|
| |
| |
| |
Vierde bedryf.
Eerste tooneel.
Maria, bezweken, in een' armstoel, omringd van Staatjuffrouwen, die haar trachten te doen bekomen. Margareta.
ô Dierbre Vorstentelg! hoe deel ik in uw smart!
Myn Dochter! hoor myn stem. Hoe jaagt haar angstig hart!
Herstel, herstel uw' geest. Laat my uw' druk verzachten.
Zy zucht; zy weent. Myn kind! ontlast uw' rouw door klagten.
Vergeet zyn buitenspoorigheid.
Beschouw waar ge u bevind. Beschouw wie met u schreit.
Helaas! zy antwoord niet. Vriendinnen, laat ons poogen...
Zelfs voor myne oogen! .. Welk een gruwel! .. voor myne oogen!..
Maria! zie hoe diep ik deel in uw verdriet.
Laat my uw ongeval door troost....
| |
| |
haar by de hand grypende.
Verlegen rondöm ziende.
Gy zyt omringd van eedle vrouwen,
Van lotvriendinnen, die met deernis u beschouwen.
tegen de Staatjuffrouwen.
Vlucht uit dit moordziek Hof, zo 't vluchten mooglyk is.
Verbergt uw trouw voor my; verbergt uw deerenis.
De moord waart om ons heene, en zal hier alles slagten.
Niets vest haar aandacht in dees barning van gedachten.
Tegen Maria.
De Dwingland is hier niet. In 's Hemels naam, bedaar.
ô Vrienden, my zo waard; ô trouwe Burgerschaar!
Haare oogen op haar kleed slaande.
Wat zie ik? Hemel! Is 't uw bloed dat ik aanschouwe?..
Zy valt met het hoofd op de borst van Margareta.
Waar berg ik my van rouwe!
| |
| |
'k Zag, helaas! hen uit myn' arm gerukt.
'k Zag, daar ik vruchtloos bad, hen voor het zwaard gebukt.
Beschouw hun dierbaar bloed.
Ach! wil uw' rouw betoomen.
Waar is Saint Paul? Is hy, is Didrik ook geslagt?
Zy hebben u, bezwymd, in deeze zaal gebragt.
Helaas! wat baat het dat hun trouw my heeft geborgen;
Wat baat my 't leven, na deez' doodelyken morgen!
Ik kan de Onnoozelheid niet redden uit de elend.
Myn onvermogen is den Dwingeland bekend.
ô Helden! 'k heb vergeefs myn' yver u doen blyken.
ô Dierbre Burgery! ô wreedgeschonden lyken!..
't Geweld vertreed myn recht; 't is uit met myn gezag.
Vergeet het denkbeeld van deez' schrikkelyken dag.
De snoode boosheid zal niet altoos zegevieren.
| |
| |
ô Graaflyk goud, dat eêr myn' Vader plag te sieren,
Toen de onschuld schuilplaats vond in deeze heerschappy;
Toen 't recht gehandhaafd wierd! wat baat uw luister my?
Verheven geesten van myn wreed verdelgde Vrienden!
Getrouwe Burgers, die een beter lot verdienden!
Wyt my, die om uw' dood een' vloed van traanen stort,
Den wreeden ramp niet die uw leven heeft verkort.
Gy hebt u in dien ramp van uwen pligt gekweten.
Hun deerlyk ongeval worde u noch my geweten.
Beklaaglyk rouwgewaad, met schuldloos bloed bevlekt!
Hoe zwaar een smart gy ook myn droeve ziel verwekt,
Gy zult myn kleeding zyn, en door uw roode smetten
Myn' haat op Gelder en zyn snoode vleijers wetten.
Sterk door uw aakligheid myn' onvertroostbren rouw,
Tot ik een' wreeker van dat dierbaar bloed beschouw'.
Ik zie Saint Paul. Prinses! ligt heeft hy iets te melden.
tegen de Staatjuffrouwen.
Gaat heen. Indien ik kan, zal ik uw trouw vergelden.
| |
| |
| |
Tweede tooneel.
Maria, Margareta, Saint Paul.
Rampspoedige Vorstin! hoe treft my uwe elend!
Helaas! myn waarde Vriend! hoe staat het binnen Gent?
Spreek; woed de moord nog op de onweerbre Burgerschaaren?
Het zwaard keerde in de scheê; 't is alles aan 't bedaaren.
Zelfs poogt Adolf de rust te vesten in de Stad;
Ontschuldigt zyn bevel, en schynt thans woedens zat.
verlegen rondöm ziende.
Ik word elk oogenblik door nieuwen angst gedreven,
En durf naauw' vraagen of myn trouwste Vrienden leeven.
ô Neen. Hy wierd door my onttrokken aan 't geweld,
En is reeds buiten Gent. Verban uw angstig vreezen.
| |
| |
Hoe kon hy 't Hof ontvliên?
Langs 't pad, hem aangewezen;
Een onderäardsche weg, die uit dit oord geleid
Naar Bavoos kloosterkerk.
Door hem gebeên u in zyn afzyn te onderschraagen,
Is vaardig alles voor uw rust en heil te waagen;
En bied in 't klooster zelf u een verblyfplaats aan,
Indien gy Gelders drift niet langer kunt weêrstaan.
Valt ons 't Paleis te bang, wy zyn in 't Klooster veilig.
Wat oord houd die Ontzinde in zyne woede heilig?
's Lands Adel, wien dit Hof baldadig is ontzegd,
Kan daar vergaadren, en zich waapnen voor uw recht.
Hy brand van heldenmoed om uwen ramp te weeren,
En houd alléén zich stil uit zorg van u te deeren.
De wakkre Ravestein had, pas vóór zyn vertrek,
Met eenige Eedlen in de kerk een stil gesprek;
En mooglyk was alrede iets tot uw heil besloten,
| |
| |
Ten waar' hy had verstaan door dees getrouwe Grooten,
Dat Maximilaan, aan 't hoofd van zynen stoet,
Zo ras 't hem mooglyk is, zich naar dees wallen spoed.
Wat zegt ge? dit bericht....
Ach! 't zal ons leed verzwaaren.
Kleef trekt van de andre zy' met al zyn legerschaaren
Met rasse schreeden aan, en nadert sterk de vest.
Ach! waar zal 't eindlyk heen met dit verdrukt Gewest?
ô Kleef, zo waardig aan myn harte in vroeger dagen!
Moest ik, by zo veel ramps, my nog van u beklaagen?
Zoekt gy my voor uw' Zoon te winnen door geweld?
Waartoe, waartoe, helaas! brengt gy een heir te veld?
Gy zult niet tegen my maar tegen Gelder stryden.
Ach! kost gy weeten wat zyn dwang myn hart doet lyden!
Maar neen, gy-zelf zyt met myn' ramp niet meer begaan.
Helaas! ligt valt uw toorn op Maximiliaan.
Adolf, reeds onderricht van beider naderingen,
Zal mooglyk sterker op zyn haatlyk huwlyk dringen,
In dwaazen waan dat hem 't verwerven van uw hand
| |
| |
't Bezit zal schenken van Bourgonje en Nederland.
Men moet met wakkerheid zich tegen hem verzetten,
En hem dien snooden echt, zo lang men kan, beletten.
Tegen Maria.
Betoon uw' moed. Zo ge u te sterk geprangd mogt zien,
Kunt gy in Bavoos kerk zyn dwinglandy ontvliên.
Ik, my verbinden aan de bron van al myn plaagen!
ô Dierbaar Heldenkroost, voor myn gezicht verslaagen,
Om wier rampzalig lot ik in myn traanen zwem!
'k Daal liever mede in 't graf, dan dat ik huwe aan hem.
Schep moed. Ik zal dit staal hem in den boezem drukken
Eer gy het loon zult zyn van zyne gruwelstukken.
tegen Saint Paul.
't Waar' mooglyk veilig, tot een' waarborg in den nood,
Dat gy den Adel in uw huis byéén ontbood,
Eer Gelders dolle drift, die my het ergst doet schroomen....
Stel u gerust. 'k Zal hen terstond byéén doen komen.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
Maria, Margareta.
In 's Hemels naam, Prinses! bedwing uw droefenis.
Toon thans de fierheid die uw Stamhuis eigen is.
Ik hoor gerucht. Gy hebt Adolf hier haast te wachten.
Hoe! Hy! nog rood van 't bloed der schuldeloos geslagten.
'k Raade u thans zyn byzyn niet te ontgaan.
Toon dat gy onbeschroomd zyn' aandrang durft weêrstaan.
Laat geen mismoedigheid uwe eedle ziel verheeren.
Ach! 'k zie den Dwingeland. Hy komt myn smart trotseeren.
| |
Vierde tooneel.
Maria, Margareta, Adolf, Campobasse, Lyfwachten van Adolf.
Mevrouw! 'k zou billyk my beklaagen van uw daad,
| |
| |
Die my veel onrust baart, u op veel traanen staat.
Zy, die tot deezen stap u onbedachtzaam dreeven,
Zyn oorzaak van een' ramp die al de Stad doet beeven.
Myn hart ontschuldigt u, en deelt in uw verdriet.
Ontmenschte! terg my door geveinsde goedheid niet.
'k Speur in uw oog de vreugd van uw hoogmoedig harte.
Gy, deelen in myn druk? Gy lagcht om myne smarte.
Uw valsche vleitaal tergt myn brandend ongeduld.
Van 't geen misdreven is draagt gy-alléén de schuld.
't Voldoet aan mynen wensch dat ik my van de laagen,
Hoe listig my gelegd, gelukkig zie ontslaagen.
Denk wie gy zyt, Vorstin, en tevens wien gy hoont.
Dank myn genade, die uw spoorloosheid verschoont;
En win myn gunst, die u myn liefde wil verleenen,
Door u deez' dag met my....
Wat denkbeeld durft gy voên, en in welk oogenblik?
Zoude ik u trouwen, u, die my vervult met schrik?
U, die dit rouwgewaad, in weêrwil van myn traanen,
Bevlekte met het bloed van waardige onderdaanen?
Wat stoft gy op uw liefde? Ik zag uw gunst voor my.
| |
| |
Uw hart mint niets, Tyran! dan myne heerschappy.
Eer ik u ooit myn hand zal schenken voor de altaaren....
Hou op. Uw weigring zou ligt grooter onheil baaren.
Margrete en Ravestein, waaröp gy u verlaat,
Verwekken tegen my in u zo fel een' haat;
Doch dat zy beeven zo ze uw afkeer langer kweeken!
Zy zyn in myne magt. Ik kan, en zal my wreeken.
Dit gaat te hoog. Gy hoont 's Lands wettige Vorstin
Door uw vermeetle taal en uwe ontzinde min.
Wat spreekt gy van een' echt, dien gy niet moogt volbrengen?
Uw bloedverwantschap kan dit huwlyk niet gehengen.
Zou Rome stemmen in zo schandelyk een trouw?
Of wenscht ge een huwlyk, dat zyn kerkban scheiden zou,
Opdat Marie eerlang zoude in een klooster kwynen,
En gy hier in haar plaats als heerscher zoud verschynen?
Heeft Rome nimmer, tot behoud van d'onderdaan,
Een wettig Echtverbond van magen toegestaan?
Gy dient u van dien glimp om u door list te dekken,
En in Mariaas hart te feller haat te wekken.
Wyt dees Vorstin dien haat dien ik u toedraag niet.
| |
| |
Die haat is uit myn deugd, die nimmer dwang ontziet,
En uit uw snoode min, niet uit haar' raad gerezen.
Uw min, waarvan ik my het voorwerp schaam te weezen,
Uw wreede bloeddorst, door myn smeeken niet verzacht,
Waardoor myn Vrienden voor myne oogen zyn geslagt;
De dolle woede-zelf, waarmeê ge u zweert te wreeken,
Zyn zo veel vlammen die myn' haat op u ontsteeken.
Geloof my, dat myn harte, eer dan in uwe trouw,
In 't aaklig sterflot met myn Vrienden deelen zou.
Gy zaagt den uitslag van uw spoorlooze onderwinding.
Aanvaard myn gunst, en keer toch eens uit uw verblinding.
Gy werkt uw' eigen ramp terwyl gy my trotseert.
De ervaarnis-zelf heeft u dit tot uw smart geleerd.
Het veinzen en 't gevlei is 't merk der hovelingen.
Ziet gy de listen niet van hen die u omringen?
'k Heb, tot uw heil-alléén, myn hart aan u gewyd;
Ligt dat gy na dit uur daar geen meestres van zyt.
Aanvaard, aanvaard myn gunst, u thans op nieuw gebleken.
Doch 't schynt dat u myn reên in grooter drift ontsteeken:
Indien my Margareet noch Ravestein weêrstaan,
Zo ge andre raadsliên hebt, wys my die raadsliên aan.
'k Ben, naar myn wettig recht, tot Landvorstin gehuldigd,
| |
| |
Geen' vreemdeling verslag van myn gedrag verschuldigd,
En allerminst aan u; aan u, die dag op dag
Vast sterker indringt op myn deinzend staatsgezag.
Doch schoon dit woord op nieuw uw wreevlig hart mogt tergen.
't Ontruste u niet; 'k wil u myn raadsliên niet verbergen.
'k Wil, onverschuldigd zelfs, hoe vreemd u zulks ook schyn',
Aan u, aan 't gantsch heeläl ontdekken wie zy zyn.
Grootmoedigheid, een harte als 't myne is, aangeboren;
Die zich in 't hoog gezag met spyt ziet ringelooren;
En, schoon op 't wreedst verdrukt door meer dan één' Tyran,
Het heerlyk kenmerk van haar' aart niet smooren kan;
Voorzichtigheid, die steeds wil voor haar erfdeel waaken,
En een rampzalig volk, kon 't zyn, gelukkig maaken;
En heilige Onschuld, die in 't onbesmet gemoed
Geen snoode lusten tot verboden liefde voed,
Maar 't hart, haar toebetrouwd, in reinheid wil bewaaren;
Dat zyn ze, Ontmenschte, die zich tegen u verklaaren.
Beproef, nadien gy 't op myn trouwste Raaden munt,
Of gy die in myn hart door dwang verdelgen kunt;
Dan zal myn ziel misschien tot de uwe nederdaalen;
Dan, maar niet eer, kunt ge op myn' afkeer zegepraalen.
tegen Adolf.
't Ontzet u dat een maagd zo fier uw woede tart.
'k Speur, in uw weêrwil zelfs, de ontroering van uw hart.
| |
| |
Gy waande door geweld haar ziel tot u te neigen,
Doch 't glansryk licht der deugd, haar Vorstlyk stamhuis eigen,
Spreid schooner luister door de wolken van 't verdriet,
En zwicht voor 't loeijen van een' fellen staatsstorm niet.
Haar stille geest blyft, zelfs in 't midden der gevaaren,
Eene ongestoorde kalmte, een blyde rust bewaaren.
Zy draagt, hoe fel een heir van rampen haar bestryd',
Zich moedig in haar leed, omdat ze onschuldig lyd.
Zie toe; ik heb getoond dat niets my kan weêrstreeven,
En zou, te fel getergd...
Doe zwakker zielen beeven.
De witte roos, 't blazoen van myn doorluchtig bloed,
Eischt dat ik de onschuld naar myn magt beschermen moet.
Zou ik, verbonden aan Mariaas staatsbelangen
Door bloed en tederheid, om u....
Tegen Campobasse.
Snoode! wyk. Laat af. Ontzie myn' rouw.
| |
| |
Tegen Adolf.
Herroep dien last, ontmenschte! ...
tegen Campobasse.
Ontzetge u voor een vrouw?
Margareta de hand biedende.
Verschoon me; ik volg myn' last.
tegen Adolf.
Gy handelt dan met my als voormaals met uw' Vader?
Zyn noodlot te ondergaan strekt my tot minder hoon
Dan dat ik wierd gevleid door zo ontaard een' zoon.
tegen Adolf.
Barbaar! gy zult ons nimmer scheijen.
Nooit zal ik Margarete in eenzaamheid beschreijen.
tegen Maria.
Tegen Campobasse.
Wacht u de hand aan my te slaan.
| |
| |
Neen, ik verlaat u niet, ô myn geliefde Moeder!
Margareta vertrekt, en word door Campobasse en de Wacht gevolgd.
| |
Vyfde tooneel.
Maria, Adolf.
Tyran, die, steeds verwoeder,
Het allerheiligste in uw boosheid niet ontziet!
Laat los. Ik overleef myn Moeders onheil niet.
Hoor my een oogenblik. Laat af u-zelf te kwellen.
'k Zal, als wy huuwen, haar terstond in vryheid stellen.
Doch vlei u niet dat gy haar redden zult, Vorstin,
Tenzy gy myne min beloont met wedermin.
Gy poogt u vruchtloos door uw woeste dwinglandye
Te dringen in den stoel van myne heerschappye.
Hoe toomeloos gy woed, gy kunt niet verder gaan.
| |
| |
Ik kan als 't my behaagt my stil van haar ontslaan.
| |
Zesde tooneel.
Maria, Adolf, Saint Paul.
'k Hoor met schrik door 't Hof de maar' verspreiden
Dat gy Vorst Karels Weêuw gevangen heen deed leiden.
Ik kan niet denken dat dees tyding waarheid is.
In deeze omstandigheên u geen verwondring baaren.
Ik zal 's Lands Eedlen daar de reden van verklaaren.
Ik ken uw' eedlen aart, vervreemd van vleijery.
Gy wierd, als ik, verdrukt in deeze heerschappy.
't Is billyk dat ge uw deugd in 't einde ziet beloonen.
| |
| |
Tracht uw Vorstin haar waar belang te toonen.
Niets dan myn echt kan haar verlossen uit haar' druk.
Beweeg haar tot die trouw. Verhoed haar ongeluk.
Tegen Maria.
Vorstin! gy kunt een uur u tot dien echt bereiden.
Ik zal u na dien stond als Bruid naar 't outer leiden.
Gy hoed uw Vaders Weêuw wanneer ge uw hand my gunt.
Red haar dan van 't verderf, nu gy haar redden kunt.
Indien gy my versmaad moogt gy gewis verwachten,
Dat ik haar voor uw oog, myn' toorn ten zoen, zal slagten.
Beraad u wel, Prinses! haar noodlot, hoe 't ook zy,
Hangt af van uw besluit. Verwys haar; spreek haar vry:
Maar zorg dat gy u nooit moet van uw keus beklaagen.
ô Droefste dag van al de doodelyke dagen
Die ik aanschouwde sints myn Vader 't leven liet!
Maak door myn' dood een eind' van al myn zielsverdriet!
Tegen Adolf.
Nooit zal myn mond, hoe 't gaa, dit heilloos vonnis uiten.
Nooit zal ik tot een' echt, die my ontëert, besluiten.
Een blyde dood zal my uw wreedheid doen ontgaan.
Spoor, zo gy 't waagen durft, myn wanhoop feller aan;
Gy-zelf, ô Dwingeland! kunt op uw beurt bepaalen
| |
| |
Of gy haar spaaren wilt, of my in 't graf doen daalen.
Zy vertrekt.
tegen Saint Paul.
Verzel haar; stil haar' geest; en raad haar tot myn trouw.
Ik zal myn vlyt besteên tot mindring van haar' rouw.
| |
Zevende tooneel.
Waar ben ik! Welk een moed! haar fiere deugdbetrachting
Dwingt me, in myn' weêrwil-zelv', tot eene eerbiedige achting.
Doch schoon zy my byna verwon door haar geween,
Ik ben te ver gegaan om thans te rug te treên.
De dag verschynt, die my myn schaê zal doen verhaalen.
Maria-zelf zal my haar' Vaders roof betaalen.
Zie nu, ô Vader! wat uw toorn heeft uitgewrocht;
Wat baat het nu dat gy myn wettig erf verkocht?
Gy dacht my, langs dien weg, van myn gebied te ontzetten:
Maar gy noch Karel zult my 't heerschen thans beletten.
De kans is omgezwaaid. Gy beiden zyt niet meer
Dan onbezield geraamte; en ik, ik triomfeer!
'k Zal Gelder niet alléén, dat my 't geweld ontroofde,
Maar grooter heerschappy dan ik my ooit beloofde,
Verwerven door myn trouw. Bourgonje zal deez' dag
| |
| |
Met Neêrland hulde doen aan myn volstrekt gezag.
Vorst Maximiliaan is magtloos my te deeren,
Hy zal eerlang, beschaamd, naar zyne Staaten keeren;
En Kleef, die door myn' echt zyn oogmerk faalen ziet,
Is ligt te winnen door vermeerdring van gebied.
ô Drift, waardoor myn ziel zo hevig word gedreven!
Ik moog u voor 's volks oog den naam van liefde geeven;
Myn hart, het welk zich-zelf uw' waaren aart belyd,
Weet dat gy zelfbelang en zucht tot heerschen zyt.
Marie! uw bittre smart bestryd vergeefs myn zinnen;
Bemint uw hart my niet, leer veinzen my te minnen;
Gy zult haast weeten dat voor u geen uitkomst is.
Margrete en Ravestein zyn reeds in hechtenis.
Ik heb uw lot bepaald; gy zult, aan my verbonden....
| |
Agtste tooneel.
Adolf, Campobasse, van der Mark, Lyfwacht.
De looze Ravestein word niet in 't Hof gevonden.
Hoe! niet gevonden? Hy! Uw tyding heeft geen' schyn.
't Is all' bezet, hy kan niet vliên: Waar zou hy zyn?
Ligt wist hy hier of daar zich aan uw oog te onttrekken.
| |
| |
Wy hebben 't all' doorzocht, doch zonder hem te ontdekken.
En 't geen gewis u meer verwondren zal, Mynheer,
De jonge Hertogin is zelve in 't Hof niet meer.
Men vind Saint Paul noch haar.
Hoe! laat ge u dus misleiden?
't Is weinig tyds geleên dat zy hier van my scheidden.
Of zou de Hopman, die de wacht heeft aan de poort....?
Zy waagden zich daar niet. 't Is alles nagespoord.
De wacht heeft Ravestein, Saint Paul, noch haar vernomen;
En niemand raamt den weg waar langs zy zyn ontkomen.
'k Voel my ontsteld, schoon ik nog twyfel aan die maar'.
Hebt ge in haar kabinet...
't Bericht is al te waar.
Geen hoek in 't gantsche Hof is ondoorzocht gebleven.
Vloekwaardige Saint Paul! dit is door u bedreven.
Tegen Campobasse.
Versterk alöm de wacht, eer 't volk haar doortogt gunt;
En sluit de poorten van de Stad zo ras gy kunt.
| |
| |
Ik zal met van der Mark inmiddels alle hoeken,
Waarïn men schuilen kan in 't Hof, op nieuw doorzoeken.
Ik kan niet raamen hoe 't hen mooglyk was te ontvliên,
En zal dees snoode list eerlang verydeld zien.
Marie! ontvlucht my vry met uw gehaate Vrinden;
Al schoolt gy onder de aarde, ik zal u wedervinden.
Beef voor myn wraak. Dees daad, waarvan ge u heil belooft,
Zal listige Saint Paul betaalen met zyn hoofd.
Einde van het vierde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij