Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[109. het dorp Holijsloot]

De inwoners van Waterland, het zoogenoemde noordhollandsche Waterland en de Meren, dat de stadjes Edam, Monnikendam en Purmerend met het vlek de Rijp benevens de Beemster, Purmer, Wormer en Schermer bevat, zijn oorspronkelijk ook Friezen en hebben oudtijds de friesche taal gesproken. De nederduitsche tongval die de Waterlanders thans spreken, is tamelijk gelijk aan den tongval van het eigenlijke West-Friesland en Drechterland. Het waterlandsch echter onderscheidt de verwante klanken, de ei en ij, de zachte en scherpe o en e, de, ie en i volstrekt niet, terwijl dit in den tongval van 't eigenlijke West-Friesland juist zoo bijzonder duidelijk geschiedt. Het gehoor der Waterlanders is veel minder zuiver en scherp dan dat hunner noordelijker wonende landslieden; hun tongval is veel verder van de oorspronkelijke friesche taalzuiverheid afgeweken dan die van de eigenlijke West-Friezen. Zoo ook krijgt het verleden deelwoord in den waterlandschen tongval (ook in dien van Marken) een toonlooze e tot voorvoegsel, terwijl het in den eigenlijken west-frieschen tongval op zuiver friesche wijze zonder eenig voorvoegsel blijft. In geheel Waterland, maar vooral in het zuidelijke gedeelte wordt de ij en de ei-klank min of meer sterk als ai en aai uit-gesproken; echter niet zoo sterk dat men deze klanken als ai en aai kan afbeelden.

In de stadjes Edam en Monnikendam en vooral te Purmerend gaat de waterlandsche tongval hoe langer hoe meer in modern hollandsch over, terwijl de tongval van het zuidelijkste deel van Waterland, van de dorpen Buiksloot, Landsmeer, Holijsloot, Broek, Nieuwendam, Schellingwoude, Ransdorp of Rarep, enz. welke dorpen bij velen ook als bij uitsluiting Waterland worden genoemd, hierin eenigszins van den tongval der waterlandsche meren en van den zoogenoemden Zeevang ('t dorp Oosthuizen en omstreken aan den zeekant tusschen Edam en Hoorn) verschilt, dat er de lange a eenigszins naar de o overhellende wordt uitgesproken, ongeveer zóo als ook sommige Amsterdammers (die van den Haarlemmerdijk) die letter uitspreken. Dat deze eigenaardige uitspraak van de tegenover Amsterdam liggende waterlandsche dorpen aan het dagelijksche drukke verkeer dat de Waterlanders uit deze dorpen, (meest als melkboeren, enz.) met de Amsterdammers, en juist vooral met die van den Haarlemmer- en den Nieuwendijk en van de daar op uitkomende straten, onderhouden, de oorzaak is, komt mij zeer waarschijnlijk voor. Ook de tongval van de bewoners der waterlandsche visschersdorpen Volendam en

[p. 62]

Durgerdam wijkt eenigszins van den gewonen waterlandschen tongval af.

In den zesden jaargang van het tijdschrift De Taalgids komt een lijstje voor van Woorden uit de waterlandsche volkstaal van G. Pilger. Lz.

109. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het dorp Holijsloot.

Medegedeeld door den heer D. de Wit Hz., hoofdonderwijzer te Holijsloot. Juli 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. Deer was er 's 'n man die twee zeuns had.

12. En de jonkste van d'rlui zei teuge z'n vader: vader! geef me de erfporsi die me toekomt. En toe verdeelde de vader z'n goed.

13. En niet veul dage deer nee is de jonkste zeun, toe i alles bij mekaar had, weg ereisd nee 'n veer land en het deer al hiel gou z'n boeltje d'r deur ebrocht.

14. En toe i alles verteerd had, kwam d'r 'n groote hongersnood in dat land en toe begon i gebrek te lije.

15. En i gong heen en liep nee ien van de boere in dat land en die stuurde 'm nee z'n land om de varkis te drijve.

16. En i had zoo graag z'n lijf vol wille ete van 't voer dat de varkis krege, maar gien mens gaf 't 'm.

17. En toe i tot z'n zelleve ekomen was, zeid i: hoeveul knechs van me vader hebbe brood zat en ik heb zoo'n honger!

18. Ik zel opstaan en nee me vader gaan en ik zel teugen 'm zegge: vader! ik heb ezondigd teuge de hemel en teuge jou.

19. En nou bin 'k niet meer waard om je zeun te hiete; leet me maar as knecht bij je diene.

20. En toe stong i op en gong nee z'n vader. En toe i nog veer weg was zag z'n vader 'm en die wier bijster an edaan en i liep nee 'm toe, viel 'm om z'n hals en zoenden 'm.

[p. 63]

21. En de zeun zeide teugen 'm: vader! ik heb ezondigd teuge de hemel en teuge jou en ik ben niet meer waard om je zeun enoemd te worre.

22. Maar de vader zei teuge z'n knechs: breng de beste kleere hier en trek 'm die an en geef 'm 'n ring an z'n hand en schoene an z'n biene.

23. En breng 't vette kalf hier en slacht 't en leet ons ete en vroolik weze.

24. Want deuze zeun van me was esturve en i is weer levendig eworre; hij was weg en is weer evonde. En toe wiere ze vroolik.

25. En z'n ouste zeun was in 't land, en toe die deer uit gong en dicht bij huis kwam, hoorden i 't gezang en de muziek.

26. En toe riep i ien van de knechs bij 'm en vroeg 'm wet dat beteekende.

27. En die knecht zei teugen 'm: je broer is ekomme en omdat i gezond weer 't huis ekomme is, het je vader 't vette kalf eslacht.

28. Maar toe wier i kwaad en i wou niet in huis komme. Toe kwam z'n vader buite en die vroeg 'm vrindelik of i assiblieft niet in huis komme wou.

29. Maar i zei teuge z'n vader: kijk! ik dien je nou al zoo veul jare en 'k heb me altijd knap ehouwe en je hewwe me nog nooit 'n bokki egeve om met me kammeraas 'r 's pret te houë.

30. Maar nou deuze zeun van je ekommen is die je geld en goed met hoere d'r deur ebrocht het, nou hei je voor hum 't vette kalf eslacht.

31. Toe zei z'n vader teugen 'm: zeun! jij bent altijd bij me en al wat van mijn is, is jouwe ook.

32. We hoore nou vroolik en blijd te weze, want deuze broer van je was zoo goed as dood en nou is i weer levendig eworre; en i was weg en nou is i weer evonde.

Aanteekeningen.

20. Stong, stond; zie vs. 20 bl. 47 II op stong.

Bijster, verouderend, goed nederduitsch woord, dat meer dan éen beteekenis heeft; zie vs. 14 bl. 407 I op biister.

22. Schoene an z'n biene; zie vs. 22 bl. 28 II op skoene.

[p. 64]

28. Assiblieft, is een, bij de geringe volksklasse in Holland overal gebruikelijke verkorting van als het u belieft, en dat hier zonderling genoeg als bijwoord dienst doet.