Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[150. De stad Hasselt]

De tongval van de stad Hasselt behoort met dien van Tongeren en St. Truiden tot de zuidlimburgsche tongvallegroep.

150. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Hasselt.

Medegedeeld door den heer Prof. D. Claes, leeraar aan het Athenaeum te Hasselt. Februari 1873. (In nederlandsche spelling.)

11. Do weur ins 'ne man dia twej zeen ha.

12. De joengste van de twej zee ins tege ze voar; voader! gjaf mich me kendjsdiel. Down verdieldsje de voar 't gowd tessen hin tweje.

13. Entsjige doag doanoa, wèè de joengsten alles wat em ha betien gedoan ha, troek em wèèd weg en doa verdie em ze gowd bè' te zwalgen en te hoeren.

[p. 239]

14. Wèè em alles verdoan ha, down koem doa 'nne fellen hoengersnoed in da' land en down begos em ermoei te lèèn.

15. Down verheeirden em zich bè 'ne mins van da' land en dia schikden em oep z'n wenning ver z'n verkes te heje.

16. Down ha 'm wel wille van de verkes hunne kos meï iate, ma do en weur niemand dia 'm da giave wèu.

17. Down dach em in z'n èège: doa zen 't hèus zoevel werklej dia broed hebbe mier as ze kunnen opkrèège, en ich vergoan hèè van hoenger.

18. Ma ich zal treg no ôzes goan en tege me voar zegge: voader! ich heb feut gehad tegen os lieven Hier en tegen uche!

19. En ich ben ni mie wjaard van oer kendsj te zèèn; dowtsj bè' mich as of ich iene van oer knechs weur!

20. En he vertroek no z'n hèeus. Ma ze voar dia ha 'm va' vares zejn oan koame en ha kompasse bet um, en loep um ontege, vloog um oan z'nen hals en begos um te poene.

21. Down zeej de zeun tegen um: voader! ich heb feut gehad tegen os lieven Hier en tegen uche en ich bin ni mie wjaard van oer kendsj te zèèn.

22. Ma down zeej de voar tege z'n knechs: haajldsje ins go 't beste klied en dowtsj um da' oan, en stuk 'm 'nne rink in z'nne venger en schoan in z'n veet.

23. Slacht 't vet kalf en lödsj ôs ins gowd iaten en plezeer make.

24. Want m'nne zoon hèè weur dòòd en no es em wirm liëvedig gewoare; 'e weur verlore en no es em wirm treg gevonne. En down weur 't fiest.

25. Ma z'nnen aadste zoon weur op 't veldsj en wèè 'm in 't treg kaome kort an zèènes gekaome weur, hierden em da' se an 't zengen en an 't dase weure.

26. Down roop em 'nne knech en 'e vroog em wa' da downs weur.

27. Dia zeej zoou tegen um: oer breïr es treg gekaome en oer voar heet 't vet kalf geslacht, omdat er em hel en gezond treg gekregen hit.

28. Wèè 'm da' hierde, woard em koad en 'e wo nie en gown. Down kown ze voar èut en dia smeekden en beedsjen em dat er toch zèu enkaome.

[p. 240]

29. Ma de joeng zeej tege z'n voar: seï! da' 's nèu al zoouvel joar da' 'ch uch deïn en ich heb altèèd al gedown wa' je va' mich hebbe wödsj, en dsje hidsj mich nog va' m'n hiel liave g'nne bok gegiave ver m'n kameroaten ins te trakteere.

30. Ma zoo go oer pöneke da treg gekaomen es, dia alles t'r deur geholpen heed bè slechte vrölie, hei je 't vet kalf ver em dòòd gedown.

31. Ma ze voar antwördden em: joeng! dsje zèèt altèèd bè mich en al wa' mèèn es, es oer euch!

32. Ma nèu koste we toch nie loate va' fiest te hage, want oer breïr hèè weur dòòd en nèu es em wir liëvedig gewoare; 'e weur verlore en em es wirm treg gevonne.

Aanteekeningen.

De oa en de ao klinken beiden tusschen o en a in; de oa helt meer naar de o, de ao meest naar de a over. De ow klinkt als in 't engelsch, de ö als in 't hoogduitsch, de ô als in 't fransch. De è en de èè klinken als een zeer scherpe e, ongeveer als ai in 't fransch, kort of lang. De oe van joeng, hoenger, enz. is niet de tweeklank oe, maar de zuivere, hoogduitsche u. De èu klinkt als oeu in 't fransche coeur; de òò is een zeer scherpe, lange o. De klank van de ao van kaome, enz. van de o van vloog, go, (gauw), zoon, enz. is zeer moeielijk af te beelden; en ligt ten naastenbij tusschen o, eu en a in; men moet een Hasselter zijn om zijn tong zóo te kunnen dwingen. Over 't algemeen zijn de verschillende klanken van den hasseltschen tongval zeer eigenaardig en kunnen slechts bij benadering met letters worden afgebeeld.

11. Zeen, zonen, meervoud van zoon, zeun; zie vs. 11 bl. 237 II op zeuns.

12. Voar en voader, vader, worden in dezen tongval beiden gebruikt, even als in dien van 't Hageland. Voar is 't algemeene woord, maar met voader spreken kinderen hun vader aan.

13. Wèè, toen, als; zie vs. 14 bl. 237 II op wei.

Em, eigenlijk hem, hij; em wordt te Hasselt, zoowel als er en e voor hij gebruikt; de welluidendheid geeft den regel aan voor dit afwisselend gebruik. Zie vs. 14 bl. 187 II.

Betien, bij een.

Verdie, verkwistte, letterlijk verdeed.

[p. 241]

Bè', met, afwisselend met bet in gebruik; zie vs. 22 bl. 285 I.

15. Wenning, letterlijk winning, is hier in de beteekenis van hofstede, hoeve in gebruik. Zie vs. 30 bl. 229 II op es.

Ver, voor, in plaats van om, is een gallicisme; zie ook vs. 29 van deze vertaling. Deze fransche vorm komt in alle zuidnederlandsche tongvallen voor. Zie vs. 19 bl. 237 II op van oere.

16. Kos, kost, voedsel; zie vs. 19 bl. 301 I en vs. 16 bl. 282 I.

17. Èège, zelf; zie vs. 15 bl. 159 II op z'n aige.

Ich, ik; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

Hèè, hier; zie vs. 17 bl. 237 II op hê.

18. Treg, eigenlijk tereg, terug. In het gewone friesch (tusschen Flie en Lauwers) is rug ook reg, regge. Zie bl. 157 II.

Ozes, onzes, en in dit zelfde vers os, ons; zie vs. 23 bl. 228 II op us.

Feut, fout.

Hier, heer; zie vs. 15 bl. 275 I op hier.

Uche, u, elders in Limburg uch, oech, och, enz. Zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

19. Mie, meer; zie vs. 18 bl. 276 I en vs. 19 bl. 252 I.

Oer, uw; zie vs. 12 bl. 275 I op mich.

20. Kompasse, medelijden; zie vs. 20 bl. 198 II.

Ontege (υ — υ), tegen, komt overeen met sommige friesche vormen, b.v. met het verouderende westfriesche ontjin; zie vs. 20 bl. 94 I, vs. 20 bl. 90 I, vs. 20 bl. 82 I, enz.

Poene, kussen; zie vs. 20 bl. 279 I en vs. 20 bl. 276 I.

25. Dase, dansen; zie vs. 25 bl. 238 II.

26. Downs, te doen, letterlijk doens.

27. Hel, gezond, eigenlijk heel; zie vs. 27 bl. 237 I.

28. Koad, kwaad; zie vs. 28 bl. 238 II.

29. Dsje, gij of du; zie vs. 12 bl. 288 I op gèj.

Ver, voor, om; zie hier boven vs. 15 op ver.

30. Pöneke, lieveling; verwant aan poene, kussen? zie vs. 20 hier boven op poene.

Vrölie, vrouwen; zie vs. 30 bl. 329 I.

31. Euch, ook, te Maastricht auch; zie vs. 31 bl. 274 I.