Die dagboek van Hendrik Witbooi

Kaptein van die Witbooi-Hottentotte 1884-1905

No. 27.
1. Rehoboth den 27. Junij. 1890.

Het begind van die Damara oorlog!¹⁾

1) Daar Hendrik Witbooi net sy eie ervaring en die van sy stam beskryf is dit van belang om hier 'n sydelingse blik te werp op ander voorvalle: Na die sewejarige oorlog tussen die Hereros en die stam van Jonker Afrikaner (1863-1870) is die vrede wan Okahandja in Augustus 1870 gesluit. Gedurende die tienjarige vrede wat daarop gevolg het, het die land weer op die been gekom. Maar die kuddes van die Hereros het sover as Windhoek gewei en dit het wrywing veroorsaak en die skermutseling tussen die Herero- en Namaherders aan die Swakop het die posiesie vererger. Toe steel die Nama 1,500 van die heilige osse van die Nama-opperhoof, Maharero, wat by sy sterwensfees moes ge-eet word en wat nie verkoopbaar was nie. Baie boos daaroor en ook omdat daar 'n paar Hereros omgekom het by die rooftog het Maharero bevel gegee dat alle Nama wat onder die Hereros woon moes vermoor word.
En dit het ook op 23 Aug. 1880 gebeur en dit het aanleiding gegee tot die oorlog. Hendrik moes hom ook in die oorlog inmeng insover hy hom onwetend in die hande van die Hereros oorgegee het en ook in gevaar van vermoor te word gestaan het omdat hy ‘'n rooie’ d.w.s. 'n Nama was. Met hierdie poging tot moord regverdig hy later sy optrek teen die Hereros. Maar Maharero se eerste optog was slegs teen Jonker se stam in Windhoek en teen die rowerbendes aan die Swakop.

[p. 84]

Ik ben gegaan in het jaar 1880. om myn ossen te halen die ik achter gelaten hebt bij de Damaras. En gekomen zoover als /Hoabetsaus daar wou de Damaras myn vermoord, ik heb hun gevraag, wat te oorzaak is Zij hebben mij geantwoord, omdat gij Rood is, maar mij leven hebben zij verschoon, maar mijn paarden & geweers hebben [zij] genomen, maar alle menschen die rood zyn, hebben zij in dien tijd vermoord, na mij en voor mij. Zoo is de eerste oorlog begonnen, zoo zyn de Hoofden opgestaan, maar zij zyn verslaan van de Damaras, en zij hebben vrede gemaak, maar niet allen, Dien tyd ben ik opgestaan, En ik heb met Damaras gevecht 2 dagen en op den derden dag heeft den Kamaherero vrede gevraagt. En ik heb geluusterd, en ik heb hem drie punden gezegd, dat ik op die zal vrede maken I als ik vrede maak moet een echte vrede weezen, voor alle menschen. II Jan Afrikaner & Andries Lam[b]ert moeten hunne plaatsen¹⁾ weder krijgen, III Ik moet voor bij trekken om een ander land te zoeken, als gij die drie punden aanneemt, zal ik vrede maken, Hij heeft mij geand-

1) Windhoek en Gobabis

[p. 85]

woord laat ons op mijn werf komen, en toen ons daar kwaam heeft Hij mijn gezegd, Neen de zaak is zeer groot, gaat eers turug en haald alle Kapiteins. laat ons Op Okahanje in de tegenwoordigheid van de Leeraars²⁾ Vrede besluiten zoo ben [ik] turug gegaan en alle Hoofden uitgenoodig, maar zij hebben hun niet gewild, omdat zij mij eene slechte punt beschoude, en ben weer alle[e]n gegaan. Om die vrede voor mij te bevestig, toen kreeg ik [e]en brief van Kamaherero, die anders spreek als ons gespreek, ten twede heb ik een brief van Roode Damab³⁾ op Rehoboth gekregen daarin heb ik duitelyk geverstaan, dat zij geheel anders zijn, van onzen afspraakt. zoo heb ik dien Cap. H. Van Wyk uitgenoodig om voor uit te gaan, omdat hij ook in de echte vrede bespreekt was, maar hij heeft ook afgestaan met die woorden, Dr. goring en Mynheer Putneer⁴⁾ zyn daar, zoo zal alles regt komen Zoo ben ik gegaan en op Ao-as weer brief van Samuël Maherero gekregen, dat Hij spijt had over de vrede die zijn Vader gemaakt had Zoo ben ik gegaan, en op Niewe Stadie⁵⁾ gekomen van daar heb ik een brief geschreven, en gevraagd eene be[s]lisende aandwoord, Of Hij vrede heeft of niet. Hij heeft geaandwoord, komt ik ben vrede Nu heb gezien, dat U waarlyk vrede zyd, zoo ben ik een oorlog zijn vlerk,

2) soos in 1870, toen die leeraars hul hele gewig aan die kant van die Hereros ingegooi het, en die Hottentotte met 'n baie onbevredigende traktaat moes huistoe gaan.

3) die Herero-skoolmeester op Okahandja.

4) Goering en Buettner, die een kommissaris en die ander gemagtigde van die Duitse regering, wat destyds besig was om beskermingstraktate met die hoofde te sluit.

5) stasie?

[p. 86]

maar ik ben ingegaan, omdat ik vrede ben. Hij heeft mij eers daar laat staan, en ik heb dat gedaan, en omdat ik doorstig [was] zijn mijne mannen afgegaan om wader de halen, en ik woordt dergelyker tyd geroepen, maar ik heb gezegd, laat ik eerst Water drinken II. zoo is geheelen dag bana⁶⁾ voorby, zonder dat ik Water drink behalve een water vat, die zij voor myn persoon gestuurt hebben, Ik heb hem aangespreekt & gezeg, laat toch Uwe mannen turug gaan, maar Hij wil niet Op aandere morgen heeft hij mij geroepen, om af te komen, en ben ik afgegaan, in de ring van Damaras, en Hij heeft mij geroepen, en ik heb gezeg laat ik eerst drinken, en zich waschen, toen kreegt ik een knaaptje, die mij met trannen verhaalt, dat het vas besluit is, dat ik zal vermoord worden maar dat heb ik niemand bekend gemaakt, en slechs belangelyk afgestaan te komen in dien tijd zyn mijne jongen die water geschepte gevermoord in de Water, en eene is uitgevlugt met een kwes van kirri, die nog vandag leeft en zij hebben naar die eerste schoot geschiet, en hij is met bloedige kop bij ons vlugt gekomen, toen staan sommige Damaras bij ons En zij hebben terstond gestormt, zoo zijn wij tegen gestormt en omdat velen van hun dronk waren hebben wij velen van hun doodgeschiet, zoo is die grootste slagt gebeurt, Van dien tyd kregen wij nog niet genoeg amonnitie, omdat te Wite mannen kruit voor mij stopen, Voornamelyk Eer's Heer Dr. Goring, zoo als zij zeggen, ik weet niet of het waar is, maar ik kreeg niet, zoo op die aard is oorlog lang geduurt, teven zijn vele roode menschen tegen mij opgestaan, toen

6) byna

[p. 87]

heb ik toch weinig Amonitie gekreken, en tegen 6 Capiteinjes gevecht, en hun gewonnen, 3 van hun heb ik dood geschieten en 3 zwerfen nog in de wereld rond, Nu heb ik toch dêez zijde vrede verkregen, en heb ik toch ook nu tyd en kans, Om met Damaras te vechten, nu dit is mijne ernstige bede, laat toch Eer. Wite Heeren met vrede maken weinig opzijde blyven laat ons eerst schiet makaar, en maak maar amonitie Open, dat is eenige verzoek van mij aan Eerwd. Heer Dr. Goring, en aan allen die in die regering staan.⁷⁾ Want Damaras en ons zyn nog altemaal begerig te vechten.

Uit Kamahereros brief heb ik dat gezien.

Ik ben Hendrik Witbooi.

den Cap.

7) Die brief is blykbaar aan een of ander van die Duitse amptenare gerig.