Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[129. De stad Dordrecht]

De tongval van de stad Dordrecht is een echt maashollandsch dialect, dat de kenmerkende eigenschappen van het maashollandsch duidelijk vertoont; vooral de bijzondere uitspraak der scherp en zacht lange e en o treedt in den dordtschen tongval sterk op den voorgrond, sterker dan te Rotterdam en dan in eenig anderen maashollandschen tongval. Het dordtsch is bovendien rijk aan zuivere, oudhollandsche woorden, vormen en spreekwijzen, die elders reeds zijn verloren gegaan. In sommige opzichten nadert het dordtsch eenigszins tot den noordbrabantschen tongval; zoo helt de lange, volkomene a er reeds eenigszins tot de zware brabantsche a, oa, over.

Het vreemde gebruik om 't onbepalende lidwoord en vooral de bezittelijke voornaamwoorden zóo uit te spreken, alsof ze altijd verbogen waren en in den derden of vierden naamval stonden, heeft het dordtsch met het brabantsch gemeen. Zoo zeggen de Dordtenaars bv. 'nne man, 'n'n man, voor: een man; z'nen vader, zijn vader, m'ne moeder, voor: mijne moeder; waarvoor men elders in Holland altijd m'n moeder

[p. 154]

of me moeder zeit. Over 't algemeen kan van den dordtschen tongval worden gezeid, dat hij goed hollandsch is, maar dat het frankische bestanddeel er in op den voorgrond treedt. Eigenaardig zijn nog in den dordtschen tongval de verkleinwoorden op gie; zoo spreekt men te Dordrecht van een bennegie en een borregie, voor: een bennetje, bentje of mandje en een bordje, enz. Deze verkleinvorm die men, behalve in den aan het dordtsch verwanten tongval van Oud-Beierland, in geen anderen hollandschen tongval ontmoet, herinnert aan den groninger en drenthschen verkleinvorm op gien of liever chien.

In den vierden jaargang van het tijdschrift De Taalgids vindt men het een en ander over Het dordsche taaleigen van Dr. W. Bisschop.

129. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Dordrecht.

Medegedeeld door N. N. te Dordrecht. April 1872. (In nederlandsche spelling.)

11. D'r was us 'ne man en die had twèe zeuns.

12. De jongste van die twèe zee teugen z'n vader: vader! geef me 't dèel van 't goed, da' me toekom. En toe gaf de vader 'm z'n zin en de zeun kreeg de hellef.

13. En toe-d-i 't zijne bij mekaar had, is-t-i vort gegaan en weg gereze na 'n land, dat deir heel ver van daan lag en deir het-i z'n boeltie d'r deur gelapt.

14. Toe kwam d'r gròote hongersnòod in dat land en omda' z'n duite op ware, most-i arremoei en gebrek lijë.

15. Toe gong-d-i hèen en vroeg an èen van de burgers van dat land of-t-i-d'm nie an den kos kon hellepe en dien man stuurde-d'm na z'n land om op de verkens te passe.

[p. 155]

16. Z'nen honger was zòo gròot, dat-i zellefs den draf van de verkens wou ete, maar d'r was gèen èen mens, die ze d'm gaf.

17. En toe-d-i zòo bij z'n eige zat te denke over den toestand waar-d-i ingekomme was, zeed' i: hoeveul arrebeiers van me vader hebbe overvloed van bròod en ik vergaat van honger.

18. Kom! 'k zel opstaan en na me vader gaan en 'k zel teugen d'm zegge: vader! 'k heb gezondig teugen den hemel en teugen u,

19. en 'k bin nie meer waard, da' je me j'nen zeun noem; la'-me as èen van je arrebeiers bij je werreke.

20. En zòo as-t-i gezeid had, dee-t-i. Hij sting op en i gong na z'n vader. Z'n vader zag 'm al ankommen, toe-d-i nog ver van d'm van daan was en i kreeg erg meelijën met 'm. Hij liep na z'nen zeun toe, viel d'm om z'nen hals en kuste d'm.

21. Maar de zeun zee teugen z'n vader: vader! 'k heb gezondig teugen d'n hemel en teugen u en 'k bin nie meer waard, da' je me j'nen zeun noem.

22. De vader riep z'n knechs en zee teugen d'r: haalt de beste kleere, trekt 'm die an, doet 'ne ring an z'n hand en schoene an z'n voete.

23. Haalt-ok 't gemeste kallef en slacht-'t, en late we ete en vroolik weze.

24. Want hier heb je m'nen zeun die we dochte dat dòod was en i is weer terug gekomme; we dochte dat-i verlore was en i is weer gevonde. En toe wiere ze allemaal vroolik.

25. De ouste zeun die op 't veld an 't arrebeien was, was in 't geheel niet in z'n schik toen-d-i dich bij 't huis kwam en 't gezang en 't gedans hoorde.

26. Hij wis eers nie wat 't was, maar i riep èen van de knechs en vroeg deuze: wat beteeken dat?

27. En toe die knech 't hum verteld had,

28. wierd i kwaad en i wou nie na binne gaan. Daarom gong z'n vader na d'm toe en bad 'm om toch in huis te komme.

29. Maar de zeun zee: kijk! ik dien je nou al zòo veul jare en 'k heb altijd gedaan wa' je gezeid heb en je heb me zellefs nog g'n èens 'n bokki la-staan 'n kallef gegeve om met me vrinde vroolik te wezen.

30. Maar nou die jonge terug gekommen is, die je goed met

[p. 156]

hoere d'r deur gebroch het, nou heb je 't gemeste kallef geslach.

31. Kind! zee de vader, je bint altijd bij me gewees en al wat van mijn is, is van jou.

32. Je behoort vroolik te wezen; want hier je broer was dòod en i is weer levendig geworde, en i was verlore en is weer gevonde.

Aanteekeningen.

De èe wordt bijna volkomen tweelettergrepig uitgesproken en luidt als een zeer scherpe, lange e die door een toonlooze e wordt gevolgd. Even zoo luidt de òo als een zeer scherpe, lange o, door een zwakke, toonlooze e gevolgd.

13. Gereze, gereisd; zie vs. 13 bl. 128 II op ereze.

15. D'm, hem; zie vs. 15 bl. 126 II.

17. Ik vergaat, ik verga; zie vs. 12 bl. 76 II.

18. Zel, zal; zie vs. 18 bl. 47 II.

20. Sting, stond; zie vs. 20 bl. 47 II op stong.