Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[152. Het dorp Zuurbeemden]

152. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het dorp Zuurbeemden.

Medegedeeld door den heer J. F. Tuerlinckx, hoofdonderwijzer te Neer-Linter. Maart 1873. (In nederlandsche spelling).

11. Douë was 'ne kieër 'ne man, dije twieë zonen ha.

12. En de jongste van de twieë zee ins tege ze voar: voader! ge most mich me kindsgedieëlte geëven. En de voar liet dan alles deile.

[p. 250]

13. Intege dage ter nouë ha de jongsten al dat er ha te gel gemakt, en hije vertrok wijd eweg nouë e vrumd land, en douë deed er alles deur in wallebakkerij.

14. Doen m'n deëker alles kwijt was, was t'r 'ne groeëten hongersnoeëd in da' land gekomen, en hije wist ni mieë van wa' hout pijle make.

15. Joa! hije zag gin schoeinder kans as gouën verkesheët te wodde.

16. Da' was mich goed! Ma' dije boer, moeë t'r bij woeinde, was mer 'n gierige pees, en douë stond de jong zoo 'ne grousamettigen honger uit, dat er wel van den verkesdrank zou mee getten hemme; ma' douë was niemand, dije 't er hum iet van gaf.

17. Ten lange leste zeet er toch in z'n eige: 't es toch ellendig lek ich hie moeit leëven en 't huis zijn zoo veul booien bij voader dije eëte genoeg hemme.

18. Ma' ich zal voader gouën te voet vallen en ich zal hum zegge: och, voader! ich wieët 't, ich hem gerellig gemist tege God en tege oech.

19. Ich zijn ni wijëd emieë oere zoon te zijn; ma lot mich toch as knecht bij oech blijve!

20. En hije wachtte ni mieë, ma' hije trok seffes op z'n voar af. Ze voar zag hum van veis oankomen en ha zoeë 'n kompassi met den erme soekkelēr, dat er hum tege liep, in z'n erme pakte en hum kuste.

21. Ge koeint peize, hoe dat de zoon verbabbereed stond. Hij viel veur ze voar oep z'n knieën en hije zee; och, voader! ich wieët 't, ich hem gerellig gemist tege God en tegen oech! ich zijn ni wijëd emieë oere zoon te zijn.

22. Ma' de voar liet hum nie uitspreke; helt gou, gou de beste klieëren, zeet er tegen 'ne knecht, dije doue köt bij was, doet z' hum oan, geft hum ok 'nen ring in zijne vinger en bringt hum schoenen om oan te doen.

23. Doet dan seffes 't vet kalf doeëd, want douë moeit 'ne vrouëlijke mailtijd gehouwe wodde.

24. Want mijne zoon was doeëd, en hijen es leëftig gewodden; hije was verloren en hijen es trug gevonne.

25. Terwijle da' dad allemouël veurviel, was den aadste zoon

[p. 251]

in 't veld. Doent er nouë huis kamp huedet er va' veis 't laweit van 't zingen en 't dansen.

26. En hije en kost douë niet euver wat da' mocht zijn. Hije kreeg dan ten leste 'ne knecht oan de hand, dije 't er vroeg, wa' dad allemouël wou zegge.

27. Wel! zee de knecht, peist 'ne kieër oan! Oer bru es hummes 't huis gekomen en het gromt er zuë! Het vet kalf es doeëd gedouën en alles, zeet er, en douë es iet gerieëd gemakt da' va' gieë stroeë en es. Want de mieëster es zoo blij as 'ne gek, dat er hum kloek en gezond trug heet.

28. Joa ma'! da' klonk den aadsten in z'n oeëre ni, en hije widde mich zoeë kouëd, dat er ni mieë en wist wat er dee. De voar hat er iet van gewoar gewodden en hije kamp te buiten vör hum in te hoale.

29. Ma' de zoon zee: dad es, jandorie! nou al zoeë lank dad ich werk, zeet er, en me leëven hem ich nog gieë bökske gekregen vör m'n vrinde 'ne kieër te trakteeren.

30. Ma' douë komt oere jong 't huis, zeet er, dije z'nne leste cent met kanailjes van vroulie deur gedouën heet, en vör dije lekkere wod 't vet kalf doeëd gedouën, en wod er kermis gehouwe, zeet er.

31. Ma' de voar zee zoo: jong! ge zijt hummes altijd bij mich en al wad ich hem is vör oech, da' wit er.

32. Ma' nou moste we toch wel vrouëlijk zijn; want oer bru was doeëd en hijen es leëftig gewodde; hije was verloren en hije es trug gevonne.

Aanteekeningen.

De ö klinkt als in 't hoogduitsch; ouë klinkt als een zeer zachte doffe ou die door een toonlooze e wordt gevolgd. De eë klinkt als een scherp lange e gevolgd door toonlooze e; de ieë en de oeë als de zuivere tweeklanken ie en oe, door een naslag van toonlooze e gevolgd. De ē is de zoogenoemde zware, vlaamsche e.

12. Voar, voader, vader; zie vs. 12 bl. 240 II.

Mich, mij; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

13. Gel, geld; zie vs. 16 bl. 241 II op kos.

Vrumd, vreemd; zie vs. 13 bl. 242 II en vs. 13 bl. 237 II.

[p. 252]

Wallebakkerij, verkwisting, komt ook in de volkstaal van andere zuidnederlandsche streken voor.

14. Mieë, meer; zie vs. 19 bl. 241 II.

Van wa' hout pijle make, wat te beginnen, woordelijk: van wat (welk) hout pijlen te maken, geen uitkomst meer zien, is een zuid-nederlandsche uitdrukking. Zie vs. 14 bl. 237 II op wa' doeën.

15. Schoeinder, schooner, van schoein, schoon; dit woord vervangt (even als schön in Duitschland) in Zuid-Nederland het noordnederlandsche mooi.

Verkesheëd, verkesheert, verkesherd, varkensherder, varkenshoeder.

16. Moeë, waar, ook wel moes; zie vs. 13 bl. 244 II op moe.

Grousamettig, vreesselijk, erg; dit woord is uit het oude grouwelijk, gruwelijk, of grousaem, gruwzaam, ontstaan; men heeft er, door er een franschen basterduitgang aan te hangen, een quasi-basterdwoord van gemaakt. Even zoo heeft men te Leeuwarden van dit zelfde woord grouwelijk, gruwelijk, de quasi-basterdwoorden grouweelig en gruweldig (beiden met den klemtoon op de tweede lettergreep) gemaakt, als om de beteekenis van het oorspronkelijke woord nog te versterken. Zie vs, 14 bl. 227 II op kortresse.

Hemme, hebben; zie vs. 29 bl. 238 II op hemmen.

17. Lek, lijk, gelijk, het friesche lîk, het engelsche like.

Ich, ik; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

Hie, hier; zie vs. 17 bl. 237 II op hè.

18. Oech, u; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

19. Ich zijn, ik ben; zie vs. 19 bl. 211 II.

Oere, uwe; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

20. Soekkelēr (met hoogduitsche u), sukkelaar.

21. Peize, peinzen, denken, wordt in alle zuidnederlandsche tongvallen veelvuldig gebruikt, terwijl dit woord in Noord-Nederland nagenoeg uitsluitend in de schrifttaal voorkomt.

Verbabbereed, verwonderd, basterdwoord, overeenkomende met het noordnederlandsche verbouwereerd.

24. Leëftig, levendig; zie vs. 27 bl. 245 II.

25. Laweit, rumoer, gedruisch; zie vs. 25 bl. 211 II.

27. Bru, broeder. Zie vs. 27 bl. 257 II en vs. 27 bl. 263 II.

Hummes, immers, luidt in de noordnederlandsche spreektaal gewoonlijk als ommers, ommes, hier en daar ook als ummes.

Het gromt er, er wordt feest gevierd; zie vs. 25 bl. 305 I.

Zuë, zoo; zie vs. 28 bl. 229 II op azeu.

Da' va' giië stroeë en es, dat geen kleinigheid is, woordelijk: dat van geen stroo en is.

[p. 253]

28. Vör, voor, om; zie vs. 15 bl. 241 II op ver.

30. Kermis, feest; zie vs. 23 bl. 238 II.