Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[139. De stad Goes]

De tongval van de stad Goes of Ter Goes vertoont, even als die van de andere zeeuwsche steden, de algemeene eigenschappen van de zeeuwsehe tongvallen in geringere mate dan dit met de plattelandstongvallen het geval is. Toch zijn ook de tougvallen der zeeuwsche steden goed zeeuwsch, en vooral is de tongval van Goes dit. Maar ook hier verliest de stedelijke tongval dagelijks veel van zijn oorspronkelijkheid en zuiverheid en oefent het moderne hollandsch veel invloed op het zeeuwsch uit. Even als overal, wordt ook te Goes de eigene goesche tongval veel beter, meer en onvermengder, door lieden uit den arbeiders- en geringen burgerstand gesproken dan door de leden der hoogere standen. Onder deze laatsten zijn er ook te Goes reeds velen, voora] jonge lieden, die de oude en welluidende zeeuwsche lange u en lange i klanken voor de hollandsche ui en ij verwisseld hebben. De eigenaardige zeeuwsche tongslag (accent), vooral merkbaar in niet uitspreken der h, in 't duidelijk onderscheiden der zachte en scherpe o en e, en in de zuivere uitspraak van de ie en oe als tweeklanken, is echter bij alle Goessenaren, ook al verbreken ze zich nog zoo sterk om hun tong naar 't moderne hollandsch te dwingen, nog zeer duidelijk merkbaar.

[p. 196]

De volgende vertaling kan dienen als type van den steedschen tongval van Zeeland, en is in den dagelijkschen tongval van echte Goessenaren uit den kleinen burgerstand opgesteld.

139. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Goes.

Medegedeeld door N. N. te Goes. December 1869. (In nederlandsche spelling.)

11. 'N man a_d twee zeunen.

12. En de jongste d'r van zei tegen z'n voader: voader! geef me 't dèël van 't goed da_t me toekomt. En toe verdèëlden i ulder 't goed.

13. En 'n bitje næ dien tiid, as de jongste zeune alles bi me-koare gedææn a_d, is-t-'n næær 'n ver land toegereisd en eit toe dæær al z'n goed d'r deur gebrocht in 'n slecht leven.

14. En toen 'n alles opgemæækt a_d, kwam d'r 'n gròòten on-gersnòòd in dat land en toe begon 'n gebrek te krigen.

15. En toe gong 'n èëne en voegde z'n eige bi èëne van de burgers van dat land en die stierden 'm op z'n land om de verkens te weiën.

16. En i wou z'n buuk vuile mee 't eeten dat de verkens æten, mæær gèën mens gaf 'tan z'n.

17. En toen 'n tot z'n eige gekomme was, zei 'n: oevee_l knechs æ' bi m'n voader overvloed van bròòd en ik vergæ van onger.

18. Ik zal 'k opstæ en næ m'n voader toegæ en ik zal tegen z'n zegge: voader! ik æ' 'k gezondigd tegen den emel en voo_r joe.

19. En ik bin 'k nie' mee_r wæærd je zeune genoemd te worren; mææk me noe mæær as èën van je knechs.

[p. 197]

20. En oprizende gong 'n næ z'n voader toe. En toen 'n d'r nog verre van dææn was, zag z'n voader 'm en die kreeg schrikkelik veel kompassi mee z'n, en næ 'm toelòòpende, viel i 'm om z'n als en kusten 'm.

21. En de zeune zei tegen 'm: voader! ik æ' 'k gezondigd tegen den emel en voo_r joe, en noe bin ik nie' mee_r wæærd om je zeune genoemd te worren.

22. Mæær de voader zei tegen z'n knechs: briingt ier dadelik 't beste klèëd en doet 't 'm an en geeft 'n riink an z'n and en schoenen an z'n voeten.

23. En briingt 't gevette kalf en slacht 't, en lææl ons ete en plezier æ'.

24. Want die zeune van me was dòòd en is a'wee_r levendig geworre en i was verloren en is gevonde. En ze begonnen plezier te mæken.

25. En z'n ouste zeune was op 't land en toen 'n dichte bi uus kwam, oorden i 't gezang en 't gedans.

26. En i riep èën van de knechs bi z'n en vroeg wat dat toch was.

27. En die veint zei tegen z'n: je broer is gekomme en je voader ei 't gevette kalf geslacht, omdat i 'm wee_r gezond terug gekregen eit.

28. Mæær i wier kwææd en i wou nie' in uus gæ. Toe gong z'n voader næ z'n toe en bidd' en smèëkten 'm.

29. Mæær i antwoordden en zei tegen 'n voader: kiik! 'k diene 'k joe noe zoovee_l jæær en ik æ' 'k nog nooit je gebod overtreë en j'ei me nog nooit 'n bokje gegeve, da_t 'k mee m'n vrinden 'is plezier æ kon.

30. Mæær as die zeune van je gekommen is die je goed mee oeren d'r deur gebrocht eit, toen ei je voo_r ziin 't gevette kalf geslacht.

31. Toe zei de voader tegen z'n: kind! ji bin altiid bi me en al 't mine is 't joeë.

32. Men mocht dan plezierig en blië weze, want dien broer van je was dòòd en i is a'wee_r levendig geworre en i was verloren en is a'wee_r gevonde.

[p. 198]

Aanteekeningen.

De klanken hebben de zelfde waarde als op bl. 195 II is vermeld.

12. Ulder, hulder; zie vs. 12 bl. 187 II op ulder.

18. Ik zal 'k, ik zal, even als ik æ' ik, ik heb, ik bin 'k, ik ben, ik diene 'k, ik dien, enz. Zie vs. 17 bl. 192 II.

Opstæ, gæ, opstaan, gaan, even als doeë of doe, doen, enz. Zie vs. 18 bl. 170 II.

20. Kompassi, basterdwoord van 't fransche compassion, is te Goes, en in geheel zuidelijk Zeeland, even als in geheel Zuid-Nederland bij uitsluiting in gebruik voor medelijden. Dit laatste woord hoort men in de volksspraak van geheel Zuid-Nederland en van zuidelijk Zeeland nooit, in noordelijk Zeeland slechts zelden. Zie vs. 20 bl. 293 I op kompassi, en vs. 20 bl. 204 II op verdurenisse.

27. Veint, meervoud veinters, is te Goes en elders, op Zuid-Beveland veel in gebruik, vooral in de spreektaal der geringe lieden, voor iemand van 't mannelijke geslacht in 't algemeen, 't zij hij gehuwd of ongehuwd is, terwijl in Friesland het woord feint bij uitsluiting een ongehuwd jong man aanduidt. Ook Kiliaan kent de woorden veynt en vent slechts in laatstgenoemde beteekenis. Zie vs. 22 bl 494 I.

32. Mocht, moest. Mogen geldt te Goes en elders in Zeeland voor moeten; vooral de menschen uit den geringen stand die weinig lezen verwarren deze beide woorden en hun beteekenis veelvuldig. Zoo zeit men den ond mocht over den dulve spriingen, als men wil te kennen geven dat de hond over de sloot springen moest.