Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[181. De stad Poperingen]

De tongval van de stad Poperingen behoort met dien van Iperen en Veurne tot de zelfde ondergroep van het westvlaamsch, en nadert in menig opzicht tot het vlaamsch van Fransch-Vlaanderen. Ook in den poperingschen tongval is het voorvoegsel van de verleden deelwoorden ê of è en niet ge. De letterverbinding nd luidt te Poperingen gemeenlijk, even als in allerlei andere nederlandsche tongvallen als ng, of liever als de zuivere en sterk uitgesprokene fransche neusklank n; b.v. anger voor ander; bezonger, bijzonder; angelen, handelen; onger, onder; zonger, zonder; ongerd, honderd, enz. Verder maakt men te Poperingen veelal het meervoud van eenlettergrepige woorden door achtervoeging van een s; b.v. onds, honden; kats, katten, tands, tanden, enz. De inwoners van Poperingen spreken op zangerigen toon en hebben een bevalligen tongslag.

In het vierde deel van Willems's Belgisch Museum, 1840, komt ook een vertaling voor van de gelijkenis des verlorenen zoons in den tongval van Poperingen.

181. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Poperingen.

Medegedeeld door N. N. Mei 1872. (In nederlandsche spelling.)

11. T' wos è kee è mens, die twee zeuns adde.

12. De jȯenksten zei an ze voader: voader! gee me 't part van 't goet da' me toekomt. En de voader deelde ulder 't goet.

[p. 383]

13. Eenige doagen d'r achter, vertrok de joenkste zeune noa è verre land, woar dat en ol ze goet vermooste me' slicht vrovolk.

14. En os en 't ol op èten adde, è begunste ȯen_ger t' en.

15. È gȯenk em tȯen vereuren bi è borger van dat land, die-d-en noa z'n ofstee zon_g om de zwiins te wachten.

16. È zȯe gèren ze buuk èvuld en mee zwineteten, moa' te wildet niemand geen.

17. È begunste tȯen te zien dat en van de beeste èspeeld adde en è zei: oe vele werklien en ziin d'r te voaders nie die brood en in abondansie en ik - 'k vergoan ik ier van ȯen_ger.

18. 'K goan upstoan en 'k goa noa voader goan en em zeggen: voader! 'k en èzondigd tegen den emel en tegen jȯen.

19. 'K en verdienen nie mee da' je zeune zegt tege me. Doe mee mi, liik mee een va' je werkvolk.

20. Tȯen stȯeg en up en è kam bi ze voader; en os en nog verre van zen uus wos, ze voader zag en, en kreeg er kompassi mee. È liep er recht uut d'r noar, sprȯenk an z'n als en kust' en.

21. De zeune zei: voader! 'k en èzondigd tegen den emel en tegen jȯen; 'k en ziin nie wèèrd da je me je zeune noamt!

22. Moa' de voader zei an ze knechten: oast je, briin_gt ma zeere zen beste kazakke en doe se 'm an; stekt è riink an ze viin_ger en doe se schoen an.

23. Oal 't vet kalf uut en doe 't dood; lat uus eten en kerremesse ȯeden.

24. Om des wille me zeune wos dood, en en is verrezen; è wos verloren en en is uut èkommen. En ze begunsten te smullen.

25. Tȯen kam den ȯedsten zeune van 't stik, en os en ontrent 't uus kam, en dat en z' oorde ziin_gen en muzike spelen,

26. è riep up een van ze werkvolk, en è vrȯeg: wuk is er te dȯene, tè?

27. De werkman zei: je broere is èkommen, en je voader et 't vet kalf dood èdoan, om dat en em in vulle gezȯendeid were ziet.

28. De zeune miek nem dul en è wilde nie binnegoan. De voader kam tȯen buten en è trachtte 't effen te moaken.

29. Moa' de zeune antoordde an ze voader: voader! 'k ei-j' ol zoo veel joaren èdiend, 'k en olson èdoan da' j'èzeid et, en j' en

[p. 384]

è me nog nooit nie os se vele of è geete ègeen om miin vrienden te trakteeren.

30. En os jen an_ger zeune were komt, die ol ze goet mee slicht vrovolk verteerd èt, j'èt 't vet kalf dood èdoan.

31. Toen zei de voader: jon_gen! je zi gi ossan bi miin, en ol me goed is voor jȯen.

32. Moa' me moeten kerremesse ȯeden en leute moaken, omdat je broere dood wos en dat en verrezen is; dat en verloren was en dat en uut èkommen es.

Aanteekeningen.

De uitspraak der klanken is op bl. 371 II is aangegeven.

11. 'T wos, het was, er was; zie vs. 11 bl. 371 II op 't wos.

È kee, een keer, eens; zie vs. 11 bl. 371 II op e kēē.

12. Part, deel; zie vs. 12 bl. 255 II op poat.

Ulder, hun; zie vs. 12 bl. 310 II op ulder.

13. D'r achter, er na; zie vs. 13 bl. 372 II op d'r achtere.

Vermooste van vermozen, verkwisten; zie vs. 13 bl. 376 II.

14. Begunste, begon; zie vs. 14 bl. 200 II.

15. Vereuren, verhuren; zie 17 bl. 367 II op deuren.

Wachten; hoeden; zie vs. 15 bl. 169 II op wachten.

16. Gèren, gaarne; zie vs. 16 bl. 258 II op gēre.

Zwineteten (— υ — υ), zwijneëten, zwijnevreten. Ook elders in West-Vlaanderen zeit men wel teten voor eten, vooral in dezen zin. Teten is eigenlijk t'eten, het eten; de t is er aan blijven hangen. Even zoo spreekt men in West-Vlaanderen wel van dors voor paard; dors is d'ors, de ors (ors, hors = ros = paard); van dolijf (d'olijf) voor olijf); van delt (d'elt, d'helt, d'helft), helft, en delten, in tweeën (helften) deelen. Bij deze woorden is de d van 't lidwoord er aan blijven hangen. Zie vs. 16 bl. 380 II op teten.

17. Te voaders, bij vader; zie vs. 17 bl. 372 II op tȯe voaders.

Abondansie, overvloed. Zie vs. 17 bl. 255 II op abondanse.

20. Stȯeg, stond; in sommige friesche tongvallen stoe. Zie vs. 20 bl. 219 II op stoeng en vs. 13 bl. 16 II.

Kam, kwam; zie vs. 14 bl. 244 II op kam.

Kompassi, medelijden; zie vs. 20 bl. 198 II.

22. Zeere, zeer. Zeere heeft, nevens de gewone beteekenis, in de westvlaamsche tongvallen ook de beduidenis van spoedig, ras, vlug snel. Zie vs. 22 bl. 381 II op zère.

[p. 385]

Kazakke, het opperkleed of de jas van de vlaamsche boeren. Dit woord, een basterdwoord van 't fransche casaque, is in geheel Vlaanderen in gebruik. Zie vs. 20 bl. 381 II op kazakke.

23. Uus, ons; zie vs. 32 bl. 382 II op uus.

Kerremesse, kermis, feest; zie vs. 23 bl. 238 II.

26. È riep up ēēn, hij riep op een, hij riep een; zie vs. 22 bl. 283 II.

Wuk, wat. Dit woord is slechts aan westelijk West-Vlaanderen eigen, maar ook in Fransch-Vlaanderen algemeen in gebruik. Zie vs. 25 bl. 382 II op wuk, 12 bl. 394 II en vs. 26 bl. 399 II.

Te doene, te doen; zie vs. 12 bl. 359 II op te doene.

Te', tusschenwerpsel, dat achter een vraag in gebruik is; zie vs. 18 bl. 372 II op ie, ie.

28. Miek, maakte; zie vs. 13 bl. 372 II op miek.

Miek nem, woordelijk maakte hem, in plaats van maakte zich; zie vs. 15 bl. 304 II op dè goenk en em verure.

29. Olsan, gedurig; zie vs. 12 bl. 359 II op olsan.

Gēēte, geit; zie vs. 29 bl. 373 II op gēētebuksgi.

Trakteeren, onthalen; zie vs. 29 bl. 284 II op trakteeren.

31. Je zi gi, gij zijt gij, gij zijt; zie vs. 17 bl. 218 II.

Ossan, door uitslijting der l van olsan; zie vs. 29 bl. 359 II.

32. Leute, pret; zie vs. 29 bl. 162 II.