De Amstelstroom
(1755)–Nicolaas Simon van Winter–
Auteursrechtvrij
[pagina 109]
| |
De Amstelstroom.
| |
[pagina 111]
| |
De Amstelstroom.
| |
[pagina 112]
| |
Maar Natuur schynt noch in rust.
'k Hoor geen schelle gorgels klinken.
'k Zie 't bedaauwde loof ginds blinken,
Door de zon nog pas gekust.
All' de klaverryke streken
Schynen noch een stille zee
Uit wier vlak het nuchter vee
Traag het hoofd schynt op te steken.
Levenwekker! Westewind,
Van de alöuden hoog geprezen!
Toon, voor dag voor daauw gerezen,
Dat gy noch den Amstel mint;
Schep een oogverrukkend leven
In de telgjes, in de blaên;
Doe my, langs dees waterpaên,
Door de kracht uws adems zweven!
Hoe! gy hoort myn bede niet,
Noch ontwaakt by 't vrolyk dagen.
Zou uw rust myn' togt vertragen?
De Amstel, die ons bystand bied,
| |
[pagina 113]
| |
Voert ons dryvend naar beneden.
't Loofryk Loopveld, digt geplant,
Streelt hier, midden door het land,
Ons met zyne aanminnigheden,
Schoon 't zyn einde ons oog onttrekt.
'k Hoor de zuivelryke koeijen
Op 't gezicht der melkster loeijen,
Die 't gevogelt' zingend wekt.
't Kruidhuis, ginds in 't groen gedoken,
Stoort daar 't heil der Stede niet;
Baart ook d' Amstel geen verdriet.
't Oog der Zorg word niet geloken.
Vredehof, hier schoon gesticht,
Zien we allengs in siersel groeijen.
Doet ge, ô Vreê! de velden bloeijen,
Koester d' Amstel door uw licht.
Pinglenburg! al trekt gy de oogen
Door uw oude statigheid;
Amstelrust tart, door 't beleid
Van de kunst, uw groots vermogen.
| |
[pagina 114]
| |
Amstelrust!.... Maar, Reisgenoot!
Mag ik myn gezicht geloven?
Wat tooneel zien we opgeschoven!
Amsteldam, dat, breed en groot,
Met zyn torens en gebouwen
Aan den mond des Landstrooms praalt,
Ryst, als in 't verschiet gemaald,
Uit dees geurige landouwen.
Zoud ge, ô schoone Waereldstad!
Niet myn' geest en yver wekken?
Ja, gy kunt my 't harte trekken,
Dat, bepaald aan wind noch nat,
My vooruitsnelt, op de schachten
Myner tedre Poëzy.
Landstroom! voer my naar het Y!
Westewindje! toon uw krachten;
Jaag myn dobbrend stroomjacht voort.
Zoud gy noch myn beê weêrstreven?
Neen, gy doet de golfjes leven;
'k Zie, door stroom noch bogt gestoord,
| |
[pagina 115]
| |
Ginds, in 't licht der zonnestralen,
Dat nu hof en veld verheugt,
Reeds den schoonen Hof der Vreugd
In den hoogsten luister pralen.
Vrolyklachend Vreugdenhof!aant.
Sprei uw' Heer een bed van rozen.
Zo gy koopzorg kunt verpoozen,
Zult gy d' Amstelstroom uw' lof
Zien met zynen naam verbreijen;
Naam, die, uit zyn koopkomptoor,
Snelt de heele waereld door;
Naam, die Zeevaardy kan vleijen,
Die in hem haar' Hoop beschouwt;
Die haar glorie aan zyn oordeel,
Als aan 't anker van haar voordeel,
Meert, en zich zyn zorg vertrouwt.
Hoe! wat zien we in 't riet daar leven?
't Is een visscher, die hier net,
Fuik of schakels heeft gezet;
Die, door winzucht aangedreven,
| |
[pagina 116]
| |
Nu de dagpoort opengaat,
Komt om zyn geluk te ontdekken,
Om zyn netten op te trekken.
Spelend Vischje! ontzwem 't verraad;
Roer en rep uw vlugge vinnen;
Duik en dertel niet in 't riet;
Poog, eer ge u bedrogen ziet,
't Vryë waterspoor te winnen.
Adelaart! zie om ons heen
Reeds de visschers stadwaards spoeijen;
Gene zeilen, deze roeijen.
't Weemlend waterheir, byéén,
Naauw beperkt in bunne en kaaren,
Glyd hier Weelde en Overvloed
Langs den Amstel te gemoet,
Op het kabblen zyner baren.
Boomloof, dat het windje dwingt
Ons zyn' adem hier te onttrekken!
Poog myn' stroomtogt vry te rekken;
'k Zal.... Maar stil. Een visscher zingt:
| |
[pagina 117]
| |
‘Welk een vangst! Nu zal ik roemen
Tegen heel de markt in stad.
Wie de visschery durv' doemen,
't Weiland meer gezegend noemen,
'k Laak het veld, en prys het nat.
Weg met melk naar stad te roeijen,
Dat slechts om de nooddruft is,
En de beurs te schraal doet groeijen.
Wat zyn kalven? wat zyn koeijen?
Nooit was vleesch zo duur als visch.
Word het vleesch, door strenge wetten
Van de vasten, elk ontzeid,
Dan moet visch die schaê verzetten;
Dit dorst niemant ooit beletten;
Visch smaakt zelfs de Geestlykheid.
Nooddruft gryp' naar melk en kazen;
Hombaars streelt de lekkerny.
Kwisthart! 'k zal u nu verbazen:
Kom, kom op myn korven azen:
Trek uw schoone goudbeurs vry.
| |
[pagina 118]
| |
'k Zal 't u duur genoeg verkopen.
Streel uw tong; my streelt uw geld.
Wie der Ryken beurs kan stroopen,
Mag op wisse winsten hopen.
'k Prys het water; 'k laak het veld.’
Zou het volk uw' naam niet eeren,
Dat ge, ô Overdaad! verrykt,
Dat uw grootheid daaglyks blykt
Als 't u ziet uw schat verteeren.
Zoud ge, als dertle Weelde u kust,
Als ze uw driften uit doet spatten,
Iet te hoog, te dierbaar schatten
Tot voldoening van uw' lust?
Neen; schoon List u moog' verkloeken,
Schoon 't onkundig Visscherskind
Zelfs uw doen bespottlyk vind,
Blyft ge in kwisten glorie zoeken.
Amstel, die myn' dichtgeest wekt!
Zie een' Hof hier welig groenen,
Ondanks 't wisslen der saizoenen;
Daar Nooit Dor onze oogen trekt.
| |
[pagina 119]
| |
Eeuwiggroene Taxishagen!
Pronkt, wanneer de Winter huilt,
Voor wiens magt zich 't groen verschuilt,
Zelfs by sneeuw- en hagelvlagen;
Want gy strekt een schildery,
Hoe 't bestendig groen der Wysheid
't Hoogst fieraad verstrekt der grysheid,
In haar winterjaargety!
Heerscht een onverwelkbaar leven
In uw loof, ô vruchtbre Hof!
Schenk myn' zanglust nieuwe stof.
'k Zie daar, langs uw hagen, zweven
't Bloedloos Diertje, dat welëer
Naauw' door 't oog was op te sporen
Toen 't zyn dopje door kost boren.
't Wormpje repte sints, hoe teêr,
Zyne leedjes langs de bladen;
Vormde een grafcel van zyn huid;
Brak ze, en sloeg zyn vlerkjes uit;
Leeft en zweeft thans langs uw paden.
| |
[pagina 120]
| |
Nietig wormpje! uw gloriestaat
Leere ons naar den heilstaat haken
Die ons wezen zal volmaken
In den blydsten dageraad!
Landstroom! moogt ge op Hoven roemen?
Zie daar de eerkroon van uw' boord.aant.
Maar, ô hartverrukkend Oord!
Zeg my hoe ik u zal noemen;
Want uw' Stichters nedrigheid,
Op geen tytels ooit hoovaardig,
Heeft, al zyt gy 't dubbel waardig,
U een' eigen naam ontzeid.
Durft de Kunst zich dit vermeten?
Amstel! ja, zy wil deez' Hof,
Tot vergrooting van uw' lof,
In myn zangen, Stroomhof heeten.
Wie ooit, met verbloemde taal,
In de grondeloosste kolken,
Stichtte, voor onkenbre volken,
Stroompaleis en waterzaal;
| |
[pagina 121]
| |
Wy, ô aangenaam Plantaadje!
Zinken in geen brullend nat,
Vinden u langs blyder pad,
Roemen thans uw lustbosschaadje,
Dat zyn telgjes en zyn blaên,
Door de hulp van 't kunstvermogen,
Tot gewelven heeft gebogen,
Langs uw breede wandelpaên.
Kunt gy d' Amstel glorie geven,
Die op uwe vyvers roemt,
Gy, daar kunst u Stroomhof noemt,
Zult ook in myn zangen leven.
Stroomhofs schoone Nagebuur!
Mogt gy ook geen' naam verwerven?
Landjuweel! moet gy dien derven;
'k Zal, daar gy ter goeder uur
My, door tooverende wyzen
Van uw nachtegaaltjes, trekt,
Daar uw pluimgediert' my wekt,
U ook op myn snaren pryzen.
| |
[pagina 122]
| |
Welk een aangenaam geluid
Ryst uit uwe vogelgaarde!
Gaven zeldzaamheên ooit waarde,
't Vreemd gedierte munt hier uit,
't Zy in onderscheid van veêren,
Tragen gang, of snelle vlucht;
't Zy in hard of zacht gerucht;
't Zy in wenden of in keeren.
Dit heft trots het hoofd omhoog;
Dat laat staart en vlerken hangen;
't Eene blaakt van minverlangen,
't Andre toont een dreigend oog;
Dit duikt in en onder 't water,
Dat zweeft op en over 't land;
't Eene koestert zich in 't zand,
't Andre vliegt met schel geschater.
Tortelduifjes!... Doch hoe schoon
Word, door 't groen, dit vruchtbaar weiland
Hier gevormd als tot een eiland!
't Landvermaak stygt hier ten troon;
| |
[pagina 123]
| |
't Ziet zyn runders greetig azen;
Daar ze, in lommer van de blaên,
Zelfs aan klavers zich verzaên;
Dees herkaauwen, gene grazen.
Groei, bevryd van veege pest,
Runders, siersels van de velden!
Slachtmaand zal met roem u melden,
Als aan Amstels boord gemest.
Landstroom! uw gestadig krommen
Vormt ons weêr een nieuw verschiet.
Uwe schoonheid, uw gebied
Doet my hier byna verstommen,
Daar ge uw kronklend waterspoor
Tot een' halven kring doet zwaijen;
Daar ik 't werktuig ginds zie draijen,
't Geen den wind tot hulp verkoor,
Sints de Wiskunst dorst bepalen
Dat zy, door de onzichtbre kracht
Van eene onweêrstaanbre magt,
Steenen zelfs tot stof kost malen.
| |
[pagina 124]
| |
Kronklend Waterspoor!... Maar hoe!
Wat geluid beroert uw stroomen?
Doet het schutgevaarte ons schroomen?
Voert men ons een krygsvloot toe?
Neen; ik zie 't, myn stadgenooten
Nemen 't jaarlyksch stroomvermaak,
Stellen zich 's Lands vloot ten baak;
Vormen, door haar jachten, booten,
Een tafreel der watermagt,
Die de waereld kon verwondren,
Over zee en kusten dondren,
Neêrlands haters te onderbragt.
'k Zie de windjes fladdrend spelen
In de zeilen, daar de vloot,
Met een' styfgespannen schoot,
In 't laveeren 't oog kan streelen;
Daar het weligbruisschend nat
Schuimend om de kielen dartelt,
En, terwyl het ruisschend spartelt,
Steven, boeg en plecht bespat.
| |
[pagina 125]
| |
All' de vrolykheden zweven,
Lachend langs dees waterbaan,
Met de golfjes af en aan.
Zaagt ge iets aangenamer leven,
Amstel! dan dit stroomsieraad?
Niets kan nu de vreugd beletten,
Die, op 't klinken der trompetten,
Juichend hier ten reije gaat.
Doch wy spoeden stadwaards henen.
Landstroom! krom u vry en bly.
Ben ik Welna reeds voorby?
Hoe! is heel de vloot verdwenen?
Ja, myn vlotte waterkoets
Doet met snellen vaart ons spoeijen,
Daar de dartle golfjes vloeijen
Langs den bogt des zilvren vloeds.
Trompenburg! uw schoon plantaadje
Groei', bevryd van ongeval!
Adelaart! het Diemerdal
Zinkt daar binnen zyn dykaadje.aant.
| |
[pagina 126]
| |
Hebt ge ooit schooner streek beschouwd?
Duitsland roeme op zyn valeijen,
't Zag nooit zulke vruchtbre weijen
Zo beplant, en zo bebouwd.
Noch voor tweemaal zestig jaren
Goot een meir zyn watervat
Bruisschend hier in 't Amstelnat,
Lag dit dal noch in de baren;
Fabelächtige Oudheid droom',
Dat hier Meernajaden zweefden,
Waterprofetessen leefden,
Vrolyk badende in den stroom;
Ja dat een dier Vlietgodinnen
All' den stoet tot luistren dwong,
En dees' vormverwisling zong,
In verrukkinge van zinnen.
Zeker is 't, dat hier welëer
Hollands watermagt zich weerde,aant.
Toen zy haren vyand keerde
Door galeijen op het meir.
| |
[pagina 127]
| |
Wat verschilt het schorre bruisschen,
't Altoosmorrend zeegeluid,
Als het nat op de oevers stuit,
Met het zacht en vrolyk ruisschen
Van het bladerryk geboomt'!
Wat verschilt het meirgeklater,
Vogeltjes! met uw geschater,
Dat ons thans verwellekoomt!
Sierlyk Dal, welks Ingelanden
Voeren hoog en laag gericht!
Blyf aan hen de rust verpligt
Van uw lanen en waranden!
Nimmer doe het zeegeweld,
Zo de Zeeburg mogt bezwyken,
Uwe ringdykaadje wyken!aant.
Oorlogsnood moet' nooit uw veld
Weder in een zee verkeeren!aant.
Hieröp moete u de Amstelstad,
Die uw vrucht naar waarde schat,
Als haar' ryken moeshof eeren!
| |
[pagina 128]
| |
Meermond, en Meerhuizen! trekt,
Trekt my door geen hofsieraden;
't Oog kan zich hier niet verzaden,
't Word hier van rondöm gewekt.
Breede en welgebaande wegen,
Grootsch bebouwd en net beplant,
Sieren d' een en d'andren kant.aant.
Wat al schoons is hier gelegen!
Hoe! verbreed ge uw golvend pad?
Amstel! doet ge uw vlotte baren
Vryër, blyër spelevaren
Op 't gezicht der waereldstad?
Ja, kus vry haar breede muuren,
Sier haar met uw' breeden vloed;
Zy, die u verrykt en hoed,
Doet uw' naam den tyd verduuren.
Maar wie laadde, te onbedacht,
Deze schepen? Och! zy zinken.
Neen, men deed hen 't Vechtnat drinken.
't Water torst een watervracht.
| |
[pagina 129]
| |
Zo veel zoete droppels glyên
Midden door den zilten stroom;
Trekt men stadwaards langs uw' zoom,
Amstel! voor uw brouweryën.
Maar wanneer de felle vorst
Uwe golfjes weet te temmen,
En uw dertlend nat te stremmen
Tot een' vlakken marmren korst,
Doet de kunst den winter zwichten;
Voert ze een' zwaren breker aan;
Vormt ze een vloeibre waterbaan.
Kunst kan wonderen verrichten.
't Heugt me, ô Landstroom! hoe myn voet
Heeft, met onbeschroomde schreden,
Uw kristallen vloer betreden;
Hoe ik, wandlende op uw' vloed,
Voelde uw yskorst dreunen, kraken,
Daar de breker, naast my heen,
Scheurde uw' glazen vloer vanéén.
't Heugt my hoe 't ons kon vermaken,
| |
[pagina 130]
| |
Reisgenoot! met ros en sleê
Over 't glibbrig ys te snellen.
'k Zou thans eer de golfjes tellen
Dan de menschen en het vee,
Die toen woelden, dat toen zwierde
In, en om, en door elkaêr.
'k Wierd nooit grooter pracht gewaar
Dan die toen dit stroomspoor sierde.
Vlugge Vogeltjes! hoe ras
Gy door 't ruim der lucht moogt zweven,
Hoe verr' ge ons vooruit kunt streven,
'k Zag toen hoe het mooglyk was
Dat de mensch, op yzren vlerken,
U voorby snelde in uw' vlucht:
Mogt hy, door een' edler zucht,
Uit uw steile vaart, bemerken,
Als gy zingend streeft omhoog,
Hoe 't hem voegt, op vlugge schachten
Van verhemelde gedachten,
Op te vliegen, uit het oog
| |
[pagina 131]
| |
Der verganklyke ydelheden.
Maar de ziel, hoe vlug van aart,
Met het logge vleesch gepaard,
Heft te traag zich van beneden.
Reisvriend! ... Stil; wat dof geluid
Dreunt en davert, danst en dommelt
Ginds, daar 't ryst, en raast, en rommelt,
En van de oevers wederstuit?
't Is het kloppen, spoelen, plassen,
Daar hier verwe- en drukkery
Thans, aan de een en de andere zy',
Lywaat en leméniassen
Zuivren in het golvend nat.
Hoe veel tuinen, hoe veel hoven
Gaan elkaêr in pracht te boven,
Zyn een voorburg aan de stad!
't Gild der Berger handelaren,aant.
Vóór twee eeuwen opgericht,
Had zyn kamer hier gesticht;
'k Zie dit huis dien naam bewaren.
| |
[pagina 132]
| |
Spiegel! spiegel van de deugd!aant.
Welk een vuur speelt my door de adren,
Daar we uw oud Meerhuizen nadren,
Schoon 't zyn' naam noch staat meer heugt!
De Amstel kust noch uwe snaren;
Denkt noch aan uw muzenhof;
Wyd u noch zyn' dankbren lof,
Zelfs na viermaal vyftig jaren.
Amstel! 'k volg uw kronklend pad.
Ziet ge uw hoogste glorie pralen,
'k Zal die in myn' stroomzang malen;
'k Zing, verrukt, uw Waereldstad.
 |
|