Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[Proeve van den tongval van het dorp Kaasteren]

De stad Belle (fr. Bailleul), op de grenzen van het vlaamsche taalgebied gelegen, is nog een echt vlaamsche stad. Nevens het

[p. 393]

vlaamsch wordt er te Belle, ja, ook fransch gesproken, maar het vlaamsch is er de echte volkstaal en heeft er de overhand. De tongval van Belle onderscheidt zich door de volgende bijzonderheden. De onvolkomene e vóor l wordt er als onvolkomene a uitgesproken; b.v. malk, melk, gald, geld; zie bl. 44 I. De verkleinwoorden maakt men te Belle veelal door achtervoeging van tse; b.v. mannetse, mannetje; wuvetse, wijfje, enz.; zie vs. 13 bl. 471 I. In plaats van wij, gij en zij, of eigenlijk van wij-, gij- en zij-lieden zeit men te Belle wider, gider, zider; zie vs. 24 bl. 170 II. Wanneer aan de r een onvolkomene e voorafgaat, wordt deze r in den regel niet uitgesproken, terwijl toch de e haar zelfden onvolkomenen en eigenaardigen klank behoudt, die de r haar verleende. Zoo spreekt men te Belle van kêke of ke_rke, kerk, bèg of be_rg, berg, hèbèg of he_rbe_rg, herberg; zie bl. 286 I en 31 bl. 372 I. Zoo zeit men te Belle ook, nagenoeg juist zoo als te Leeuwarden, leèzen, lee_rzen voor laarzen, en kèèzen, kee_rzen voor kaarsen.

Ook in de dorpen rondom Belle gelegen, te St. Jan's Kapel, Berten, Kaasteren (Caestre). Strazeele, Meteren, enz. allen echt vlaamsche dorpen, spreekt men dezen belschen tongval.

Proeve van den tongval van het dorp Kaasteren.

Medegedeeld door den heer E. de Coussemaker, in de Annales du comité flamand de France, 1859, en daaruit overgenomen met enkele veranderingen in de spelling. (In nederlandsche spelling.)

Over vele jaren der wos a boer, die 's navens ¹ loate, loate, adde bluven ² driinken. En ³ adde a wagen mee die èloan ⁴ wos, en è moeste duer an slechte stroate passeeren, en 't wos donker, donker, liik ⁵ an oven. Os-t-en a liitje èreen ⁶ adde ol roazen ⁷, è rochte ⁸ versteld. È begunde toen te zweeren en te wenschen, seggende dat den duvel da oleene d'r uut èrocht adde, en dat en da wilde an pavei ⁹ en ¹⁰. È wos nog bezig me' spreken, os er a grooten eere bi nem kam ¹¹, en vroeg wuk ¹² dat en wilde. Den duvel zei (dien eere wos den duvel) dat er tegen 's annerdags a pavei gȯenk ziin, os en wilde teeken ¹³ om de eesten an em te ziin die d'r over zȯe gaan. De boer teekede en satan verdwijn. S'annerdags, 't volk wos

1 'S navens, 's avonds; zie vs. 30 bl. 382 II op tjnavens.

2 Bluven, blijven; zie vs. 17 bl. 367 II op bluven.

3 En, hij, afwisselende in gebruik met è; zie vs. 11 bl. 365 II.

4 Èloan, gelaan, geladen; zie bl. 378 II.

5 Liik, lijk, gelijk; zie vs. 19 bl. 333 II.

6 Èreen, gereen, gereden; zie bl. 378 II.

7 Ol roazen, al razen, al razende; zie vs. 21 bl. 381 II op ol krischen.

8 Rochte, raakte; zie vs. 14 bl. 136 II op rocht.

9 Pavei, straatweg, basterdwoord van 't fransche pavé.

10 En, hebben; zie vs. 16 bl. 327 II op en.

11 Kam, kwam; zie vs. 20 bl. 384 II op kam.

12 Wuk, wat; zie vs. 26 bl. 385 II op wuk.

13 Teeken, teekenen, en reeken, rekenen.

[p. 394]

stiif verouwert ¹⁴ van da zoo an schoone rȯete ¹⁵ te zien; ma den boer, è wos verlegen, en giink te rade bi den paster, die zei dat en ziin ond eest moste d'r over jagen. De boer dei dat, en de duvel ziende dat en moa de ziele van an ond en adde, wos zoo verbitterd, dat en recht uut de pavei dastweerde ¹⁶. Men viinkt ¹⁷ nu nog koschie-steens die over èbleven ziin van die pavei.

14 Verouwert, verwonderd.

15 Rȯete, weg, 't fransche route.

16 Dastweerde, vernielde, basterdwoord van 't fransche détruire; zie vs. 15 bl. 214 II en vs. 30 bl. 340 II op verdisterweerd.

17 Viinkt, vindt; zie vs. 14 bl. 360 II op lankt.

Aanteekeningen.

Zie over de uitspraak het medegedeelde op bl. 371 II.

Van de stad Hazebroek geldt het zelfde wat van Belle is gezeid, aangaande de onderlinge verhouding van het vlaamsch en het fransch in die stad. De tongval van Hazebroek heeft ook weer eenige eigenaardigheden. Zoo worden de verkleinwoorden daarin gevormd door achtervoeging van ge; b.v. mannege, mannetje; wuvege, wijfje, enz.; zie bl. 393 II. De woorden willen en winnen spreekt men te Hazebroek als wullen en wunnen uit. In sommige woorden verandert de tweeklank oe in een lange, zuivere u; b.v. bloed, bluud, enz. De onvolkomene o vóor r wordt als ö in 't hoogduitsch uitgesproken; borgen en zorgen luiden als börgen en zörgen; zie bl. 289 II, de laatste regel.

[p. 395]

Ook in de dorpen rondom Hazebroek gelegen, te Moerbeek (fr. Morbecque), Steenbeek (fr. Steenbecque), Borre, Hondeghem, Stapel, Eblinghem, Lijnde en Wallonkapel, spreekt men dezen hazebroekschen tongval.