Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 8
(1844)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
AuteursrechtvrijEerste tooneel.
pasquyn, lisander (een doctors-tabbaerd in de hand houdende).
pasquyn.
Wat dunkt u, spreek mynheer, van zulk een avontuer?
O 'k wist my wonder wel te houden in postuer.
lisander.
Pasquyn, regtuit gezeid, gy steekt vol vieze grillen.
pasquyn.
Maer tel eens op, mynheer, de bytels, boor en spillen,
Het snymes, beentang, touw, de vylen en de zaeg,
't Incisiemes, de mand voor lever, long en maeg,
De doeken, spykers, spons, en zoo veel ander zaken;
En wilt gy dat 'k daer weêr zou gaen den doctor maken
Met dezen tabbaerd? Neen, ga zelf.
lisander.
Gy moet er gaen;
Want zoo ik ging, ik zou myzelven daer verraên.
Ga dus myn boodschap doen. Ik zal myn gunst u toonen;
En, als ik ben getrouwd, u voor uw dienst beloonen.
pasquyn (neemt den tabbaerd).
Welaen, ik wage 't dan nog eens, als 't zoo moet zyn.
Doch, voor ik doctoreer, leer m'eerst een klad latyn.
lisander.
Hoor toe: medicus sum: dat moet ge in 't hoofd bewaren.
(Binnen.)
pasquyn.
Medicus sum, heel goed, nu zal ik 't beter klaren.
Ik weet genoeg, mynheer, straks steek ik me in dit kleed.
Hoe schoon is 't, als men zoo latyn te spreken weet!
Medicus sum... maer zagt, daer zie 'k heer Robert stappen.
Hy heeft my al gezien; 'k en kan hem nîet ontsnappen.
| |
[pagina 369]
| |
Tweede tooneel.
robert, pasquyn, pitro.
robert.
Wat doet gy hier Pasquyn?
pasquyn.
Ik doe hier niet een zier.
't Verdroot my in uw huis te wachten, meer dan hier.
robert.
En waer liet gy myn zoon?
pasquyn.
Mynheer, die vraeg is krachtig.
Gy weet wel dat hy nog te Leuven is woonachtig.
robert.
Waer woont hy daer?
pasquyn.
Laet zien... opdat ik niet en dool;
Hy woont niet verr', mynheer, hy woont digt by de school.
robert.
Hoe wordt de straet genoemd?
pasquyn.
Wat zal ik daervan praten?
Te Leuven is 't als hier, de straten zyn daer straten.
robert.
Ik zeg, noem my den naem; wat is het voor een straet?
pasquyn.
Wel 't is een straet, mynheer, alwaer men overgaet.
En hoe de naem is, ja, dat moet gy 't beste weten:
Gy hebt er zelf gewoond, en ik, ik heb 't vergeten.
En zyn logist, dat is... in 't huis daer hy logeert.
pitro.
Gy hebt gelyk Pasquyn, dat gy u dus verweerd.
| |
[pagina 370]
| |
robert.
Swyg Pitro!
(tegen Pasquyn.)
Zeg, wat doet uw meester?
pasquyn.
Zyn dat vragen!
Wel hy studeert heel kloek, en noodigt alle dagen
Veel van zyn vrienden, die hy geeft een goed onthael;
En dat gebeurt altyd in de latynsche tael.
robert.
Dat is al wel, Pasquyn; maer ik heb hooren zeggen
Dat hy nog hier is; spreek, kunt gy dat wederleggen?
Dat zeggen my de liên.
pasquyn.
De liên, mynheer, dat 's mis,
De liên? dat 's als een dief die reeds gehangen is,
Of vagebonden die niet anders doen dan liegen.
Geloof my vry, mynheer, dat u de liên bedriegen.
robert.
Beken de waerheid; is Lisander hier omtrent?
pasquyn.
My is, gelyk de liên, de waerheid onbekend.
Maer zoo gy 't weten wilt, ik wil er wel naer vragen.
robert.
Maek u uit myn gezicht! of wel er vallen slagen.
(Pasquyn binnen.)
Kom, Pitro, bel eens aen, en vraeg heer Cloridan,
Of dat ik hem ter deêg nu niet eens spreken kan.
pitro.
Wilt gy dan andermael uw eer, uw achting wagen?
robert.
Het ga hiermeê zoo 't wil, ik zal 't hem nog eens vragen.
| |
[pagina 371]
| |
pitro.
Gy vreest dan niet, mynheer, dat ieder met u spot,
En dat men roepen zal: mynheer Robert wordt zot?
robert.
Zwyg stil, doe wat ik zeg.
pitro.
Nu, om u te behagen.
(Hy belt.)
| |
Derde tooneel.
francyntje, pitro, robert.
francyntje.
Wat wilt gy? spreek, 'k heb haest.
pitro.
Francyntje, mag ik vragen,
Is uwe heer niet 't huis?
francyntje.
Neen, dat 's in 't kort gezeid.
Zoo gy hem spreken wilt kom op een ander tyd.
| |
Vierde tooneel.
pasquyn, pitro, robert, francyntje.
pasquyn (gekleed met den tabbaerd, in verstrooide gedachten).
Medicus... sum, 't is juist.
pitro.
Mynheer, zie toch eens rasch!
Daer is Pasquyn, gekleed als of 't een doctor was.
robert.
Wat doet gy dus gekleed, Pasquyn, wat zal dat wezen?
pasquyn.
Schort u een heimelyk gebrek? ik zal 't genezen:
| |
[pagina 372]
| |
Spreek openhartig, als maer iets u ergens schort,
Neem pillen, en gy zult genezen zyn in 't kort.
robert.
Gy wilt een doctor zyn? maer Pitro, wat wy hooren!
pasquyn.
Ego sum medicus... spreek zacht, of 'k zou my stooren.
'k Ben hier genoodigd; breng me in 't kabinet, Francyn.
(Francyntje brengt hem weg.)
pitro (tot zyn meester).
Ik twyfel of hy 't is, mynheer; hy spreekt latyn.
robert.
Voorzeker is hy 't; 't gaet hier niet gelyk 't zou hooren.
Daer schuilt bedrog in; 'k wil hier meerder zien en hooren.
(Hy belt.)
francyntje (uit de deur komende).
Mynheeren, zegt my toch waertoe al dat gebel?
robert.
Ga, haest u; roep mynheer; dat 'k hem de zaek vertel.
francyntje.
Ziedaer, daer komt hy juist.
| |
Vyfde tooneel.
de vorigen, cloridan.
robert.
Mynheer, hoe staen de zaken?
Zult gy nu haest een einde aen uw beloften maken?
cloridan.
O ja, mynheer Robert, ik hou my aen myn woord.
robert.
Maer, zal het met uw vrouw ook komen tot akkoord?
| |
[pagina 373]
| |
Zesde tooneel.
nel, cloridan, robert, pitro, daerna arjaen.
nel (haestig),
Waer is de doctor?
cloridan.
Hier! wat hebt gy my te vragen?
nel.
Hadde u de beul geworgd van over veertien dagen,
Zoo had gy my van daeg geen pillen g'ordonneerd.
cloridan.
Voorzeker, ik geloof dat u 't verstand mankeert.
Ik ken u niet, vertrek!
nel.
Ja, 't schynt u dan vergeten
Dat gy my pillen gaeft om onze kat te weten.
Gy schork, gy menschenbeul! geef my myn geld weêrom.
arjaen (komt haestig in).
Waer is de doctor met zyn sterrekunst? hoe dom
Bedroog hy my! die beest! hy zocht my te vermooren.
nel.
Hier staet hy, vriend.
cloridan.
Welaen, wat wilt gy hier? laet hooren.
arjaen.
'k Zeg dat ge een buffel zyt, een dief in myn gedacht,
Die door uw pillen my byna hebt omgebragt.
Zoo ik my wreken mogt 'k trok u in duizend stukken.
pitro (ter zyde).
Dat gaet hier wat te bont; ik vrees voor ongelukken.
| |
[pagina 374]
| |
cloridan.
Francyntje, hael den schout! zeg dat hy komen moet.
arjaen.
'k Zal hem verwachten, heer.
nel.
Ik wyk hier niet een voet.
cloridan.
Dat 's voor een eerlyk man niet langer te verdragen!
arjaen.
Geef rasch myn geld weêrom... of 't zal hier anders dagen.
| |
Zevende tooneel.
de vorigen, argira, dorancia, pasquyn.
argira (tegen Pasquyn).
'k Versta, mynheer, dat gy hier uit myn huis zult gaen!
Uw preevlen met myn kind en staet my geenszins aen.
Vertrek; gy zult voortaen niet meer ontvangen wezen.
pasquyn.
Ik vrees, uw booze kop en zal niet ligt genezen.
nel (ziende Pasquyn).
Daer is hy, die my heeft de pillen g'ordonneerd.
arjaen.
Ja, 't is dezelfde, ja, die my heeft gepurgeerd.
Geef my het geld terug, zoo schelmsch van my ontvangen.
nel.
My ook, of 'k hael terstond uw oogen op uw wangen.
arjaen.
Bedrieger, geef my 't geld, of 'k neem uw rok tot buit.
robert.
Myn vriend, gy hebt gelyk; schiet hem dat kleed maer uit.
Die fiel!
| |
[pagina 375]
| |
pasquyn.
Geen fiel, mynheer, medicus sum, met eeren.
cloridan.
'k Versta niet dat gy myn confrater zult tracteeren
Op zulk een wys, o neen! ik neem het voor een hoon:
Hy is een doctor.
robert.
Neen, de knecht van mynen zoon.
arjaen.
Ja wel een doctor, die my pillen ordonneerde,
Waervan dat ik byna my zelven dood purgeerde.
pasquyn (zyn tabbaerd uitschietende, tot Robert).
Ik veins niet langer meer: weet dat uw zoon bemint
De dochter van mynheer, dat alderliefste kind,
Wiens hart de min ook trof voor hem, en innig griefde.
Ik dien uw zoon en haer, als dienaer van de liefde.
Ik heb om hunnentwil myn rol van daeg gespeeld,
Waerzegger en doctoor, zoo goed ik kon, verbeeld.
argira.
Wel hoe! myn dochter mint Lisander?
pasquyn.
Ja, volslagen.
argira.
De zoon is jong en schoon. Hem mag ik wel verdragen.
robert.
Wat valt my hier te doen? 'k moet hier myn regt afstaen;
't Zal beter met den zoon dan met den vader gaen.
cloridan.
Wat dunkt u, moeder, van Lisander?
argira.
Van Lisander?
Lisander en myn kind gelyken juist elkander!
robert.
Dorancia bemint Lisander? Vreemd geval!
| |
[pagina 376]
| |
pasquyn.
De dood alleen, de dood is 't die hen scheiden zal.
robert.
Waer is myn zoon?
pasquyn.
Hy staet hier aen den hoek te wachten.
robert.
Ga, roep hem hier, Pasquyn. Wat zal ik 't meest nu achten,
De liefde van myn zoon, of wel myn eigen vreugd,
Waer schier geen hoop voor is? myn zoon geniet zyn jeugd.
'k Zal my als voorspraek van myn zoon my maer gedragen.
Mynheer, mejufvrouw, zoo myn zoon u kan behagen,
Verzoek ik dat gy hem Dorancia vereert.
| |
Laetste tooneel.
de vorigen, lisander.
robert. (tegen Lisander).
Gy zyt te Leuven, hé, waer gy zoo braef studeert?
lisander.
Verschoon my, vader, laet de liefde uw gramschap breken.
cloridan.
Komt, treden wy in huis, om 't huwlyk af te spreken.
robert.
Ik zal 't zoo doen, mynheer.
(de hand biedende aen Argira.)
mejufvrouw, met verlof.
francyntje.
En wy, Pasquyn, en wy?
pasquyn.
Wy gaen denzelfden slof.
Francyntje, wy gaen ook getrouwd te samen leven;
En als u iets ontbreekt, dan zal 'k u pillen geven.
EINDE.
| |
[pagina 377]
| |
Naberigt.By het eerste lezen van dit kluchtspel twyfelde ik eenigzins of het voor een oorspronkelyk opstel mogt worden beschouwd. Daer zyn zoovele fransche Pasquins in de dramatische wereld, dacht ik, wie weet of dit stuk geen vertaling zy, hoewel dit op den titel van het handschrift, noch op dien der Argumenten van de Liersche kamer vermeld staet. Vergeefs zocht ik er naer in al de Répertoires du théâtre français en in het catalogus der fransche tooneelstukken uit de bibliotheek van Monsieur de Soleinne, opgesteld door P.L. Jacob, bibliophile, zeker de rykste verzameling van dien aerd, welke er ooit bestaen heeft. Nergens vond ik een Pasquin médecin et astrologue. Ik hield dus dit vlaemsche stuk voor een origineel, te meer daer ik zag dat in het handschrift verscheidene tooneelen om en overgewerkt, andere zelfs vernietigd waren, wat men by eene vertaling niet ligt kan onderstellen. En echter blykt my nu deze Pasquyn eene vrye, zeer vrye navolging te zyn van Crispin médecin, comédie en prose de M. De Hauteroche! Het vlaemsche stuk nogthans is beter en komieker dan het fransche; het is gansch op nieuw bewerkt en veel minder triviael. Reeds was men met den druk verre gevorderd, toen my een exemplaer in handen viel van Krispijn, medecijn, blyspel, gedrukt in duodecimo-formaet te Amsterdam by Isaac Duim, 1738, zynde eene vertaling (veelal in de Amsterdamsche jy- en jouw-tael) van het gemelde fransche stuk, schoon van dit vertalen ook geene melding wordt gemaekt op den titel. De Liersche bearbeiding scheen my wederom verkieslyker en beter dan de Amsterdamsche; maer, nu deed zich eene nieuwe zwarigheid op. In beiden vindt men een zeer groot getal gelykluidende verzen. Heeft nu de Lierenaer die van den Amsterdammer overgenomen, of heeft men te Amsterdam het Liersche stuk gekend (Van Lom liet toen in Holland ook wel Liersche handschriften drukken)? Ik wil niet beslissen; maer ik vermoede dat de Liersche poëet niet van letterdievery zal kunnen vrygesproken worden. Hy toch veranderde en titel en personnagien. Desniettegenstaende bezit zyn werk verdiensten; want hy vervlaemschte het stuk zoo eigenaerdig. dat de kieschkundig- | |
[pagina 378]
| |
sten, zoowel als ik, er zich zouden aen vergapen. Zie hier, tot vergelyking, hoe de hollandsche Krispijn aenvangt:
rycker.
Kom, volgme, Wouter, want myn hart is vol verlangen.
wouter.
Hoe, om een dief te zien bewerken en te hangen?
Hy heeft u immers niet ontstolen, zoo ik meen?
rykert.
My lust geen dief te zien bewerken, neen, o neen!
My lust het schoonste beeld dat immer is gebooren...
wouter.
Om eens te zien?
rykert.
ô ja! te spreken en te hooren.
Hoor, ik wil trouwen, en nu weet gy wat ik wil.
wouter.
Hoe! wilt gy trouwen en gaen vreijen met de bril?
Wil die gedachten aan uw zoon vry overgeven;
Het trouwen past niet in het uitgaen van het leeven.
rykert.
Ik heb daerom myn zoon na Leuven laten gaan, enz.
J.F.W. |
|