Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[141. Het eiland Walcheren]

De tongval van het eiland Walcheren heeft, even als die van alle zeeuwsche eilanden, zijn eigene bijzonderheden, die echter weinig op den voorgrond treden. Door de uitspraak van donker, jongen, enz. als doenker, joengen, (met zuivere hoogduitsche u, niet met den tweeklank oe), welke uitspraak ook bijna overal in Vlaanderen in gebruik is, benevens door enkele andere eigenaardigheden, onderscheiden de bewoners van Walcheren zich van de andere Zeeuwen, vooral van de Bevelanders.

Het walchersch wordt niet overal op Walcheren gelijk gesproken. Het meest verspreide walchersch, de gewone walchersche boere-tongval, is zoowel verschillend van de tongvallen van het dorp Westkappel en vooral van het visschersstadje Arnemuiden aan den eenen kant, als van de steedsche tongvallen van Middelburg, Vlissingen en Vere of ter Vere aan den anderen kant. Het verschil dat het gewone walchersch met het westkappelsch zoowel als met het arnemuidsch oplevert, is voor een groot deel ook gelegen in den eigenaardigen tongslag, in de zangerige wijze van spreken, die aan de Arnemuiders vooral, even als aan de meeste visscherlieden, eigen is. Te Middelburg is de zeeuwsche tongval zeer in verval, en wordt er dagelijks meer en meer door het moderne hollandsch vervangen; hollandsch spreken is te Middelburg onder alle standen veel in gebruik. Maar de h is en blijft voor alle Zeeuwen, ook voor de hollandsch sprekende Middelburgers, steeds een struikelblok. Het niet uitspreken en verkeerd plaatsen van die letter komt ook bij de Middelburgers dikwijls voor. Een andere blunder die de hollandsch sprekende Middelburgers wel begaan, is de uitspraak van de woorden vijf, pijp, blijven, als vuif, puip en bluiven. Zie hierover bl. 180 II.

[p. 202]

141. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den gewonen plattelands-tongval van 't eiland Walcheren.

Medegedeeld door den heer K. Baart, koopman te Middelburg. Mei 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. D'r was is 'n man en dien ao' twèë zeuns.

12. En d'n joenksten van ulli zei tegen z'n voader: voader! je mocht me m'n possi gee' van 't goed da' me toekomt. En de voader scheede z'n goed en gaf den joengen z'n erfpossi.

13. En 't duurde ni lange of de joenkste zeune pakte eel de boel bi mekaore, en kort næderand is 'n næ 'n var land getrokke en dæær eit 'n aol z'n goed in overdææd deu_r gebracht en i leefde as 'n bèëste.

14. En as 'n aolles op emæækt ao', kwam 'r 'n gròòten oengersnòòd in 't land, dæær 'n was, en i begoeng gebrek te liën.

15. En i giing næ 'n boer in dat land, en dien boer stierden 'm uut om op de verken te passen.

16. En i wou z'n buuk vulle mit 't voer dat de verken vræte, me_r di_r was g'n mens die 't 'm gaf.

17. En toen 'n z'n ersens bi mekaore ao', zeide 'n bi z'n eige: wa_t bin d'r ni vee_l errebeiers van voader die 'n overdææd van bròòd æ' en ik vergæ van den oenger.

18. Ik za_l 'k opstæ en næ m'n voader toegæ en 'k za_l 'k zeie: voader! 'k æ' 'k zonde gedæ tegen den emel en voo_r joe.

19. En ik bin 'k ni mee_r wæærd joe zeune 't èëten; mi_r læ' me as 'n errebeier bi je diene.

20. Zoo ezeid, zoo edæ; i stoeng op en i giing næ z'n voader toe. En as 'n nog 'n èël ende van uus was, zag z'n voader 'n en i kreeg er verdurenisse mee; i liep næ z'n toe, viel 'm om z'n aols en kusten 'm.

[p. 203]

21. En de zeune zei tegen z'n voader: voader! ik æ' 'k m'n ziele bezondigd tegen den emel en voo_r joe, en 'k bin ni mee_r wæærd om je zeune genoemd t' oren.

22. Mi_r de voader weeuwde z'n knechs en riep: gau! briingt gau de beste plunje en doet 'm die an, en geeft 'n 'n riink an z'n viinger en schoenen an z'n voeten.

23. En æælt 't gemaste kaol'f en doet da^t dòòd; læ' me dæ van ete en vrooielik wisze.

24. Want 't is net èënder of deze zeune van me dood gewist eit en wee_r levendig g' ooren is, en of 'n verlore was en wee_r gevonden is. En ze begonne vrooielik te wisze.

25. En z'n ouste zeune was op 't veld en as 'n weeromme kwam en kort bi 't of was, oorden i 't geziing en gespriing.

26. En i riep èën van de knechs en vroeg: wa_t beteikent dat?

27. Dien knecht zei: je broer is weerom ekomme en je voader eit 't gemaste kaol'f eslacht, omdat 'n 'n gezond weerom ekregen eit.

28. Me_r 't sloeg dien joengen in 't ood en 'n wou nie in uus gæ. Toe kwam z'n voader næ buten en vroeg 't 'm zoo vrindelik.

29. Mi_r i zei tegen z'n voader: kiik! ik æ' 'k noe a_l zoo vee_l jære voo_r joe ewrocht en ik bin 'k nooit weerspannig ewist en miin ei-je nog nooit ni is 'n bokje egee' om m'n kammeroas is te trekteren en vrooielik mi_t mekaore te ziin.

30. Me_r as dizze zeune van je weerom ekommen is, die joe goed bi d' oeren gebrocht eit, dan geef je 'n me_r m'ndèën dat gemaste kaol'f.

31. En toe zei z'n voader tegen 'n: joen! je bint aoltiid bi me en aol 't mine is 't joe.

32. Me mochte toch we_l vrooielik en blië ziin! Wan_t dizze broer van je was dòòd en noe is 'n wee_r levend egore; i was verlore en noe is 'n wee_r gevonde.

Aanteekeningen.

De klanken en letterteekens hebben de zelfde waarde als op bl. 195 II is aangegeven.

12. Mocht, moest; zie vs. 32 bl. 198 II.

Possi, erfpossi, Zie vs. 12 bl. 187 II op possie.

[p. 204]

17. Ersens, hersenen.

18. Opstæ, toegæ, gedæ, opstaan, toegaan, gedaan; zie vs. 18 bl. 170 II.

Zeie, zeggen; zie vs. 18 bl. 184 II op zeie.

20. Stoeng, stond; zie vs. 20 bl. 47 II op stong.

Verdurenisse, medelijden; eigenaardig walchersch woord. De heer Baart heeft dezen zin oorspronkelijk opgegeven: i wier er kapot van. Verdurenisse, ook wel verdure, wordt overigens weinig gebruikt; kompassi (zie vs. 20 bl. 198 II) is meer algemeen; ook 't woord meelië is op Walcheren niet ongewoon.

21. Oren, worden. Zie vs. 24 bl. 188 II op ge'oare.

22. Weeuwde, wuifde, van weeuwen, wuiven, iemand van uit de verte met hand, hoed, doek of iets anders een teeken geven.

Plunje, kleeding; zie vs. 22 bl. 50 II op plunje.

24. G'oren, geworden. Zie vs. 24 bl. 188 II op ge'oare.

28. Ood, hood, hoofd, oud woord, overeenkomende met het friesche haed, het engelsche head, het maastrichtsche heut, enz. Zie vs. 28 bl. 180 I op haud.

29. Ewrocht, gewerkt, van 't oude wrochten, werken.

30. M'ndèën, meteen, terstond.

31. Joen, verkorting van joengen, jongen; zie vs. 31 bl. 129 II.