|
| |
| |
| |
Tweede bedryf.
Eerste tooneel.
van der Werf, Magdalena.
Ja, toen wy dachten dat het stormen aan zou gaan,
Deed van der Does aan ons het vreemd bericht verstaan,
Dat Valdez door een' bode ons iets had voor te draagen.
Men heeft, na ryp beraad, 't gesprek niet afgeslagen.
Ik wacht den bode, en acht dat Valdez, die gewis
Veel meer om u dan om de Stad bekommerd is,
Niet heeft verzuimd aan hem een' brief voor u te geeven.
Ge ontzegt my niet te zien wat hy u heeft geschreven?
Hy zal niets melden 't geen de Stad betreft, ô neen.
Hem is te wel bewust wat ongelegenheên
Die onvoorzichtigheid aan my zou kunnen baaren.
Ik zal, 't geen hy my schryft, u onbeschroomd verklaaren.
't Verheugt my dat de Raad den bode hooren zal.
Geloof my, Valdez deelt in Leydens ongeval;
Hy zoekt het door zyn zorg in 't uiterst' nog te hoeden.
Bevry met hem de Stad van grooter tegenspoeden.
Zal haar de wanhoop doen vergaan in 't ongeluk,
Daar zelfs de vyand haar wil redden uit den druk?
| |
[pagina t.o. 36]
[p. t.o. 36] | |
| |
| |
Indien men door beleid het stormen kan beletten,
Is 't nog niet hoopeloos dat wy haar zien ontzetten.
't Staat alles hoopeloos; vergeef het my, Mynheer!
Wat uitkomst wacht ge toch? De nood groeit meer en meer.
De hongersnood vernielt hen die het pestvuur spaarde;
En of ons zo veel ramps nog niet genoeg bezwaarde,
Een deel der Burgery is heimlyk Spaanschgezind.
't Verschil van Godsdienst scheid den vrind van zynen vrind.
Dees pleit voor 't oud geloof, en die voor 't beeldenstormen;
Dees kiest des Konings dienst, die wil den Staat hervormen.
De tweedragt scheid hen die de elende saamenknoopt.
En ach! de hulp is verr'. Men heeft vergeefs gehoopt
Dat de aangegroeide vloed den vyand zou doen wyken.
Gantsch Rynland is een zee, door 't sloopen van de dyken;
Doch 't Spaansche heir houd stand, en 't water schiet te kort,
Terwyl de elende al vast ondraagelyker word.
Hoe menigwerf zyn in den nood en Prins en Staaten
Om redding aangezocht; en ach! wat kan 't ons baaten?
Men geeft ons flaauwe hoop; helaas! die hoop is 't all':
En, tot een overmaat van al ons ongeval,
Keert geen der Helden weêr, die, met gevaar van 't leven,
Den Bondgenoot bericht van onzen toestand geeven.
| |
| |
't Schynt of de Spanjaard zelfs de wacht houd in de lucht.
Wat zou de duiven toch weêrhouden in haar vlucht,
Indien ze in 't Spaansche heir niet wierden opgevangen?
Gy hebt, in weêrwil van al 't wenschen en verlangen,
Sints u de laatste duif in Leyden tyding bragt,
Vier dagen lang vergeefs naar nieuw bericht gewacht.
Men weet niets van de vloot, men hoort niets van de Staaten.
Schoon alles ons begeeft, God heeft ons niet verlaaten.
Ik hoop, zelfs tegen hoop, op zynen onderstand.
Voldoe aan myn verzoek; spreek Valdez afgezant:
Hy is alrede in huis; ik zal hem hier doen komen.
| |
Tweede tooneel.
van der Werf, Magdalena, van Hout.
Mynheer! de Vesting heeft een nieuw verraad te schroomen.
De vyand zend een' bode; en, eer men dien nog hoort,
Bekruipt zyn legerknecht de Hoogewoertsche poort,
En zoekt door snoode list het bolwerk te overvallen.
Wat heil dat hem Montfoort zag sluipen naar de wallen!
Hy gaat hem reeds te keer, kloekmoedig bygestaan
Van Duivenvoorde en Schot. De vyand rukt steeds aan.
| |
| |
De stryd word van belang.
Kom, laat ons derwaart streeven,
En nieuwe blyken van standvasten yver geeven.
Tegen Magdalena.
Spreek met des Vyands boô; zeg, dat, tot Leydens val,
De list zo weinig als de woede baaten zal.
| |
Derde tooneel.
Door dit gehaat bestaan gaat al myn hoop verloren.
Men scheen in 't eind naar my en naar verdrag te hooren,
Indien deeze oorlogslist....
| |
Vierde tooneel.
Magdalena, Don Francisco de Valdez.
Waar ben ik? Kan 't geschiên!
't Ontzet u mooglyk hier een Vrouw alléén te zien,
Daar gy den gantschen Raad vergaderd dacht te aanschouwen.
| |
| |
Durf ik myn oog vertrouwen?
't Misvormd gelaat weêrspreekt de welbekende stem.
Ach! raadpleeg met uw hart.
Aan wien 't getrouwheid zwoer, by ons noodlottig scheiden.
Maar ach! wat jaagt u hier? wat doet gy binnen Leyden?
Zo iemant u ontdekt, wat eindelooze elend....
'k Loop geen gevaar, naardien myn Bruid-zelf my niet kent.
Ik heb, vermomd in 't kleed van een' van myn soldaaten,
Ten beste van de Stad, de legerplaats verlaaten.
'k Beloofde u met een' eed van 't stormen af te staan,
In hoop dat haar 't gebrek haast zou doen overgaan:
Nu dit mislukt, en ik myn leger veel zie lyden
Op 't nat moerassig veld, door 't onöphoudlyk stryden,
Beproef ik met gevaar myns levens, deezen dag,
Of hier de Vroedschap nog wil luistren naar verdrag.
Ik hoopte u, kon het zyn, door één' der Roomschgezinden,
Te ontdekken in wat staat de zaaken zich bevinden;
En dat ik Juliaan niet meer weêrhouden kan.
'k Waag ligt te veel; maar gy, gy zyt 'er de oorzaak van.
| |
| |
Ik dacht niet, toen ik my dorst in de Vest betrouwen,
Dat my 't geluk aldaar myn Bruid zou doen aanschouwen.
Men bragt my van den wal geblind tot op dit erf;
Waar liet men my in 't einde?
In 't huis van Van der Werf.
Van hem, die, hoopeloos, de veege Stad verdedigt,
Myn Bruid gevangen houd, en my in haar beledigt?
Hoe! waant gy dat men my hier vasthield met geweld?
Neen, 'k bleef uit keur; men heeft my d'uitgang vrygesteld.
Gy bleeft, daar ik 't beleg had om de Stad geslagen?
Ik bleef om u, 'k bleef om my-zelve, en om myn maagen.
Gy toefde om my niet, maar uit liefde tot de Stad.
Ach! Valdez! Leyden is myn wieg en bakermat:
All' wat hier aanzien heeft bestaat my in den bloede.
De braave van der Werf, door wiens getrouwe hoede
De Stad beschermd word, is myn naaste bloedverwant;
Zyn telg myn hartvriendin; en zoude ik, in een' stand
| |
| |
Die zo gevaarlyk is, de Vest en hen begeeven?
Neen, neen; myn leven hangt aan myner vrienden leven.
Gy kent myn trouw te wel, dan dat gy zoud vermoên
Dat Valdez uw geslacht in 't leed niet zou behoên.
Ik had om u voor hen een teedre zorg gedraagen.
Uw vreugd strekt my tot vreugd, uw maagen zyn myn maagen.
Gy weet hoe 't Spaansche heir gewoed heeft tot deez' dag,
Wanneer het Steden won, al waar' 't zelfs door verdrag.
Gy, die myn inborst kent, kunt ligtelyk bevroeden
Wat afkeer ik gevoel van dat rampzalig woeden.
Hoe trof my Zutfens leed en Naardens wreed verdriet!
Wat leed ik door den val van 't schreijend' Haarlem niet!
Ik heb een Hollandsch hart; en heb u niet verzwegen
Dat niets het Vaderland by my ooit op kan weegen.
'k Misgun u de eer niet dat gy Leyden bukken doet,
Maar 'k moest verhoeden dat gy 't smoorde in burgerbloed.
'k Heb nimmer dan door dwang der burgren bloed vergoten.
Ach! had ge u om die reên niet in de Stad besloten!
Ik hoopte dat uw gunst, bewogen door myn trouw,
De Vest en burgery om my verschoonen zou;
| |
| |
En zocht, aan de andre zyde, uw' oorlogsroem te sterken,
Door een gewenscht verdrag ten spoedigste uit te werken.
Tot nog toe is 't mislukt. Men vreest, niet zonder reên,
Romeroos dolle woede en zyn meinëedigheên.
Die snoode kent geen deugd; en zoekt zelfs Leydens wallen,
By een der poorten, door zyn benden te overvallen,
Terwyl ge afweezig zyt: ik beef om uw gevaar.
Denk hoe my die wreede maar'
Het hart doorgriefde, en my doet siddren voor uw leven.
Romero zal, hoe stout, geen' last tot stormen geeven,
Vóór hy my wederziet. Doch zo ik deezen dag
De Vroedschap niet beweeg tot sluiting van verdrag,
Acht ik me ontslagen van den eed aan u gezworen.
Al 't leger mort; men wil niet meer van uitstel hooren.
Zoud gy besluiten tot den storm? zoud gy, Mynheer! ...
Beklaag u niet van my; 'k ben des geen meester meer.
'k Heb om myn deerenis my reeds te lang zien hoonen.
Men zegt, dat ik door u my van myn' pligt laat troonen;
| |
| |
Des Konings dienst verzuim en Leyden tracht te hoên.
Niets dan de zege kan me ontslaan van dit vermoên.
't Is zeker dat de Vest myn magt niet kan ontkomen;
Maar 'k heb Romeroos nyd en 's krygsvolks drift te schroomen.
Behoed met my de Stad voor haar' gewissen val.
Ligt dat myn voorslag aan den Raad behaagen zal.
Hoe 't zy, ik zal voor u en voor al de uwen zorgen.
'k Zie, als verwinnaar of als vriend, u weêr op morgen.
Zal Valdez dan, in spyt des eeds dien hy my zwoer? ...
Wat's dit? Ik hoor van verre een vreesselyk rumoer.
Ik hoor trompet en trom; dit zou my schier doen vreezen
Keer naar 't vertrek 't welk u is aangewezen.
't Is uw en myn belang den achterdocht te ontvliên.
Volg myn' raad; ik hoop u weêr te zien.
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
Helaas! hoe zal ik best hem aan 't gevaar onttrekken,
En hem voor 't scherpziende oog van Van der Werf bedekken?
't Baart alles achterdocht; een woord, een enkle zucht.
Ik vroeg geen' brief! Hoe sterk vermeerdert het gerucht!
Het nadert meer en meer op 't klinken der trompetten.
| |
Zesde tooneel.
Magdalena, Elizabeth.
Hoort gy die woeling niet? nu 't lossen van musketten,
Dan 't buldren van 't geschut, en dan weêr vreugdgeluid.
ô Ja, maar 't blykt my niet waarüit dit alles spruit.
Ik zocht vergeefs de reên. Het volk schynt uitgelaaten.
Ik zag een' grooten hoop van allerleie staaten
Zich voegen by elkaêr; dees luistert, die verhaalt;
Op 't een gelaat schynt vreugd, op 't andre druk gemaald;
Dees slaat het oog omhoog, die vouwt de handen saamen;
Dees springt, een andre juicht; en, daar ik poog te raamen
| |
| |
Wat elk tot dit gewoel met zo veel drifts vervoert,
Hoor ik op 't steeken der trompet de trom geroerd.
't Schynt vreugd. Ach! dat dees vreugd de Stad tot heil gedye!
Daar is uw Vader-zelf, aan 't hoofd der burgerye.
| |
Zevende tooneel.
Magdalena, Elizabeth, van der Werf. Gewapende Burgers.
Ik dank u voor 't gelei; geliefde Burgerschaar!
Gaa, troost uw vrienden met dees heuchelyke maar',
En doe straks vaandels van de molenroeden waaijen.
Om blyken van uw' moed den vyand toe te zwaaijen.
Dat elk de post bewaar' die hem bevolen is.
De Hemel loone uw trouw door uw behoudenis!
| |
Agtste tooneel.
van der Werf, Magdalena, Elizabeth.
Wy hebben in het eind, door 's Hemels dierbren zegen,
Een aangenaam bericht uit Rotterdam gekregen.
| |
| |
Terwyl de vyand, die de Hoogewoertsche poort
Zocht te overromplen, in zyn' aanslag wierd gestoord,
En Duivenvoorde en Schot, kloekmoedig uitgevallen
Tot sterking van Montvoort, hem dreeven van de wallen,
Is Frans Corneliszoon, dien ik 's Lands Redder zond,
Opdat hy weeten mogt' hoe 't hier geschapen stond,
Begunstigd door 't gevecht by ons te rug gekomen.
Hebt ge uit dien trouwen bode iet goeds voor ons vernomen?
Ja, zo slechts voor een poos het stormen word geweerd.
Voed gy nog hoop? kan 't zyn?
Met 's Prinssen eigen schrift; waarïn hy ons doet weeten,
Hoe hy, door koortsen in het krankbed neêrgesmeten,
Zich meer om ons dan om zich-zelven had gekweld;
Doch dat hy, thans volmaakt door 's Hemels gunst hersteld,
Zyn vlyt verdubblen, en, met 's Lands getrouwe Staaten,
Tot redding van de Stad niets onbeproefd zal laaten;
Dat hy de vloot bezocht; en dat ze, sterk bemand,
En ryklyk is voorzien van allen onderstand;
Dat Willemse en Boisot en al de fiere Zeeuwen,
| |
| |
Van yver blaakende, zo moedig zyn als leeuwen,
En glori draagen op de wonden, die hun trouw
Verkreeg in 't schraagen van het wanklend Staatsgebouw;
Dat zy, om Leydens leed op Spanje fel te wreeken,
Zich reeds bereiden om den Kerkweg dóór te steeken;
Terwyl men, vol van hoop, op 't nadrend springty wacht.
Wy hebben 's Volks verdriet, zo veel men kon, verzacht
Door deeze maar' terstond van 't Raadhuis af te leezen.
Helaas! verschaft dit reên om zo verheugd te weezen?
Dit troost het treurend volk, en sterkt het in 't verdriet.
't Hervat den moed, wanneer 't den Raad gemoedigd ziet;
En woeste muitzucht, die ons reden gaf tot zorgen,
Houd, op 't gezicht dier vreugd, uit angst het hoofd verborgen.
Ik merk, helaas! schoon ons Oranje vleijend schryft,
Dat Leyden weinig hoops op uitkomst ovrig blyft,
En haast ten wissen prooije aan Spanjes wraak zal strekken.
Ik zal het, met Gods hulp, nog aan die wraak onttrekken.
| |
| |
| |
Negende tooneel.
van der Werf, Magdalena, Elizabeth, van Hout.
Myn waarde Vrienden! deelt in 't heil dat elk verblyd;
't Schynt of de hoogste Magt voor Leydens burgren stryd.
Na dat de wakkre Duivenvoorde
Met Schot tot in het heir der Castiljaanen boorde,
Hun list hen duur betaalde, en wraak nam in hun bloed,
Trok Haviks met zyn bende, ontvonkt door d' eigen moed,
Daar 't volk van Van der Does zyn' aanslag onderstutte,
Stil naar de Haagsche poort; of hy, de Stad ten nutte,
Gelukkig slaagen mogt de Boschenhuizer schans
Te winnen door geweld. Hoe hagchlyk hen de kans
Der zege viel, thans blykt wat drift en moed vermogen.
Het volk, met stillen trom, in orde voortgetoogen,
Tot aan den Schanswal toe, viel aan met heesch geschreeuw,
En toonde aan Spanje d'aart van Hollands fieren Leeuw.
De vyand scheen gehard den aanval af te keeren,
En poogde, schoon verrast, kloekmoedig zich te weeren.
| |
| |
Ons dapper volk bood trouw elkandren onderstand.
De glazen sulpherfles vliegt straks uit hand by hand,
En word met brandend lont den vyand toegedreven,
Zet al de schans in roer en doet de stoutsten sneeven,
Daar stof en rook en vlam zich mengen, slag op slag.
De polsstok-zelf dient tot geweer op deezen dag.
Men zag Phlip Dirksz het eerst den schanswal overspringen.
De vyand zocht vergeefs ons volk terug te dringen.
Door vuur of zwaard verschrikt, dat hy aan allen kant
Ontmoet, zinkt hem in 't eind de degen uit de hand.
Hy smeekt om lyfsgenaê. Doch 't loon, dat wy beloofden
In d' aanvang van 't Beleg voor de afgehouwen hoofden,
Heeft meer vermogen dan zyn smeeken en gebeên.
't Geschrei van zege en moord vermengt zich onderéén.
Geen Spanjaard vind genaê; all' wat niet vlucht moet sneeven.
Zelfs rukte een Zeeuwsch matroos, hier in de Vest gebleven,
Een' Spaansch' soldaat het hart halfleevende uit de borst,
En sloeg 'er, woedende en van 't laauwe bloed bemorst,
De scherpe tanden in, en wierp het voor de honden,
Naardien hy 't voor zyn' smaak te bitter had bevonden.
Tot welk een razerny zet wanhoop Neêrland aan!
Ach! had de woede van den wreeden Castiljaan
De ontzinde wraakzucht in ons hart niet op doen komen!
| |
| |
Dan 't voegt ons door beleid die woestheid in te toomen.
De vyand zond, gewekt door 't moordgerucht,
Alöm uit schans by schans vuurteekens naar de lucht.
Het volk van Marion, hoe spoedig aangevlogen,
Zag de aangevochten schans met smart in ons vermogen.
Al 't leger raakt in roer. De vyandlyke schaar',
Van Lammen, Zoeterwoud, Voorschooten, Wassenaar
En Leyderdorp, snelt aan. Ons volk zag trouw zich schraagen
Door Duivenvoorde en Schot, die zich kloekmoedig waagen,
Om, zo het mooglyk waar', der burgerye kans
En tyd te geeven tot vernieling van de schans.
Wat arbeids deed men niet; hoe repten zich de handen!
't Scheen of het driftig volk met nagelen en tanden
Het vyandlyk gevaart' zou sloopen tot den grond.
En schoon de Castiljaan zich driewerf onderwond
Om Leydens helden uit de veege schans te jaagen,
Men heeft tot driewerf toe hem stout terug geslaagen.
Doch Spanjes overmagt wierd in het eind zo groot,
Dat ons kloekmoedig volk den aftogt wys besloot,
Uit zorg of 't zich den weg naar Leyden mogt zien stoppen:
Men keerde in zegepraal met honderd Spaansche koppen.
Doch Haviks is gewond; dees ramp verkleint de vreugd.
| |
| |
ô Leydsche Burgers, zo beroemd door heldendeugd!
Kost gy den hongersnood gelyk het zwaard verduuren,
Gy zaagt al Spanjes magt verstuiven van uw muuren.
Dit voorval rekt den tyd en geeft den burger moed,
Terwyl hy de uuren telt van 't wassen van den vloed.
Helaas! wat voordeel kan de vloed aan Leyden baaren?
Zo 't Spaansche Legerhoofd zyn posten blyft bewaaren,
Zien wy de Zeeuwsche vloot....
De Raad komt reeds byéén.
Tegen Magdalena.
Gy hebt den boô gezien? bragt hy u brieven?
Hy heeft my slechts gemeld dat Valdez, aangedreven
Door 's krygsvolks woeste drift, het stormen toe moet geeven;
Doch dat hy, steeds bedacht op 't spaaren van de Stad,
Den Spaanschen Krygsraad door zyn taal bewogen had
Om, eer men tot den storm bevel gaf aan de benden,
Aan Leydens Raad voor 't laatste een' bode toe te zenden,
En hen, zo 't mooglyk waar', te noopen tot den vreê.
| |
| |
Eer 't moedig Leyden hoor' naar die geveinsde beê,
Gaa al het Spaansche heir, en Valdez-zelf verloren!
Uw yver gaat wat ver; laat ons den bode hooren.
Einde van het tweede Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij
