|
| |
| |
| |
Pasquyn doctor en astrologant,
kluchtspel in dry deelen;
Opgesteld omtrent het jaer 1782, vertoond door de Kamer der Ongeleerden te Lier, in 1784, en nu in verbeterde tael- en spelregels gebragt.
| |
| |
Vertoonders.
|
| Robert, vader van Lisander. |
| Pitro, zyn knecht. |
| Lisander. |
| Pasquyn, knecht van Lisander. |
| Cloridan, vader van Dorancia. |
| Argira, vrouw van Cloridan. |
| Dorancia. |
| Nel, kamenierster. |
| Francyntje, dienstmeid van Argira. |
| Arjaen, een boeren barbier. |
| |
| |
| |
Pasquyn doctor en astrologant, kluchtspel in dry bedryven.
Eerste tooneel.
robert, pitro.
Kom, volg my, Pitro, ach! myn hart is vol verlangen,
Myn zinnen gansch ontroerd; de drift bestiert myn gangen.
Wel hoe zoo dat, mynheer? Wat hebt gy in den zin?
Hoor, Pitro, 'k voel myn hart ontstoken door de min.
Maer heer wat dat gy zegt! uw krachten zyn verdwenen:
Zoo voelt gy waerlyk dan nog gensters in uw schenen?
Ik zeg, versta my wel, dat ik nog trouwen wil.
Hoe, gy nog trouwen? Gy gaen vryen met den bril?
Ik rade u, wil uw zoon die taek vry overgeven;
Het trouwen past niet meer in 't uitgaen van het leven.
'k Heb juist daerom myn zoon naer Leuven laten gaen,
Opdat hy my die trouw niet af en zoude raên,
| |
| |
En heb hem wel belast dry jaren te studeeren,
Eer hy hem met de kap zou laten promoveeren.
'k Wil, Pitro, dat hy worde een man vol wetenschap.
Hy zal u volgen, heer, in 't zoeken van de kap!
Maer, hoe is toch de naem van die gy zoekt te trouwen?
Het is Dorancia, dat pronkjuweel der vrouwen.
Dorancia, dat beeld? het kind van Cloridan?
Dat is te vette brok voor zoo een ouden man!
Geloof my, heer, dat zou uw' zoon veel beter voegen.
Hy zal zich, zonder vrouw, ter studie wel genoegen.
Wat weet die lekker van het huwlyksminnezoet?
Zulks past een man als my met een bedaerd gemoed.
Mynheer, met uw verlof, u zou veel beter passen
Een leunstoel by het vuer; gy zyt de vreugd ontwassen:
En is zy dan niet schoon, galant, en blank van vel?
Als ik haer zie begint myn eerste jeugd 't herdagen.
Indien gy trouwt, mynheer, met zoo een jeugdig wyf,
Zoo mist gy jaer op jaer dry ribben uit uw lyf.
| |
| |
De trouw is voor de jeugd als brood en lekker eten;
Doch is voor oude liên de dood, wilt gy het weten.
Maer Pitro, zestig jaer is toch geen ouderdom?
O neen, gy waert nog jong kwam thans die eeuw weêrom,
Waer ieder, zoo men zegt, kon duizend jaren leven.
Gy weet, mynheer, die tyd wordt ons niet meer gegeven,
En ook, schoon gy al zegt dat gy maer zestig zyt,
Heer Wilbrord heeft ons dit wel anders uitgeleid.
Gy zyt maer zestig? en 't is zestig jaer geleden,
(Alzoo u deze heer nog heeft gezegd op heden)
Dat hy met u het spel van Dido heeft gespeeld,
Daer gy Eneas hebt, en hy Askaen verbeeld.
Hy was een kind, en gy een jongeling vol krachten:
Zoo dan, men mag u dus wel tachtig jaren achten.
Hoor Pitro, Willebrord heeft daer maer meê gegekt:
Hy dacht dat ouderdom my diende tot respect.
En durft gy hopen dat die ouders zullen geven
Hun eenig kind aen u, de steunstok van hun leven,
Waer zy voor schrafelen en sparen al hun goed,
In hoop om eens te zien de welvaert van hun bloed?
Al hun verwachting zou met zulk een echt verloopen.
Wat vruchten zyn er van een dorren boom te hopen?
Gy resonneert heel slecht: ik zal, op myn fatsoen,
Als ik getrouwd zal zyn, myn pligten wel voldoen.
Ik vreeze dat gy nooit haer echtgenoot zult wezen.
Haer vader heeft ze my beloofd nogthans, voordezen.
| |
| |
Dat is wel iets, maer weet dat zy een moeder heeft,
Een die de broek draegt, heer, een die commando geeft.
Ik ken de moeder, en ik zal, met ronde schyven,
Haer fiere trotsheid wel verwinnen en verdryven.
De man is toch het hoofd.
Niet altyd, met der daed.
Ik zie er hier zooveel by wien het anders gaet.
| |
Tweede tooneel.
cloridan, robert, pitro.
Mynheer Robert, wel vriend, wat komt gy hier toch maken?
Ik ben uw dienaer, heer: hoe staen thans onze zaken?
Waerover ik u sprak den laestgeleden keer..,
O ja, ik was 't vergeten.
Gy moogt daer vast op gaen, en dat van wel te weten.
Myn dochter is voor u: zy zal uw huisvrouw zyn;
Dat 's een gedane zaek, weest daervoor niet in pyn.
'k Ben u verplicht en zal altyd uw dienaer wezen...
Maer, nog een woord, mynheer, ik ben nog al in 't vreezen
Of ook uw huisvrouw daervan kennis draegt?
| |
| |
Doch weet, ik blyf u borg voor my en haer meteen:
Ik heb een huisvrouw met twee oogen en twee ooren;
Zy snoert haer tong voor my; zy mag maer zien en hooren.
My maer eens tegensprak! heer Robert, dan zoudt gy
Myn mogendheid haest zien: zy tracht my, alle dagen,
Gelyk haer hoofd, haer heer en meester, te behagen.
Ik dank den hemel, die my zulke krachten geeft,
Waerdoor myn huisvrouw naer myn wil en wetten leeft.
Mynheer, belieft u dan dat wy 't haer openbaren?
Zy dient hierover ook haer meening te verklaren:
De vrouwen stooren zich bywyl aen kleinigheên.
Gy hebt gelyk: vertoef, ik roep haer zoo meteen.
(Binnen.)
Wat dunkt u Pitro? spreek, zou hier nog iets ontbreken?
Gy zult haest hooren of zyn vrouw zal mogen spreken,
Of zy maer oogen heeft en ooren.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
argira, cloridan, robert, pitro.
Lief, die gy ziet voor u staen,
Heer, waerom komt gy my stooren?
Wat 's uw begeeren? spreek, maer kort, ik zal u hooren.
Het staet aen u; begin! ik zal 't vervolgen, heer.
Neen, spreek gy eerst, de zaek neemt dan een beter keer.
Het past aen u, myn vriend, haer alles te openbaren.
Wil uw gegeven woord aen my haer eerst verklaren.
Wie iets verzoeken wil spreekt altyd eerst, dat 's klaer.
'k Heb dat by u gedaen, doe gy het nu by haer.
Waertoe dat mompelen? wie kan daeruit geraken?
Uw man, mejufvrouw, zal het u straks kenbaer maken.
cloridan (tot zyne vrouw).
Dit 's heer Robert, myn lief!
'k Heb d'eer dat ik hem ken.
| |
| |
Uw zoon is nog te jong van jaren om te trouwen:
Wil dat verzoek, en ook uw zoon nog by u houwen.
Zoo jong te trouwen dat is schande, en dikwyls slecht.
't Is waer, gy hebt gelyk, Argire, in 't geen gy zegt;
Myn zoon is nog te jong, nog niet genoeg ervaren:
Ik vraeg uw dochter u om zelf met haer te paren.
En schoon myn ouderdom u wat bedenken doet,
'k Verlang uw kind alleen, en zonder huwlyksgoed.
Ja, 'k wil u jarelyks dry duizend guldens geven,
Zoolang als ik met haer in echtenstaet zal leven.
Mynheer gaf my zyn woord, en ik en twyfel niet
Mevrouw zal 't ook zoo doen, mits zy haer voordeel ziet.
De zaek is van belang; maer weet dat uwe jaren
Te hoog zyn, en myn kind nog veel te jong tot paren.
Die huwelyken zyn soms oorzaek van veel kwaed:
Zy maken vrouwen ligt en spoorloos inderdaed.
Wat vreugde, wat genot heeft toch een vrouw te hopen
Van een', wiens herfstsaisoen reeds is voorbygeloopen?
Natuer stelt ons de wet, of weêrzin komt in 't bloed,
Waerdoor de jeugd een schrik en walg krygt in 't gemoed.
Zou ik hier dan zoo dwaes myn dochter uitbesteden,
En willig aen de dood gaen offren hare ieden?
Men moet het kwaed gevolg vooruitzien op zyn tyd;
Dus neem niet kwalyk, heer, dat zy u worde ontzeid.
Hy heeft dan meer beloofd dan hy wel konde geven.
| |
| |
Ik hoor wel dat gy 't zegt, doch ik geloof het niet;
Hy weet waer dat hy woont, en wie dat daer gebiedt.
Mynheer, een eerlyk man blyft nimmer in gebreken.
Gaeft gy my niet uw woord? het is nu tyd van spreken.
Wel ja! 't is zoo geschied.
Ik hou hem van zyn woord en zyn beloften vry.
Vrouw lief, hoor toch een poos!
Ik hoor niet naer uw reden:
'k zal naer mynen zin myn dochter uitbesteden;
De zaek en raekt u niet. Wie, zonder zyne vrouw
Te kennen, durft zyn kind verbinden tot de trouw?
Zyt gy myn onderdaen of niet? moet gy niet leven
Zoo als ik u myn wil en wet heb voorgeschreven?
En durft gy zoo myn kind verloven? O, die daed
Zult gy nog in het kort bezuren tot uw smaed!
En... maer ik wil my nu niet verder hier verstooren,
Gy hebt te grof misdaen; gy moogt maer zien en hooren.
'k Zal, volgens oud gebruik, u straffen naer myn wet.
'k Ontzeg zes weken u myn tafel en myn bed.
Ach! lieve huisvrouw! hoor, en laet my toch eens spreken!
Myn stalen wil is niet te buigen noch te breken.
Gy moet gestraft zyn; O! de wereld zou vergaen,
Indien de spoorloosheid der mannen mogt bestaen!
Hun eerstverkregen regt is met de nieuwe moden
Veranderd, daerom moet gy volgen myn geboden;
| |
| |
De man heeft reeds voorlang, door laffe min verblind,
Zyn heerschappy verkocht, zichzelf gemaekt stadskind.
'k Bedien my van 't gebruik, en zoo doen alle vrouwen,
Die wys zyn; ja, men moet de mans zoo onder houwen.
Ik woon hier in een stad; die regel is hier oud
En lang gevestigd, met de huizen schier gebouwd.
Ga maer van deur tot deur; gy zult het klaer bevinden,
Dat hier de mans zich aen der vrouwen wet verbinden.
Wel hoe, mevrouw, is dan de man het hoofd niet meer?
Die wet is overzien, en ook verbeterd, heer.
De vrouw mag naer haer zin nu alles overleggen.
Uw man heeft m'haer beloofd.
En ik kom ze u ontzeggen:
Nu, laten wy eens zien wiens woord zal blyven staen.
Vertrek maer vry, mynheer, uw zaken zyn gedaen.
Hy is myn man wel, maer ik zou zyn vrouw niet wezen,
Indien ik hem niet kou voor myn gelaet doen vreezen.
| |
Vierde tooneel.
pitro, robert, cloridan.
Ik heb een huisvrouw met twee oogen en twee ooren:
Zy snoert haer tong voor my; zy mag maer zien en hooren;
Ik ben de heer van 't huis; ik wenschte wel dat zy
My maer eens tegensprak! heer Robert, dan zoudt gy
Myn mogendheid haest zien; zy tracht my alle dagen,
Gelyk haer hoofd, en heer, en meester, te behagen.
Ik dank den hemel die my zulke krachten geeft,
Waerdoor myn huisvrouw naer myn wil en wetten leeft...
| |
| |
't Is zoo, heer Cloridan, dat zyn uw eigen woorden,
Die wy met vreugd van u zoo aenstonds zeggen hoorden.
Mynheer, de oploopendheid en past niet aen een man:
't Is de zachtmoedigheid, die best verwinnen kan.
Is dit de vrouw nu met twee oogen en twee ooren,
Die anders niet mag doen dan zwygen, zien en hooren?
Gy weet niet wat gy zegt.
Die schans, dat torenwerk,
Heeft wel kanon op, heer, en is u veel te sterk:
Ik vrees dat ge u van haer niet meester en zult maken,
En dat gy zwygen zult van uw begonnen zaken.
Zy heeft uw tong alreê gebonden aen haer oor.
Mynheer, daer sta ik voor.
Zult ge uw beloften houwen?
| |
Vyfde tooneel.
pitro, robert.
En breekt uw hoofd niet meer; gy zult haer toch niet trouwen.
De vrouw is meester daer: heer Cloridan is goed
En een geleerd doctoor, maer 't is een regte bloed
| |
| |
Omtrent zyn wyf, mynheer: gy hebt voor haer te vreezen.
De dochter zou uw dood, haer moêr een duivel wezen.
Daer zal ik in voorzien! als ik myn huwlyk sluit
Zal ik hy duwarie beloven niet een duit;
Maer ik zal jarelyks dry duizend guldens geven;
Zoo dat haer heil alleen zal staen in myn lang leven.
Dat is wel goed bedacht: maer toch, beraed u wel.
De moeder, zoo gy weet, is een boosaerdig vel,
Die 't huis alleen regeert: daer is dus te verwachten,
Dat deze dochter ook haer man niet veel zal achten.
't Is onveranderlyk, dat moogt gy vast bevroên,
Gelyk de moeder doet zal ook de dochter doen.
| |
Zesde tooneel.
robert, pasquyn, pitro.
Wel, waer naer toe, Pasquyn? wie jaegt u herwaerts henen?
Uw zoon gaf my op reis een nieuw paer jonge beenen,
Om veerdig hier te zyn; 't is nu geleên.... laet zien,
Dat ik van Leuven trok, omtrent een dag of tien...
Gy zyt een rappe gast; men moest voorvast u maken
Tot postiljon te voet; maer zeg eens om wat zaken
In dezen brief; ziedaer! dat 's al; ik weet niet meer.
robert (leest den brief).
‘Myn waerde vader! weet, myn kleeren zyn gescheurd;
Myn hemd hangt door myn broek; ik loop als een die treurt.
| |
| |
Ik hope dat 't met u nog altyd wel zal wezen;
Want anders waer 't my leed: voorts blyf ik als voordezen
En wacht met ongeduld naer kleederen en geld,
Dat gy in handen van den drager dezes stelt...’
Dat schreef myn zoon niet.
Hoor, mynheer, 't is zoo gelegen:
Ik heb den regten brief verloren onderwegen.
Ik wist den inhoud, en dien heb ik zoo in 't kort
Doen schryven door een' boer; ik weet het waer 't hem schort.
Aen kleeren... broek... en geld; ja geld dat moet er wezen....
Lees nu maer voort, mynheer.
Hoe draegt myn zoon zich in de studie? Is hy fyn?
O! hy studeert zoo kloek om advokaet te zyn!
Gy zyt wel rap, Pasquyn, om boeren te dicteeren.
Waenwyze botterik! ik zou u kunnen leeren...
Ga naer myn huis, en wacht tot dat ik heb gedaen.
Kom, Pitro, gy moet nog met my wat verder gaen.
(Binnen.)
| |
Zevende Tooneel.
pasquyn, lisander.
lisander (tegen Pasquyn, die meent te vertrekken).
Pasquyn! Pasquyn! blyf staen.
Wel, wat moet hier bedreven?
Hoe durft ge u zoo by dag hier op de straet begeven?
| |
| |
Hebt gy myn vader aengesproken?
Uw vader sprak het eerst my aen, toen sprak ik weêr
Tot hem; ik zei: mynheer, gy moet dien brief eens lezen:
Daer moeten kleêren zyn, daer moeten munten wezen.
Wat antwoord gaf hy u? nam hy 't niet kwalyk af?
O neen! ik was te vreê van 't antwoord dat hy gaf.
Zoo dan, gy leeft in hoop dat hy my geld zal geven?
In hoop? ja vast in hoop; hoe zou ik anders leven?
Al kreegt ge ook niet een duit?
Dat ware een droevig kruis.
Hy zei dat ik hem zou verwachten aen zyn huis.
Voor u is 't hier niet klaer; gy zoudt u ligt vergeten.
Neen, hoor, Dorancia heeft straks my laten weten
Dat zy my spreken moet; ik wacht haer hier met vlyt.
Daer opent zy haer deur; zy komt, en ook haer meid.
| |
| |
| |
Achtste tooneel.
de vorigen, dorancia en francyntje.
Lisander, zyt gy daer? Dit uer was u bescheiden...
De liefde, myn vriendin, duldt wel geen lang verbeiden;
Doch, 'k word verheugd, en vind verligting in myn pyn,
Zelfs in de plaets te zien waer gy zoudt mogen zyn.
'k Heb slechts een oogenblik voor u; ik ga by vrienden
Op een bezoek, waer my myn moeder ook zal vinden,
En heb geen tyd om meer te zeggen, dan alleen,
Dat my uw vader zoekt te trouwen.
Ja, 't is zoo, uw vader zelf; myn vader
Heeft my aen hem beloofd ten echt; wat vraegt gy nader?
Is 't waer, Dorancia? ik sta gelyk een steen.
En heeft uw moeder ook haer woord gegeven?
Myn moeder heeft het hem vrymoedig afgeslagen:
Maer zoo 't myn moeder eens mogt komen te behagen,
Dat gy my trouwt, wat zal 't uw vader hind'ren, ach!
Lisander, onze min beleeft een droeven dag.
Wy hebben anders niet dan rampen te verwachten.
Ik ga, myn lieve; schryf my spoedig uw gedachten.
| |
| |
| |
Negende tooneel.
lisander, pasquyn.
Eilaes! 'k ben radeloos; ik voel te zware pyn...
Ik zal u helpen, maer daer moeten schyven zyn.
Wat raed in dit geval? aen geld zal 't niet ontbreken.
Hoor, tracht Dorancia eens stil alleen te spreken.
Dat is myn raed, mynheer. Verstaet gy mynen zin?
Zy is een slimme meid; daer steekt veel wysheid in.
Zy is vol vinding en vol geest, vol kracht en leven:
Zy zal u 't middel wel tot goeden uitval geven.
Welaen, 'k schryf haer een brief: geef gy dien aen Francyn,
Wanneer die dienstmaegd zal teruggekomen zyn.
Wacht! gy zult my eerst verzellen
Tot onze schuilplaets, en daerna myn brief bestellen.
(Binnen.)
Einde van 't eerste bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij