Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[130. Het dorp Oud-Beierland]

De tongvallen van het overige deel van het Overmaassche, en wel die van de Hoeksche Waard met Beierland, het Land van Putten en van Voorne, verschillen onderling eenigszins, maar leveren allen zeer duidelijk de kenmerkende eigenschappen van het maashollandsch op. Zoo onderscheidt zich de tongval van het dorp Strijen, gewoonlijk Strien genoemd, door de uitspraak der volkomene a als oa, geheel zóo als in Noord-Brabant. Maar Strijen was vóor den St. Elizabethsvloed van 1421 vast aan Noord-Brabant verbonden en behoorde dus tot Brabant en niet, zooals thans, tot Holland. Strijen was toen door een rivierarm van Holland gescheiden; de Biesbosch en het Hollandsch Diep bestonden toen nog niet.

Beierland en bepaaldelijk het dorp Oud-Beierland, staat onder de overmaassche dorpen op zich zelven door de zeer breede uitspraak der klanken, vooral der ei en ij als ai, der ui als oi enz. Overigens komt het oudbeierlandsch meest met het dordtsch overeen, ook in den merkwaardigen verkleinvorm op gie, gje of chie; zoo spreekt men in Oud-Beierland van amerijgje voor amerijtje of oogenblikje; loichies, luidjes, van luiden, lieden, menschen; lichies, lichtjes; stillechies, stilletjes, enz.

In enkele woorden hoort men nog in Oud-Beierland de zeer oude

[p. 157]

uitspraak der oe als ou, namelijk in vroug, vroeg, bij tijds; vouge, voegen; zie vs. 13 bl. 118 II. Ook andere oude woorden komen nog in 't oudbeierlandsch voor, als: rik voor rug, (zie bl. 153 II en bl. 133 II) enz. In sommige woorden neemt de volkomene a den æklank aan; in andere blijft ze haar zuiveren klank behouden.

Het oudbeierlandsch is zeer oorspronkelijk en kan, zoowel als het rijnlandsch, als het type van een hollandschen boeretongval gelden.

In het werkje van A. Hoogwerf, getiteld Cypres-, Zilver-, Goud-, Oranje-lovers, Dordrecht, 1870, komen een paar alleraardigste verzen in den oudbeierlandschen tongval voor.

130. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het dorp Oud-Beierland.

Medegedeeld door den heer A. Hoogwerf, chirurgijn te Oud-Beierland. December 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. Dæær was 'ris 'n man en die had twee zeuns.

12. De jongste van die twee zai tegen z'n vader: vader! geef me m'n porsie van 't goed dat me toekomt. En toe deelde de vader z'n goed.

13. En niet veul dægen d'rna, toe de jongste zeun alles bij mekaar gepakt had, reisden i na 'n ver ofgelege land en dæær hait i al z'n goed d'r deurgebrocht in 'n overdædig leve.

14. En toe-d-i z'n heele boeltje verteerd had, kwam d'r 'n groote hongersnood in dat land en hij begost gebrek te lije.

15. En toe gong-i heen en vougde z'n aige bij een van de burgers van dat land en die stierde heum op z'n land om de varkens te waië.

[p. 158]

16. En i kreeg trek om z'n boik te volle met 't voer dat de verkens atte; maar geen een gaf 't heum.

17. En toe kwam i tot z'n aige zelvers en zaide: hoeveul errebaiers van m'n vader hebbe 'n overvloed van brood en ik vergaat van den honger.

18. Ik zel opstaan en na m'n vader gaan en ik zel tegen 'm zegge: vader! ik heb gezondigd tegen den hemel en tegen jou.

19. Ik bin niet meer wæærd je zeun genomd te worre. Maak me maar as een van je errebaiers.

20. En toe stond i op, en i gong na z'n vader; en as-t-i nog ver van heum was, zag z'n vader heum al ankomme, en die wier zoo mit 'm bewoge dat i na 'm toe liep, heum om den hals viel en heum zoende.

21. En de zeun zai tegen heum: vader! ik heb gezondigd tegen den hemel en voor jou, en ik bin niet meer wæærd je zeun genomd te worre.

22. Maar de vader zai tegen z'n dienstknechs: brengt 'ris gau m'n beste spulle voor den dag, en doet ze 'm an; geeft ook 'n ring an z'n hand en schoene an z'n voete.

23. En brengt 't gemeste kall'f en slacht dat; lææt ons ete en vroolik weze.

24. Want deuze zeun van me was dood, en nou is-t-i weer levendig geworre; hij was verlore en is gevonge. En toe begoste ze vroolik te weze.

25. En de man z'n ouste zeun was in 't veld en toe die kwam en dicht bij hois kwam, toe hoorden i 't zingen en dansen.

26. En toe riep i een van z'n vaders knechs bij 'm, en vroog die wat of dat was.

27. En die zai teugen 'm: je broer is gekomme en je vader hait 't gemeste kall'f geslacht, omdat i 'm gezond werom gekrege hait.

28. Maar toe wier die ouste zeun nijdig en wou niet in hois gaan. Dæærom gong z'n vader na boite en soebatten 'm.

29. Maar hij zai tegen z'n vader: kaik'ris! ik dient jou nou al zoo veul jære en 'k heb nog nooit je gebod overtreë en je heb me nog nooit 'n bokki gegeve, dat ik mit m'n vrinden ook 'ris vroolik moch weze.

[p. 159]

30. Maar nou deuze zeun van jou gekommen is, die je goed mit de hoeren deurgebrocht hait, nou heb i voor heum 't gemeste kall'f geslacht.

31. En hij zai tegen heum: kind! jij bin altoos bij mijn en al 't mijne is 't jouë.

32. We moste vroolik en blij weze; want deuze broer van je was dood, en i is weer levendig geworre; hij was verlore, en i is werom gevonge.

Aanteekeningen.

De æ heeft den blatenden klank tusschen a en e in.

15. Vougde, voegde; zoo ook vroug, vroeg; zie 13 bl. 118 II.

Z'n aige, zich zelf. Zie vs.17 bl. 289 I.

Stierde, stuurde; zie vs. 14 bl. 124 II.

17. Ik vergaat, ik verga; zoo ook in vs. 29 ik dient, ik dien; zie vs. 12 bl. 76 II.

18. Zel, zal; zie vs. 18 bl. 47 II.

24. Gevonge, gevonden; de verwarring tusschen de woorden vangen en vinden, vooral in de verledene deelwoorden daarvan, is in vele hollandsche tongvallen zeer algemeen; zie vs. 24 bl. 73 II op evonge. Zelfs wordt in Beierland het woord vinden als vinge uitgesproken, en eveneens binden als binge. Intusschen kan deze uitspraak van vinden en binden als vinge en binge ook ontstaan zijn door de n als ng met den neusklank uit te spreken en door uitslijting der d, twee eigenaardigheden die aan vele (het laatste aan alle) hollandsche tongvallen eigen zijn. Zie vs. 13 bl. 32 II op langd.