Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 8
(1844)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum– Auteursrechtvrij
[pagina 379]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Oud verhael van den oproer der Gentenaren tegen keizer Karel den V.
| |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 380]
| |||||||||||||||||||||||||||||
privilegien die sy hadden van dry verscheyden graven, eerst int jaer 1295 van den grave Guido, daer naer int jaer 1334 van den grave Lowijs de Nevers, het derde van Maria van Bourgoigne, dochter van Carolus den Cloeken. De conninginne is te vreden gheweest dat men dese disputeren soude in den secreten raedt, ofte dien van Mechelen, dat sy houden sal dat by de selve sal ghewesen worden, op bespreck nochtans dat de Ghendttenaers, daer en tusschen, sullen tellen haer andeel tot de voorschreven vier hondert duysent guldens, by aldien dat sy haer ghevanghenen borgers begheerden los te hebben. De Ghendttenaers sonden ghesanten naer Brugghe, Iperen ende 't Vrye, opdat sy haer souden pramen om privilegien ende vryheden voor te staen. 'T welcke (uytghenomen sommighe cleene stedekens) de selve niet en wilden doen. De leden van Vlaenderen sonden een requeste an het hof, versoeckende datmen de selve [vervolginge] soude ophouden, tot dat men keysers meyninghe uyt Spaengien soude weten. De conninghinne gheeft haer hier toe dry maenden; de leden sijn te vrede. Maer de Ghendttenaers segghen dat dien te cort was om den keyser van een soo ghewichtighe saecke te onderrichten, presenterende naer haer oude ghewoonte an de conninghinne een seker ghetal van soldaeten, die op den cost van de stadt souden dienen seker maenden, teghen de Françoysen, ende indien dat sy dat weygherde protesteren sy van schaede ende intrest. Dander Vlaminghen, niet willende hier inne met de Ghendttenaers doen, hebben met ghemeene consente ghesanten naer Spaengien ghesonden, om te weten des keysers meyninghe, die sy beloofden t'onderhouden. Den keyser, de ghesanten ghehoort hebbende, ende sijn susters briefven ghelesen, schrijft op den laesten | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 381]
| |||||||||||||||||||||||||||||
dach van januarius 1538Ga naar voetnoot1 an die van Ghendt ende ander Vlaminghen, dat sy sijne suster Maria, al ofte hy daer teghenwoordich waere, souden ghehoorsaem sijn, ende indien haer dochte dat sy in haere vryheyt beschaedicht waeren, 't selve in den secreten raede ofte van Mechelen souden vertoonen, ende volghen haer vonnisse, tot sijne compste, ten waere sy voor oproerighe ende muytmakers ghehouden wilden worden. Lowijs van Schore, keysers raedsheer, worde van den keyser ghesonden met de antworde an die van Ghendt, in de welcke an haer uytdruckelijck bevolen wiert dat sy de conninghinne Maria gehoorzaem souden wesen, ende betaelen de vier hondert duysent guldenen, ten waere sy daer toe met rechten wilden ghedwongen worden; dat sy wel ghedaen hadde de borgers te doen vanghen om het weygheren van de betalinghe. Den keyser schreef ooc an den raedt van Mechelen, dat sy de Ghendttenaers ende alle die de betaelinghe weygherden, souden met executie daer toe bedwinghen. De Ghendtenaers, dit vernemende, wierden noch crijghelder, ende sonden voor de derde reyse een seer langhe requeste aen den keyser in Spaengien, ende eene naer Brussel an de conninghinne, wederom presenterende soldaeten in de plaetse van gelt; want sy meynden met dese te bewijsen dat den keyser, van den tijt af dat hy prince van de Nederlanden gheworden was, tot dit jaer 1534 toe, alleenlijck van de Vlaminghen ontfanghen hadde ontrent neghenenvijftich hondert duysent guldenen; begheerende van dusdanighe ende derghelijcke schattinghen, uyt crachte van haer privilegien, bevrijt te worden, ende de ghevanghen borghers te ont- | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 382]
| |||||||||||||||||||||||||||||
slaen. Den keyser en heeft op dese requeste niet gheantwoort, maer voor hem ghenomen naer Nederlandt te commen. Die van Ghendt, gheen antwoorde crijghende, ende dat sy saeghen dat de andere steden met haer niet en wilden t' samen spannen, dat Maria de borgers niet en wilde ontslaen, ende daer en boven soldaeten teghen haer dede opnemen, ende dat den raedt van Mechelen teghen haer hadde vonnisse ghegeven, ende bevolen te volcommen, hebben sy de waepenen anghenomen ende eenighe naestgheleghen plaetskens inghenomen, waerom eenighe ghevanghenen los ghelaeten, waer door, haeren moet ernemende, hebben een vergaderinghe ghehouden, ende verbont willen maecken met den conninck van Vranckerijcke, hem presenterende de stadt van Ghendt met heel Vlaenderen. Den coninck van Vranckerijck, hebbende de saecke wel ondersocht, en heeft het bestant, dat hy met den keyser hadde, niet willen breken, maer heeft het selve te kennen ghegeven, ende het schrift, t'samen metten brief, naer Spaengien an den keyser overghesonden. Den keyser, voor hem ghenomen hebbende uyt Spangien na Italien, ende van daer naer Duytslandt te trecken, om de religie, die Luyter aldaer was leerende, wederom op haeren eersten voet te bringhen, 't sy met ghewelt ofte met vriendtschap, heeft sijn voornemen verandert, te weten door [langs] Vranckerijcke in Nederlandt te commen; want den coninck hadde an den keyser diveerselick vry passayge beloft. Den keyser dan gheresolveert sijnde door Vranckerijck naer Vlaenderen de reyse t'anveirden heeft Granvelle ghesonden naer den coninck, die te Compiegne sieck was, om hem dat te laeten weten, ende te vraeghen vry ende conninclijcke beleyt, op soodanich besprek dat men sulcke articulen van den peys soude beworpen, die hy, in 't Nederlandt commende, soude onderteeckenen. | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 383]
| |||||||||||||||||||||||||||||
In novembri heeft den keyser hem op de reyse begheven, in 't gouvernement stellende Joan Talaboa, cardinael van Toledo, ende den commandant Cabos. Den coninck, noch niet heel ghenesen wesende, reyst van Compiegne den keyser in 't ghemoet, voorsendende den conninck sijne twee soonen, die met den keyser ghecommen sijn te Bajone, Bourdeaux ende Pontiers, ende dan is den keyser in januario tot CastellantGa naar voetnoot1, alwaer hy den conninck met de conninghinne ghevonden heeft, van den keyser met een groote ende onuytspreckelijcke eere onthaelt gheweest. Van daer sijn sy 's nachs tot Ambois inghecommen; van daer naer Bloys, ende van daer naer Orleans, ende van daer soo voorts tot Parijs, alwaer den coninck an den keyser een seer schoone ende uytnemende triumphe hadde doen bereyden, ende soo magnifikelijck onthaelt gheweest, al ofte het den conninck selven hadde gheweest. Naer dat hy daer seven daeghen hadde gheweest, is hy van den coninck gheleyt gheweest door Picardien, naer St-Quintijn, ende soo ghecommen tot Camerijcke, ende van daer naer Valencijn. Tot hier toe, van Bajona af, hadden de conincx soonen met den connestable ende ander princen van Vranckerijcke den keyser vergheselschapt. Naer dat sy eenighe daeghen tot Valencien heerlijck hadden ghetracteert gheweest, haer afscheyt nemende, sijn naer Vranckerijcke vertrocken, ende den keyser naer Vlaenderen. Nota, in alle de steden van Vranckerijcke, daer den keyser was passerende, wierden hem de sleutels van de stadt teghen ghebracht, de straeten verciert, de ghevanghene los ghelaeten, ende hem alle eere bewesen. Den xxiiij van february 1540 is binnen Ghendt ghe- | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 384]
| |||||||||||||||||||||||||||||
commen Ferdinandus, den roomschen conninck, broeder van den keyser Carolus den vijfden, met hem bringhende twee regimenten Duytsche; naer dewelcke sijne suster Maria, met alle de heeren van Nederlandt by haer hebbende, een duyst vijf hondert ruyters, waer door dadelijck alle de poorten rontom de stadt wierden besedt. Den raedt van staten ende van Vlaenderen wiert vergadert, ende an den Advocaet fiscael bevolen dat hy den oproerighe heysch soude maeken, den welcken verhaelt heeft hetgone dat die van Ghendt, op verscheyden tijden, van de gouvernante Maria versocht hadden, of door haer eyghen auctoritheyt ghedaen, [waerop sy] seer bequaem antwoorde deden, op de privilegien an haer van dry graven verleent. Naer diversche debbatten, finalijck antwoorde den Advocaet met veele woorden, maer heel slappelijck met cleene redenen sijne antworde sluytende, heeft by ghevrocht alle het gone dat was dienende om bermhertigheyt te verwecken, ende beleedt dat hy tot des keysers ingheboren sachtmoedicheyt sijnen toevlucht nam. Als nu den keyser hem nu langhe op de saecke met de princen ende raetsheeren hadde beraeden, heeft hy, sittende op een hooge plaetse in den raedt, den laetsten dach van april, dit vonnisse te kennen ghegeven: Kennelijck sy een ighelijck dat Wy, door raedt van onse Heeren van 't Gulden Vlies, van de presidenten van verscheyden hoven, raetsheeren ende andere vermaerde ende gheleerde mannen, ghesien ende ghehoort hebben, ende wel ondersocht de anspraecke by onsen advocaet fiscael ghedaen teghen die van Ghendt, ende de antwoorde der selver, volcommelijck verclaeren ende uytspreecken, dat de requeste van die van Ghendt niet toelaetelijck en is, maer dat ghenoechsaem is het consent van de dry leden van Vlaenderen, soo veel angaet de | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 385]
| |||||||||||||||||||||||||||||
betaelinghe van de vier hondert duysent guldens: verbiedende ende verbindende daerom onse stadt van Ghendt, ende de Casselrye der selver, met haer toebehoorten, hier naer ende in der eeuwicheyt, ende dat het alsoo sal gheschieden, beveelende alsoo door heel Vlaenderen onderhouden te worden, niet teghenstaende de privilegien by de Ghendtenaers by ghebrocht, ende ghegeven by de graven Guido, Lowijs de Nevers ende Maria van Bourgoingen, ende het protest by de Ghendtenaers daer tusschen ghestelt, welke Wy by dit ons vonnisse verclaeren nul ende van gheender weerden. Ende ooe om recht te doene op de misdaeden, daer de Ghendtenaers in schuldich ghevonden sijn, soo segghen ende spreecken wy uyt: dat de stadt van Ghendt ende alle de inwoonders derselver, om het overtreden der gheoorsaemheyt, ghebroocken trouwe, maeken van oproer, opstellende muyterye ende wederspannicheyt, ghevallen sijn in het misdaet van lese majestatis, ende verloren hebben alle vryheyt, costuymen, privilegien, rechten, of alle het goone dat dese of dierghelijcke cracht, nature, macht, auctoriteyt ende bevelheeft of soude moghen hebben, 't sy dat het selve der stadt van Ghendt ofte den neeringhen angaet, ofte de wevers toecompt, nemende haer 't selve in der eeuwicheyt af, ende daer en tusschen willen ende bevelen dat onse nacommelinghen, ten tyde van haere huldinghe als graeven van Vlaenderen, niet anders en sullen sweeren t'onderhouden, dan dese nieuwe maniere van regeringhe, die wy die van Ghendt sullen stellen, te niet doende alhaer oude vryheden ende privilegien, ende den swartenende rooden boeck, daer de selve in begrepen sijn, voor ons te bringhen uyt haer lichaeme, om met de selve onzen wille te doen, dat de selve an die van Ghendt in gheender saecken en sullen moghen dienstelijck of profijtelijck sijn. | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 386]
| |||||||||||||||||||||||||||||
In den eersten bevelen wy dat sy het voorgaende niet en sullen vermoghen voortebringhen 't goone dat in de selve begrepen is. Verbiedende dat niemant van de borgers de selve boecken sal moghen uytschrijven, of uytgheschreven by haer sullen hebben, ten sy sy in onse gramschap willen commen, of van onse naercommers van valscheyt ghestraft te worden. Hier en boven verclaeren wy ende segghen, dat het goedt, renten, jaerlicx incommen, huysen, ghescut, en alle crijch-ghereeschap, de clocke die men noempt den Roelandt, ende dierghelijcke dinghen, die eyghentlijck sijn an die stadt van Ghendt, an den deken van de wevers, ende die met haer deelen, vervallen sijn in onsen schat, om daer af onsen wille te doen, verbiedende dat sy voortaen gheen gheschut en gieten noch en hebben. Boven dien sullen de magistraet van beede de bancken, nu ter tijt dienende, de pensionarissen, greffiers, met dertich van de voornaemste hoofden, van welcke wy de naemen sullen verclaeren, ooc dat den deken van de wevers ende d'oversten, van den oppersten deken af, sullen commen met swarte tabbaerts ghecleedt, ontgort, met blooten hoofde, by de welcke sullen ghebroght worden uyt elcke neeringhe sesse, uyt de neeringhe van de wevers vijftich, ende van de goone die haer in desen oproer ghenoempt hebben CresersGa naar voetnoot1 ooc vijftich, die hondert | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 387]
| |||||||||||||||||||||||||||||
sullen uytghelesen worden naer onsen wille: maer de Cresers, hebbende maer een lanck hembde op haer bloot lijf, ende hebbende een strop an den hals. Alle dese sullen, naer den derden dach, ghecleet soo wy gheseyt hebben, commen op de plaetse ende ure die wy verclaren sullen, gaende uyt het schepenhuys, vallen voor ons op haere knien, ende sullen by d'een van de pensionarissen met een clare ende verstaendelijcke stemme doen segghen dat het haer leedt is dat sy oproer, muyterye ende wederspannicheyt teghen Ons en onse suster Maria hebben voorghestelt, ende dat, indien 't niet gheschiet en waere niet gheschieden en soude, ende dat sy haer hier naermaels sullen wachten dat sy in dese ende dierghelijcke misdaeden niet meer en sullen vallen: biddende om de onnoosel doodt Ons Heeren Jesu Christi, dat Wy ende onse suster Maria haer willen vergheven haer voorleden misdaet, ende haer wederom in gratien willen ontfanghen. Hier en boven sal de stadt van Ghendt [betalen] over de costen, om haeren wille ghedaen, boven het goone sy noch sculdich sijn van de vier hondert duysent guldens, de somme van hondert vijftich duysent guldens, ende jaerlicx de somme van ses duysent guldens costelijcke rente, om ghevoeght te worden op onse oude domeynen. Wy ontslaen onsen fiscus van eene jaerlijcxsche rente van vijf hondert vijftich ponden vlaemschs, die de selve aen de stadt betaelt heeft, om de schult van onsen ouden grootvader Carolus, waer vooren de stadt van Ghendt verantwoordt hadde, ende ghebieden dat de briefven, daer af sijnde, ghecasseert ende te niet ghedaen sullen worden. Wy willen ooc dat sy terstont in onse macht sullen overgheven de volcommen regeringhe van de ghemeente van Ghendt, ende dispositie der selver, nu ende in alle | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 388]
| |||||||||||||||||||||||||||||
toecommende jaeren, ende de sleutels van de ghevanghenisse ende poorten, om deselve te ordineeren naer onsen wille ghelijck wy eertijds ghedaen hebben. Daer en boven doemen wy de stadt tot volcommen betaelinghe van de schulden, die sy in 't bysonder ende uyt den ghemeenen naem ghemaeckt hebben, of van goede mannen met gheweld afghenomen hebben; daer by doende wettelijcke rekeninghe. Wy willen ooc dat die van Ghendt t'haeren coste sullen vullen of doen vullen den grijtgrachtGa naar voetnoot1, ende an een ider wedergheven de costen by haer ghedaen, neerstelijck verbiedende dat sy deselve voortan niet meer op en graven, dat sy ooc op stadts costen vullen de veste van de stadt, van de Antwerpsche poorte tot an de Schelde, ende dat op den tijt van dry maenden, ende afwerpen de poorten ende torrens die der stadt niet noodich en sijn, die wy binnen acht daeghen hier naer sullen noemen, om van de selve op te maecken het casteel an St-Baefs. Als alle dit gedaen sal sijn vergeven Wy, door onse sonderlinghe gratie ende oprecht herte, allen ende een ighelijcken van die van Ghendt al wat sy tot den dach voor heden misdaen hebben, dat de stadt ofte inwoonders derselver angaet, uytghenomen de overloopers ende andere boose menschen, die tsedert dat wy in de stadt ghecommen sijn misdaen hebben, ofte die noch ghevanghen sijn, welcker straffinghe Wy voor ons houden. Aldus ghedaen, in de teghenwoordicheyt ende anhooren van den keyser, op den lesten dach van april int jaer 1540Ga naar voetnoot2. | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 389]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Translaet uyt het latijn staende in den register van schepenen van der keure.Opden IIIen, op eenen maendach, soo deden die van Ghendt omayge by den keyser ende vrouw Maria sijne suster, daer sy alle beyde saeten int Princenhof, op de plaetse onder eenen throon, ende was behanghen met ses stucken swart laecken, ende sijnen raedt sat aldaer by hem, ende was ghedaen in sulcker manieren alsoo hier naer volght: Eerst ginck al vooren tot vijftich mannen, gheseyt Cresers, al in haerlieder lijnwaet ende baervoets, elck met een strop an den hals, twelck my seer deerde, doen ic dat sach. O strop, strop! wat suldy noch al bloets costen! dochte ic, want daer veel verwijt ende doodtslach af commen sal, ende hoe quaedt heeft hy ghedaen die desen raedt eerst gaf! Daer naer quamen die van de weverye, ontrent 50 of 60 mannen, int swarte, sonder strop, ende men dede hemlieden ontgurden als sy int hof op de plaetse quaemen. Daer naer die mannen van neerijnghen, wel tot 300 sterck, al int swart als boven. Daer naer quaemen de poorters, ooc int swart ende sonder strop als boven, ooc ontrent vijftich sterck. Daer naer de commijssen, daer naer de secretarissen, daer naer schepenen van ghedeele, daer naer schepenen van der keure, ooc alle int swarte, sonder strop als boven, met Mr Jacop Janssens, pensionaris, ende quaemen alsoo van Schepenhuyse tot int Princenhof, op de plaetse, alwaer Mr Jacob Martens 't relaes dede voor de | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 390]
| |||||||||||||||||||||||||||||
keyserlijcke Majesteyt ende vrouw Maria, alle ligghende op haer knyen, tot dat 't relaes ghedaen was, welck relaes hier naer volght van woorde tot woorde. | |||||||||||||||||||||||||||||
Copie van den relaessen.Heere! obedierende uwe sententie ende ordonnantie soo presenteren hem hier voor uwe Maiesteyt, onsen souverainen heere ende prince, uwe seer ootmoedighe ende gheoorsaeme ondersaeten, schepenen van beede de banken, pensionarissen, clercken ende commissen van deser uwe stede van Ghendt, ende ghemeente van dien, ende dertich notable poorters, den deken van de weverye, den bedienden van heuverdeken, ses persoonen van elcke neeringhe, vijftich van de weverye, vijftich ghenaempt Cresers, in alder ootmoedicheyt vertooghende dat grootelicx hemlieden mishaecht ende beraut van de onghehoorsaemheyt, onghetrouwicheyt, infractien van tractaten, commotien, rebelheden ende crimen lese Majestatis, ghecommiteert ende gheperpetreert by den voorseyden lichaeme ende ghemeente uwer stede, jeghens uwe hooge Majesteyt ende der conninginne uwe suster de regente; ende haddense noch te doene ende committeren, om negheen dinghen en soudense die doen: dus supplieren ende versoecken sy in alder ootmoet ende reverentie, dattet believe uwe Majesteyt, ter eeren ende weerdicheyt der Passie Ons Heeren, hemlieden te willen ontfanghen in gratie ende ghenaede. Naer dat dit relaes ghedaen was, sprack den keyser jeghens vrouw Maria een langhe poos, ende doen gaf den keyser daer naer een teecken dat sy alle opstaen souden, ende alsdan begonst den keyser te spreken als hier naer volght: | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 391]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Antwoorde van de keyserlijcke Majesteyt op 't bovenschreven relaes.Ter begheerten van mijne sustere, ende ghemerckt hebbende het leetschap by ulieden ghedaen, ic vergheve dat ghy lieden misdaen hebt jeghens mijne Majesteyt ende mijne sustere, mits dat ghy u-lieden nu voortan beleeden sult als ghetrouwe ondersaeten, ende volcommen mijne sententie ende ordonnantie onlancx ende van nieus ghemaeckt, ende dat doende sal u-lieden thoonen dat ic ben een goedt prince, ende van deser stede van Ghendt gheboren. Ende hier naer ginck elck naer sijn huys. Item daer was int hof soo menighen heer ofte edelman, die, door het ansien van de ootmoedicheyt van die van Ghendt, door compassie ende medelijden seer schrauwenGa naar voetnoot1, ende het was seer derlijck ende compasselijck om sien het leetwesen dat die van Ghendt betoonden, met traenen ende andersints, ende elck hoopte dat het al wel wesen soude; maer int tractaet soo reserveerde den keyser themwaerts de ghevanghenen ende de absenten, om met de selve sijnen wille te doen. Item op den vierden mey, dachs naer dese omayge, soo waren gheleet uytten sauseletteGa naar voetnoot2, int 's Graven casteel, dese naervolghende persoonen, te weten: Jan De Vooght, Pieter Van Aerde, Carel Meerendre, Lieven Van Doorne ende Lieven Geers; ende dese wierden aldaer terstont onthooft, ende daer naer dat sy onthooft waeren, soo wierden sy des anderdachs by de roede roede ghevoert buyten de Muydepoorte, ende aldaer op roeden ghestelt, ghelijck de goone waer van te vooren gheseyt is, ende sy worden binnen derden | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 392]
| |||||||||||||||||||||||||||||
daeghe gheconsenteert te begraeven, elc int sijne. Ende noch binnen den selven daeghe waerender drye naer Audenaerde ghevoert, ende wierden ooc aldaer ghejusticeert. | |||||||||||||||||||||||||||||
Hier naer volghen de sententien van dese bovenschreven ghejustichierde persoonen.Ghesien tproces crimineel jeghens Lieven Geeraerts, alias Geerts, scipmaeker ende gheswoorne van de selve neeringhe, belast overghedraeghen thebben billietten in andere neerijnghen ende beghert t'hebben dat men t'contract van de mackelaers segelen soude, ende gheweest eene van de goone, die ghevoordert heeft door te dringhen de billietten ghebrocht van andere neeringhen in de sijne, doende die lesen ende voerende al te met tot dien eynde het woordt, ende voughende tot die billietten eenighe andere articulen van quaede inventie, ende gheweest van advise van den eedt in sijne neerijnghe te veranderen, de waecke te houden ende niet te vertrecken, d'engienen te stellen op de vesten, wacht te stellen op t'uytvoeren van 't coorne, tgelt te rijsen, te verkiesen in haerlieder huysen haere dekens, waervan souffisantelijck ghebleken is, soo wel by confessie van den voorseyden ghevanghen als andersints. De keyserlijcke Majesteyt verclaert den voorseyden ghevanghen vervallen te wesen int crimen van infractie van tractate, seditie ende lese Majestatis, condempneert den selven gheexecuteert te wordene metten sweerde, 't lichaem op een rat, ende het hoeft op eenen staecke, ende voorts verclaert alle sijne goederen verconfisquiert, tot profijte van sijne Majesteyt. Ghepronuntiert te Ghendt den vierden mey XVc XL. Ghesien 't proces crimineel beleyt jeghens Charels van Meerendre, belast ghedachvaert t'hebben die van de wijck | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 393]
| |||||||||||||||||||||||||||||
van de Vrydachmaert te Bogaerde, sonder last van den deken noch ghesworne, ende vervolght dat andere wijcken ooc daer compareren souden, ende gheexerceert te hebben acte van justitie van Ghendt, vanghende de luyden uyt sijn selfs auctoritheyt, ooc begeert te hebben dat men segelen soude 't contract van Mr Gillis De Wilde, ende gheweest seer beroerelijck in de voorleden beroerte ofte commotie, waer van ende van andere ongheregeltheyt ghebleken is by confessie van den selven ghevanghenen, ende andersints by 't proces souffisantelijck. De keyserlijcke Majesteyt verclaert den voorseyden ghevanghenen vervallen te wesen int crimen van commotie, van lese Majesteyt, condemneert den selven gheexecuteert te worden by den sweerde, 't lichaem op een rat ende 't hoeft op eenen staeck, ende voorts verclaert alle ende een ighelick sijne goederen gheconfisquiert tot profijte van sijne Majesteyt. Ghepronuncieert te Ghendt den 4 mey XVc XL. Ghesien 't proces crimineel beleyt jeghens Jan De Vooght, belast gheexecuteert te hebben acte van justicie, sonder behoorelijcken last, ende ghewilt dat men de waecke houden soude ter tijt toe dat men de selve waecke afsetten soude metter trompe, ende gheloopen van d'een neerijnghe in dander, gheconsenteert int casseren van den calfvelGa naar voetnoot1, int schorssen van de clocke, ter tijt toe dat alle de sloten van de collatie volbrocht souden worden, ooc ghewilt dat men onthoofden soude Jan Van Waesberghe overleden, dat men de dekenen vermaecken soude in haerlieder huysen, ende dickmaels doen vergaderen tvolck van sijnen ambachte onbehoorlijck, ende voorts hem ghedreghen seer beroerelijck in de leste | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 394]
| |||||||||||||||||||||||||||||
commotie, waervan souffisantelijck ghebleken is, by kennisse van den selven ghevanghenen als andersints, by het voorseyde proces. De Keyserlijcke Majesteyt verclaert den voorseyden ghevanghenen Vooght vervallen te wesen in de crimen van seditie, infractie van tractaten, ende lese Majesteyt, condempneert den selven geexecuteert te worden by den sweerde, tlichaem op een rat ende het hooft op eenen staeck, ende voorts verclaert alle ende een yghelijck sijne goederen gheconfisqueert tot profijte van sijne Majesteyt. Ghepronuntieert te Ghendt den vierden van mey XVc XL. Ghesien 't proces crimineel beleyt jeghens Pieter Van Aerde, belast hem onbehoorelijck ghedraeghen te hebben in schepene camer, present d'officieren van sijne Majesteyt, wesende vergheselschapt met veel volcx, ende by drijghementen maeckende beroerte ende commotie, begeert dat men schrijven ende senden soude t'Audenaerde, ter causen van de garnisoenen, die men seyde aldaer te wesen. Insghelijckx gheconsenteert int scheuren van t'calfsvel, ende ooc in sijn ambacht, int schriven van diversche blilietten, ende aldaer ghebrocht te hebben een billiet, inhoudende 't scheuren van voorseyden calfsvelle, dat men schorssen soude de clocken, dat men seghelen soude 't contract van Mr Gillis De Wilde, ende hem voorts ghedreghen seer beroerlijck in de leste commotie, waervan souffisantelijck ghebleken is, by kennisse van den selven ghevanghenen, als andersints, int voorseyde proces. De keyserlijcke Majesteyt verclaert den voorseyden Pieter Van Aerde vervallen te wesen in de crimen van seditie, commotie ende lese Majesteyt, condempneert den selven gheexecuteert te worden by den sweerde, 't lichaem op een rat, 't hooft op eenen staeck, voorts ver- | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 395]
| |||||||||||||||||||||||||||||
claert alle en een ighelijck sijne goederen gheconfisquiert tot profijte van sijne Majesteyt. Ghepronuncieert te Ghendt den iiij van meye XVc XL. Ghesien het proces crimineelijck beleyt jeghens Lieven Van Doorne, belast hem ghedreghen te hebben onbehoorelijck, hanghende dese leste commotie, in schepenen camer present justitie, smijtende met sijne handen op den letrijne ende inghelijcx jeghens de dienaers, ende ruyelijckGa naar voetnoot1 ghestooten te hebben op de deure van de sale van den casteele, om daer in te gheraeken, willende mette justitie wesen present, hanghende de selve commotie, int pijnen van sekere heerlijcke persoonen roepende dat men de selve dauwenGa naar voetnoot2 soude, userende tot dien eynde van ongheregelde woorden, ende voorts ghesproocken thebben diveersche woorden smaekende commotie jeghens sommighe van de wet, ende gheweest seer beroerelijck in dese leste commotie, waer van souffisantelijck ghebleken is by kennisse van de selve ghevanghenen als andersins, by 't voorschreven proces. De keyserlijcke Majesteyt verclaert den voorseyden Lieven Van Doorne vervallen te wesen in crimen van commotie ende seditie, condempneert hem mitsdien gheexecuteert te worden by den sweerde, 't lichaem op een rat ende 't hooft op eenen staek, ende voorts verclaert alle ende een ighelijck sijne goederen gheconfisquiert, tot profijte van sijne Majesteyt. Te Ghendt den iiij van mey XVc XL. In den selven jaer, den vijfden mey, waeren alle de goone die deken gheweest hadden van de neeringhen ende van de weverye ghedachvaert, met eenen deurwaer- | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 396]
| |||||||||||||||||||||||||||||
der, op dat sy by gheschrifte overgheven souden alle het goedt van de neeringhen, elck int sijne, mette rechten ende privilegien van de selve neeringhen, in handen van de goone van keysers weghe daer toe ghecommiteert, te weten Joos Van Hecke, schoonsoone van mher Hughes van Grammes. In dit selve jaer van XVc XL, op den selven IIIj ende V mey, soo wasser uyt de ghevanghenisse ghehaelt veerthien persoonen, de welcke alle sententie hadden, te weten dese naervolghende persoonen: eerst Geerart Van Wetteren, Adrian Dullaert, Jan Van Hoorebeke, Jacob Van Hecke, Antone Van Sele, Jan Vuyttemeere, Lambrecht Vande Velde, Lieven Hauwerhaghe, Daniel Van Ideghem, Bertrant Marchiant, Willem De Sommere, Jan Vander Moortele, Matthijs Nachtegaele ende Lieven Dhaese, wollewevere, welcke sententien hier ooc naer volghen. | |||||||||||||||||||||||||||||
Dit naervolghende sijn de sententien van de bovenschreven xiiij persoonen van worde te worde.Ghesien 't proces criminelijck beleyt jeghens Geeraert Van Wettere, deken van de dobbel tappijtswevers, belast dat hy gheweest is eene van de advijse ende hulpe om te stooten dat men d'accijsen niet verpachten en soude, ende dat men houden soude alle saecken in surseantien, ter tijt toe dat alle collatien volbracht waeren, ende dat die van sijne neeringhe niet scheyden en souden ter tijt toe dat de Keyserlijcke Majesteyt hier int landt waere, ende ghedraeghen te hebben in ander neeringhen, dat men 't calfvel scheuren soude, ende dat 't tractaet van Casant te nieten was, waervan ghebleken is eensdeels by confessie van den voorseyden ghevanghenen als andersins by ghetuyghenisse. | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 397]
| |||||||||||||||||||||||||||||
De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justitie, condempneert den voorseyden Gheeraert Van Wettere te compareren in vierschaere, in sijn lijnwaet, baervoets ende blootshoofts, in sijn handt hebbende een wassen kersse van een pondt, ende aldaer te segghene dat het hem hertelijck leet is, de voorschreven messusen ende delicten gheperpetreert t'hebben, ende indien de selve noch te doen waeren om gheen dinghen en soude tselve willen doen, biddende daer af Godt almachtich, keysere, ende justitie, vergiffenisse, ende van daer te draghen de voorseyde kersse in S. Michiels kercke, voor het heylich sacrament, om aldaer gheconsumeert te worden in Godts dienste, ende voorts se doene eenen wech tot Vianen in Oosterick, ende aldaer te woonen een jaer lanck, te vertrecken uyt dese stede binnen sonneschijne ende uyt alle dese landen binnen den derden daeghe, naer dat hy ontslaghen sal worden uytter ghevanghenisse, ende niet te commen in de voorschreven landen, hy en heeft het voorschreven vonnisse volbracht, op verbeurte van sijn lijf, ende voorts condempneert hem in de coste van de vanghenisse. Actum te Ghendt, den V dach van mey XLc XL. Ghesien 't proces criminelijck beleet jeghens Adriaen Dullaert, belast qualick toeghesprocken thebben sijnen deken, ter causen dat den selven deken begherde de waecke afghestelt te worden, sprekende seer irreverentelijck openbaerlijck op het stadshuys, ende dat hy gheloopen heeft van 't een huys tot anderen, ende ooc sijn beste ghedaen, ten eynde dat men 't calfsvel soude scheuren, waer van ghebleken is eensdeels by sijne confessie, ende eensdeels by ghetuyghenisse, ende andersins, soo dat ghenouch is. De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justicie, comdempneert den selven Dullaert | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 398]
| |||||||||||||||||||||||||||||
vergiffenisse te bidden in volle vierschaere, Godt almachtich, den keyser ende justitie, wesende in lijnwaet ende bloots hooft, hebbende in sijn handt een wassen keersse van een pondt, ende dat ghedaen sijnde te draeghen de voorseyde keersse te S. Jans voor 't H. Sacrament, om aldaer gheconsumeert te worden in den dienst Godts, ende voorts eenen wech te Genevers, ende aldaer te woonen een jaer lanck, te vertrecken binnen sonneschijne uyt deser stede ende binnen den derden uyt alle dese landen, naer dat hy ontsleghen sal wesen van de ghevanghenisse, ende niet wedercommen hy en heeft volbracht 't inhouden van de voorseyde sententie, op verbeurte van sijn lijf, ende voorts condempneert hem in de costen van de ghevanghenisse. Aldus ghedaen ende ghepronuntieert den V dach van mey XVc XL. Ghesien 't proces criminelijck beleyt jeghens Jan Van Hoorebeke, belast dat hy uyt sijn selven, sonder dat hem van noode was, hem heeft ghevonden mette meulenaers in heurlieder vergaringhe, ende aldaer gheweest seer beroerlijck int verkiesen van de dekens in haerlieder huys, wesende van dier opinie, ende schandelijck naergheropen eenighe officieren van deser stede, ende angheteghen diefte, ende ghelesen in sijne neerijnghe het contract van de maekeleers, ghelijck van als ghebleken is by behoorelijcke ghetuyghenisse. De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justitie, condempneert den voorseyden Hoorebeke te compareren in vierschaere, in sijn lijnwaet, bloodts hoofts, ende baervoets, hebbende in sijn handen een keersse van een pondt was, aldaer te segghen dat het hem leet is gheperpetert t'hebben de voorseyde delicten ende mesusen, daer van biddende Godt almachtich, den keyser ende justitie om vergiffenisse, ende dat ghedaen sijnde, te draeghen de voorseyde | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 399]
| |||||||||||||||||||||||||||||
keerse in S. Jans kercke, om aldaer gheconsumeert te worden in den godtsdienst, ende voorts soo condempneert hem een wech te doene te S. Clays van Orengeville, ende aldaer te resideren een jaer lanck, te scheyden uyt deser stede binnen den sonneschijne, ende uyt den lande binnen derden daeghe naer hy ontsleghen sal worden van de ghevanghenisse, ende niet wederom te commen in dese voorschreven landen, hy en heeft volbracht dese voorseyde condemnatie, ende in de costen van de ghevanghenisse. Aldus ghedaen ende ghecondempneert den v dach van mey XVc XL. Ghesien 't proces crimineel jeghens Jacob Van Hecke, drooghscherdere, ghevanghen, belast van diveersche delicten, mesusen ende onder andere dat hy soude begeert hebben dat men soude afsetten sijnen deken, ooc dat hy ghedraghen heeft consent dat men vergaderen soude in Bogaerde, ende ghelopen te hebben in sommighe wijcken om te weten haerlieder advijs, ende noch begeert dat men segelen soude 't contract van Mr Gillis, ende insghelijcx dat men de waeke soude houden tot de compste van de keyserlijcke Majesteyt, waer af ende van andere mesusen ghebleken is, soo by sijnder confessie als andersints souffisantelijck by 't voorseyde proces. De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justitie, condempneert den voorseyden Jacob Van Hecke te compareren in sijn lijnwaet, bloots hooft ende baervoets, in de Vierschaere van dese stede van Ghendt, hebbende in sijn handt een wasse keersse van een pondt, ende aldaer segghen dat hem hertelijck leet is dat hy ghedaen heeft 't goone dat hier boven gheschreven is, ende indien hy 't selve noch te doen hadde en soude om gheen dinghen doen, biddende daer af Godt almachtich, den keyser ende justicie om vergiffenisse, ende daer naer te draeghen de voorseyde keersse in | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 400]
| |||||||||||||||||||||||||||||
S. Jans kercke voor het H. Sacrament, om aldaer verbrant ende gheconsumeert te worden ten dienste van het H. Sacrament, ende voorts te doen eenen wech tot Cypers, ende aldaer te woonen den tijt van een jaer, ende niet eerder te commen in dese landen van herwaertsover hy en bringhe daer af goedt bescheet ende certificatie, op verbeurte van sijn lijf, te vertrecken uyt deser stede binnen xxiiij huren, naer dat hy gheslaeckt sal sijn van de ghevanghenisse, ende voorts uyt alle dese landen binnen den derden daghe, op verbeurte van sijn lijf, ende voorts verclaert alle sijne goederen gheconfisquiert ten profijte van sijne Majesteyt. Aldus ghedaen ende ghepronuntieert in de voorseyde stede van Ghendt, den ven dach van mey XVc XL. Ghesien 't proces criminelijck beleet jeghens Anthonis Van Sele, meulenaer, belast dat hy een van de principaelste gheweest heeft dat men een pondt van x st. oft xx st. stellen soude op de goone die niet en hielt haer waecke, ende ghewilt ofte begeert dat men geen posten en soude noch uyt noch in de stede laten commen ofte passeren, men visiteerde haerlieder brieven, ende ooc belast, dat hy soude gheweest hebben een van de principaelste, die begeert souden hebben dat men 't calfsvel soude scheuren, ende dat men senden soude volck jeghens garnisoen, dat de conninginne sont te Gaveren, waeraf ende van andere delicten ghebleken is eensdeels by confessie van den voornoempden ghevanghenen, by ghetuygenisse, ende andersins. De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justitie, condempneert den voorseyden Antonius Van Sele te compareren in vierschaere deser stede van Ghendt, blootshoofts, ende baervoets, hebbende in sijn handt een wassen keersse van een pondt, ende segghen overluyt dat het hem hertelijck leet is dat hy | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 401]
| |||||||||||||||||||||||||||||
de delicten ende mesusen, hierboven gheroert, gheperpetreert heeft, ende indien hy die noch te doen hadde en soude om gheen dinghen de selve willen perpetreren, biddende daeraf Godt almachtich, den keyser, ende justitie, vergiffenisse, ende te draeghen de voorseyde keersse in S. Jans kercke voor het H. Sacrament, om aldaer verbrandt ende gheconsumeert te worden, ende voorts te doene eenen wech naer Roome, ende aldaer te woonen den tijt van dry jaren, ende niet wederom te commen in dese landen hy en brenght daeraf behoorelijcke certificatie, op verbeurte van sijn lijf, te vertrecken uyt deser stede binnen xxiiij huren, naer dat hy ontsleghen sal wesen van de ghevanghenisse, ende voorts uyt alle dese landen binnen den derden daghe, op sijn lijf, ende verclaert alle sijne goederen ten profijte van sijne Majesteyt gheconfisquiert. Aldus ghedaen den ven dach van mey XVc XL. Ghesien 't proces criminelijck beleet jeghens Jan Vuyttermeere, wevere, belast dat hy met andere sijne neeringhe ghedreghen heeft advijs van xxxvij artijckelen, omme die te stellen in de collatie ende begheert dat de schepenen nieuwen eedt souden doen, ende dat hy copie ghenomen heeft van een valsch versiert ende jeghens de waerheyt ghefabriqueert contract, ghenaemt den coop van Vlaenderen, ende daeraf copie anderen persoonen ghelevert, waervan ghebleken is, soo by sijnder confessie als andersins souffisantelijck. Den keyser condempneert den voorseyden Uyttermeere te doen heerlijcke beternisse, te weten, dat hy compareren sal in de vierschaere deser stede, in sijn lijnwaet, blootshoofts, ende baervoets, hebbende in sijn handt een wassen keersse van een pondt, ende aldaer segghen overluyt dat het hem hertelijck leedt is ghecommiteert t'hebben de dilecten ende mesusen bovenschreven, ende | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 402]
| |||||||||||||||||||||||||||||
indien hy 't selve noch te doen hadde, om gheen dinghen en soude 't selve willen doen, biddende Godt almachtich, den keyser ende justitie, vergiffenisse, ende te draeghen de voorseyde keersse in sulcker voeghen voor het H. Sacrament in S. Nicolais kercke, om aldaer gheconsumeert te worden, ten dienste van het H. Sacrament, ende voorts te doene eenen wech tot S. Jacobs, in Galisien, ende aldaer te woonen den tijt van een jaer, ende te vertrecken uyt dese stede binnen sonnenschijne ende uyt alle dese landen, binnen derden daghe, ende daerinne niet wedercommen hy en brenght daeraf goet bescheet ende certificatie, op verbeurte van sijn lijf; ende condempneert hem in de costen van ghevanghenisse. Aldus ghedaen te Ghendt den ven dach van mey XVc XL. Ghesien 't proces criminelijck beleet jeghens Lambrecht Van de Velde, mercenier, belast dat hy gheweest heeft in de vergaderinghe ten Predicheeren, ghewapent by der poorterye, hoe wel hy daer niet en mochte commen, ende ooc qualijck irreverentelijck toeghesprocken sommighe dienaers van den balliu, exercerende haerlieder officien, waer af ende van andere mesusen ghebleken is by des voorseyden ghevanghenen confessie, als andersins. De keyserlijcke Majesteyt condempneert den voorseyden Van de Velde te compareren in de vierschaere, in sijn lijnwaet, bloots hooft ende baervoets, hebbende in sijn handt een wassen keersse van een pondt, ende te segghen overluyt dat het hem leet is dat hy ghecommiteert heeft de voorseyden delicten, ende indien hy die noch te doen hadde en soude 't selve niet willen doen, biddende Godt almachtich, den keyser ende justitie, om vergiffenisse, ende dat ghedaen sijnde, te draeghen de voornoemde keersse te S. Michiels voor het H. Sa- | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 403]
| |||||||||||||||||||||||||||||
crament, om aldaer gheconsumeert te worden in Godts dienst, ende voorts eenen wech te doene tot S. Glaude, ende aldaer te resideren een jaer, ende te vertrecken uyt deser stede binnen sonnenschijn, ende uyt alle dese landen binnen derden daeghe, naer dat hy ontslaen sal wesen van de vanghenisse, ende daer van te bringhen certificatie, eer hy sal moghen commen in de landen, op verbeurte van sijn lijf, ende condempneert hem in de costen van de ghevanghenisse. Aldus ghedaen ende ghepronontieert in de voorseyde stede van Ghendt, den v van meye XVc XL. Ghesien 't proces crimineelijck beleet jeghens Lieven Van Hauweraghe, voldere, teghenwoordich ghevanghen, belast dat hy gheweest heeft in de vergaderinghe van de poorteryen ten Predicheers, alwaer hy, noch elders in eenighe vergaderinghen, niet en mochte commen, ende ghedreghen te hebben op sijn mutse een lauwersblat, waer van ghebleken is by confessie van den selven ghevanghenen ende andersins. De keyserlijcke Majesteyt condempneert den voorseyden Lieven te compareren in de vierschaere, in sijn lijnwaet, bloots hooft ende baervoets, hebbende in sijn handt een wassen keersse ende aldaer te segghen dat hem grootelicx leet is dat hy ghecommiteert heeft de voorseyde delicten ende mesusen, ende indien hy die noch te doen hadde om gheen dinghen en soude 't selve willen doen, biddende Godt almachtich, den keyser ende justitie om vergiffenisse, ende dat ghedaen sijnde te draeghen de voorseyde keersse tot S. Jans, voor het H. Sacrament, om aldaer gheconsumeert te worden in Gods dienst, ende te doen eenen wech t'Aecke, te vertrecken uyt dese stede binnen den sonnenschijne, ende uyt alle dese landen, naer dat hy ontsleghen sal worden uytter ghevanghenisse, daer te blijven een jaer lanck, | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 404]
| |||||||||||||||||||||||||||||
sonder weder te keeren in dese voorseyde landen hy en heeft volbracht 't inhouden van den voorseyden vonnisse, bringhende danof behoorelijcke certificatie, op verbeurte van sijn lijf ende te betaelen de costen van de ghevanghenisse. Aldus ghedaen ende ghepronuntieert binnen onser stede van Ghendt, den v van meye XVc XL. Ghesien 't proces criminelijck beleet jeghens Daniel Van Ideghem, belast dat hy overghebrocht heeft advijs dat men gheen briefven schrijven en soude an mijn ghenaedighe vrouwe de conninginne van Hongarien, regente, dat men beschermen soude de dorplieden van d'executie van de bede van iiijc dusent guldenen, ende dat men niet verpachten en soude d'accijsen, waer van ende van andere mesusen ghebleken is by der confessie van den voorseyden ghevanghenen, als andersins. De keyserlijcke Majesteyt condempneert den voorseyden Daniel Van Ideghem te compareren in vierschaere, in sijn lijnwaet, bloots hooft ende baervoets, hebbende een wassen keersse in sijn handt, ende aldaer te segghen dat het hem grootelicx leet is dat hy ghecommiteert heeft de bovenschreven delicten ende mesusen, ende indien hy die noch te doen hadde om gheen dinghen 't selve soude willen doen, biddende Godt almachtich, den keyser ende justitie om vergiffenisse, ende dat ghedaen sijnde te draeghen de voorseyde keersse tot S. Jans voor het H. Sacrament, om aldaer gheconsumeert te worden in Godts dienst, ende te doen eenen wech tot Mens, ende aldaer te resideren een jaer lanck, ende te vertrecken uyt deser stede binnen sonneschijne, ende uyt alle dese Nederlanden binnen den derden daeghe, naer dat hy ontsleghen sal worden uyt de ghevanghenisse, daer te blijven een jaer lanck sonder weder te keeren in dese voorseyde landen hy en heeft volbracht d'inhoude van den voorseyden vonnisse, bringende daeraf | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 405]
| |||||||||||||||||||||||||||||
behoorelijcke certificatie, op verbeurte van sijn lijf, ende te betaelen de costen van de ghevanghenisse. Aldus ghedaen ende ghepronuntieert binnen onser stede van Ghendt den v dach van meye XVc XL. Ghesien 't proces crimineelijck beleyt jeghens Bertrant Marchant, belast dat hy gheweest heeft in de vergaderinghe van de poorteryen ter Jacoppijnen, daer hy, noch sijns ghelijcke, niet en vermochten, ende aldaer gheweest van sommighe wijcken, hoe wel hy niet en wiste van wat advijs dat was den voorseyden wijck, ende hem ghehadt seer beroerelijck, krijsschende ende roepende Ackerghem! Ackerghem! waervan ghebleken is, eensdeels by sijne confessie ende andersins by 't voorseyde proces. De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justitie, condempneert den voorseyden Bertrant te compareren ter vierschaere deser stede, in sijn lijnwaet, bloots hooft ende baervoets, hebbende een keersse van een pondt was in sijn handt, ende aldaer te segghen overluyt dat het hem leedt is de delicten ende mesusen bovenschreven gheperpetreert t'hebben, ende indien hy 't selve noch te doen hadde, en soude om gheen dinghen willen doen, biddende Godt almachtich, den keyser ende justitie vergiffenisse, ende te draeghen de voorseyde keersse in S. Michiels voor het H. Sacrament, om aldaer gheconsumeert te worden in den dienst Godts, ende bant den voorseyden Bertrant uyt alle sijner Majesteyts landen, te scheyden uyt deser stede binnen sonneschijne ende den voorseyden lande binnen den derden daeghe, op verburte van lijfve, verclarende voorts alle sijne goederen gheconfisquiert. Actum te Ghendt, den iiij dach van meye XVc XL. Ghesien 't proces crimineelijck beleyt jeghens Willem De Somere, backer, belast dat hy in de Bogaerde gheweest heeft, om te doen seker rapport ende dat hy het | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 406]
| |||||||||||||||||||||||||||||
contract ghenaempt naderhandt 't contraet van de maekelaers, ghedreghen heeft over de voorseyde maekelaers, ende oock heeft gheweest int schepenhuys, ende aldaer openbaerlijck verclaert dat de ghemeente begeerde gheschurt t'hebben den pays van Casant, ende dat sy wilden wesen op de vrijdachmaert, ende noch dat hy heeft ontboden de stedehouwers van de overdeken om te commen int huys van sijne neerijnghe, voor de welcke den voorseyde Willem De Sommere het woordt ghevoert heeft, segghende dat sy wilden kiesen huere dekens in haer huysen, vraeghende overluydt oft haer woordt niet en was, ende aldus is den voorseyden Sommer uyt 't voorseyt gheselschap naer schepen huys ghetrocken, alwaer 't selve verthoont is gheweest schepenen, ende om andere delicten by hem gheperpetreert, daer af ghebleken is, soo by confessie van den voorseyden ghevanghenen als andersins. De keyserlijcke Majesteyt prefererende gratie voor rigeur van justitie, condempneert den voorseyden Sommer te compareren in de vierschaere deser stede, in sijn lijnwaet, bloots hooft ende baervoets, hebbende een wassen keersse van een pondt in sijn handt, ende aldaer te segghen dat hem hertelijck leet is de voorseyde crimen ende mesusen gheperpetreert t'hebben, ende indien hy 't selve noch te doen hadde, en soude om gheen dinghen willen doen, biddende daeraf Godt almachtich, den keyser ende justitie verghiffenisse, ende van daer te draeghen de voorseyde keersse te S. Nicolais, om gheconsumeert te worden voor het H. Sacrament tot Godts dienste, ende voort condempneert den selven Sommer te doen eenen wech tot de dry conninghen te Collen, ende aldaer te resideren twee jaeren, te scheeden binnen sonneschijne, ende uytten landen binnen derden daeghe, naer dat hy van de vanghenisse ontsleghen sal worden, ende | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 407]
| |||||||||||||||||||||||||||||
niet wederom te commen in dese landen, hy en heeft volbracht 't gone dat bovenschreven is, ende daervan ghebrocht certificatie, op verbeurte van sijn lijf, ende condempneert hem in de costen van den processe. Actum te Ghendt den iiij dach van mey XVc XL. Ghesien 't proces criminelijck beleyt jeghens Jan Van der Moortere, volder, belast met dat hy gheweest heeft in de vergaederinghe te Predicheeren, by de poorterye ghewaepent ende ghestockt, alwaer hy, noch in eenighe andere vergaederinghe, en mochte commen, ende dat 't selve van te voren verboden hadde gheweest, insghelicx dat hy heeft doen uytcopieren 't contract van Mr Gillis De Wilde, ende de voorseyde copie ghetoont in sijne ghebuerte, waervan ende van andere delicten ende mesusen ghebleken is, soo by desselfs Van de Moortere confessie als andersins. De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justitie, condempneert den voorseyden Van der Moortere te compareren in vierschaere, in sijn lijnwaet, bloots hooft ende baervoets, hebbende een wassen keersse van een pondt in sijn handt, ende aldaer te segghen dat het hem leet is de bovenschreven mesusen ende delicten gheperpetreert te hebben, ende indien hy 't selve noch te doen hadde, om gheene dinghen en soude willen doen, biddende daervan Godt almachtich vergiffenisse, den keyser ende justitie, ende te draeghen de voorseyde keersse in S. Michiels kercke, voor het H. Sacrament, om aldaer gheconsumeert te worden in Godts dienst, ende voorts te doen eenen wech ten H. Bloede tot Wissenaecke, ende aldaer te resideren den tijt van twee jaeren, te scheyden uyt deser stede binnen sonnenschijne, ende uyt den lande binnen derden daeghe, naer dat hy van de vanghenisse sal sijn ontsleghen, ende niet weder te commen in dese landen | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 408]
| |||||||||||||||||||||||||||||
hy en bringhe behoorlijck bescheet volbracht t'hebben 't voorseyde vonnisse, op verbeurte van sijn lijf, ende condempneert hem voorts in de costen van de ghevanghenisse. Actum te Ghendt den iiij dach van mey XVc XL. Ghesien 't proces criminelijck beleyt jeghens Matthijs Nachtegaele, ghevanghenen, belast dat hy gheweest heeft in de vergaderinghe ten Predicheeren by de poorterye, hoe wel hy daerinne niet en wasGa naar voetnoot1, ende aldaer gheroepen dat men scheuren souden het calfvel, verbranden het contract van Casant met eenen mutsaert, dat men de dekens afsetten soude, ende dat men vercoopen soude de goederen van de fugitive, al hoe wel hy niet meer dan eens gheweest en heeft in de voorseyde vergaderinghe, waer van ghebleken is by confessie van de voorschreven ghevanghenen ende andersins. De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justitie, condempneert den voorseyden Nachtegaele te compareren in de vierschaere, in sijn lijnwaet, bloots hooft ende baervoets, hebbende in sijn handt een wassen keersse van een pondt, an sijnen hals een strop, ende aldaer te segghen dat het hem leedt is, dat hy begeert heeft de poincten ende articulen hier boven gheschreven, ende indien hy het selve noch te doen hadde om gheenderander saecken en soude 't selve willen doen, biddende daeraf Godt almachtich, den keyser ende justitie vergiffenisse, ende dat ghedaen sijnde te draeghen de voorseyde keersse voor het H. Sacrament, om aldaer gheconsumeert te worden in den dienst Godts, ende bovendien bant den selven Nachtegael uyt alle sijne Majesteyts landen, binnen twee daeghen daer naer volghende, ende condempneert hem voorts in de costen van de ghevanghenisse. Actum te Ghendt den iiij dach van meye XVc XL. | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 409]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Ghesien 't proces criminelijck beleyt jeghens Lieven De Haese, wollenere, jeghenwoordich ghevanghen, belast dat ghedachtvaert heeft die van de sijnen te compareren ten Bogaerde, ende insghelijcx gheseyt an den knape van S. Baefs dat hy ook soude dachtvaerden sijnen wijck aldaer, ende gheweest te hebben een van de beroerelijcxste van sijnen ambachte, daer van ghebleken is eensdeels by sijne confessie als andersins. De keyserlijcke Majesteyt, prefererende gratie voor rigeur van justicie, condempneert den voorseyden De Hase te compareren in de vierschaere, in sijn lijnwaet, bloots hooft, baervoets, hebbende in sijn handt een wassen keersse van een pondt, segghende dat het hem leet is, dat hy gheperpetreert heeft de voorseyde delicten ende mesusen, ende indien hy dese noch hadde te doene en soude om gheen dinghen willen commiteren, biddende Godt almachtich, den keyser ende justitie vergiffenisse, ende dat ghedaen sijnde te draeghen de voorseyde keersse in de kercke van S. Michiels voor het H. Sacrament, omme aldaer ghecomsumeert te worden in Godts dienst, ende voorts te doene eenen wech tot Milaenen, ende daer te woonen een jaer, te scheyden uyt deser stede binnen sonneschijne ende uytten landen binnen dry daeghen, naer dat den voorseyden De Hase ontsleghen sal wesen uyt de ghevanghenisse, ende daer van ghebrocht behoorelijcke certificatie, ende voorts condempneert den selven in de costen van de ghevanghenisse. Actum te Ghendt den iiij van meye XVc XL. Item in dit selve jaer XVc XL, den vj, vij, xiij, ix ende x van mey, soo gaven alle de neeringhen van de stede over haerlieder goedt, juweelen ende copien, in eenen inventaris, in handen van de keyserlijcke Majesteyt, om sijnen wille daermede te doene, ende daer waeren neeringhen die overbrochten groote menichten van goederen, als schippers wel vier duysent ponden grooten | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 410]
| |||||||||||||||||||||||||||||
met de pachtgoeden, ende alle anderen goedt, ghelijck ooc de neeringhe van de meerseniers ooc groot goedt, tijcwevers, smede, schipmanne, ende vele andere; summa in 't generael elcke neeringhe gaf over sulcx als hy hadde, 't sy luttel ofte vele. Item op den vij meye begonst men alle de artillerie wech te doene, die in 't engien-huys ende ter vesten laeghen, ende men voerdese te S. Baefs, om te legghen op 't Casteel, als 't ghemaeckt soude sijn, ende sommighe stucken wierden schepen ghedaen ende ghevoert naer de frontiere, ende wiert ooc ghewert alle de clooten, poeder, salpeter, ende alle andere ammonitie, met groote menichte, want het duerde veel daeghen al eer 't selve huys al ydel ende ruym was. Item als nu op den ix van mey hilt men de eerste jaermerct an S. Amants berch, die plocht te sijne an het clooster van S. Baefs. | |||||||||||||||||||||||||||||
Dese naervolghende schepenen waeren ghecreert op den xj mey XVc XL, by sijne keyserlijcke Majesteyt, in sijn hof te Walle, binnen Ghendt.
| |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 411]
| |||||||||||||||||||||||||||||
In dit selve jaer, den xij van meye, was gheleyt den eersten steen van het casteel te Ghendt, 's morghens tusschen sessen ende sevenen, op den hoeck van het bollewerck van de Groenhoye an de Schelde, ende was gheteeckent met een bourgoens cruysse, ende vier stalen met seker carnatioen daer op ghemaeckt, ende met een dexele daerop sluytende, ende met dat hy gheleyt was reet den keyser met vrouw Marie Shelichs KerstGa naar voetnoot1, die doen noch stont, maer men brackse af, ende bleef daer spreecken met de meesters, ende reet daer naer ter stede waert. Item op den selven dach reet den roomschen coninck Ferdinandus uyt Ghendt naer Brussel, ende den keyser ende conninghinne reysden omtrent twee uren naer noene naer Antwerpen; maer alle de mannen, te peerde ende te voet, bleven binnen Ghendt, elck waer hy gheforiert was. Item noch op den selven xij meye soo quaemen de processien, de canoniken van S. Baefs, met alle de reliquien ofte fierters, tot thiene toe, ende met veele schoone jouweelen, met den bischop van Doornicke, mitsgaders den souvergaenGa naar voetnoot2 van Camerijck ende mijnheer den prelaet van S. Baefs, elck met eenen schoonen mijter op haerlieder hooft, ende wierden alsoo de selve fierters ghestelt in de kercke van S. Jans, de welcke kercke op den selven dach vernaempt wiert, ende wordt ghenaempt S. Baefs, by den bisschop van Doornicke, present alle de weerelt, ende dit was de vierde reyse dat dese kerck vernaempt wiert; want de eerste reyse hiet dese kercke S. Salvators, de tweede reyse S. Blasius, de derde reyse S. Jans, ende nu S. Baefs. | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 412]
| |||||||||||||||||||||||||||||
In 't selve jaer, den xiiij meye, waeren met trompette van keysers weghe uyt alle sijne landen gheseyt de naervolghende persoonen, te weten: M. Gillis De Wilde, Jan Debbaut, Thomaes Van den Berghe ende Willem Coppenolle, met confiscatie van haerlieder goedt; insghelijcks wierden op ghelijcke pijne inne ghedaecht Iweyn Van Vaernewijck, Lieven Borluyt, Lieven Geerols, Lieven Wilius, Jooris Harbeke, Jan Van Langheraert, Lieven Pien, fs Steven, Lievin De Witte, met meer andere. Item noch op desen selven dach soo waeren ghelesen van weghen de keyserlijcke Majesteyt de nieuwe ordonantien, ende statuten, 't welck hier ook naer volght.
[Volgt de keizerlyke ordonnantie van den laetsten dag der maend april 1540, bekend onder den naem van Concessie Caroline, afgedrukt achter de Costumen van Gent, uitgegeven door L. Van den Hane, te weten, in 't vlaemsch bl. 431-455, en in 't fransch bl. 456-514.]
Anno 1540 den xviii december soo deden die van Ghendt haere nieuwe habijten an, te weten van Ghendts grau met een bande van fruweel, in de plaetse van het strop dat sy plochten te draeghen. 1541 was onthooft Bertrant Marchant, die den xiiij mey XVc XL ghebannen was uyt alle keyzers landen, om dat hy gheroepen hadde voor de Jacobine kercke Ackerghem! Ackerghem! ende vriendt!
Uit een handschrift op papier, van den aenvang der XVIIIe eeuw, formaet in folioGa naar voetnoot1, my medegedeeld door den heer advokaet De Decker, lid van de Kamer der Volksvertegenwoordigers van Belgie. | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 413]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Dit HS. schynt het eigendom geweest te zyn van pater De Jonghe, van welken schryver er in hetzelve nog eenige op losse bladen geschrevene notas gevonden worden. In een derzelve leest men: ‘Ick betrouwe dat deze schriften van die eventijdighe Ghendtsche aenteeckenaers meer moeten gelooft worden als de vremde schrijvers, waer onder ick rekene de schrijvers van de Chronijcke van Vlaenderen, door N.D. en F.R., gedruckt te Brugghe by Andries Wijdts, die daer in thoonen dat sy in de Ghendtsche geschiedenissen onervaren sijn, en daer naer slaen gelijck de blinde naer het ey.’ En daer er in dit boek eenige aenteekeningen wegens Gentsche gebeurtenissen voorkomen, die in pater De Jonghe's Ghentsche Geschiedenissen noch in Ph. De Kempenare's Vlaemsche kronijck niet te vinden zyn, zoo heb ik geen bedenking gemaekt daervan gebruik te maken. Zy volgen hierachter.
J.F. WILLEMS. |
|