Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[165. De stad Eeklo]

Even als in het noordoosten van Oost-Vlaanderen het Land van Waas, zoo vormt in het noordwesten van dat gewest het zoogenoemde Meetjesland een afzonderlijke landstreek. Het Meetjesland bevat de stad Eeklo (Eecloo) en de vlekken en dorpen Somerghem, Adeghem, Oostwinkel, Ronsele, Waarschoot; sommigen voegen ook nog andere dorpen er bij.

Het Meetjesland is een echt vlaamsche landstreek. De tongval die

[p. 311]

door de Meetjeslanders wordt gesproken, helt in sommige opzichten eenigszins naar het westvlaamsch over. De ui en de ij klinken er tamelijk wel als in 't geijkte nederlandsch en hellen er althans veel minder dan in andere streken van Oost-Vlaanderen, naar oi en ai over. De klank ou klinkt te Eeklo dikwijls als ei; b. v. eit, smeit, zeit, hout, smout, zout. In het vierde deel van Willems's Belgisch Museum, 1840, komt ook een vertaling voor van de gelijkenis des verlorenen oons in den tongval van Eeklo.

165. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Eeklo.

Medegedeeld door den heer Aug. van Acker, stads-secretaris te Eeklo. Februari 1873 (In nederlandsche spelling).

11. T'r was 'ne kieër 'ne rijken eere, die twieë zeuns oa.

12. In de jonkste van de twieë zei a' zij voadere: voader! zei ij azue, gee' mij mijn wieëzepenningen, die 'k te goet e'. In de voudere verdieëldeg' ulder zij goet.

13. In 'n beetjen doar noar is de jonkste zeune, os-t-ij al te goar oa, gieël verre goa reizen, in ij ee ginter al zij gelt vermuest, in e slecht leven geleeft.

14. In os-t-ij al zij gelt verprutst oa, kwamp er 'ne grueten ongersnuet in da' lant in ij lee oaremoe.

15. In ij gink er van deure, in ij veruurdege 'm bij 'nen boer, in den dienen zond em de verkens te wachten.

16. In nè wenschteg' ij om zijn goeste te meugen eten mee de schellen die de verkens oaten, moar-t-er-en was nieman die-t-er em wa' va' gaf.

17. In ij giink in zijn eigen in ij zei: t'r zijn zoo veel diens-boo'n va' mij voader, die bruut met de macht en, in 'k ziit ik ik ier te zwelten van ongere.

[p. 312]

18. 'K goa ik ik weere noar mij voadere en 'k zal ik ik em zeggen: voadere! 'k en misdoan veur ê in veur God!

19. 'K en ben nie wèèrd da' 'k ewwen zeune genoem worde; pak mij veur ieënen van ê diensboo'n!

20. In ij stond op in ij giink noar zij voaders. In as-t-ij er nog al en ende va' was, zag zij voader em, in ij krieëg zijne moe vul, in ij vloog em an den als, in ij kustege 'm.

21. In de zeune zei: voader! 'k en misdoan veur ê in veur God; 'k en ben ik ik nie wèèrd da' 'k ewwen zeune genoem worde!

22. In toens zei zij voadere tegen zijn diensboo'n: briingt ier al gewwe zijn beste diingen, in doege 't em an, in stek em 'ne riink an zijne viingere, in schoens a' zij voeten.

23. In briingt 't vet kalf in sloage 't, in loat ons eten in leute moaken!

24. Wan mijne zeune was duet, in ij is weere in 't leven gekomen; ij was verloren in ij is weerom gevonden. In ze begoesten ulder al te verzetten.

25. Moar binst was zijnen ewste zeune in den akkere, in os den dienen weere kieërdege in an uis kwamp, in uerdege ziingen in laweit ewwen,

26. riept ij 'ne knecht in ij vroeg wa' dat er omme giink.

27. In den dienen zei em: ê broere is t' uis gekommen in ê voadere eet 't vet kalf geslegen, omdat ij em frisch in gezond weere gekregen eet.

28. In den ewsten zeune nam da' kwoalijk in ij wildeg' in uis nie goan, zoet ij wel? Moar zij voadere kwam buite in sprak em schuene om binne te kommen.

29. Moar de zeune zei: bè', 'k en doe! 'k en goane nie binnen, o! zoe 'k wel? 'k diene ik ik ê nê zue lange in g'en ê me nog va' z' leven gee' geetje gege'en om mij me' mij vrienden 'ne kieër wel te doen in e lijf te moaken.

30. Moar as doar den dienen 't uis gekommen is die ê goed mee slech vrewwevolk opgemoakt eet, ei je veur em 't vet kalf geslegen.

31. In zij voader zei: toet, toet, mij kind! g'ê gij altijd bij mij geweest, in al da' ik ik ê, is 't ewwe!

[p. 313]

32. Ge moest liever blije zijn, wan ê broere was duet en ij is weere in 't leven gekommen, in ij was verloren in ij is weerom gevonden.

Aanteekeningen.

De oa klinkt tusschen o en a in, de è en de ê als in 't fransch.

11. 'Ne kieër, een keer, eens; zie vs. 11 bl. 270 II.

Eere, heere, heer. In dezen tongval, even als in dien van Gent en van andere steden en landstreken in Vlaanderen, gaan zeer veel woorden, vooral zelfstandige naamwoorden, op een toonlooze e uit. Zoo komen, behalve eere, heer, nog in deze vertaling voor: voadere, vader; zeune, zoon; ongere, honger; viingere, vinger; akkere, akker; broere, broer, broeder; verder deure, deur, door; weere, weer; schuene, schuen, schoon, omme, om, enz.

12. Azue, azoo, zoo; zie vs. 28 bl. 229 II op azeu. De zacht lange o wordt in dezen tongval als een volkomene u of uu, eenigszins gerekt, of met een korten naslag van toonlooze e, als ue uitgesproken; zoo komen in deze vertaling voor: gruet groot; duet, dood, bruet, brood, uerdege, hoorde en schuene, schoon. Zie vs. 17 bl. 275 II op brieut.

Verdieëldeg', verdieëldege, verdeeldege, verdeelde. Deze oorspronkelijke vlaamsche wijze om den onvolmaakt verledenen tijd der werkwoorden te vormen, is in dezen tongval, even als in bijna alle oostvlaamsche dialecten, zeer algemeen in gebruik. Zoo komt in deze vertaling nog voor: veruurdege, verhuurde; wenschtege, wenschte; kustege, kuste; kieërdege, keerde; uerdege, hoorde en wildege, wilde. Zie vs. 13 bl. 227 II op verbèëstege.

Ulder, hun; zie vs. 12 bl. 310 II op uldere.

13. Te goar, te gaar, te gader, te zamen; te Leeuwarden te gare.

Gieël, g'ieël, g'hieël, geheel.

Vermuest, vermoost, vermorst, te Leeuwarden vermoe_est.

14. Verprutst, doorgebracht, ook in Zeeland in gebruik; zie vs. 14 bl. 218 II.

15. Wachten, hoeden; zie vs. 15 bl. 169 II op wachten.

16. Nê, nu. De nederlandsche ou wordt te Eeklo als ê in 't fransch uitgesproken, b.v. nou (nu) als nê; ouw (uw) en ou (u) als ew, en é; vrouw als vrewwe; gouw (gauw) als gewwe, houden (ouwe) als ewwe, enz. Zie bl. 280 II en vs. 23 bl. 283 II op êwe.

Goeste, smaak, lust, genoegen; zie vs. 17 bl. 275 II op goeste.

17. Met de macht, in overvloed of machtig veel, zoo als men in Holland zeit.

'K ziit ik ik, uitgesproken als 'k ziitekik, ik zit; zie vs. 17 bl. 218 II.

[p. 314]

Zwelten, (zwolt, gezwolten), bezwijken van gebrek, sterven van honger, bezwijken van ellende, is een goed oud nederlandsch woord, dat nog overal in Vlaanderen in volle gebruik, maar in Noord-Nederland geheel verouderd is.

18. K' goa ik ik, uitgesproken als 'k goakik, ik ga ik ik, ik ga; zie vs. 17 bl. 218 II.

'K zal ik ik, uitgesproken als 'k sallekik, ik zal ik ik, ik zal; zie vs. 17 bl. 218 II.

19. Pak, neem; zie vs. 19 bl. 228 II op pak.

20. Noar zij voaders, naar zijn vader; zie vs. 17 bl. 283 II op voaderen.

Moe, moed, gemoed; ook in Friesland moed.

22. Gewwe, gauw, spoedig; zie vs. 16 hier boven op nê.

23. Leute, pret; zie vs. 29 bl. 162 II.

25. Binst, intusschen.

Ewste, oudste; zie vs. 16 hier boven op nê.

Laweit, gedruisch; zie vs. 25 bl. 211 II.

28. Zoet ij wel, zoe-t-ij wel, zoude hij wel; deze uitdrukking wordt als een soort stopwoord of tusschenwerpsel veelvuldig in de volksspreektaal van Eeklo gebruikt, even als de uitdrukking o! zoe 'k wel? o! zoude ik wel? die in vs. 29 voorkomt.

29. Bè, bel, wel; zie vs. 32 bl. 284 II en vs. 31 bl. 215 II.

'K en doe, woordelijk ik en doe, dat is: ik doe niet. Deze uitdrukking dient om onwil te kennen te geven en wordt in de vlaamsche volksspreektaal zeer veelvuldig gebruikt. Zoo ook 't en doet, woordelijk het en doet, dat is: het doet niet, het is niets, waarmede men een ontkenning uitdrukt.

'K diene ik ik, uitgesproken 'k dienekik, ik dien ik ik, ik dien; zie vs. 17 bl. 218 II.

In g'en ê me, woordelijk: en gij en hebt mij, en gij hebt mij.

Va z' leven, nooit; zie vs. 29 bl. 305 II op va'-z'-lève.

31. G'ê gij, uitgesproken geggij, gij hebt gij, gij hebt; zie vs. 17 bl. 218 II.

Da' ik ik, uitgesproken dakik, dat ik; zie vs. 17 bl. 218 II.