebben zelfs iets raadselachtigs, gelijk ‘schaduwtegenvoetelingen Ga naar voetnoot1,’ hetgeen men in geen woordenboek door antipodes vertaald zal vinden, die toch daarmede bedoeld worden; ‘Genaverborgenheden Ga naar voetnoot2’ is onzin, waaraan geen gezond denkbeeld te hechten is, en behoort onder de sesquipedalia verba, die veel schijnen te zeggen, en eigenlijk niets zeggen Ga naar voetnoot3 Niettemin hebben zijne gedichten veel schoons en verdienstelijks, dat wij in geenendeele willen miskennen; in dat, getiteld: De Slag bij Nieuwpoort, zijn inderdaad krachtige en stoute partijen; de volgende coupletten daaruit behagen ons ongemeen: Thans geeft de Oranjevorst, met frisschen leeuwenmoed,
De schriklijke oorlogsleus, door 't lossen der musketten,
't Gerucht der wapenkreet, het brommen en 't getoet
Der stommelende trom en schorre veldtrompetten;
Een vreeslijk krijgsrumoer, gehuwd aan naar gezucht,
Beroert de dunne lucht;
't Gehoorvlies wordt verdoofd door 't briesschen van de
paarden,
Het buldren van 't kanon, bezwangerd met den dood,
't Gegons van 't snorrend lood,
't Geklikklak van 't helmet en 't klettren van de zwaarden.
| |
[pagina 46]
| |
De legers, aangerukt met krijssend veldgeschal,
Biên aan elkaêr het punt der uitgetogen klingen,
't Schuimbekkend oorlogsros rent over berg en dal,
En zoekt stoutmoedig door slagorden heên te dringen.
De roode krijgshaan kraait door 't poffend schietgeweer,
Op 't zwaaien van de speer,
De strandkorst schudt en scheurt, de duingebergten kraken,
De buskruitrook verdikt, en vliegt het middaglicht
In 't gloeiend aangezicht,
En 't luchtruim schijnt alöm van vuur en vlam te blaken.
De wreede moord rinkinkt, en weidt en woedt in 't rond,
Hem volgt de holle dood met scherpe wolventanden,
En oogst van lijken dekt den loverlozen grond,
En 't stroomend menschenbloed bepurpert de oeverzanden;
Het kermend weegeklag klinkt over 't stuivend veld,
Hier sneeft een oorlogsheld,
Daar stort een hijgend paard, doorwond aan all' zijn leden,
Deez' wordt het been gekneusd door 't aangedreven lood,
Die worstelt met den dood,
En wordt in 't gulle zand door 't trapplend ros vertreden.
Zoo woedt Vezuvius, door wind en vuur geperst,
En klaagt en huilt en bromt in holen en spelonken,
Tot hij met donder, dreun, met krakende aardschok berst,
En lavabrokken spuwt met gloênde bliksemvonken,
Dan stijgt een peksmook naar 't beneveld starrendak,
De berg geeft krak op krak,
Hij splijt de rotzen, smelt kristallen en metalen,
Slokt gansche steden in, verbreedt de ontroerde zee
En doet den mensch en 't vee,
Door zwaveldamp verstikt, in 't zinkend aardrijk dalen
Ga naar voetnoot1
| |
[pagina 47]
| |
De beide stukjes, Aan de Dronkenschap Ga naar voetnoot1 en Aan den Nijd Ga naar voetnoot2, bestaan uit een zamenweefsel van scheldwoorden en verwijtingen, waarbij niet weinig oude koejen uit de sloot gehaald worden; zullen zij een goed effect doen, dan moet een vischwijf met de handen in de zijden ze reciteren. |
|