|
| |
| |
| |
Vyfde bedryf.
Eerste tooneel.
ô Wreede onzekerheid, die my van rust berooft!
Ach! Valdez! heb ik my te veel van u beloofd?
Verbreekt ge, of houd ge uw' eed? ô Pynigend verbeiden!
'k Hoor niets van Van der Werf; 'k hoor niets van 't lot van Leyden.
Hoe lang, hoe bang valt my deeze eindelooze nacht,
In zo veel traanen en bekomring doorgebragt!
Myn waarde Hartvriendin zwerft rustloos op en neder,
En ziet naar tyding uit. Haar bode keert niet weder.
Wie zal haar redden zo de Vesting overgaat?
Ach! Valdez! schend ge uw woord, waaröp ik my verlaat?
Ik kan de onzekerheid myns lots niet meer verduuren.
Hoe! dierbre Elizabeth! ....
| |
Tweede tooneel.
Magdalena, Elizabeth.
| |
[pagina t.o. 98]
[p. t.o. 98] | |
| |
| |
Wat schrik beroert uw ziel? Wat spelt dees bittre smart,
Dees wanhoop in uw oog? Spreek op. Ontlast uw hart.
Wat wil dat handgewring? Hoe staat het op de wallen?
Gevallen! Hemel! Kan zulks zyn? Wie bragt die maar'?
Zou Valdez dus zyn' eed? ...
Helaas! 't is al te waar.
De Vest is overheerd. De vyand komt reeds nader.
Myn Vader! Ach! myn Vader!
Gy zyt gewis ontzield door Spanjes moordgeweer.
Treur, treur, Elizabeth! gy hebt geen' Vader meer.
Helaas! de vyand plant zyn vaanen op de muuren.
| |
| |
Wat lot wacht my! wat lot zal Leyden nu bezuuren!
In 's Hemels naam, bedaar, en geef my meerder licht.
Myn bode keerde met dit doodelyk bericht.
Hy poogde vruchteloos myn' Vader op te spooren,
En wierd door 't volk gestuit digt by Bourgonjes tooren,
Daar 't vast van allen kant, in 't prangen van den nood,
Als tot hun jongste wyk, al gillend kerkwaart vlood;
Daar de een den andren noopte en toeriep onder 't spoeden:
De vyand heeft een bres van vyfëntwintig roeden.
Die doodelyke maar', bevestigd wyd en zyd
Door 's volks verhaaste vlucht en jammerlyk gekryt,
Dreef hem terug, helaas! en niemand weet te melden
Hoe 't met myn' Vader staat en de andre Leydsche Helden,
Gevlogen naar den muur, door wanhoop voortgeprest,
Om daar te sneuvelen by de omgestormde Vest.
Waar bergen we ons? helaas!
Ik bid u, hoor my spreeken.
Zo Leyden voor de magt des vyands waar' bezweken,
Zou dan uw Vader zich terstond niet herwaart spoên,
En trachten in de elend' zyn dierbaarst pand te hoên?
| |
| |
Zou hy de Stad om my in 't uiterst uur begeeven?
Hy is gebleven, ach! Vriendin! hy is gebleven
In 't stuiten van 't geweld!
My dunkt, ik hoor gerucht.
Het is van Hout, die herwaart vlucht.
| |
Derde tooneel.
Magdalena, Elizabeth, van Hout.
Ach! leeft myn Vader nog?
Wat schrik heeft u bevangen? ...
Hy leeft; en zend me om u bericht te doen erlangen
Van all' wat ons weêrvoer; 'k meld een gebeurdtenis
Waarvan in Nederland tot nu geen voorbeeld is.
Ach! zeg my eerst hoe ik myn' Bruîgom moet aanschouwen.
| |
| |
ô Neen; hy heeft zyn woord gehouên.
'k Begaf my naar de poort in 't aaklig oogenblik
Toen 't onverwacht rumoer een' doodelyken schrik
In aller harten joeg. 't Vloog alles naar de wallen,
In vrees dat Leyden thans in Spanjes magt zou vallen.
Ik vond uw' Vader, eerst van weinigen verzeld;
Doch ons getal groeide aan. De vaderlandsche Held
Gaf. vast den burgren moed, om nevens hem te toonen
Wat helden Nederland en Leydens grond bewoonen.
Wy hoorden midlerwyl, tot troost in deezen nood,
Het dondren van 't geschut gestadig van de vloot;
Gevolgd van slag op slag uit roeren en musketten,
Als of men Zoeterwou den vyand wilde ontzetten.
Men trok in orde voort, wanneer ons, onverwacht,
Word toegeschreid: Helaas! wy zyn in 's vyands magt;
Hy heeft alrede een bres van vyfëntwintig roeden.
Wy siddren op dees maar', die ons den tred doet spoeden.
Terwyl wy nadren, en 't gekerm vast sterker word,
Zien we in de graft der Stad den wal omver gestort,
Naby den toren van Bourgonje.
| |
| |
Verbeeld u onzen schrik; daar wy met reden vreezen
Dat 's vyands oorlogsvolk zich by die plaats bevind.
De naarheid van den nacht, het buldren van den wind,
't Vermeerdert all' den angst der sterkberoerde schaaren.
Wat arbeid had men niet om hen te doen bedaaren;
Te toonen dat de muur geenszins door 's vyands magt,
Maar eigen zwakheid, was tot deezen val gebragt!
Inmiddels rees van verre een brand met naaren luister,
Kreeg krachten door den wind, en lichtte ons toe in 't duister;
Gantsch Zoeterwoude scheen in lichterlaaie vlam,
Die meerder voedsel door den brand der kerk bekwam.
Wat zegt ge? ô Hemel! heeft myn hoop my niet bedrogen,
Dan is reeds Zoeterwoude in held Boisots vermogen;
Dan is 'er kans voor ons.
De Stad ontslagen wierd van 't eindeloos beleg!
Het volk dorst, op 't aanschouwen
Des Zoeterwoudschen brands, zyne oogen naauw' betrouwen.
't Gekerm veranderde in luidruchtig vreugdgeschal.
| |
| |
Men vloog, verrukt, elkaêr in de armen op den wal.
De een riep den andren toe: God sterk' de vlootelingen!
Indien zy Zoeterwoude aan Spanjes vuist ontwringen,
Dan word zyn magt geknakt; en Lammens schans belet
Alleen, na deeze zege, ons langgewenscht ontzet.
De Raad vond, om 't bestaan des vlootlings te onderschraagen,
Geraên by 't ryzend licht een' kans daaröp te waagen,
Naardien reeds 't water wies tot aan der dyken boord.
Terwyl het volk met vreugd 't besluit des aanslags hoort,
Genaakt de Weesknaap, die, door dankbaarheid gedreven,
Uw' Vader redden wilde of moedig voor hem sneeven;
Hy trok dien Held ter zyde, en sprak: Houd voor gewis
Dat Lammens schans alreeds geheel verlaaten is.
Het volk wierd myn gezicht wel door den nacht onttoogen,
Maar 't glimmen van hun lont blonk telkens my in de oogen;
Het trok gestadig af en keerde nimmer weêr.
Men twyfelde aan 't bericht; hy sterkte 't meer en meer,
En bood gewillig aan zich naar de schans te spoeden.
Trouwhartig Jongeling! de Hemel wille u hoeden
Voor Spanjes moordend staal! Hoe liep zyn voorslag af?
Men roemde zynen moed en 't voorbeeld dat hy gaf.
De Raad beloofde hem zyn trouw naar eisch te loonen.
| |
| |
Hy moest, als zocht hy spys, zich voor de schans vertoonen,
En smeeken lyfsgenade en levensönderhoud.
Op zyn herhaald verzoek wierd hem het stuk betrouwd.
Wat wil dit groot gedruis, die woeling langs de straaten?
Men schiet van allen kant; de vreugd schynt uitgelaaten;
't Gejuich verdubbelt en genaakt van tyd tot tyd.
Magdalena omhelzende.
Zo ik my niet bedrieg, hebt gy de Stad bevryd.
Het eerste schemerlicht vertoonde ons 't loflyk poogen
Des Weesknaaps, als een pyl naar Lammens schans gevlogen.
Hy kwam 'er, zag rondöm, en wuifde met den hoed.
Dit heuchelyk gezicht verdubbelde aller moed.
Doch wy, niet zonder reên, beducht voor 's vyands laagen,
Weêrhielden 't volk, dat op zyn' wenk zich wilde waagen;
Tot dat zich Torenvliet op 't overstroomde land
Aan ons vertoonde met een' polsstok in de hand.
Men zag hem met zyn' pols de slooten overspringen;
Hy liep de schans voorby tot by de vlootelingen.
Toen rees de vreugdegalm der burgren hemelhoog.
Een vloed van traanen borst uit aller dankbaar oog.
Elk riep: Kan 't waarheid zyn! wie dorst dat ooit vertrouwen!
God lof! dé vyand vlood! God lof! wy zyn behouên!
| |
| |
De Algoedheid zy geroemd! De blydschap hield geen maat.
Dees bid, die juicht, of kust de handen van den Raad.
De dappre van der Laan had reeds verlof doen vraagen
Om met zyn willig volk den vlootling te onderschraagen.
Zy trokken, toen ik ging, alreeds het paalwerk uit
Waardoor het nadren van de schepen word gestuit.
Spaar, Hemel! spaar altoos dees Stad door u beveiligd!
Dees dag zy eeuwig u ter dankbaarheid geheiligd,
Door 't vrolyk Nageslacht!
| |
Vierde tooneel.
Magdalena, Elizabeth, van Hout, van der Werf.
naar van der Werf snellende.
Gy leeft! wy zyn verlost!
Herstel uw' geest, myn Kind!
ô Hemel! 'k voel myn vreugd myn kracht te boven streeven:
Hoe uit myn hart zich best? wat lof zal ik u geeven?
| |
| |
Myn Vrienden! deelt in 't heil dat al de Stad geniet;
De wellekoome vloot is binnen door de Vliet.
Men kan zyn traanen niet bedwingen
By de ongemeene vreugd van Leydens stedelingen.
't Raakte alles op de been, op 't allerëerst gerucht.
Het wellekoom geschrei vervulde al 't ruim der lucht.
De kade wierd bedekt door eenen drang van menschen.
Men wyst elkaêr de vloot, en trekt haar aan met wenschen,
Totdat ze in 't eind genaakt; toen had de vreugd geen maat:
De blydschap spreide een' glans op 't uitgeteerd gelaat.
Had gy al 't volk gezien, en hoe ze elkaêr verdrongen,
Zich overreikten, tot de borst in 't water sprongen,
Om 't allerëerst genot van haring of van brood,
Dat hen uit hand by hand gereikt wierd van de vloot;
Had gy hunn' dankbren galm gehoord tot hun behoeders;
't Geroep uit ieder schip: Komt! leeft! Komt! eet nu; Broeders!
Gy had u nevens my in Hollands oude deugd
Van mededeelzaamheid en dankbaarheid verheugd.
Nu kan door's Hemels gurist zich 't hongrend volk verkwikken.
| |
| |
Wy vreesden dat het zich door graagte zou verstikken.
De langverzwakte maag, het voedsel ongewoon,
Neemt ligt te veel als 't haar zo ruim word aangeboôn.
Een deel van onzen Raad zet hunnen yver paalen,
Opdat ze in 't heilrykst uur geen onheil op zich haalen.
Tegen Magdalena.
Smaak al het zoet dat een grootmoedig harte smaakt
Wanneer 't rampzaalgen red, en hen gelukkig maakt!
Ik deel in 't heil der Stad; maar ach! myn minnend harte
Schreit, midden in de vreugd, om Valdez schaamte en smarte.
Wat of dees jonge knaap zo schichtig herwaart leid?
| |
Vyfde tooneel.
van der Werf, van Hout, Magdalena, Elizabeth, een Weesjongen.
tegen van der Werf.
Ik bid u, stoor u niet aan myn vrymoedigheid.
'k Hoorde u deez' nacht aan 't volk dat gy gebrek leed melden:
'k Sprong tot den hals in 't nat op de overstroomde velden.
| |
| |
Dees haring en dit brood zyn my van 't volk vereerd.
Ik bad 'er om voor u. Maar, weêr op 't land gekeerd,
Deed, tot myn smart, de nood my mynen pligt vergeeten.
Vergeef het my; ik heb de helft van 't brood gebeten.
Aanvaard toch de andre helft, met deezen schoonen visch.
'k Haal ylings meer, zo u myn vlyt behaaglyk is.
Zoude ik u van uw spys, met lyfsgevaar verkregen,
Berooven? neen, ô neen, trouwhartig Jongeling!
'k Versmaad u niet; ik acht uw' yver niet gering.
's Volks vreugd strekt my tot spys. Verzadig u. 'k Zal toonen,
Myn Kind! dat ik uw deugd en yver kan beloonen.
De Hemel zorgt voor u; zyn zegen blyve u by!
Zo strekt ge een waardig lid van Leydens burgery.
Ik zal zo min dees daad, als de eedle trouw vergeeten
Waarmeê ge u in de schans te Lammen hebt gekweten.
| |
| |
| |
Zesde tooneel.
van der Werf, van Hout, Magdalena, Elizabeth, de Weesjongen, van Zwieten, van Noorden, van Baarsdorp, Raaden.
De Weesjongen voegt zich aan de zyde van Van der Werf, een weinig achterwaart.
Wy zonden van der Does Boisot reeds te gemoet,
Die zich met Willemsse en de Hopliên herwaart spoed,
Op 't vrolyk krygsmuzyk van pauken en trompetten.
't Volk juicht aan allen kant waar zy de schreden zetten,
En viert hunne aankomst met schalmei en luit en trom,
Alöm gemengeld met der klokken dof gebrom.
De dappre vlootling, die de zege ons heeft verworven,
Ontzachlyk van gelaat, met houw op houw gekorven,
Verminkt in 't stryden voor de vryheid van 't gemoed,
Draagt halve maanen op den halfversleten hoed,
Die aan 't verheugde volk dit opschrift geeft te leezen:
't Is eindloos beter Turks- dan Spaanschgezind te weezen.
| |
| |
De jeugdige Montfoort, veréénd met van der Laan,
Vervolgt inmiddels, langs met rysgehoogde paên,
Den Spaanschen vluchteling; die, uit ons oog gevloden,
Het krygstuig achterliet, en zelfs niet weinig dooden.
Het krygsmuzyk genaakt. Daar is de Heldenschaar.
| |
Zevende tooneel.
van der Werf, van Zwieten, van Noorden, van Baarsdorp, Magdalena, Elizabeth, Raaden, van Hout, de Weesjongen, Boisot, van der Does, Willemsse, Land- en Zee-Kapiteinen, Gewapende Burgers en Scheepsvolk, met Vaanen, Trompetten en Trommelen.
Geluk, driewerf geluk, na 't uitgestaan gevaar,
ô Burgervadren en beroemde Raad van Leyden!
Gantsch Neêrland zal uw' lof eeuw uit eeuw in verbreiden,
Uw naamen tellen by de Helden, door wier deugd
Het Land in 't bly genot der vryheid zich verheugt.
| |
| |
Zo min zal tyd of eeuw aan Neêrland doen vergeeten
Hoe zich 's Lands Staaten tot behoud van Leyden kweeten;
Der Kapiteinen moed, Oranjes wys beleid,
De trouw des vlootelings en uwe dapperheid:
Dat zich de veege Stad voor 't onheil vind geborgen,
Zyn wy, naast God, verpligt aan die veréénde zorgen.
Wat heil dat Leyden van die zorg de vruchten smaakt!
Hoe heeft ons aller hart naar dat geluk gehaakt!
Wat is, op 's Prinssen raad, al arbeids ondernomen
Om Delf- en Rynland door het Maasnat te overstroomen,
Opdat men redding zond langs 't golvend waterspoor!
Wat groef men wegen uit, wat stak men dyken dóór!
Doch al die arbeid had de Stad niet kunnen baaten,
Zo Spanje Lammens schans uit vrees niet had verlaaten.
Hoe rees de hoop zo ras zyn oogmerk wierd bespied;
En hy 't geschut dier schans deed zinken in de Vliet!
Toen sprak de blydschap uit kartouwen en trompetten;
En all' wat riemen voerde of zeilen by kon zetten
Genaakte al juichende de thans verloste plaats.
tegen Boisot.
Had Valdez, op den eisch des woedenden soldaats,
| |
| |
Het stormen op de Stad deez' nacht nog ondernomen,
Gy waart tot haar behoud, helaas! te spaê gekomen.
't Is vreemd dat hy tot nu dat opzet heeft vertraagd.
Uit d' adelyken stam van schrandren Moons gesproten;
Die, schoon reeds Valdez Bruid, zich met ons heeft besloten
In dees benaauwde Vest, op hoop dat, door haar trouw,
Het volk met haar geslacht den ramp ontkomen zou.
tegen Magdalena.
Wat zal u 't Vaderland tot eene erkentnis wyden?
't Is me eers genoeg dat ik de Vesting hielp bevryden.
Zo lang men Leydens naam met lof in Neêrland noemt,
Worde ook uw deugd en naam door 't nageslacht geroemd!
tegen van der Werf.
ô Eedle van der Werf, die in de staatsgevaaren
Zo pal stond als een rots in 't hart der woênde baaren;
Die, zelf verdrukt door 't leed, het onze hebt verzacht!
Duld dat de dankbre Stad u als haar' Vader acht'!
| |
| |
De gantsche Raad heeft naar vermogen zich gekweten.
Opdat geen tyd den moed van Leyden doe vergeeten,
Heeft Hollands Staat beraamd, om binnen zynen muur
Een School te vestigen, die eeuw en tyd verduur'.
Men noem' de trouwe Stad voortaan 't Bataafsch Atheenen;
Een plaats waar Godvrucht, Kunde en Yver zich veréénen;
Die door Geleerdheid gantsch Europe aan zich verpligt',
En in wier kreits de troon der wysheid is gesticht.
De Stad aanvaard deeze eer met een erkennend harte.
Zo strekk' de Hooge School, die haar geleden smarte
Door de edelmoedigheid der Staaten grootsch vergoed,
Door alle de eeuwen heen een blyk van haaren moed;
En lever' Helden uit, die 't Vaderland waardeeren,
De Vryheid des gemoeds met goed en bloed verweeren;
Altoos gedachtig hoe veel rampen Leyden leed,
Wanneer 't de dwinglandy met zo veel krachts bestreed,
En in der burgren bloed den eersten grondslag veste
Der eedle vryheid vàn al 't Nederlandsch geweste.
Zy bloeije eeuw uit eeuw in; en zy door 't nageslacht
Met waare dankbaarheid eeuw uit eeuw in herdacht;
| |
| |
Terwyl wy, jaar op jaar, eerbiedig neêrgebogen,
Met ééne stem, één hart, Gods grooten naam verhoogen.
Ons voorbeeld baane al 't volk hier toe een loflyk spoor,
En leid' het juichend op naar 't heilig tempelchoor.
Onder een aangenaam muzyk van pauken, trompetten en trommelen, vertrekken Boisot, Willemsse en van der Werf. Van Zwieten bied de hand aan Magdalena; en van Noorden aan Elizabeth, om hen te volgen. Zy worden gevolgd door van Baarsdorp en van der Does. Deezen door de Raaden en van Hout. En terwyl de Land- en Zee-Kapiteinen vertrekken, valt het gordyn.
Einde van het vyfde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij
