Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[154. De stad Tienen]

154. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Tienen.

Medegedeeld door den heer Professor D. Claes, leeraar aan het Athenaeum te Hasselt. Maart 1873. In nederlandsche spelling.)

11. Doë woar 'n kir 'n minsch dèe twieë joenges a'.

12. De joengste van un zèe an z'nen a: voader! ge mos mich me kinsgedieëlte gèeve. En de voar eet un 't goed gedeld.

13. Nie lank donoë, as de joengsten alles bedieën gerapt a', gingt er eweg no e vrumt en veer land, en doë deet er ze goed oep in bambosjen en ander vèulig'ed.

[p. 257]

14. As-t-er alles deurgetobd a', kaamt er 'ne fellen dieren tèèd in dèe streek, en 'e begost ermoe te lèèë.

15. 'E gink um dan verure bè 'nen èjenēer van da' land en dèe schikten um no ze pachtof ver de verrekes 't uje.

16. Nô zô-t-er wel gēre z'nne bèuk gevöld emme bet de kost, dèe de verrekes ate, ma doë mocht er ok stön oep zien.

17. As-'t-er z'nne toët nô 'ne kir goed euverpaasde, toen zèe-t-er in z'n èje: doë zen in me voares èus zoev'l maasses en knechte dée meer brood emmen as ze kunnen oepkrèège, en ich goan ie kapot van den oenger!

18. Ma doë kan va' kaome wa' wilt, ie blèève doen ich toch nie mië; ich zal no me voar goan en um zèë voarke! ich em ongelèèk g'ad tegen ôze lieven Ieër en tegen uch!

19. Ich bin nie mië wē'd van nog langer ure zoon t' ieëte; ma doe bè' mich lek bet ieën van uur ander knechte.

20. En 'e pakten um oep en 'e ging no ze voar. Ma' as ze voar um va' verres zien oankomen a', kreeg-t-er kompasse bet um en 'e liep um ontegen en 'e sloeg z'n erreme rond z'nen als en 'e kusten um p'rcies och-t-er niks veurgevalle woar.

21. De joeng zèe: voader! ich em ongelèèk g'ad tegen ôze lieven Ieër en tegen uch; ich bin nie mieë wē'd van nog langer ure zoon t'ieëte.

22. Ma' de voar was zot va' blèèdschap. 'E zèe tege z'n booie: joenges! hailt 'nne kir a'gô de beste kleere dèe ge vingt, en trekt um dèe oan en stekt um 'nne rink in z'ne vinger en schoen in z'n voete.

23. Doet de vette mötte dood en löd os ins goed kerremes ôve.

24. Want m'ne joeng ie was dood en 'e es leeftig gewedde; 'e was verlaore en 'e es wier trug gevonge. En ze zaten an tôfel en begoste goed te gaffelen en in te neme.

25. Ondertösse was den aadste zoon oep 't veld, en as-t-er trug kamp en bekanst an z'n èus was, uëde-t-er zingen en springe.

26. En 'e vroogden an een van de knechte wat er goans was.

27. Dèe zèe 'm da' ze breui kaome was en da' ze voar de vette mötte dood gedooën a', oemdat er, lek-t-er zèe, um kloek en gezond trug gevongen eet.

28. Ma' 'e wedde kooëd en wô nit ingoan. Do oep kamp de

[p. 258]

voar te bèute en gaaf um alle goei woo'de ver um doen in te kaome.

29. Ma' de joeng zèe ver z'n rede: ich em uch nô al zoe lange joëre goed gedind, en va' ze lèeven em ich nog niks tegen ure wil gedoën, en ich em pertang nog noët och sjamèè ginne bok g'ad, ver men vrinden ins e fieëske te gèeve.

30. Ma' nô dad ure zoon kaomen es, dèe ze goed verbrast eet bè' slavodders, nô most 't vet kalf t'r seffes oan!

31. Ma' de voar zèe zoo: och joeng! gèe zed ummes altèed bè mich' en al wad ich em edde gèe ok!

32. Ma' nô a' we toch wel rèë va' kerremes t' ôve, want uur breui ie was dood en 'e es leeftig gewedde; e was verlaore en 'e es trug gevonge.

Aanteekeningen.

De èe klinkt als de ee in 't nederlandsche heer, die door een toonlooze e wordt gevolgd; de ieë als de echte tweeklank ie door een toonlooze e gevolgd. De oa klinkt tusschen o en a in, en de ao eveneens, maar deze helt sterk naar de a over, terwijl gene meest naar de o zweemt; de èu als oeu in 't fransche coeur. De èè als een lange zeer scherpe, heldere e; de ē is de zoogenaamde zware vlaamsche e. De oe van joeng, oep, enz. is niet de tweeklank oe, maar de zuivere, hoogduitsche u. De ö klinkt als in 't hoogduitsch, de è en ô als in 't fransch.

11. Minsch, mensch, man; zie vs. 11 bl. 237 II op mins.

12. A, bij verkorting voor aade, oude, gemeenzame spreekwijze voor vader; zie vs. 20 bl. 143 II op d'n ouste.

Voader, voar, voarke, wisselen elkander ook in dezen tongval af. Zie vs. 12 bl. 240 II.

Mich, mij; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

13. Bedieën, bij een, bij elkander; zie vs. 13 bl. 240 II op betien.

Eweg, weg; zie vs. 15 bl. 255 II op eweg.

Vrumt, vreemd; zie vs. 13 bl. 251 II op vrumd.

Bambosjen, zwieren, basterdwoord van 't fransche bamboche? Zie vs. 13 bl. 224 II en vs. 13 bl. 304 I op bonsjoere.

15. Ejenēēr, eigenaar; zie vs. 15 bl. 254 II en vs. 15 bl. 271 II op aaigeneer.

Ver t' uje, om te hoeden; zie vs. 15 bl. 241 II en vs. 15 bl. 255 II op uë.

16. Gēre, gaarne; zie vs. 16 bl. 255 II op gēre.

Emme (hemme), hebben; zie vs. 16 bl. 252 II op hemme.

Bet, met; zie vs. 20 bl. 245 II op bet.

[p. 259]

17. Euverpaasde, overpeinsde; zie vs. 21 bl. 252 II op peize.

Maasses, meiden; elders in Zuid-Nederland is meid = meissen.

18. Ie, hie, hier; zie vs. 17 bl. 237 II op hê.

Mieë, meer; zie vs. 19 bl. 241 II op mie.

Oze, onze; zie vs. 18 bl. 241 II op ozes.

Uch, u; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

19. Ure, uwe; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

Lek, gelijk; zie vs. 17 bl. 252 II op lek.

20. Kompasse, medelijden; zie vs. 20 bl. 198 II.

Ontegen, (υ — υ), tegen, te gemoet; zie vs. 20 bl. 241 II op ontege.

P'rcies, juist, precies, basterdwoord van 't fransche précis, en overal in de nederlandsche volkstaal in gebruik.

Och, of, zie vs. 15 bl. 255 II.

22. Booie, boden, dienstboden; zie vs. 17 bl. 84 II.

A'gô, terstond, verkorting van al gauw.

23. Mötte, kalf, elders in Zuid-Nederland ook motte, mutte, muite, mette, meute. Het nedersaksische mot, motte beteekent in 't nederlandsch zeug. Zie 64 bl. 373 I.

Kerremes, feest; zie vs. 23 bl.238 II.

Ôve, hôve, houe, houden.

24. Gevonge, gevonden, en in vs. 22 hier boven: vingt, vindt; zie vs. 24 bl. 175 II.

Gaffelen, lekker eten, smullen, van gaffel, vork, dus: den vork gebruiken? Of is dit limburgsche gaffelen het zelfde woord als het friesche haffelen? Zie vs. 16 bl. 209 I op haffeld'n.

25. Uëde, huëde, huerde, hoorde. Zie vs. 25 bl. 228 II.

26. Goans, gaande, letterlijk gaans; zie vs. 26 bl. 245 II.

27. Lek-t-r zèe, zoo als hij zeide, volkomen gelijk aan het (west)-friesche lîk-t-er sei, lîk er sei, lîk as er sei.

28. Kooëd, kwaad; zie vs. 28 bl. 238 II.

29. Ze leèven; zie vs. 29 bl. 238 II op ze lèëven.

Pertang, toch, basterdwoord van 't fransche pourtant, is in de spreektaal der zuidelijke Nederlanden zeer veelvuldig, maar in die der noordelijke Nederlanden nooit in gebruik. Dit zelfde geldt van

Sjamèè, nooit, basterdwoord van 't fransche jamais.

Fieëske, fiestke, feestke, feestje; zie vs. 29 bl. 81 II.

30. Slavodders, hoeren; slavodder is eigenlijk het woord slodder met een lasch er in (sl-av-odder) op vlaamsche wijze. Even zoo heeft het westvlaamsche volk van sletse (het noordnederlandsche slet, onachtzaam, ook liederlijk vrouwmensch), slavetse gemaakt en in de zelfde beteekenis in gebruik. Zie vs. 14 bl. 224 II.

[p. 260]

Seffes, terstond; zie vs. 22 bl. 238 II op seffes.

31. Gèe zed, gij zij.

Ummes, immers; zie vs. 27 bl. 252 II op hummes.

Edde, hebt; zie vs. 30 bl. 305 I en vs. 29 bl. 315 I op hedde.