|
| |
| |
| |
Derde bedryf.
Eerste tooneel.
Villars, La Lande.
Beiden, met den degen in de hand, langsaam en verlegen opkomende.
Vertoef een oogenblik, en gun my aêm te haalen,
La Lande! Ik ben vermoeid van 't onöphoudlyk dwaalen
En zwerven door dit bosch, langs zo veel kronkelpaên
Ach! laat ons hier niet staan.
Misschien zal 't gindsche pad naar eenig dorp ons leiden.
Gewis, geen mensch ontvlood de slagting dan wy beiden;
En vielen we in de hand der Kettren, wat vermaak
Verschafte 't hen, Villars op te offren aan hun wraak!
Hoe ons de neêrlaag treff', men kan nieuw krygsvolk werven;
Maar 't Ryk schud op zyn' grond wanneer het u moet derven.
't Is hier geen toevens tyd. Ligt zyn wy reeds bespied.
Indien men ons verrast, ik bid ontdek my niet.
| |
| |
Wy zyn toch levenloos; en 't zou my meer bezwaaren
Myn' rang beschimpt te zien door deeze woeste schaaren,
Dan door hun moordgeweer te sterven op dees steê.
Geef my, op myn verzoek, den naam van d'Aygalliers.
'k Zal u voldoen, Mynheer; doch staa niet. Laat ons spoeden.
Hy ziet Cavalier.
ô Hemel! 't is te spaê, te spade om ons te hoeden.
| |
Tweede tooneel.
Villars, La Lande, Cavalier, Marianne, Billard, La Plante, Gui, Castanet.
tegen Villars.
Wyk dit in. ô Doodlyk oogenblik!
tegen de Hoofden der Camisards.
Voorkomt hen. Trekt dit om. Zy vluchten in den strik.
De Hoofden der Camisards trekken hunne degens, en vervolgen Villars en La Lande.
Tracht hen te kluistren, maar verschoont hun beider leven.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
Cavalier, Marianne.
ô Ja, wy zyn gered. De zege is ons gebleven.
De Hemel streed voor ons.
Zyn' naam zy eeuwige eer!
Wy waren naauw' naar eisch geschikt tot tegenweer,
Of 's Konings ruitery, tot de engte voortgetoogen,
Trok die kloekmoedig in, door Castanet bedrogen,
Die zich met oordeel kweet van zyn' ontfangen last,
En niet dan deinzend vocht, als vond hy zich verrast.
Des vyands voetvolk volgde op 't spoor der ruiterschaaren;
Niets roerde zich by ons vóórdat ze in de engte waren.
Terwyl door Ravanel van de eene, door Cadet
Van de andre zy', den mond der engte wierd bezet,
Wierd door de vrouwenschaar', als door één' geest gedreven,
Ter weêrzy' van 't gebergt', den strydpsalm opgeheven;
En daar des Konings heir, verbaasd, dees klanken hoort,
Geraakt het straks ten doele aan 't woeden van den moord,
Die lood en yzer braakt uit kreupelbosch en haagen.
| |
| |
De steenen van 't gebergt' versterken 't vuur der laagen.
De paarden steigren door den schrik, of storten neêr,
En leevren, door hunn' val, den ruiter aan 't geweer.
Een deel dringt achterüit op 't voetvolk, andren trachten
Den dood te ontrennen, en verdubblen hunne krachten
Om zich te ontwikkelen uit de engte, maar myn stoet
Vliegt yllings op hen in, met onvertzaagden moed.
't Was toen vergeefs, het zy men vordren wilde of wyken.
Al de engte wierd gestopt met heuvelen van lyken.
Ik acht dat niemand van het heir ontkomen is....
Rampzalig volk! uw lot treft my met deerenis!
't Was hier geen spaarens tyd. Men moest, door nood, verkiezen;
Den vyand vellen, of het leven zelf verliezen.
De zege voerde alöm de dankbre vreugde in top:
Men hief, als met één stem, een heilig loflied op,
Tot eer van 's Hemels hulp, die ons deed zegepraalen.
| |
Vierde tooneel.
Cavalier, Marianne, Cadet.
Nu moogen wy in 't eind weêr ruimer adem haalen.
| |
| |
Myn Broeder! welk een heil bestraalt ons in dit uur!
Ach! was na deez' triomf de rust van langen door!
Gy kost den hertogt dan aan 's vyands volk beletten?
Nadat het voetvolk zich van achtren zag bezetten,
Zwenkte een gedeelte, en zocht, om 't ongeval te ontgaan
Dat reeds zyn makkers trof, door de onzen heen te slaan.
Wy poogden met geweld in de engte hen te stuiten;
Doch ons gering getal kon zich zo digt niet sluiten
Of eenigen van hen ontkwamen uit het pad.
Naby de plaats daar ik me in 't eerst verborgen had,
Wierd door het volk, dat uit het bergpad was ontkomen,
Een wynberg, laag bemuurd, ons ondanks ingenomen.
Wy vielen 'er op aan, en onze ruitery
Greep by den ingang post, terwyl van de andre zy'
De dappre vrouwen, die dit scherp gevecht vernamen,
Ons van het steil gebergt', vol moeds, te hulpe kwamen.
't Scheen of iets godlyks haar bezielde in 't hagchlyk uur.
Zy zwaaiden zwaard of knots, en vloogen op den muur,
En dwongen 's vyands volk voor haaren moed te zwichten.
Ik heb Charlotte-zelf daar wondren zien verrichten.
Dragonder of soldaat, 't vlood all' waar zy verscheen.
De trouwe Ravanel speedde yllings derwaarts heen,
| |
| |
Om met zyn yvrend volk de vrouwen te onderschraagen,
Dewyl wy eenigen op 't slagveld vallen zagen.
Ach! mooglyk is Charlotte ook door het woest geweld....
ô Neen. Zy leeft. Men was reeds meester van het veld,
Toen ik een tiental dier verwonnen oorlogslieden,
Al Hopliên, aan ons volk nog wederstand zag bieden:
Ik bood hen 't leven aan; doch hun verwoede haat
Verachtte deeze gunst, en loonde my met smaad.
Die trotsheid stond hen dier; zy wierden straks verslagen.
't Voegde u, als Christen, voor uw' vyand zorg te draagen.
Versmaadde hy die zorg, gy hebt uw' pligt betracht.
| |
Vyfde tooneel.
Cavalier, Marianne, Cadet, Billard.
La Lande en d'Aygalliers zyn beiden in uw magt.
Wat heil!.. Gelei hen hier. Ik wil terstond hen spreeken.
| |
| |
| |
Zesde tooneel.
Cavalier, Marianne, Cadet.
tegen Cadet.
Ik zond reeds naar Rolland en naar Vaunages streeken
Bericht van 't onheil dat de vyand hen bereid,
En tevens van de zege; opdat hun waakzaamheid
Zich niet misleiden laat' door loosverdichte maaren,
En wy den Hugenoot bevryden van gevaaren.
De vyand loert vergeefs als elk gewaarschouwd is.
| |
Zevende tooneel.
Cavalier, Marianne, Cadet, Charlotte, Catinat.
tegen Charlotte.
De Hemel zy gedankt voor uw behoudenis!
Wy kunnen nooit genoeg zyn hulp en goedheid pryzen.
De rykdom van den bult doet aller blydschap ryzen.
Twee honderd paarden zyn door 't volk reeds opgebragt.
Een schat van buskruid en geweer viel in uw magt.
| |
| |
Een menigte van geld, en een geheele wagen
Met ryke kleedren, die alleen 's Ryks Grooten draagen.
Veel Ridderörden en sieraên en kostbaarheên.
Men brengt den ryken roof van allen kant byéén,
En voert die naar de grot, totdat gy zult beveelen....
'k Zal orde stellen en den buit terstond verdeelen.
De mededoogenheid der vrouwen slaat de hand
Aan 't ligtgewonde volk, en bied het onderstand.
tegen Charlotte.
Laat ons, myn Kind! haar in die pooging onderschraagen.
tegen Catinat.
Waak voor den buit, myn Vriend!
Ik zal 'er zorg voor draagen.
| |
Agtste tooneel.
Cavalier, Cadet.
Hoe groot de zege zy, zy baart geen ander nut
Dan dat ze ons op deez' dag voor 't woên des moords beschut.
De kans is te ongelyk om 't onheil af te keeren.
| |
| |
Men poog', zo lang men kan, geweetensdwang te weeren.
Wie weet hoe fel die thans op onzen Vader woed! ...
Of in dit oogenblik ons dierbaarst hartebloed! ...
Helaas! wat zal de wraak hem foltren onder 't slagten! ...
Ik voel myn ziel verscheurd op de enkele gedachten! ...
Is dit, myn Vader! 't loon voor uw verheven deugd;
Voor al uw liefde en zorg besteed aan onze jeugd;
Voor uwe onwrikbre trouw, die uw vervolgde Vrinden
Een stille wykplaats in uw gastvry huis deed vinden,
Of Leeraars of Gemeente in eenig heimlyk oord
Met zo veel zorg verstak voor 't woeden van den moord!
Wat baat het dat wy hem met bittren rouw beklaagen?
Geef my verlof, ik zal den togt naar Nimes waagen,
En zien of hem myn trouw kan redden.
Die onbedachte togt gaf stof tot nieuw geween.
Gy redde uw' Vader niet, en zoud slechts met hem sterven.
Wy kunnen, zo hy leeft, zyn redding niet verwerven
Dan door een wissling voor La Lande en d'Aygalliers.
Hun hechtnis baart my hoop: men doe 'er voordeel meê.
Ik schenk hen tot dien prys de vryheid met het leven.
| |
| |
Wat zou myn teder hart niet voor myn' Vader geeven!
Ik bood het grootst gebied der waereldheerschappy
Voor zyn behoudenis, indien het stond aan my.
De Hoofdliên naadren. Mogt uw voorslag hen bekooren!
| |
Negende tooneel.
Cavalier, Cadet, Ravanel, Billard, Villars, La Lande, Wacht van Camisards in 't verschiet.
tegen Billard, in 't opkomen.
tegen Cavalier.
Wat lot hebt ge ons beschoren?
Wat lot zou 't myne zyn, zo gy in deezen stond
U-zelv' in myne plaats, en ik me in de uwe vond?
Men zou misschien, indien ge uw dwaaling kost verzaaken,
En knielde voor 't altaar, uit gunst uw boeijen slaaken.
En zo ik vasthield aan 't geloof dat ik beleed?
| |
| |
Na een weinig stilzwygens.
Gy beiden zwygt? Spreekt op.
Gy vraagt naar 't geen gy weet.
Gy spreekt uw vonnis uit.
Hoe! waant gy dat wy denken
Dat ge aan gevangenen als wy zyn 't lyf zoud schenken?
Wy kennen al te wel der kettren razerny
En hoe ze woed en moord in deeze heerschappy.
Wat hebt gy, aan het hoofd van uwe vloekgenooten,
Al dorpen afgebrand en stroomen bloeds vergoten,
Gewyde priesters zelfs voor 't outer omgebragt!
Ons schuldloos hart heeft aan die gruwlen nooit gedacht.
Ik-zelf heb Montrevel in brief op brief gebeden
Dat hy zich spaanen zou van zyne onmenschlykheden;
En op het ernstigst hem gewaarschouwd dat we, in 't end
Door wanhoop aangespoord, tot stuiting der elend,
Genoodzaakt zouden zyn tot wettig schaêverhaalen,
Tenzy hem myn geschrift zyn gruwlen deed bepaalen.
Heeft hierdoor eenig dorp geleden, 't heeft my meer,
Veel meer gesmart dan u. Maar, zonder tegenweer,
| |
| |
Godvruchte onnoozelheid alöm te zien vernielen;
Of haar geperst te zien voor 't Roomsch altaar te knielen,
In weêrwil van haar hart, door 't folterend geweld,
Betaamt geen ziel die in de deugd haar glori stelt.
Men zou wanhoopigen de noodweêr ligt vergeeven;
Maar heeft die noodweêr ook Saint Come op weg doen sneeven,
En 't bloed vergoten van Mevrouw de Miraman?
Wyt ge ons die gruwlen? Wyt ze aan 't heilloos vloekgespan
Der roovren, die te snood ons onzen naam ontvremden,
En op ons voorbeeld zich bekleên met overhembden,
Maar dwaas met kruis by kruis gemerkt van wit of zwart.
Dees zwerven door al 't land. Wat zyn tot onze smart,
Door dit roofgierig volk al euveldaên bedreven,
Die ons, onschuldigen, als schuld zyn toegeschreven!
Dat heilloos rot ontzag gewyd noch ongewyd;
Noch Roomsch noch Onroomsch bleef van hun geweld bevryd.
Men zag het strafloos aan, om ons gehaat te maaken.
Tot ik in 't eind besloot voor onzen naam te waaken.
Myn dapper volk heeft zelfs uw kerken wraak verschaft,
En 't plondrend rooversrot naar billykheid gestraft.
Gy zocht door deeze daad ligt voor uw volk verschooning
| |
| |
Voor 't oproer dat het stookt.
't Is geen oproerigheid die ons te wapen prest;
Maar 't is de jammerkreet van ons verdrukt gewest.
Wie word door 't noodgeschrei niet in de ziel bewogen?
En wierd de Koning niet door Priesterlist bedrogen,
Hy-zelf beschreidde ons lot en hoopeloos verdriet.
Dan ach! men houd hem blind. Hy kent ons onheil niet.
Men toont hem week aan week de lysten der bekeerden,
Die, door de pyn geperst, het rein geloof ontëerden.
Wat zeg ik? neen. Hun hart, wat ook de mond belyd,
Blyft, jammrende in zich-zelv', aan 't waar geloof gewyd.
Indien de Koning zich door Priesters niet omringen,
Noch zich misleiden zag door snoode hovelingen,
Wier ziel geen vroomheid kent, hy deed aan allen recht
Die, op zyn voorbeeld, aan hunn' Godsdienst zyn gehecht.
Dan had men aan zyn' eed den Vorst getrouw bevonden.
Dan waar' 't gestaafd verdrag van Nantes nooit geschonden.
Wie is zo stout dat hy des Vorsten wil weêrspreekt,
Die, tot het heil des volks, de wetten maakt en breekt?
Het voegt geen' wettig' Vorst de Rykswet aan te randen:
| |
| |
Die te ondermynen is het werk van dwingelanden.
De groote Henrik lag den grond tot dit gebouw,
En eerde door die daad der Hugenooten trouw.
Zyn Zoon besnoeide allengs 's volks dierbezworen rechten;
Maar ach! zyn Kleinzoon durft die openlyk bevechten,
En trapt ze met den voet, en levert ons ten roof
Aan al de woede van 't onzalig Bygeloof,
Dat ons den Godsdienst door dragonders tracht te leeren,
En ons al foltrend moord door averechts bekeeren.
Had nooit waanwysheid en gevloekte hovaardy
U van de kerk vervreemd, gy allen zoud, als wy,
Het heil van uwe ziel aan haare zorg beveelen.
Nu laagt gy-zelf den grond tot deeze staatskrakeelen.
Uw nutloos onderzoek van 't geen gy niet verstaat;
Uw afkeer van de kerk, die ge onbedacht versmaad;
Uw dwaaze dweepery, die wy met smart beschouwen,
En die reeds zo veel ramps aan Vrankryk heeft gebrouwen,
Doorgrieven 's Konings hart. Zyn naauwgezet gemoed,
Dat voor de kettren zelfs een teedre deernis voed,
Heeft nimmer iet verzuimd dat tot hun heil kon strekken,
En wil, zelfs tegen dank, hen uit hun blindheid trekken.
't Is dan die deernis, die, in dit rampzalig oord,
| |
| |
All' wat 'er adem schept gedoemd heeft tot den moord;
En ongeboorne jeugd zo min als gryze hairen,
Hoe schuldeloos, verschoont; en last geeft niets te spaaren;
Die 't gantsche Languedoc vervuld met moordgeschrei;
Een enkle kerkhof maakt van berg en van valei;
Door de uitgezochtste smart der wreedste foltertuigen
't Gemoed durft dwingen zich naar Romes wil te buigen?
Gevloekte deernis, die geen' Christen Vorst betaamt,
En die het Heidendom zich mooglyk had geschaamd.
Neen. Schoon de wreedheid zich op 's Konings last durft gronden,
Men wyte ons lot hem niet; 't zyn Romes looze vonden.
De Hartekenner, die de bitterheid beschouwt
Der wreede Geestlykheid, die al dees gruwlen brouwt,
Zal eens haar rekenschap van 't schuldloos bloed doen geeven.
Myn ziel bedoelt geen wraak. Ik schenk u beiden 't leven.
Vertrouwt u op myn woord.
Wy zyn niet als uw volk, dat wapenloozen moord.
De stem der menschlykheid eischt dat we onweêrbren hoeden,
En 't voegt den Christnen niet op doolenden te woeden.
| |
| |
Deeze edelmoedigheid wekt myne erkentenis.
Indien ik iets vermag dat u tot voordeel is,
Ontdek u ongeveinsd. Myn ziel wenscht u te toonen
Dat ik genoten gunst grootmoedig zoek te loonen.
Indien gy waarlyk my verpligten wilt, Mynheer,
Geef Nages Overheên ons door uw voorspraak weêr,
Eer wreede Montrevel hen jammerlyk doe sneeven;
Verwacht voor deezen dienst de vryheid by het leven.
Wierd onze toestand door den Landvoogd slechts verstaan,
Ligt zaagt ge aan uwen wensch op ons verzoek voldaan.
Maar zal men aan uw volk de vryheid doen erlangen
Als niemand weet of wy geveld zyn of gevangen?
Indien gy een' van ons vergunde op 't woord van eer
Zich naar de Stad te spoên...
Gy spreekt gegrond, Mynheer.
Tegen La Lande.
Geef my uw woord dat gy ons volk, op myn begeeren,
Verlossen zult, of hier gevangen wederkeeren.
Ik zweer voor al myn heir dat smaad noch ongeval
In uwe afweezendheid uw' Vriend bejeegnen zal.
| |
| |
Villars aanziende.
Zoude ik, terwyl gy hier? ...
Voldoe zyn' eisch, La Lande!
Ontrust u niet om my, en geef uw woord te pande
tegen Cavalier.
Ik neem uw' voorslag aan.
Als ik myn Vrienden zie, zal ik u straks ontslaan.
Tegen Cadet, op La Lande wyzende.
Doe deezen Hoofdman fluks naar Nimes vest vertrekken.
Laat twintig uit ons volk hem ten geleide strekken.
Tegen La Lande.
Uw trouw staa voor hen in.
tegen Cadet.
Waak zelf voor d'Aygalliers. Verzel hem in dit oord.
Tegen Villars.
Vrees geen gevaar, Mynheer! 'k Beveel u aan myn' Broeder.
Gy kunt uw hart door rust verkwikken by myn Moeder.
| |
| |
| |
Tiende tooneel.
Cavalier, Billard, Ravanel.
De Hemel zy gedankt voor hun gevangenis,
Die de oorzaak van 't behoud van uwen Vader is!
Och, dat de vroome man gespaard waare in het leven!
Hoe vrolyk zoude ik hen de vryheid wedergeeven!
La Lande zal gewis all' wat hy kan bestaan
Om Nages Overheên terstond te doen ontslaan.
'k Hield d'Aygalliers, dewyl me, uit kleed en ordenteeken,
Den rang dien hy bekleed gelukkig is gebleken.
Men winn' hem, zo men kan, door vriendelyk onthaal,
Opdat hy onzen staat het Hof naar waarheid maal'.
Ach! dat de vyand uit uw loflyk voorbeeld leerde,
En 't schuldelooze bloed op hooger prys waardeerde!
Ik wacht dien zegen niet. Het woedend Bygeloof
Is voor de traanen blind en voor de klagten doof,
| |
| |
En zal nooit rusten voor 't ons allen heeft doen sneeven.
Men vleij' zich niet vergeefs; ons is geen hoop gebleven.
Schoon de overwinning ons beklaaglyk eind vertraagt,
Schoon thans een blik van heil voor uwen Vader daagt,
Ik zie geene uitkomst voor de elend der Hugenooten.
De Koning zal in 't kort zyn leger weêr vergrooten;
Dan zien wy ons op nieuw in zwaarder ramp gestort
Naarmaate ons klein getal gestadig dunner word.
Indien de Koning, nooit geraakt door onze klagten,
De elende van zyn volk niet kan of wil verzachten,
En onze wanhoop vreest, die zo veel weêrstand bied,
Waarom vergunt hy ons voor 't minst het vluchten niet?
Schoon wy die vryheid al verwierven, wat zou 't baaten?
Wie van ons allen wil zyn have of erf verlaaten,
Indien hy niet den troost in zyne elend verwerft,
Dat hy ten minsten Kroost noch Echtgenoote derft?
Maar ach! na dat de list, door duizend snoode treeken,
Ons van de onroerbre have en roerbre heeft versteeken,
Rukt ze op het laatst, in spyt van 't weenen en gekerm,
De droeve kindren wreed den oudren uit den arm;
En maakt ze afvalligen door folterende pynen,
Of sluit ze in kloosters op, daar zy van rouw verkwynen.
| |
| |
Och! of, gelyk men ons zo dikwerf hoopen deed,
Britanje nog in tyds met Holland voor ons streed!
Och! landden ze aan deez' kust met saamverëende vlooten!
Dan zag ik redding voor de droeve Hugenooten.
Maar neen: men geeft ons hoop, en houd zich van dees ree.
Men wanhoop' niet; ligt zyn die vlooten reeds in zee.
Hy, die ons, boven hoop, deez' dag deed triomfeeren,
Heeft duizend middlen om ons onheil af te weeren.
Zyn albeschouwend oog ziet onzer haatren wrok;
En al 't onschuldig bloed van 't jammrend Languedoc.
Men steune op hem-alléén in 't barnen der gevaaren:
Hy spaarde ons in dit uur, hy kan ons langer spaaren.
| |
Elfde tooneel.
Cavalier, Billard, Ravanel, Catinat.
Clari is van Rolland gelukkig weêrgekeerd,
Met krygsvolk en behoefte, en all' wat wierd ontbeerd
Van kleeders, schietgeweer, en kruid en lood en zwaarden,
En zelfs een' onderstand van driemaal vyftig paarden.
Hy brengt ons tyding dat Rolland korts op Tournon,
| |
| |
Niet verre van Anduse, een groote zege won,
Waarïn zyn volk Courville en Viala deed sneeven;
En dat Tournon met hen op 't slagveld is gebleven;
Dat 's Konings volk alöm gevloôn is op die maar',
En 't hoog gebergte thans bevryd is van gevaar.
Rolland maakt zich gereed naar 't Vivarees te trekken,
Terwyl we Alez, Vaunage en 't Gevaudansche dekken.
En 't geen nog grooter blydschap baart,
Savoije heeft niet slechts dit Ryk den kryg verklaard,
In spyt des echts die hem tot Vrankryks hulp verpligtte;
Maar, zo het vlug gerucht de waarheid ons berichtte,
Heeft onlangs Marlbourg, van Eugenius verzeld,
By Hochsted, 's Konings heir geheel ter neêr geveld.
Myn Vrienden! welk een heil! laat ons met dankbre klanken,
In de overwelfde grot, de gunst des Hemels danken.
Dat al het volk, 't welk sints den morgen hier verscheen,
En reikhalst naar de kerk, zich nevens ons verëen';
De Godheid nedrig smeeke om eindlyk rust te erlangen,
En haar bescherming roeme in dankbre psalmgezangen.
Einde van het derde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij