Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 8

[p. 63]

Aenhangsel.
Ordonnantie¹ van de Gulde van de Violiere, ghevoecht by de Gulde van Sinte Lucas, int jaer duysent vier honderd tachtentich, alsdoen den selven naem ghecregen hebbende metten woorde: Vuyt jonsten versaemt.

In den iersten, sal dese gulde geregeert worden by eenen hooftman, prince, dekens ende ouders.

Item, soo wie in dese gulde sal comen, moet ierst professie doen van de heylighe Catholicque Apostolicque Roomsche religie, ende doen den behoorlijcken eedt, daer toe staende, in handen vanden hooftman oft de ghene die daer toe by dien selven ghecommitteert sal sijn, ende betaelen achtien guldens, eens, aen den dienenden deken, voor het incomgelt, ende eenen gulden aen den knape.

3. Item, tot onderhoudt van dese gulde soo sal men kiesen eenen prince, een maent voor S^t-Lucas dach, die welcke sal continueren in sijnen dienst den tijdt van drye continuele jaeren, ende doen den behoorlijcken eedt, in handen van den hooftman, ter presentie van dekens ende ouders.

4. Ende naer de expiratie van de drye jaeren soo sal men op dese Gulde-kamer kiesen eenen anderen prince,

1 Schoon deze ordonnantie geen betrekking hebbe tot de boekdrukkers van S^t-Lucasgilde te Antwerpen, en alleen het rederykers gezelschap betreft, aen hetzelfde gild toegevoegd, kon ik echter geene betere gelegenheid vinden om daeraen eene plaets te geven, dan hier. Met de Geschiedkundige aenteekeningen van den heer Joseph Van Ertborn maken nu deze stukken gezamentlyk een geheel.

[p. 64]

present den hooftman, dekens, ende alle de ouders, die tot dien effecte daer toe expresselijck door den cnape ontboden sullen worden, ende dat met pluraliteyt vande voysen, naer ouder costuymen.

5. Den keuse van de dekens ende ouders sal oock ghedaen worden een maent voor S^t-Lucas dach, naer ouder costuymen, als oock mede van de busmeesters.

6. Niemant en sal moghen aenghenomen worden in dese Gulde dan met ghemeyne advijse van den hooftman, prince, dekens ende ouders, die den eedt doen sullen op de voorschreven guldencamer ende elders niet.

7. De prince sal ghehouden sijn zijn prinsdom te verheffen binnen sijnen tijdt met een heerlijck blasoen oft refereynfeeste, tot welcken hy sal ghehouden zijn prijsen op te stellen, ten minsten weerdich wesende vijftich guldens, ofte meer, naer sijne gheliefte.

8. Men sal oock kiesen twee princen van de personagien, met advis als vore, die oock continueren sullen den tijdt van drye jaeren.

9. Int kiesen van de Dekens van de voorschreven Gulde sal men oock kiesen twee Breuckmeesters, die acht sullen nemen op alle de breucken, die de selve promptelijck sullen doen betaelen, ende daer af doen jaerlijcx goede ende pertinente Rekeninghe, van welcke twee altoos den eenen sal present wesen alsser eenige vergaederinghen moeten sullen geschieden, op de pene van thien stuyvers.

10. De persoonen die in ander eeden zijn, aenghenomen wordende in dese gulde als vry persoonen, oft lieffhebbers, en sullen niet gehouden sijn eenen anderen eedt te doen, oft oock in eenighe officien te bedienen, dan sullen ghestaen met hun incomgelt ende jaercosten; dies en sullen zy oock niet gherekent worden in den nombre van de gheprivileerde der selver gulde.

[p. 65]

11. Alle de Gulde broeders deser gulde sullen moeten betaelen sesse gulden jaerlijcx, voor jaer-costen, ten waere eenighe extraordinarisse oncosten voorvielen, 't sy van triumphen, Rethorijckspelen, incomingen van princen, vieringhen, als anderssints, in welcke ghevalle de jaercosten gherekent ende ghetauxeert sullen worden by den hooftman, prince, Dekens ende ouders, ende dat eer den keuse van den nieuwen Deken gheschieden sal, ende volgende de selffste taxatie betaelt moeten worden, naer behooren.

12. De dekens van S^t-Lucas gulde zullen oock dekens van de Blomme¹ wesen, ende den eedt aen de Blomme doen, waervan den opperdeken beneffens d'oudermans sal hebben d'administratie van den ontfanck ende vuytgheven, ende daer aff jaerlijcx doen behoorlijcke rekeninghe voor den hooftman, prince, ouders, ende oude dekens, mitsgaeders ter presentie van twee heeren schepenen, ende eenen secretaris, tot dien eynde by de magistraet specialijck te committeren.

13. Welcke rekeninghe gheschyedt sijnde, sal den rendant overleveren in handen van den aencommenden deken alle de goederen ende meubelen der voorschreve Gulde competerende, dies sal den selffsten aencomenden deken moeten opleggen, ten lancxsten een maendt daer naer, aen den affgaenden deken sijnen achterstel ende slot van sijne rekeninge, soo daer yedt te cort quaeme ende, daer aff nemende quitantie, sal hem in sijne rekeninghe ghepasseert worden, ende oock goet doen als voren.

14. Van Bamesse tot halffmeert sal de camer van de voorschreven gulde sondaechs, naer den noen, vergaren, ten drye uren, om aldaer de conste te exerceren, waer

1 De Violiere.

[p. 66]

dat hem een iegelijck sal presenteren, ende die in vier sondaeghen hem nyet en presenteert, sal verbeuren thien stuyvers, ende die aldaer comen sullen int wechgaen betaelen ses stuyvers, alwaer niemant eenighe vremde persoonen en sal mogen brenghen, sonder consent van den princen, oft dekens, op pene van twintich stuyvers.

15. Item, wie van de Guldebroeders hem begeeft ten houwelijcken staet, oft compt afflijvich te worden, sal van sijnen t'wegen moeten betaelt worden sesse guldens; maer wie vuyt dese Ghulde begeert te scheyden sal moeten betaelen voor sijn dootschult twelff guldens, boven de breucken, soo hy eenighe schuldich waer, welcke breucken eerst moeten voldaen wesen eer men hem tot betaelinghe van de dootschult admitteren sal.

16. Geene liefhebbers oft personagien en sullen vermoghen eenighe spelen te spelen, ten sy die ierst den facteur in handen ghegeven zijn, op de peene van VI gulden, die welcke alsdan die den prins van die personagien sal communiceren; noch den facteur selve en sal vermoghen eenighe spelen te spelen, sonder communicatie van den selven prins, op de selve pene.

17. Ieghelijck sal hem vermijden eenige spelen, lietkens, ofte refereynen te componeren, ofte pronuncieren, teghen het catholicq gheloof, noch eenige andere onbehoorlijcke lasteringhe, oft schimpen, waer toe den prince van de personagien, ende den facteur toesicht sullen hebben, die niet en sullen toelaeten datter iedt int minste ghemaekt, gheschreven oft ghepubliceert en worde, ten sy dat het selffste zy ghevisiteert by de ordinarisse visitateurs, ende toegelaeten.

18. Niemant en sal vermoghen eenighe caerten vuyt te gheven, ten sy die oock vooral worden gethoont aen die princen, noch en sal niemant oock egheen caerten van buyten moghen ontfanghen, sonder de selve oock

[p. 67]

aen de princen over te leveren, op de peene van twintig stuyvers t'elcker reysen.

19. Alle de Guldebroeders sullen gehouden wesen te compareren op Sinte Lucasdach in die misse, ende aldaer oock te offeren, naer ouder costuymen, op de pene van thien stuyvers.

20. Item, als wanneer eenighe feestdagen ende maeltijden worden gehouden onder dese gulde, sal een ieghelijck gehouden sijn aldaer te compareren; ende oft iemant absent bleeff sal evenwel sijne vier guldens moeten betaelen, sonder tegenseggen, ten waer hy sieck oft vuytter stadt waer, waervan hy evenwel den Deken goets tijdts de wete sal moeten doen, ende alsdan sal maer betaelen twee gulden.

21. Desgelijcx sullen oock gehouden zijn te compareren, de wete van den knaep ontfanghen hebbende, alsser eenighe refereyn oft princefeesten worden gehouden, op de pene van ses stuyvers.

22. De princen, dekens, oudermans, zullen schuldich sijn, ontboden wesende op extraordinarisse vergaederinghen, te comparenen, op de pene by den prince te betaelene ses guldens, ende by den deken drye guldens ende den oudermans dertich stuyvers, ende den prince van der personagien ende breuckmeesters in faulte wesende van te compareren, zullen betaelen vijftien stuyvers.

23. Ieghelijck op de camer gheroepen wesende sullen gehouden wesen op de precise ure te compareren, ende aldaer maeken present te wesen, eer de naemen opghelesen worden, op de peene voor de princen, dekens, ouders, etc., als vore, ende de ghemeyne supposten, op de pene van thien stuyvers.

24. Gheene Gulde-broeders en sullen mogen iemandt mede te brenghen op de maeltijden, sonder consent van

[p. 68]

den prince oft deken, op de peene van acht guldens van elcken persoon ofte vriendt, die zy souden ingebrocht hebben, noch oock op eenighe andere vergaederingen, camerspelen, ende dierghelijcke, op die pene van drye gulden.

25. Item, als men op de camer speelt zal by den knape de deure beneden aen de straete ghesloten wesen, zoo haest als die ghestelde ure sal wesen gheslaegen, soo dat niemant daer naer en sal worden ingelaeten.

26. Item, soo wie lastert den naeme Godts oft sijne lieve heylighen, oft hen is moeyende met eenighe kercke diensten, sal t'elcker reyse verbeuren thien stuyvers.

27. Item, soo wie eenighen twist maeckt onder de confrerie, met woorden oft met wercken, sal t'elcker reyse verbeuren twintig stuyvers; ende soo tselfste tot meer reysen gebeurde, zoo sal men den selven persoon, met advijs van den hooftman, prince, dekens ende ouders, van de camer bannen, ende niet meer toelaeten aldaer te commen, ende bovendien schuldich sijn te betaelen dobbel breuck.

28. Ende ofter onder de confrerie eenighen particulieren twist oft injurieuse woorden gheresen, zoo en sullen zy malcanderen daerom niet vermoghen in recht te trecken, voor ende aleer tselffste different is gecommen voor den hooftman, prince ende dekens, om tselffste te modereren ende accorderen, ist doenlijck; soo niedt, sal als dan heurlieden vry staen daer in voorder te doen, zoo heuren raedt sal gedraegen.

29. Item, alsser publicque vergaederingen op de camer sijn, en sal niemant mogen aldaer spreken van coopmanschappen, weddinghe, lotheryen, noch oock spelen met caertspelen, teerlingen, noch oock onbehoorlijck gherucht maecken, alsser eenich spel geproeft oft gespeelt wordt, op de pene van sesse stuyvers.

[p. 69]

30. Op alle comparitie-daegen, naer den middaghe, sullen moeten op de camer comen eenen van de princen van de personagien, ende den facteur, om rechters te wesen van 't ghene d'welck om prijs soude mogen worden ghecomponeert oft ghepronuncieert, op de pene van twintich stuyvers, ende een ieghelijck sal moeten te vreden wesen ende haer submitteren int segghen van den prince van de personagien, ende van den facteur, sonder replicque, oft tegenseggen, op pene van gelijcke xx stuyvers.

31. Den accoutrement-meester sal ghehouden sijn sorge te draeghen voor alle de cleederen ende andere ghenootschappen¹, totte spelen noodich, die hem by den facteur sullen overgelevert sijn in gheschrifte, ende sal de selfste moeten wederom by den inventaris overleveren aen den selven facteur, op de peene van drye guldens.

32. Niemant, tsy facteur oft componist, en sal moghen maecken op eenige persoonen schimpen oft lasteringen, noch op eenighe camers van rethorijcken, in gheenderhande manieren, tsy int heymelijck oft openbaer, op de peene, soo daer clachten aff quaemen, van x guldens, ende bovendien van de camer ghebannen te worden.

33. Den knape sal gehouden sijn op alle vergaederinghen, corts naer den noene voor den drye uren, te compareren op de camer, ende aldaer gereetschap maecken 't ghene van noode soude mogen wesen, op de peene van thien stuyvers telcker reysen.

34. Ende als de personagien ontboden zijn om eenich spel te moeten proeven, zullen sy gehouden sijn op de camer te commen, goet tijdts, voor den laetsten clockslach van Ons-lief-Vrouwen, tot alsulcker ure als sy de

1 Noodwendigheden.

[p. 70]

wete sullen gehadt hebben van den knaep, op de verbeurte van ses stuyvers, waervan deen helft sal wesen ten proffijte van de camer, ende d'ander helft ten proffijte van de personagien.

35. De personagien sullen gehouden wesen te spelen al sulcken rollen, als hem lieden ghegeven sullen worden by den prince van de personagien, ende facteur, sonder eenighe contradictie, op de peene van twee guldens.

36. Oock en sullen de personagien niet vermoghen te spelen op bruyloften, bancquetten, oft eenighe andere feesten, sonder consent van den prince, of deken, op de verbeurte van ses guldens by elck van hun te verbeuren.

37. De personagien sullen gehouden zijn, ghespeelt hebbende, terstont hunne rollen over te leveren aen den prince van de personagien, oft aen den facteur van de camer, op de verbeurte van twintig stuyvers.

38. Soo eenighe van de Gulde-broeders vertrocken vuyt der stadt, sullen evenwel gehouden sijn ordre te stellen dat heur jaercosten worden betaelt, oft sullen verliesen heuren vrijdom, ende wederkeerende, moeten nieu incomgelt betaelen.

39. Item, soo iemant van de confrerie compt te sterven, ende dat sijne erfghenaemen begeeren dat de gulde mede gaet ter begraeffenisse, zoo sullen de erfghenaemen moeten betaelen, boven de ses gulden van de doot-schult, vier guldens, ende de Gulde-broeders die wete van den knaep hebbende, moeten mede gaen, op de pene van tien stuyvers, ende den prince op de pene van twintich stuyvers, ende de ander officialen, als dekens ende ouders, op de pene van vijftien stuyvers, ende sullen de selfste erffgenaemen den knaep moeten gheven, voor de wete te doen, twintig stuyvers.

40. Item, soo iemant van de confreers in sijn dootbedde begeerde aen den prince, deken, oft ouders, oft

[p. 71]

aen eenighe andere van der gulden, dat de selfste gulde oude mede gaen tsijnder begraeffenisse, zoo sal by dien selfste confreer de wete daeraf ghedaen worden aen de dienende dekens, die welcke alsdan gehouden sullen wesen den knaep te seynden int sterffhuys, ende die erfghenaemen aenseggen dat den afflijvigen begeert heeft met de Gulde begraven te wesen, ende zoo sy alsdan dat verachten ofte weygeren die Gulde te ontbieden totter begraeffenisse door den selven knaepe, sullen moeten betaelen aen den deken, tot behoeff van de camer, de somme van vijftien gulden eens, waer van den knaep betaelt sal worden by den deken, voor sijn gaen ende comen, twintich stuyvers, als boven, voor welcke twintich stuyvers zy oock de wete sal moeten doen aen de confreers, zoo die ontboden worden totter begraeffenisse, als boven.

41. Item, de incomgelden, dootschulden, breucken, ende dierghelijcke, sullen staen tot reële ende parate executie, ende sullen moeten contant genamptiseert worden, alwaert iemant hem daer aff wilde doleren op de camer, ende, die ghenamptiseert hebbende, zal alsdan op de camer worden gehoord, ende hem moeten te vreden houden met tghene aldaer sal worden vuytgesproken, op dobbel breucke, by soo verre als naermaels d'vuytspraecke van de camer int recht worde gheconfirmeert.

(Onder stont:) Ghearresteert in collegie desen sevensten juny XVI^c negenthien. (Onderteekent:) De Pape.

Volgens eene gelyktydige kopy. Ook overgeschreven in stads Ambachtsboeken, ter Archieven van Antwerpen, deel III, fol. 13.

J.F. WILLEMS.