|
| |
| |
| |
Vyfde bedryf.
Eerste tooneel.
Requesens, Bovadilla.
ô Ja; ik zag de Ryk naar zynen kerker keeren;
Hy trad 'er in, hoe zeer 't de wachten scheen te deeren.
Zyne Echtgenoot, die korts in Gent gekomen is,
Zit, weenende, op een' steen voor zyn gevangenis;
Haar Broeder staat 'er by, als of zyn hulp kon baaten.
Men yvert vruchtloos hen die plaats te doen verlaaten.
Zy zweeren met de Ryk te sterven op deez' dag,
Tenzy gy 't zegel hecht aan 't Middelburgs verdrag.
Elk is met hen en 't lot des Admiraals bewogen.
Ik ducht, met reden, dat dit nutloos mededoogen
Weêr oproer baaren zal, tenzy ge 'er in voorziet.
Ik ben verlegen met de zaak; 'k ontken het niet.
De trotsche Mondragon, wiens fierheid my beledigt,
En die zyn stout gedrag met kracht van taal verdedigt,
Zal sterker inbreuk doen op myn gehoond gezag.
Gy kunt u redden door een' meesterlyken slag.
| |
| |
Wat is uw oogmerk? Spreek.
'k Zal, zo gy 't wilt gehengen,
De Ryk en zyne Gaê terstond naar Brussel brengen
Met haaren Broeder Hooft.
't Ontwerp is wel bedacht.
Doch zo door Amsterdam, die steun van 's Konings magt,
Der burgren hechtenis my kwalyk word genomen:
Zy zyn gewis in Gent met vry gelei gekomen.
't Zyn beiden Ketters, zo 't gerucht de waarheid meld;
En beiden stookers van het toomeloos geweld,
Waardoor flus de Admiraal wierd aan het recht ontwrongen.
Zy hebben Augulo tot deezen stap gedrongen:
Dus zyn zy schuldig aan gekwetste Majesteit.
Hun wanhoop geeft thans stof tot nieuwe oproerigheid.
Gy zult door Mondragon hun stoutheid haast zien styven.
Gy hebt geen keuze, indien gy meester wenscht te blyven.
Het hoofd der Waalen, dat de Ryk, uws ondanks, hoed,
Zal zorgen dat geen leed hen in deez' burg ontmoet'.
Hy voert hier 't hoog gezag, en dwingt u-zelv' te duiken.
Wanneer ze in Brussel zyn, kunt gy uw magt gebruiken.
| |
| |
Vertrek dan fluks van hier, en volg hen op het spoor.
Dus stelt gy al de magt van Mondragon te loor.
Hy nadert. Terg hem niet, en tracht den tyd te rekken.
| |
Tweede tooneel.
Requesens, Bovadilla, Mondragon.
'k Vind my verpligt om u een vreemd geval te ontdekken.
De Ryk, wiens moed op ramp en voorspoed zegeviert,
Verwerpt de gunst, die hem door u bewezen wierd;
En zweert niet naar den Prins te zullen wederkeeren,
Tenzy hy 't krygsverdrag van Middelburg ziet eeren.
't Is uw belang dit uur hem fier te wederstaan.
Ik heb vergeefs gezocht zyn reên te keer te gaan.
Hy staat gelyk een rots. En om my te overtuigen
Dat hem noch dreiging noch gebeden zullen buigen,
Is hy terug gekeerd in zyn gevangenis.
Kan hem de vryheid min dan 't kerkerhol behaagen,
| |
| |
En vind hy meer vermaak in ketenen te draagen,
Hy blyve in boeijen tot het sterflot die verbreek',
En dank myn gunst dat ik me op hem niet strenger wreek'.
Hy had den dood verdiend; en zo hy zich zag spaaren,
Het was alleen om u te hoeden voor gevaaren.
Ik onderzoek niet uit wat bron die weldaad sproot.
Dan hoe dit zy, zyn daad, die myn gevaar vergroot,
Dwingt my dat ik u verg' terstond ontslag te geeven
Aan Nassauws Vrienden, waar ik borg voor ben gebleven.
Hoe! allen? denkt gy niet wat aan hun hechtenis
In deeze omstandigheid voor ons gelegen is?
Wat kan Oranje, van hun hulp beroofd, verrichten?
Gy weet wat ik hem zwoer toen Middelburg moest zwichten.
Geef nu bewys, Mynheer! dat gy my zoekt te hoên.
Zo gy hen niet ontslaat zal ik myn' eed voldoen.
Is Mondragon 't ontslag van Nassauws volk niet waardig,
Dan is zyn dienst onnut; dan oordeelt gy 't rechtvaardig
Dat hy zich naar zyn woord...
Gy zyt tot niets verpligt.
Een afgedwongen eed heeft geen, of klein gewigt.
| |
| |
Wie zich bedienen moog' van dees verachte treeken,
Ik acht hem eerloos die zyn woord van eer kan breeken.
Tenzy gy wilt dat ik me in 's Prinssen handen stell',
Geef my zyn Vrienden vry. Verkies. Gy zwygt. Vaar wel.
Vertoef, en laat voor 't minst my tyd van overweegen.
Ik weet hoe veel ons aan uw krygsdeugd is gelegen;
Doch 'k weet ook dat Oranje onfeilbaar vallen moet,
Zo hy den bystand derft van deezen Vriendenstoet.
De keus, waaröp gy dringt, moet billyk my bezwaaren;
En, wat ik ook verkiez', 't zal nieuwe rampen baaren.
Ik moet my nader op dit wigtig stuk beraên.
Gy zult nog binnen 't uur myn jongst besluit verstaan.
Weläan, Mynheer! doe my niet langer tyd verliezen.
Neem spoedig uw besluit, of ik zal zelf verkiezen.
| |
Derde tooneel.
Requesens, Bovadilla.
'k Heb 't u voorzegd. Gy ziet hoe verr' zyn stoutheid gaat.
Hier is geen redden aan; ik ben ten einde raad.
| |
| |
Het nutst is onvoorziens hem zynen buit te ontjaagen.
Hy zal, als hy dien mist, zich zediger gedraagen.
En zo hy zich uit wraak aan Nassauw overgaf?
Laat zyn gevangenis dan strekken tot zyn straf.
Hoe stil ik 't oorlogsvolk? Gy ziet hoe zy hem achten.
Men zegg' dat Mondragon niet af heeft willen wachten
Wat gy besluiten zoud; en door zyn haastigheid,
Zelfs tegen uwen dank, dien strik zich heeft gespreid;
Dat gy ontwyfelbaar in 't eind, op zyn gebeden.....
Gaa; voer uw opzet uit; ik laat my overreeden;
Doch zorg dat in de burg geen bloed vergoten word',
En 't oorlogsvolk daardoor tot muitery gepord.
| |
Vierde tooneel.
Indien ik slechts de Ryk naar Brussel kan doen voeren,
Zal hy noch Marnix lang myn Landvoogdy beroeren.
Ik zal, zo ras ik kan, van beiden my ontslaan,
| |
| |
En toonen dat myn magt den aandrang kan weêrstaan
Van trotschen Mondragon en zyne afhangelingen.
'k Zal, tegen hunnen dank, hen tot meer eerbied dwingen.
Maar zal ik dus niet in Toledoos voetspoor treên?
Wat wrocht zyn strengheid uit, dan wreevle afkeerigheên?
Zal ik, tot nog bemind, door wreedheid my doen haaten?
Ach! had ik geen gebied in dees beroerde Staaten!
Rampzalige eerzucht! wat bewerkt gy me al elend!
'k Heb, sints ik u voldeed, noch rust noch heil gekend.
| |
Vyfde tooneel.
Requesens, Elvire.
Laat in dit oogenblik myn komste u niet mishaagen.
Ik hoor dat ge uw besluit niet langer zult vertraagen.
Ik wacht door dat besluit myn leven of myn' dood.
Myn lot hangt af van 't lot van mynen Echtgenoot.
Hy is gereed, zo ras ge uw oogmerk zult ontdekken,
Indien 't hem niet voldoet, naar 's Prinssen heir te trekken,
En zich te leevren aan des vyands woest geweld.
Ach! keer dien ramp! Herdenk de diensten, die myn Held,
In zo veel jaaren stryds, den Koning heeft bewezen.
Denk hoe hy door zyn' moed alöm zich heeft doen vreezen.
| |
| |
Zal hy, die zo veel deed tot redding van den Staat,
Het schuldloos offer zyn van loosverborgen haat?
Laat u, in 's Hemels naam, door vleijers niet verblinden.
Erken uw waar belang; win voor den Koning vrinden.
Verbind al 't oorlogsvolk aan uwen dienst, Mynheer.
Geef, om myn' Gaê te hoên, den Prins zyn dienaars weêr.
Ach! is hy min te ontzien sints hy hen heeft verloren?
Hy toont, in tegendeel, meer moeds dan ooit te vooren.
Mevrouw, uw voorspraak is by my van veel gewigt;
Doch 't is gevaarlyk in dit hagchlyk tydgewricht
| |
Zesde tooneel.
Requesens, Elvire, Mondragon.
tegen Requesens.
Welk een' trek dacht my uw list te speelen?
Durft gy besluiten myn' gevangen my te ontsteelen,
En Margarete en Hooft in ketenen te slaan,
In spyt van vry gelei? Wat spooreloos bestaan!
Verbeeld ge u dat myn moed dit onrecht zal gedoogen?
ter zyde.
Margrete en Hooft geboeid! Nu is myn hoop vervlogen.
| |
| |
Denkt gy dat ik my voor uw' trots ontzetten zal?
Ja; ik gaf last om hen te voeren uit deez' wal;
En, is 't nog niet geschied, het zal terstond geschieden.
Ik zal, ik zweer u zulks, hen d'uitgang wel verbieden.
Baldadige! Hoe nu! Stelt gy aan my de wet?
De poort is op myn' last met oorlogsvolk bezet,
En Bovadilla durft met al de hoftrauwanten
Niet roekeloos bestaan zich tegen ons te kanten.
De Ryk wenscht u te zien; ik heb hem zulks vergund.
Zo gy 't op myn leven had gemunt,
Waarom niet voor de vuist uw oogmerk my doen blyken?
Ik pleeg hier geen geweld, en ben gereed te wyken.
Maar zou ik, daar gy my door smaad op smaad verdrukt,
Gedoogen dat de Ryk door list my wierde ontrukt?
Geenszins. Zo gy hem eischt, zal ik hem overgeeven.
Beslis ons lot; zeg of wy beiden moeten sneeven.
| |
| |
| |
Zevende tooneel.
Requesens, Mondragon, Elvire, de Ryk, Margareta en Hooft, geboeid, Alfonzo, eenige Spaansche Bevelhebbers en Lyfwachten.
tegen Requesens.
Het belge u niet dat ik vrymoedig reden vraag'
Van een gedrag, waarvan ik billyk my beklaag.
Myn droeve magen zyn in Gent om my gekomen:
Zy hebben vrygeleide in Amsterdam genomen;
En nu 't geweld op nieuw my uit den kerker rukt,
Zie ik door trouwloosheid hen beiden ook verdrukt.
Wat is door hen misdaan? Waartoe hen wreed gekluisterd?
Waartoe door euveldaên uw eigen' roem verduisterd?
Is 's Lands gerechtigheid niet snood genoeg verkort,
Tenzy die telkens weêr op nieuw geschonden word'?
Waant gy dat Amsterdam met onverschillige oogen
Dit schendig kluistren van zyn burgers zal gedoogen?
Gy krenkt het recht der Stad, tenzy gy hen ontslaat.
't Zyn ketters; ketters komt geen vrygelei te baat.
| |
| |
Wie gaf zo snood een wet?
Ze is door den Vorst gegeeven.
Al wie een ketter is, of ketters dient, moet sneeven.
Zeg dat de dwinglandy in dees gewesten woed.
Geen Vorst, hoe groot van magt, heeft magt op 's volks gemoed.
En uw betichting-zelf, hoe zwaar, is onbewezen.
Gy hebt uit Amsterdam geen kettery te vreezen.
Gy weet hoe trouw die Stad zich aan den Koning hecht:
Maar ze is ook waakzaam voor haar handvest, wet en recht.
Ik eisch, uit haaren naam, de vryheid van myn magen.
Gy zult, geloof my, van hun hechtnis u beklaagen.
Verweert gy 't recht der Stad, gy, die uit haaren wal
Als balling wierd verjaagd?
Veel meer aan Alva dan aan Amstels Overheden.
Hoe groot een ongelyk ik voormaals hebb' geleden,
Het is een ramp, Mynheer, die my-alléén betreft,
En die my van den pligt eens burgers niet ontheft.
Ik zwoer der Stad myn trouw: 'k zal haar myn trouw bewaaren,
| |
| |
'k Zal van haar rechten my verdediger verklaaren,
In weêrwil van den hoon my eertyds aangedaan,
Zo lang myne oogen voor het zonlicht openstaan.
Een edelmoedig hart zet aan zyn wraakzucht paalen,
En zal zyn rampen nooit op 't Vaderland verhaalen.
| |
Agtste tooneel.
de Ryk, Margareta en Hooft, geboeid, Requesens, Mondragon, Elvire, Augulo, Alfonzo, Spaansche Bevelhebbers en Lyfwachten.
tegen Requesens.
'k Breng u met weêrzin eene onaangenaame maar'.
Antwerpen is in 't uiterste gevaar.
Ik zal u alles openbaaren.
Gy had de muitzucht by ons krygsvolk doen bedaaren,
Door kleederen en geld hun drift tot staan gebragt;
Zy, eindlyk muitens moede en door uw gunst verzacht,
| |
| |
Beslooten onderling zich prachtig op te sieren,
En, Requesens ter eere, een plegtig feest te vieren.
Men zong en sprong en juichte; en 't geld, hen toegedeeld,
Wierd spooreloos verpronkt, of schandelyk verspeeld.
ter zyde.
Ziedaar den Spaanschen aart.
En vast met dronk op dronk u en den Koning eeren,
Verschynt de Watergeus, bericht dat gy de vloot
In 't oproer des soldaats daar u ter hulpe ontbood,
En dat zy op de reê ten anker was gekomen.
Straks hoort men 't dondren der kartouwen op de stroomen.
Boisot zeilt driftig aan; en, door zyn komst verrast,
Geraakt de Spaansche vloot aan allen kant in last.
ter zyde.
Geluk, myn Vaderland! ik zie u zegevieren.
Ons krygsvolk schaart terstond zich onder zyn banieren,
Verlaat den disch en 't spel, en spoed zich naar den dyk,
Hier tot aan de enkels, ginds ten kniën toe door 't slyk,
Om de aangevochten vloot kloekmoedig te onderschraagen.
ter zyde.
Gevloekte Watergeus! dit zyn uw snoode laagen.
| |
| |
Helaas! ons krygsvolk kwam te spaê.
De vloot was reeds ten prooie aan 's vyands ongenaê.
Men zag, met bittre smart, een deel der schepen branden;
Een deel ten gronde gaan en eenige andren stranden.
Het oorlogsschip, waaröp zich Haamsteê had gescheept,
Wierd, overwonnen, door de muiters nagesleept;
Terwyl hun overmoed ons krygsvolk juichend hoonde,
Hen Spanjes Admiraal in ketenen vertoonde,
En scheepsvolk en soldaat verdronk in 't zwalpend nat.
De vloot is overheerd; nu dreigen zy de stad.
De Schelde is overdekt met dobberende lyken,
En 't moedloos oorlogsvolk dreigt uit den wal te wyken.
ter zyde.
Antwerpen in gevaar! best spoede ik derwaart heen.
Tegen Augulo.
Hoe! zou des Konings volk zo snood den roem vertreên
Welëer verworven door heldhaftige oorlogsdaaden?
Dit kan niet zyn. Neen. 't Zal zyn glori niet verraaden.
't Is de eerste schrik. Ik gaa hen sterken. Volg me op 't spoor.
Tegen Mondragon.
| |
| |
Zo ik de vryheid der gevangnen kan verwerven,
Troost ik me in 's Konings dienst te leeven en te sterven.
Doch zo myn woord van eer hen niet verlossen kan,
Zie ik my-zelven aan als een' gevangen man,
En spoei my naar den Prins.
ô Hemel! welk een smarte!
Zyt gy de krygsman, die zo veel gevaaren tartte,
Die op uw diensten roemde, en voor den Koning streed?
Myn dienst was averechts besteed.
Ik lagch om uwen hoon en zal my zo gedraagen
Dat Nederland eerlang van Mondragon zal waagen.
Tegen de Hoplieden.
Zy schaaren zich allen by Mondragon.
Tegen Requesens.
Zie hoe verr' gy 't hebt gebragt.
ter zyde.
ô Bovadilla! had myn ziel uw' raad veracht!
Nu houd ge u schandlyk schuil, en laat me in 't onheil steeken.
| |
| |
Tegen Mondragon.
Ondankbre! ik zal op 't strengst van uw gedrag my wreeken.
Ik heb den grond van uw gedachten niet gepeild.
Nu 't schip van staat zo snood door 't bootsvolk word verzeild,
Verlaat ik 't slingrend roer, en geef het all' verloren.
Een ander moog' voortaan hier 's Konings zetel schooren.
hem wederhoudende.
Gy zult van hier niet gaan...
Achtte ik u ooit bekwaam tot dees verradery?
Moet zelfs de Landvoogd van uw' Vorst het offer strekken
Van uw' verwaanden trots?
ô Neen. Gy kunt vertrekken
Zo ras gy op myn' eisch my duidlyk hebt gemeld,
Of gy des Prinsen volk om my in vryheid stelt,
Of dat gy onzen dienst voor eeuwig wilt verliezen.
Ik zal, ik zweer het u, noch 't een noch 't ander kiezen.
Bedaart. Gy beiden voert de hevigheid te hoog;
Verliest uw waar belang door gramschap uit het oog,
En zult niets vordren door dit driftige krakeelen.
| |
| |
Staat aan uw' vyand toe uw vriendschapsbreuk te heelen.
tegen Requesens.
Geef my gehoor. Gy waagt op deezen dag
Door eigenzinnigheid te ligt uw hoog gezag.
Eens anders invloed doet uw ziel tot onrecht neigen.
Toledoos dolle woede is Requesens niet eigen.
'k Heb, in uw' weêrwil-zelv', in uw gedrag bespeurd
Dat gy den rampspoed van een' eerlyk' man betreurt.
Indien de deerenis geen vat had op uw zinnen,
Gy had my nooit gezocht tot 's Konings dienst te winnen.
Geweld brengt wraakzucht voort, maar goedheid wint elks hart.
Waarom dan Mondragon door hevigheid gesart?
Hy is uw achting waard', en was die minder waardig
Zo hy zyne eeden schond. Behandel hem rechtvaardig.
Laat ik het middel zyn waardoor ge u weêr verëend.
tegen Requesens.
Zo 't vyftal dat ik eisch de vryheid word verleend,
Ben ik gereed op nieuw u mynen dienst te bieden.
tegen de Ryk.
Gy zoekt langs deezen weg uw ongeval te ontvlieden.
't Vermomde zelfbelang vertoont zich in uw reên.
| |
| |
'k Dacht niet aan myn belang, ik dacht aan 't uwe-alléén.
Of wy gevangen zyn, en of wy wederkeeren,
De schoone vryheid zal onfeilbaar triomfeeren.
Geen Nederlander, welk geloof hy ook belyd',
Die niet aan haar behoud zyn goed en leven wyd.
De Hemel zal den moed der Batavieren sterken,
En 't spooreloos geweld, dat hen verdrukt, beperken.
Ziet gy de wondren niet, die zyn geduchte hand
Verricht tot redding van ons dierbaar Vaderland?
Schoon Nassauws heir bezweek, schoon wy gevangen lagen,
Schoon alles hooploos scheen, nog wierd uw vloot geslagen.
Zo dit geschied terwyl gy voor elkandren stryd,
Hoe zal het gaan als gy niet meer verëenigd zyt?
Geef my geloof en tracht uw' eigen ramp te wenden.
Pers Mondragon niet meer zyn woord van eer te schenden.
Ontboei myn Vrienden, en houd my in hechtenis.
Gy bied dit uur my meer dan u geoorloofd is.
Gy dwaalt. Laat u door my, is 't mooglyk, overreeden.
Myn aanbod weert uw schande, en stuit onbillykheden.
Elk stervling heeft zyn recht; doch 't recht der maatschappy
Vereischt onze eerste zorg, als 't hoogste van waardy.
| |
| |
Myn dierbaar Vaderland ligt niets aan my gelegen
Als 't helden wederziet die verr' my overweegen:
En uw gezag verliest geheel en al zyn kracht
Als ge u beroofd vind van de steunsels uwer magt.
Wat kunt gy winnen door 't verliezen uwer Vrienden?
Moet ik u melden wat uwe Edelen verdienden?
Gy zyt verschuldigd hen te loonen voor hunn' moed.
Wy, door hunn' dwang gehoond, wy dingen naar hun bloed.
Elk onzer volgt zyn' pligt, en heeft byzondre rechten.
Betaamlykheid, geen dwang, moet elks geschil beslechten.
Dus is de Koning-zelf van 't rechte spoor gedwaald,
Als hy den onderdaan, die schot en lot betaalt,
Tot wisling van geloof door wapens tracht te dwingen,
En inbreekt op het recht van vrye stervelingen.
Dan ach! gy hebt zyn hart noch opzet in uw hand.
Dit pleit hangt tusschen hem en 't lieve Vaderland.
Doch schoon gy magtloos zyt ons ongeval te weeren,
Toon echter dat gy weet hoe hy ons moest regeeren.
Wenscht gy naar vreê, bewys die zucht door uw gedrag.
Houd my in hechtenis tot steun van uw gezag.
Laat Hooft, op myn verzoek, zich by den Prins vervoegen,
En smeeken dat zyn gunst om my zich will' vernoegen
Met tweepaar Helden, elk meer waardig dan de Ryk.
Ontslaa Margrete en hem; geef van uw deugd ons blyk.
| |
| |
tegen de Ryk.
Neen, ik verlaat u niet, hoe zich uw lot moog' wenden.
Tegen Requesens.
Vergun me in kluisters met myn' Gaê myn dagen te enden.
de Ryk embelzende.
Grootmoedige de Ryk! gy zyt een' scepter waard'.
Gelukkig Amsterdam, dat zulke Helden baart!
ter zyde.
Hoe redde ik best my-zelv'? ... Zal ik den haat van allen? ..
Neen beter dat ik zwichte, eer zy me aan 't Hof doen vallen.
Tegen de Ryk.
't Is billyk dat ik door uw loflyk voorbeeld leer'.
Tegen Mondragon.
Ik deed u ongelyk. Geef my uw vriendschap weêr.
Mondragon kust hem de hand.
Tegen de Ryk.
En gy, die, midden in de zwaarste tegenspoeden,
Hem, die uw leven dreigt, voor onheil tracht te hoeden,
Hy ontboeit hem, en geeft Mondragon een' wenk om Margareta en Hooft te ontboeijen.
Verwerf een billyk loon van my.
Ik geef, om Mondragon, u en uw Vrienden vry.
| |
| |
Keer naar uw Vaderland met hen en met uw magen.
Gy dwingt uw' vyand-zelv' u achting toe te draagen.
Gy toont door deeze daad dat gy in 't hoog bewint
De billykheid erkent en 't heilig recht bemint.
Wy zullen Phlips als u de billykheid doen eeren,
Of tot den laatsten man 's Lands heilig recht verweeren.
Onkreukbre Heldenmoed, op trouw en deugd gevest,
Bescherme, eeuw uit eeuw in, het Nederlandsch gewest!
EINDE.
|
|
Auteursrechtvrij