Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[153. De stad Diest]

Als typen van de tongvallen van Oost-Brabant kunnen de dialecten van de steden Diest en Tienen (fransch Tirlemonf) dienen; het eene voor het oostbrabantsche land benoorden het Hageland, voor Diest, Schaffen, Sichem en Scherpenheuvel (fransch Montaigu) dus; het andere voor dat bezuiden het Hageland, dus voor Tienen, Hoegaarde (fr. Hougarde), Heilissem, Geldenaken (fransch Jodoigne). en Zout-Leeuw (fr. Léau). Deze oostbrabantsche tongvallen behooren allen nog tot de limburgsche, niet tot de brabantsche tongvallegroep.

In Willems's Belgisch museum, dl. VII, komt ook een vertaling voor van de gelijkenis des verlorenen zoons in den tongval van Diest.

153. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Diest.

Medegedeeld door den heer Professor Th. Roucourt, leeraar aan het klein Seminarie te Mechelen. Februari 1873. (In nederlandsche spelling.)

11. D'r was eens 'ne zekere vent, dië twieë zonen ad.

12. En de joenkste van on zee oan ze voader: voader! gef mich 't poat da' mich toekompt. En de voader verdilde elk ze poat.

13. Ienige doage d'rnoa, as em ze kinsgedilte ielegans ontvangen ad, dan vertrok de joenkste zoon g'iel wèèt van ôës, en 'e verspelden er alle ze goed mee slechte vroulie.

14. En as em alles verspeld ad, dan kwamp er 'ne schrikkel'ken duren tèèd in da' land en 'e begost hoenger te lije.

15. 'E goenkt eweg en veruurden em bè 'nnen börger och 'nnen boer (ich en weet et ni juust, m'r da' was toch 'nnen

[p. 254]

rèken eigenēr), en dië zendden em in een van z'n pachtöven oem de verkes te uë.

16. 'E zou gēre z'nen bôëk me' draf gevuld emme, dië de verkes oate, m'r d'r was niemand dië 'm iet of ewat gaf.

17. Toen kiëdden er oem in ze zelve en 'e zee bè z'n èège: woeveul knechte zen d'r toch in me voaders ôës, die brood emme in abondanse, terwèèl dad ich hie van oenger vergoan.

18. Ich zal oepstön en n'r me voader goan en em zegge: voader! ich em kwoad gedoan tege den emel en tegen oeche.

19. Nou en zen ich nie mee wēēd da' ge mich oere zoon noempt; m'r nempt mich v'rom, al most ich eene van oer knechte wödde.

20. As em da' gezeed ad, dan stond em oep en em kiëdde weer n'r ze voader. En as em nog veer van ôës was, zag ze voader em en ze voader kreeg er compasse mee, en em liep nö z'nnen zoon toe, pakten em me' z'nnen als en kusten em.

21. En de zoon zee em: voader! ich em kwoad gedoan tege den emel en tegen oeche; ich ben ni mië wēēd da' ge mich oere zoon noempt.

22. M'r de voader zee oan z'n knechte: spoed oech al gau, brengt e nief klieëd en van de schoenste, en doeg et 'm oan, en geft um 'nen rink oan z'n and en schoenen oan z'n voeten.

23. En sloacht e fet kallef en lot ons vroëlek eten en drinken en kerremis ouë!

24. Want m'nne zoon dië doa es, was dood, en 'e es vanèèr wee' levetig gewödde; 'e was verlore en 'e es nou gevonne. Toen begonne ze te smulle en te brasse.

25. M'r den ouste was bôëte oep 't feld, en as em ontrent dettig och fittig stappe van ôës was, oerden em singen en springe.

26. En em kwamp tot op de nere en riep eene van de knechte en vroeg um wat-tat dat voor e laweit was.

27. Den knecht zee: oer bruur is kome en oer voader eeg 't fet kalf gesloage, omdat em zoo blè was da' z'nne zoon gezond terug gekome was.

28. M'r den andere wid kwoad en wou nie binne goan. En d'r oep es de voader ôëtgegoan en eet um beginne schoen te spreke.

29. En 'e antwoodden oan z'n voader: zie m'r oan! ich dien

[p. 255]

oech nou al zooveul joaren en nog noot heb ich oer orders te bôëte gegoan en g'et mich alèver toch nog noot 't kleinste kellefke, och bukske, och lemmeke gegeve om me' m'n vrinde in kompanie t' eten.

30. M'r zoe gau as me bruur, die alle ze goet met de oere vertēērd eet, weer gekomen is, dan sloagde 'r veur um e vet kallef.

31. Toen zee wee' de voader: zoon! ge zet altèèd bè mich en al wat 't mèèn es, es ook 't oer.

32. We moete nou eens vroëlek zèèn en eens broaf smulle, want oer bruur was doeët en 'e es nou vanèèr wee' levetig gewödde; 'e was verlore en 'e es nou gevonne.

Aanteekeningen.

De ieë klinkt als de zuivere tweeklank ie, door een korten naslag van toonlooze e gevolgd. De oa klinkt tusschen o en a in, de èè als een verlengde, zeer heldere, scherpe e. De ôë klinkt als een zeer heldere, scherpe o die door een korten naslag van toonlooze e wordt gevolgd. De ö klinkt als in 't hoogduitsch, de è als in 't fransch; de ē is de zoogenoemde zware, vlaamsche e.

11. Vent; zie vs. 27 bl. 198 II.

12. Mich, mij; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

Poat, part; zie vs. 12 bl. 224 II op part.

13. Ielegans, geheel en al (heelegansch); zie vs. 31 bl. 316 I.

15. Eweg, weg; zie vs. 15 bl. 345 I.

Och, of.

Patchtöven, pachthoeven.

Uë, huë, hoeden; zie vs. 15 bl. 355 I.

16. Gēre, gaarne; zie vs. 12 bl. 313 I op gère.

Emme (hemme), hebben; zie vs. 16 bl. 252 II op hemme.

17. Kiëdden, kierden, keerde.

Woe, hoe, het hoogduitsche wie; zie vs. 13 bl. 240 II op wèè.

Abondanse, overvloed; dit fransche woord is in de volksspreektaal van Noord-Nederland niet in gebruik.

Hie, hier; zie vs. 17 bl. 237 II op hê.

Ich, ik; zie vs. 12 bl. 275 I op mich,.

Oeche, u; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

18. Zen ich, ben ik; zie vs. 19 bl. 252 II op ich zijn.

Mee, meer; zie vs. 19 bl. 241 II op mie.

[p. 256]

Oere, uwe; zie vs. 12 bl. 275 op mich. Oere wisselt in de volkstaal van Diest af met oewe, ave, uwe.

20. Kompasse, medelijden; zie vs. 20 bl. 198 II.

22. Schoenste, schoonste, mooiste; zie vs. 15 bl. 252 II op schoeinder.

23. Kerremis, feest; zie vs. 23 bl. 238 II.

24 Es, is; zie vs. 30 bl. 229 II op es.

Vanèèr, wederom, letterlijk: van her. Dit woord dat in andere plaatsen en streken van Brabant en Vlaanderen ook als vanee, vanneir, vannei, vannēē luidt, is in de zuidnederlandsche volkstaal algemeen in gebruik, maar in Noord-Nederland onbekend; 't is evenwel zeer goed nederlandsch.

26. Nere, neer, dorschvloer, dele, in de steden ook voorhuis, winkel, voorkamer, vrij algemeen in Zuid-Nederland in gebruik. Zie vs. 28 bl. 298 I op herd.

Laweit, gedruisch; zie vs. 25 bl. 211 II.

29. Alèver, evenwel; zie vs. 29 bl. 77 II.

Kellefke, bukske, lemmeke, kalfje, bokje, lammetje, beter: källefke, bökske, lämmeke, als verkleinwoorden (op limburgsche wijze met den umlaut) van kalf, bok, lam; zie vs. 29 bl. 245 II op scheuepke.

Kompanie, gezelschap, basterdwoord van 't fransche compagnie.