Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 8
(1844)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 264]
| |
Jan de Weert, Vlaemsch dichter der XIVe eeuw.Misleid door Huydecoper, Van Wyn en De VriesGa naar voetnoot1, heb ik dezen Yperschen dichter onder de schryvers der vyftiende eeuw eene plaets gegeven in myne Verhandeling over de Nederduytsche tael- en letterkunde opzigtelyk de zuydelyke provincien der Nederlanden, deel I, bl. 200, en heb ik almede, op het voorbeeld dier geleerden, de verzekering herhaeld dat hy zich ook wel eens Willem De Weert noemde. Het een en het ander is my gebleken niet naer de waerheid te zyn. Het handschrift van Jan De Weert's, Nieuwe doctrinael of Spieghel der sonden, weleer in het bezit van Huydecoper, en thans behoorende tot de ryke verzameling der Maetschappy van Nederlandsche letterkunde te Leyden, heeft tot die misvatting aenleiding gegeven, daer hetzelve de verklaring behelst dat het geschreven is door zekeren Willem een weert, ten jare 1451. Men heeft namelyk het datum van het afschryven (gelyk trouwens meermaels gebeurde) voor den tyd van het maken of dichten gehouden. Doch sedert my een ander en veel ouder handschrift is onder het oog gekomen, 't welk door schriftkarakter en tael zeer zeker nog tot de XIVe eeuw behoort, zoo zal men in het vervolg het daervoor moeten houden dat Jan De Weert ook in die eeuw heeft geleefd, maer dat zekere Willem (waerschynlyk een afstammeling van hem, of van zyne fa- | |
[pagina 265]
| |
milie, en daerom zich noemende Willem een Weert) een eeuw later dit gedicht zal hebben afgeschreven en vermeerderd. Het ander handschrift, waervan ik spreek, komt uit de nalatenschap des heeren Van Hulthem, berust thans in de koninklyke bibliotheek (section des MSS. de la bibliothèque de Bourgogne) te Brussel, en is aldaer op het Inventaris aengeteekend onder No 15643, zynde op papier, elk cohier doorschoten met een blad perkament, en van formaet langwerpig folio. Daer staen nog verscheidene andere gedichten in, zoo als de Lucidarius, de Hugo van Tabarien, enz.Ga naar voetnoot1. Ik heb de eerste 214 verzen des Nieuwen doctrinaels en eenige voorname brokken van het vervolg diens gedichts afgeschreven. Het geheele stuk bevat ruim 2400 regels, terwyl het afschrift van Huydecoper by de Leydsche Maetschappy er meer dan 3000 behelst. Zie hier het begin en het einde van dit laetste, volgens het gedrukt Catalogus dier Maetschappy, bl. 14-16.
Ga naar margenoot+Gode so biddic in mijn beghin
Dat hy verlichte mijnen sin,
Cracht verleene ende ghewelt
Te dichten, daer ic toe ben ghestelt,
In dietscher talen, uten latine.
Al eest een cleen weerc aenschijne,
Ic hope dat ic daer in sal setten
Daer ic die sonden me sal beletten,
Ende die ghene ter doghet keeren,
Die volghen willen mijnder leeren,
Om Gode te dienen ende onser moeder,
Die onse weghe sijn ende ons styerroeder,
Ende van gracien die roviere:
Haer biddic dat sy in my stiere
| |
[pagina 266]
| |
Van haerder gracien een deel,
Dat ic volmaken moet gheheel
Selc werc, daer sy in sy gheert:
Dat biddic van Ypren Jan de Weert.
Sint dat ic dichtens ye began
Hebbic ghedicht als ic best can,
Dat der werelt ghenuechde te lesen;
Nu binnyc af ghetrecht van desen
Ende my is begheren bleven
Te bescriven des menschen leven,
Daer in dat hy te misdoen pliet,
Na dat men alle daghe aensyet,
Waer hy die sonden me menteneert.
So hebbic gheordeneert
Te scriven int generael
Dezen nieuwen dochtrinael,
Daer in dat elc mach wesen vroet,
In wat manieren hy misdoet,
Na dat ict vinde int latijn
So saelt hier int dietsche sijn.
In drien pertien sal ic dit boech
Deylen in siin ondersoech. Enz.
Ga naar margenoot+Nu so willic, sonder sparen,
God van siinder ghenaden dancken,
Dat hy minen armen sin ende crancken
Also heeft bestiert, dat ic dit werc
Volbracht hebbe, arm sondich clerc,
By siinder ghenaden met miinder pinen,
Als ic best can na den latine;
Twelc boec dat inheeft, al besonder,
Der veersen wel dertichonder,
Luttel min oft luttel meer.
Men screeft in dat jaer van Onsen Heere
Dusent vierhondert, doen wast volent,
Ende lj, recht daer ontrent
Des smerghens na Sinte Maurisius dach,
Die na Sinte Matheus ghelach.
Die dit dichte hiet Willem, een Weert:
Allen lieden bid hi ende begheert
| |
[pagina 267]
| |
Over hem te biddene, datten God verlichte;
Oec so bid hy hem, die dit gedichte
Lesen zelen oft scriven,
Dat sijt also laten bliven,
Sonder te mindren oft te meerdren [lees meeren]
Ende den sin niet corumperen;
Want hy hevet fray ghescreven
Een ygheliic te lesen ter zielen baten,
Die haer sonden willen laten,
Dat sy hem hier in spieghelen moghen,
Hoe dat sy bliven ombedroghen
Van den viant, tot allen stonden;
Want het es een spieghel van sonden.
God gheve dat sy alle so claer
Daer in sien moeten, diet hier naer
Selen lesen oft hoeren lesen,
Dat siis te beter moeten wesen,
Ende dat hiis mede gheneet diet dichte,
Voer Gode, dat hy ons ten eewighen lichte
Moet brenghen na dit leven.
Amen. Hier mede soe eest volscreven.
De laetste 29 regels, te beginnen na het opgegeven getal der verzen dertichonder, zyn in het HS. van Van Hulthem niet te vinden, en dus een toevoegsel van den afschryver Willem. Deze noemt zich een Weert, en dat wil zeggen (zoo my dunkt) een die ook Weert hiet, te weten een andere De Weert, dan die in den aenvang des gedichts vermeld was. De woorden die dit dichte schynen niet op den maker van het boek maer op den steller der bygevoegde rymen te slaen. Het luidt echter vreemd dat deze zynen lezer en kopist aenbeveelt om toch niets aen den tekst te verminderen of te vermeerderen, daer het blykt dat hy-zelf den onderen tekst zoo ongetrouw terug gaf. Men oordeele uit de vergelyking van de bovenstaende en de hierachter gedrukte regels van het begin en van het einde. | |
[pagina 268]
| |
Over den persoon van Jan De Weert hebben wy zeer weinig by te brengen. Hy noemt zich een arm sondich clerc; doch daer zou ik niet durven uit besluiten dat hy een priester geweest zy. Hy dichtte in dutscher talen uten latine, wat ook juist niet zeggen wil dat hy een latynsch gedicht voor zich had. Vermoedelyk trok hy zyne stoffe uit theologische schriften, in die geleerde tael vervat. Behalven dezen Nieuwen doctrinael heeft hy eenige andere naer het schynt wereldsche gedichten vervaerdigd, iets Dat ter werelt ghenuechde te lesen,
doch waervan wy geen kennis dragen. Toen ik, vóór eenige jaren, over dezen dichter narigten vroeg aen mynen overleden vriend Lambin, te Ypre, kreeg ik het volgende antwoord, gedagteekend 13 april 1838: ‘Al wat, met betrekking tot Jan De Weert, en der familie van dezen naem in onze archiven, binnen de XIVe eeuw, gevonden wordt, bestaet hierin: Compte d'Andriu Le Recusse et Jakeme Delle Keule, tresoriers en 1345: ‘(Payé) à Symon le marescal de tenir pluseurs kevals mehaigniés (chevaux estropiés) en le besoigne de le vile et en l'ost, c'est à savoir du keval maistre Jehan Reubelen, de Jehan Le Werd, de Jehan de Houtkerke, de xxxv jours à xviij deniers.’ ‘Wanneer men acht neemt op de jaren zoude men wel kunnen gelooven aen de eenzelvigheid van Jan De Weert (1351), onzen dichter, en Jehan Le Werd (1345), wiens paerd in den dienst van de stad, of in het leger, gekwetst of verminkt werd. Indien dit zoo waer, en het is, ten minste, niet onwaerschynlyk, dan zoude men met zekerheid kunnen besluiten, dat Jan de Weert, niet in de XVe, maer wel in de XIVe eeuw leefde, en dus | |
[pagina 269]
| |
zoude uw gevoelen allezins gegrond zyn. Gy zult, Mynheer, hierover beter oordeelen dan ik zelf. Ik voeg hierby dat, gedurende dezelfde XIVe eeuw, er nog andere personen van den naem De Weerd, Weerd, en De Weert, te Ypre woonden, namelyk in 1360 Michiel, Lammin en Masin De Wert, die met andere Yprelingen zich in het leger voor Aelst (à l'host d'Alost) bevonden; in 1369 Jacob De Weerd, aen welken een huis behoorde dat stond in de Vulrestraet; in 1374 Jacob Weerd, eigenaer van een huis in het Schoutetenstraetje, en in 1389 France De Weerd, bezitter van een huis in de Wedinghstrate. Misschien waren dat kinderen, zoo niet bloedverwanten van Jan.’ ‘Deze navorschingen gedaen zynde, viel my in handen eenen Terrier, vernieuwd en geschreven ten jare 1397. Daerin ontmoet ik dher Lambrecht De Weerd, kapellaen, poorter in Ypre in het jaer 1333, en (hetgeen, volgens myne meening, meer aendacht verdient) op blad 127 aldaer: “Wie Scepenen van den Yperschen Ambochte, doen te weitene dat voor ons zijn commen, in propre personen, joncvrauwe Kerstine sWerdsGa naar voetnoot1, over haer zelven; item Jacob De Weerd ende Jhan De Witte, tavernier, als voghde van den weesen Jhans sWeerds; item de voors. Jacob De Weerd ende Thumaes Van Loo, grauwerkere, als voghden van den weesen Heinrijcs Van Loo, grauwerkere, alle poorters in de stede van Ypre. Ende hebben voer ons verkend dat ute dien dat in tiden verleidenGa naar voetnoot2 Jhan De Weerd, lakencopere, doude, ende Kerstine zijn wijf, in hare goede memorie ende bin haren ghezonden live ende tharen utersten wille maecten ende ordineirden haren | |
[pagina 270]
| |
testamenten; ende gaven in rechter ghiften, omme Gode, ende over hare ziele, in puurre alemoesene, bi rade ende assente van den voors. personen, die rechte aeldinghersGa naar voetnoot1 waren van den voors. Jhanne Den Weerd ende Kerstine zinen wive...... Dit was ghedaen int jaer Ons Heren M. CCC. LXII, den xvijsten dach in Maerte.” Er is hier meer dan waerschynelykheid dat deze Jhan De Weerd, lakenkooper, onze dichter is geweest. Tot nu heb ik geenen Willem gevonden.’ - Dus verre de heer. Lambin. Gaen wy nu over tot de mededeeling van de door my gekopieerde brokken uit het handschrift van Van Hulthem.
J.F. WILLEMS. | |
[pagina 271]
| |
Hier beghint een goet boec van den vij dootsonden ende van den x gheboden.
Gode biddic, in mijn beghin,
Dat hi verclare minen sin
Ende crachte, dat ic volcomen
Te dichten dat ik heb an ghenomen,
5[regelnummer]
In dutscher talen uten latine.
Al eest een cleyn werc in schine
Ic hope dat icker in sal setten
Daer ic die sonden mede sal beletten,
Ende die ghene ter doget keren
10[regelnummer]
Die volgen sullen mijnre leren,
Om Gode te dienen ende sijnre moeder,
Die onse wech es ende onse sterroeder,
Ende van gracien riviere:
Haer biddic dat si mi stiere
15[regelnummer]
Van hare gracien een deel,
Dat ic volmaken moet gheheel
Sulc werc daer si in si gheheert.
Dat biddic VAN YPERE JAN DIE WEERT.
Sint dat ic dichtens eerst began,
20[regelnummer]
Hebbic ghedicht soe ic best can,
Daer der werelt genuechde te lesen.
Nu ben ic af gekeert van desenGa naar voetnoot1,
Ende mi es tbegheren bleven
Te scriven des menschen leven,
25[regelnummer]
Waer hi in te mesdone plietGa naar voetnoot2,
Na dat men alle dage siet,
Daer hi die sonden menteneert.
Soe hebbic gheordineert
Te bescriven int generael
30[regelnummer]
Desen Nuwen Doctrinael,
| |
[pagina 272]
| |
Daer in dat elc mach wesen vroet
In wat manieren dat hi mesdoet.
Na dat ic vinde int latijn
Salt hier in dutschen bescreven sijn.
35[regelnummer]
In drien partyen sal ic dit boec
Deilen, in sijn ondersoec.
Teerste deel sal beconden
Van den vij dootliken sonden,
Elc geset met haren graden,
40[regelnummer]
Daer men in sondicht bi mesdaden;
Dander pertie sal ic leren
Van den x gheboden Ons Heren,
Hoe dat men daer tegen mesdoet;
Daer na sal ic u maken vroet
45[regelnummer]
Welc sijn dagelijcsche sonden,
Ende welke die ziele ter doot wonden;
Die derde partye es van drie saken,
Die den mensche zalich maken:
Dats biecht, rouwe ende voldoen
50[regelnummer]
Der sonden, die men heeft gheploenGa naar voetnoot1,
Ende hoe hem oec elc sondare
Sal biechten moeghen, wel ende clare,
Met vi poenten, min no mee.
Dar na sal ic u scriven twee
55[regelnummer]
Die der biechten volgen na,
Na dat ic int latijn versta;
Ende oec in dat selve deel
Sal ic bescriven al geheel
Van testamenten, van sulken saken
60[regelnummer]
Als die lude in haer leste maken,
Ende van der kerssen, die men hen gheeft,
Den luden, daer die penninc in cleeft,
Ende dat men over die doode doet,
Of hiere bate of boete heeft of goetGa naar voetnoot2,
65[regelnummer]
Ende daer mede wort des een cynde.
Gode biddic dat hi mi sinde
| |
[pagina 273]
| |
Gracie, dat ic dit boec ter stonden,
Dat welke mach heiten Spieghel der sonden
Of Doctrinael, in rechte name,
70[regelnummer]
Volbringen mach, ter zielen vrameGa naar voetnoot1
Hem allen die sonden willen scuwen.
Nu willic mijn dichten vernuwen
Ende steken die penne in den horen,
Dat si met Gode moeten behoren
75[regelnummer]
Die hem aen dit werc bekeren.
Ic beghinne te Gods eren.
SomeGa naar voetnoot2 quaetheit, some sonde
Sijn soe ghemeine, nu ten stonden,
Als lieghen, zweren, sulke zaken,
80[regelnummer]
Dat lude gheen misdoen en maken
In sweren, als si sweren waer.
Och lacen, dit es al te swaer!
Ende die leeke met, als si merken
Dat hoe leven papen ende clerken,
85[regelnummer]
Daerop maken si haer occusoenGa naar voetnoot3:
Hen dunct dat si geen sonde en doen.
O wach! dus leyt die blinde den blinden,
Ende varen beide in elenden.
Papen sijn soe verblent, sine mogen
90[regelnummer]
Prediken tware, no durren togenGa naar voetnoot4
Dant si duchten te sine versteken.
Die selve sermone, die si spreken,
Bringhen si in sconen exemplen voeren,
Die ghenuechlijc sijn te hoeren
95[regelnummer]
Ende bequamelijcGa naar voetnoot5 sijn den leeken.
Si moeten loven ende smeekenGa naar voetnoot6
Die leven moeten op die luden.
Elc merke wat dit wille beduden.
| |
[pagina 274]
| |
Ic en segghet op enen niet allene,
100[regelnummer]
Noch twe, noch drie ic oec niet mene;
Mer op hem allen, ende niemant daer buten,
Die de waerheit decken ende slute.
Wi vindent ghescreven int latijn,
Na dat seit Sinte Augustijn,
105[regelnummer]
Dat dode ghewercke niet en leven,
Noch levende worden, dus eest bescreven;
Mer levende werc dats noch mere,
Dat en stervet nemmermere.
Verstaet wat glosen men hier op heeft.
110[regelnummer]
Soe wie in dootsonden leeft
Dese rekenen wy al bloot
In die Scrifture over doot;
Want wie levet in dootsonden
Is doot, al voedde hi in den stonden
115[regelnummer]
Alle die arme die nu leven;
Mair waerdeGa naar voetnoot1 hem dair na gracie ghegheven,
Als hi in gracien were brocht,
Die almosse hadde haer cracht ghewrocht.
Nu hoert, ic sal u doen verstaen:
120[regelnummer]
Weldaet, in hoeftsonden gedaen,
Wat orbereGa naar voetnoot2 si bedrijf,
Na dat Sinte Augustijn bescrijft.
In vijf zaken es het goet
Dat men doeghet in sonden doet:
125[regelnummer]
Deerste, doe ic u bekinnen,
Si doet den mensche gracie ghewinnen;
Dander orbaer, die si doet,
Si doet meren aertsche goet;
TerdeGa naar voetnoot3 si wederstaet die sonden,
130[regelnummer]
Die men doen soude in dien stonden;
Dat vierde es si ghevet mede
Den lichame ghesondichede;
| |
[pagina 275]
| |
Dat vijfte, make ic u bekent,
Si minnerenGa naar voetnoot1 der hellen torment,
135[regelnummer]
Die de ziele dogen moet.
Hier om es het altoes goet
Dat men wel doe tallen stonden.
Al lage een mensch in dootsonden
Weldaet helpt hem, hoe dat comt,
140[regelnummer]
In enich van desen vieren vornoemt;
Mer die hem van dootsonden hoet,
Ende dan enich weldaet doet,
Die selve weldade algader
Bliven ghescreven vor den vader,
145[regelnummer]
Int boec der ewigher hueghenGa naar voetnoot2,
Daer Gods vercorene te stane in vueghen,
Ewelike, sonder wijt planenGa naar voetnoot3.
Dit moet elc weten ende niet wanen.
Elken, die sine jare vol heeft
150[regelnummer]
Ende tsacrament ontfanghen heeft
Des doopsels, es hi sculdich van noede
Dat hi kinde die tien ghebode,
Die God Moyses gaf bescreven,
Om dat wi gheestelijc souden leven,
155[regelnummer]
Die hier in dietschen staen bescreven,
Hoe datter in mach sculen quaet,
Elke sonde op haren graet,
Dats hoverde, nijt, ende ghiericheit,
Traecheit, luxurie, ende gulsicheit,
160[regelnummer]
Ende gramscap, die menich quaet
Toe brinct, in woorden ende in daet.
| |
[pagina 276]
| |
Dit sijn die vij, die al bloot
Die ziele bringhen ter langher doot;
Daer omme schrijft men int latijn
165[regelnummer]
Dat si dootlike sonden sijn,
Daer God ons allen behoede voren.
Nu suldi van der hoverden horen.
Hoverde dats een verheffen
Ende een onredelijc beseffen,
170[regelnummer]
Ondrachelijc allen creaturen,
Mit stilre hate int berueren:
Van allen sonden was si tbeghin;
Bi haer quam die doot eerst in:
Si en liet den enghel niet wiken
175[regelnummer]
Sinen sceppere in hemelriken.
Nabugodonosor, oec mede,
Verhief hem in die hoverdichede
So sere, in sijnre moghenthede,
Dat Gods stemme tot hem sede:
180[regelnummer]
‘Coninc, dijn rike sal over liden!Ga naar voetnoot1
Du worts versteken, in corten tiden,
Met wilden beesten; in die woestine
Sal wesen die conversatie dine;
Du sults gars eten metten coyen,
185[regelnummer]
Tot du hoverde wijt lates vloyenGa naar voetnoot2.
Het sullen liden der jaren seven
Eer du coms weder in menschen leven,
Op datGa naar voetnoot3 du Gode kinnen wilt,
Ende recht.’ Aldus soe gevielt.
190[regelnummer]
Ach lacen! ende dat volc es heden
In vulre hoverden soe ghetreden,
Dat cumeGa naar voetnoot4 yemant es, op ertrike,
Die den andren houdt voer sijn ghelike,
Ende dit es een vreselijc leven!
195[regelnummer]
Want dat staet aldus bescreven:
Dat hi sal dalen die hem verheft;
Ende niemant dat in hem beseft!
| |
[pagina 277]
| |
Uyt deser hoverden spruten quadenGa naar voetnoot1
Achte telgen, oft acht graden:
200[regelnummer]
Hoe mense noemt soe latict sijn;
Mer aldus heeft mense int latijn:
Vana gloria, Elacio, Contumelia, Contemptus,
Insolentia, Contemcio, Presumpcio, Inobediencia: aldus
HebdireGa naar voetnoot2 achte. Nu willic ontladenGa naar voetnoot3
205[regelnummer]
Uten latine dese achte graden.
Van dese sonde die eerste graet
Is vana gloria, dat verstaet.
Tbekennen van der sonden mach wesen
Als therte van binnen es gheresen
210[regelnummer]
Sonder uterliken ghelate;
Nochtan begheret in allen state
Vordeel, ende te sine verheven:
Dats vana gloria bescreven.
...... Symonia.
Desen quaet mach men wel mercken
In gheleerden, papen ende clerken.
Wat metter gheestelecheit omgaet
Daer mach men vinden desen graet.
Die beneficien sijn meest ghestelt
Te gheven om eere ende om ghelt:
Men gheeftse ghenen armen clercken,
Diese selven verdienen metten werken,
Als si verstiven meerGa naar voetnoot4 den riken:
Dit siet men over al nu bliken
In allen provenden, meer oft minder:
Het sijn al riker luden kinder
Die tgheestelike goet besitten:
Si en connen dammen, graven, no spitten,
Noch doen enighe hantgewerken:
Men gheeft hen crune, so sijn si clerken.
| |
[pagina 278]
| |
Die proever doet hem segghen niet mee
Dan in den souter een vers of tweeGa naar voetnoot1
Also men doet in leeken scolen.
Die leeke die clergie siet dolen
In desen: si meenen, in haren sin,
Datter gheen mesdoen es in,
Ende segghent oec int openbare:
Waert dat so grote sonde ware,
Als die papen segghen int sermoen,
Si en soudens selve niet doen,
Soe vele als si ghemeynlijc pleghen.
Dus gaen die blinde die cromme weghen,
Ende leyden elc andren in den vliet;
Mer dit en salse ontsculdigen niet,
Als God ten ordele comen sal:
Haer werken sullen hen volghen al,
Also wel den leeken als den clerken.
Dat mach men in Jobs boec merken:
Dit scrivet tot elken, ende niemant los:
Opera illorum sequuntur illos.
Die leeke sullen volghen ende merken
Die papen woerde in der kerken;
Mer haer ghebrec dat sullen si vlien,
Ende op haer ydele werke niet sien.
Dat meeste deel der predicaren,
Wanneer si staen ende openbaren
Hoe men sal scouwen alle quaethede,
Soe swigen si van der ghierichede;
Want spreken si van haer te vele
Si nopen hen selven bi der kelen.
Ic hebbe prochipapenGa naar voetnoot2 belentGa naar voetnoot3
Die selve maecten dat testament,
Daer haer prochiane ziec laghen;
Haer ondanx ende oec der maghen
Waest beseghelt ende bescreven,
Eer si tsacrament wilden gheven.
| |
[pagina 279]
| |
Men vint noch wel sulken cappellaen:
Als hi tot enen zieken sal gaen,
Ende hem niet en wille gheven
In sijn testament bescreven,
Soe gaet hi bidden ende claghen sere.
Ic en soude niet dorren voer minen Here
Comen met desen testamente.
Dus crighen die prochipapen renten,
Ende maken Gode om vercopen.
Daer sijn noch Judase bi hopen,
Die Cristuse, ghinghe hi noch op derdeGa naar voetnoot1,
Verraden ende doen souden onwerdeGa naar voetnoot2
Op datter hem testament af quame.
Owy! der jammerliker blame
Al heeten si gheestelike prelaten,
In haer werken sijnt meest Pilaten.
Desen selven graet es oec ghestelt
Den ghenen die prediken om ghelt,
Ende hueren twoert Gods, om voert te vercopen;
Als dese questeertsGa naar voetnoot3, die omme lopen
Ende loven aflaet, ende scelden quite
Al tsmenschen sonden, om een mite.
Wee hen ende tot hoerre scanden,
Ende oec den gheenre diese uutsanden,
Dat si tfolc aldus bedrieghen,
Haer ghelt af tuyschen ende ontliegen!
Die derde graet hiet Usura....
Fornicacio es die ierste graet ghenoemt.
Tbeste dat van desen coemt,
Dats dat si alle meest ontsien
Dat si kint te draghen plien;
Ende en waert dat men kint daer af draghet
Men vande cume enighe maghet...
| |
[pagina 280]
| |
Nu hoert van den vierden grade, die risen
Uut gulsicheit van der spisen,
Daer die ierste graet af was,
Als ic vorseide, Gulositas,
Daer hem elc vroet mensche sal scamen:
Hi heet Crapula bi namen,
Dats als men et soe vele
Dat hem weder dunct staen ter kelen,
Ende cume smake vint daer an.
Ic kende selve enen man,
Altoes als hem soe ghevielGa naar voetnoot1
Dat hi teten hadde wel,
Ende hijs soe vele in hadde ghesteken
Dat hi cume mochte spreken,
Ende hem wederstont der herten,
Stac hi den vingher in sijn storteGa naar voetnoot2,
Om dattet weder keren soude
Dat hi gheswolghen hadde soe houdeGa naar voetnoot3.
Ende als hi hadde bekeert dat
Spoelde hi sinen mont ende at
Dat hem was te voren bleven.
Ic kendenGa naar voetnoot4 in sijn lesten leven.
Een cleine wileGa naar voetnoot5 voer sijn doot
Hadde hi die armoede so groot
Dat hi starf als een keytijfGa naar voetnoot6.
Hi brachte te valle menich wijf.
Ic kende kinden, die van hem bleven:
God moet hem alle sonde vergheven!
Nu hebbic in dietschen ontladen
Tbediet van der sonden graden,
Om dat elc, in allen stonden,
Hem soude te batGa naar voetnoot7 wachten van sonden.
............
Nu willic op die x ghebode
| |
[pagina 281]
| |
Letten ende dichten na den latijn,
Ende bescriven wat sy sijn
Ende wie dat mesdoet daer in,
Na dien dat God minen sin
Sal bestieren ende bekeren
Den leeken, diet niet en weten,
Of diet moghen hebben vergheten.
Nu willic u voert beconden
Van den seven dootliken sonden,
Welke dootlijc of dachlic sijn,
Na dit bescrijft Sinte Augustijn.
Somme sonden sijn soe beleghen,
Dat si Gode allegaer [sijn] teghen;
Ander sonden sijn soe gedaen
Dat si teghen den evenkersten gaen;
Ende andre sijn soe becondicht,
Daer een teghen hem selven in sondicht.
Dat sal ic u anders claerlijc doen verstaen.
Nu wille ic u claer ontbonden
In wat maniere dat men de sonden
Bekinnen sal, die men doet dicke.
Men pleghet oec, in menich lant,
Dat men den zieken gheeft in die hant
Een wassen kerse, bernende claer,
Ende enen penninc daer in, aldaer
Hi cranc leghet op sijn versceet:
Dat meent dat hi soe es bereet,
Van allen sonden also claer,
Als dat licht dat bernet daer,
Ende met dier claerheyt in ganser gheloven
Wil hi ter claerheit varen hier boven.
Die penninc bediet oec dat hi
Van alre stont es also vri,
| |
[pagina 282]
| |
Hadde hi yemans goet enen hellincGa naar voetnoot1
Hi gaver hem voer enen penninc;
Mer sulc biet den penninc opwaert,
Al bode hi een selveren paert,
Of een gulden, also groet als menre rijt,
Hine vergolde niet opten tijt
Al dat hi van rechte sculdich es.
Dat hi den penninc opwaert biet,
Het ware beter dade hijs niet:
Al maect hi Gode enen vlassenen baert,
Hi vaert den duvelvolenGa naar voetnoot2 waert
Mit sijnre kerse met sinen brande,
Recht also Cayns offerande
Gode bequame was, die hi dede;
Soe es kerse ende penninc mede.
Dese messe over den doden
Sal doen, als over stont ghebodenGa naar voetnoot3,
Die prochiepape selve, oft hi,
Die die kerke bevolen si,
Om dat hi es sijn prochiaen;
Met dander mach een cappellaen
Doen, bi beden of bi miedenGa naar voetnoot4;
Mer over gheemande liedenGa naar voetnoot5
En mach die cureytGa naar voetnoot6 sijn leven duere
Doen messe, dan in sijnre cure
BehorenGa naar voetnoot7: dit es een recht bescreven.
Mer over die in purgatorien sijn
Sal men cledren, broot ende wijn
Ende ander weldaet doen den armen.
God sal, bi sijnre ghenaden, ontfermen
| |
[pagina 283]
| |
Der zielen ende doense verbliden
Ter glorien, daer wi al toe tidenGa naar voetnoot1,
Ende daer wi allen ghemaect toe waren.
Nu willic, sonder sparen,
Gode van sijnre ghenaden dancken,
Dat hi minen armen sin ende cranken
Soe hevet bestiert, dat ic dit werc
Volbracht hebbe, arme sondighe clerc,
Bi sijnre ghenaden, met mijnre pinenGa naar voetnoot2,
Als ic best can na den latine,
Twelke in heeft ende al bi sondert
Der verse XXIX hondertGa naar voetnoot3.
|
|